Congres NVFVG
Evidence based practice in de verstandelijk gehandicaptenzorg Donderdag 9 april 2015 De Schakel Oranjelaan 10 Nijkerk
Voorwoord Het bestuur van de Nederlandse Vereniging van Fysiotherapeuten voor Verstandelijk Gehandicapten, de NVFVG, nodigt u met genoegen uit aanwezig te zijn op ons jaarcongres met als titel: Evidence based practice in de verstandelijk gehandicaptenzorg Binnen het werk als fysiotherapeut in de verstandelijk gehandicaptenzorg willen en moeten we ook steeds meer evidence based handelen. Echter het onderzoek en de kennis rond de (algemene) fysiotherapie is meestal niet of moeilijk toepasbaar op onze doelgroep (mensen met verstandelijke beperkingen). Om toch mee te kunnen gaan in de huidige professionalisering en kwaliteitsverbetering hebben we als thema voor dit jaarcongres gekozen: ’Evidence based practice in de verstandelijk gehandicaptenzorg’. Ofwel hoe krijg je het als individuele fysiotherapeut of afdeling voor elkaar Evidence Based Practice om te zetten naar de dagelijkse praktijk in het werken met mensen met een verstandelijke beperking. We denken dan aan de toepasbaarheid van bestaande richtlijnen op onze doelgroep en het meetbaar maken van effecten van therapie. Onderwerpen die aan bod komen zijn: richtlijnen, richtlijnontwikkeling en PROM’s. Meten van fitheid, meten van arrousal en gezonde leefstijl. Het congres vindt plaats op donderdag 9 april 2015 in congrescentrum De Schakel in Nijkerk. Het belooft een interessante dag te worden, met een onderwerp dat ons allen bezig houdt. Aarzel niet en schrijf u snel in! Wij bedanken de leden van de congrescommissie die dit jaar weer een mooi programma hebben samengesteld. Kom en laat je inspireren! U bent van harte welkom op het NVFVG-jaarcongres.
Met vriendelijke groet, Bestuur NVFVG Aleid Laan, Mariët Horsthuis en Annelies Huysse
3
Dagvoorzitter Opening en afsluiting
•
Dr. R. (Ruud) van Wijck / Centrum voor Bewegingswetenschappen - UMCG
Plenaire sprekers Sessies 1 t/m 3
1.
Philip van der Wees / Radboud UMC
6
2.
Ina Boerema / Trimbos Instituut
6
3.
Alyt Oppewal / Erasmus MC
7
Workshop sprekers Workshops 1 t/m 6
4
1.
Aly Wanninge / Hanze Hogeschool Groningen
8
2.
Marieke Wouters & Anna van der Zanden / Reinaerde
8
3.
Anneke Boerlage / Erasmus MC
9
4.
Josje Thijssen / Abrona
9
5.
Marleen Laroy-Noordzij / De Twenste Zorgcentra
10
6.
Harry Jan Keizer & RenĂŠ van Remmerden / Fysiotherapie de Molengaard
11
Programma-overzicht 9.00
Binnenkomst en registratie met koffie en thee
9.30
Opening door de dagvoorzitter Dr. Ruud van Wijck
9.45
1ste plenaire sessie Richtlijnen in de fysiotherapie voor verstandelijk gehandicapten Philip van der Wees
10.35
2e plenaire sessie 6 Nut, noodzaak en ontwikkeling van richtlijnen voor de praktijk en een presentatie van de twee richtlijnen Ina Boerema
6
11.25 Pauze 11.40
1ste ronde workshops
12.40
Lunch en Algemene Ledenvergadering (ALV)
8 tm 11
13.40 3e plenaire sessie Het meten van lichamelijke fitheid bij mensen met een verstandelijke beperking Alyt Oppewal 14.30 Pauze 14.45
2e ronde workshops
8 tm 11
15.45
3e ronde workshops
8 tm 11
16.45
Plenaire afsluiting door de dagvoorzitter Dr. Ruud van Wijck
17.00 Borrel
5
Programma-informatie plenaire sessies 9.45
1ste plenaire sessie Richtlijnen in de fysiotherapie voor verstandelijk gehandicapten Philip van der Wees Radboud UMC - Ontwikkeling Richtlijnen en PROM’s
De toepassing van richtlijnen in de gezondheidszorg heeft in de afgelopen 20 jaar een enorme ontwikkeling doorgemaakt. In Nederland gebruiken we de volgende definitie voor richtlijnen: ‘Document met aanbevelingen, gericht op het verbeteren van de kwaliteit van zorg, berustend op systematische samenvattingen van wetenschappelijk onderzoek en afwegingen van de vooren nadelen van de verschillende zorgopties, aangevuld met expertise en ervaringen van zorgprofessionals en zorggebruikers’. In een richtlijn staan aanbevelingen voor preventie, diagnostiek en hulp bij een bepaald probleem of een bepaalde stoornis. Richtlijnen ondersteunen hulpverleners bij hun besluitvorming en handelen door zo concreet mogelijk aan te geven wat ze het beste kunnen doen. De aanbevelingen in richtlijnen zoveel mogelijk met onderzoek onderbouwd. Richtlijnen zijn geen wettelijke voorschriften; ze bieden vooral houvast. De aanbevelingen zijn gebaseerd op de ‘gemiddelde’ patiënt, maar uiteindelijk nemen hulpverleners zelf het besluit over de juiste zorg, toegespitst op de specifieke situatie van hun patiënt. Tijdens de presentatie gaan we in op de toepassing van richtlijnen binnen evidence-based practice en hoe richtlijnen gebruikt kunnen worden om van aanbevelingen voor de ‘gemiddelde’ patiënt naar de beste behandeling van de individuele patiënt te komen. 10.35
2de plenaire sessie Nut, noodzaak en ontwikkeling van richtlijnen voor de praktijk en een presentatie van de twee richtlijnen Drs. Ina Boerema Trimbos-instituut - Projectleider Richtlijnen Implementatie & Onderzoek
Een van de manieren om in de dagelijkse praktijk te werken volgens Evidence Based Practice is door gebruik te maken van richtlijnen. Het ontwikkelen van richtlijnen, waarin resultaten van recent onderzoek is geïntegreerd, is niet eenvoudig. Deze presentatie geeft een toelichting van het ontwikkelproces, de werkwijze en het belang van richtlijnen in het algemeen. Daarnaast zullen twee multidisciplinaire richtlijnen voor professionals worden 6
gepresenteerd:
• Signaleren van lichamelijke problemen bij mensen met een verstandelijke beperking.
In de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking worden lichamelijke klachten niet altijd herkend of tijdig gesignaleerd. Deze richtlijn is hiervoor een hulpmiddel.
• Signaleren van pijn bij mensen met een verstandelijke beperking. Pijn is een belangrijk waarschuwingssignaal voor een ziekte of aandoening en is naast hartactie, bloeddruk, ademhaling en temperatuur de vijfde vitale functie. Pijn op tijd signaleren en goed op ernst kunnen beoordelen is juist bij mensen met een verstandelijke beperking heel belangrijk omdat zij pijn vaak minder goed kunnen uiten of anders uiten en ook vaker met pijn gepaard gaande ziekten en aandoeningen hebben. Deze richtlijn beoogt het signaleren van pijn helpen verbeteren. 13.40 3de plenaire sessie Het meten van lichamelijke fitheid bij mensen met een verstandelijke beperking Alyt Oppewal Erasmus UMC - Meten lichamelijke fitheid bij VB Uit het GOUD onderzoek is gebleken dat ouderen met een verstandelijke beperking veelal weinig actief zijn en een slechte lichamelijke fitheid hebben. Hierdoor lopen ze een verhoogd risico op gezondheidsproblemen en onnodige (vroegtijdige) afname van zelfstandigheid. Bewegen en het trainen van fitheid moeten daarom een prominentere rol krijgen in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Fitheidstesten zijn hierin een belangrijk middel om de fitheidniveaus te monitoren en evalueren, en daarmee de effecten van fysiotherapeutische en beweeginterventies meetbaar te maken. Door effecten van therapieÍn meetbaar te maken, en daarmee evidence-based te gaan werken, kan tevens het vak fysiotherapie zich door ontwikkelen. In deze presentatie wordt ingegaan op het belang van het gestandaardiseerd testen van fitheid, wordt een overzicht gegeven van onderzoek naar geschikte fitheidstesten voor mensen met een verstandelijke beperking, en wordt ingegaan op de rol die de fysiotherapeut hierin kan spelen.
7
Programma-informatie workshops 11.40 14.45 15.45
1ste ronde workshops 2e ronde workshops 3e ronde workshops
Workshop 1 Duurzame implementatie gezonde leefstijl van mensen met een verstandelijke beperking: onderzoek en praktijk Dr. Aly Waninge Hanzehogeschool Groningen - Lector Koninklijke Visio - Fysiothereapeut
Staan, lopen en bewegen is belangrijk voor de verstandelijk gehandicapte cliĂŤnt. Problemen hierbij zijn voor de fysiotherapeut belangrijke aandachtspunten. De orthopedisch schoentechnicus kan samen met de fysiotherapeut een positieve bijdrage leveren voor het onderhouden van deze vaardigheden en activiteiten. Samen het staan en gangpatroon analyseren. Op dezelfde manier leren kijken en beoordelen. Van daaruit kan er een schoenvoorziening, zo nodig in de pas, vervaardigt worden. Moderne (multimedia) technologieĂŤn wordt meer en meer gebruikt, intensiever wordt er samen gewerkt. Naast het bovenstaande is er sinds medio 2013 ook een samenwerking op het gebied van het in beeld brengen van problemen aan pezen, spieren en gewrichten van voeten en onderbenen middels echografie. Dit helpt de fysiotherapeut en orthopedisch schoentechnicus om de schoenvoorziening en de behandelstrategie te optimaliseren. Ook wordt er nagedacht hoe de orthopedisch schoentechnicus de fysiotherapeut kan ondersteunen bij het screenen , beoordelen van stand , vorm, beweging en functie van de voeten. Workshop 2 Het meten van fitheid bij mobiele kinderen met een matige tot ernstige verstandelijke beperking Marieke Wouters & Anna van der Zanden Reinaerde - (resp.) Bewegingswetenschapper en projectleider / Kinderfysiotherapeut Marieke Wouters doet in haar promotieonderzoek onderzoek naar de fitheid van kinderen met een verstandelijke beperking. Anna van der Zanden heeft tijdens haar master afstudeeronderzoek meegewerkt 8
aan de pilotstudie naar de uitvoerbaarheid en betrouwbaarheid van de fittesten. Doelstelling: Meer leren en ervaren van veldtesten die de fitheid van kinderen met een matige of ernstige verstandelijke beperking in kaart brengen. Werkvorm: Deels presentatie over de uitkomsten van het pilot onderzoek naar de uitvoerbaarheid en betrouwbaarheid, deels zelf oefenen met testen Take home message: Het is een hele klus om de fitheid van kinderen met een verstandelijke beperking in kaart te brengen, maar niets is onmogelijk!
Workshop 3 Gedrag of pijn, wat zou het zijn? Dr. Anneke Boerlage Hanze Hogeschool Groningen
De groep mensen met een verstandelijke beperking is divers wat betreft de cognitieve mogelijkheden en etiologie, waardoor het moeilijk is om met zekerheid vast te stellen of iemand pijn lijdt. Bij velen van hen is er een groter risico op pijn, bijvoorbeeld door gebrekkige verbale communicatie zodat men pijn niet kan melden, lichamelijke handicaps en bijkomende aandoeningen. Ook laten mensen met verstandelijke beperking bij pijnmomenten vaak gedrag zien dat afwijkt van wat men zou verwachten. Als gevolg daarvan wordt de prevalentie van pijn bij mensen met een verstandelijke beperking vaak onderschat en wordt pijn onderbehandeld. De nieuwe richtlijn: ‘Signaleren van pijn bij mensen met een verstandelijke beperking’ is een belangrijke stap voorwaarts en draagt bij aan de verbetering van de kwaliteit van leven van de doelgroep. Tijdens deze interactieve workshop wordt de richtlijn geïntroduceerd en gebruik van één van de pijnmeetinstrumenten nader toegelicht. Workshop 4 Richtlijn Signaleren lichamelijke problemen bij volwassenen met een verstandelijke beperking Josje Thijssen Abrona - Arts Verstandelijk Gehandicapten (AVG) en voorzitter richtlijn werkgroep Het Trimbos Instituut heeft in opdracht van de V&VN samen met een werkgroep bestaande uit professionals een richtlijn voor begeleiders gemaakt over signaleren van lichamelijke (waaronder ook motorische) problemen en daarna het handelen tot en met een consult bij de arts. De lichamelijke problemen 9
kunnen veroorzaakt zijn door een ziekte maar ook door een bijwerking van een geneesmiddel. Hier was behoefte aan gezien de veelal agogische begeleiders die niet getraind zijn op dit gebied. Dat is des te nijpender omdat de cliënten doorgaans niet het vermogen hebben om zich adequaat te uiten terwijl er bij hen wel sprake is van multimorbiditeit en polyfarmacie. De Richtlijn is een hulpmiddel om op een methodische wijze te leren kijken, luisteren, en handelen. In de workshop zal ik ingaan op de Richtlijn en samen met de aanwezigen de verbinding maken met het werk van fysiotherapeuten. De Richtlijn is geheel gebaseerd op experts opinions maar wel evidence based. Waarom dat zo is komt ook aan de orde.
Workshop 5 BuienRadar DAVID Marleen Laroy-Noordzij De Twentse Zorg Centra - Gedragskundige / Meten van arrousal
Uitdagend gedrag (o.a agressie, zelfbeschadiging) bij mensen met een ernstige verstandelijke beperking heeft voor zowel clienten als begeleiders een grote impact op het welzijn en werken. Het BuienRadar DAVID project is opgezet met als doel om de begeleider direct en voortdurend inzicht te geven in een versimpelde representatie van de variaties in het niveau van opwinding van de cliënt, welke zijn gemeten met behulp van een draagbare bio-sensor (electrodermale activiteit; EDA). Het voortdurend volgen van de staat van opwinding van de cliënt zou voor begeleiders voorspelbaarheid van uitdagend gedrag kunnen vergroten en beter in staat stellen op het juiste moment te interveniëren. Hiermee uitdagend gedrag voorkomen of verminderen. In het onderzoekproject is een smartphone applicatie ontwikkeld die begeleiders op eenvoudige wijze hiertoe in staat stelt. Eerste gebruikers onderzoek toont aan dat 86% van de begeleiders positief over het gebruik van BuienRadar DAVID. In de workshop zal de achtergrond van het tot stand komen van de smartphone applicatie worden toegelicht. Hierbij zal nadrukkelijk worden stilgestaan bij de mogelijkheden en onmogelijkheden van het meten van biofysiologische maten bij zowel clienten als begeleiders. Het project is tot stand gekomen in een samenwerking tussen De Twentse Zorg Centra (drs, M.E. Laroy-Noordzij) en de Universiteit Twente (dr. M.L.Noordzij). 10
Workshop 6 4Fit; een programma om de gezonde leefstijl van jongeren met een licht verstandelijke beperking te bevorderen Harry Jan Keizer & RenĂŠ van Remmerden Fysiotherapie de Molengaard
Het 4Fit programma is een programma om de gezonde leefstijl voor jongeren met een licht verstandelijke beperking te bevorderen. Deze jongeren zijn woonachtig in Assen of gaan in Assen naar school. 4Fit is een samenwerking van 4 organisaties; MEE Drenthe, Fysiotherapie de Molengaard, Uwant2Move en DiĂŤtistenpraktijk Drenthe. De uitvoering wordt gedaan door studenten Bewegingsagogiek van het Drenthe College (studierichting Sport en Bewegen). Begeleiding van de studenten wordt gedaan door de beide inleiders en Stijn v.d. Graaf (diĂŤtiste). Financiering van het project is verkregen bij de gemeente Assen en WerkPro. De samenwerkers in 4Fit hebben zich ten doel gesteld om de jongeren d.m.v. een traject van ervarend leren op diverse gebieden sterker te maken. Dit zijn: een goede basis om fysieke arbeid te verrichten (verbeteren van kracht en conditie), plezier in bewegen te krijgen (door sporten) en de kennis van voedingsproducten te verbeteren en aandacht te hebben voor gevolgen van keuzes (m.b.v. de sterrenmap). Om een stevige basis voor de langere termijn te leggen wordt tevens ingestoken op de inzet, c.q. versterking van het sociale netwerk van de deelnemers.
11
Inschrijven Er zijn naast 3 plenaire sprekers ook 6 workshops. Er zijn drie workshoprondes: u kunt drie workshops kiezen. U kunt tijdens het inschrijven via onderstaande link uw voorkeur aangeven voor de drie workshops die u wilt bijwonen. Inschrijven kan tot 2 april 2015. Inschrijvingen worden verwerkt op volgorde van binnenkomst. U kunt zich online inschrijven via de volgende link op mijn fysionet: https://www.mijnfysionet.nl/Event/00003422
Prijzen Leden van de NVFVG betalen €75,- en niet-leden betalen €150,- voor deelname.
Locatie De Schakel, Oranjelaan 10, 3862 CX Nijkerk, 033 246 0804 Openbaar vervoer De Schakel is goed bereikbaar per trein. Het NS Station ligt op slechts 2 minuten lopen van De Schakel. NS Station Nijkerk is te bereiken met de stoptrein vanaf de intercity stations Amersfoort, Utrecht en Zwolle (2 x per uur). Parkeergelegenheid Op het terrein van de Schakel kunt u gratis parkeren. Tevens kunt u vrij parkeren in de aangrenzende woonwijk en bij het NS-station (P+R). Let op aan de Oranjelaan (doorgaande weg) kunt u gratis parkeren middels een parkeerschrijf (blauwe zone).
Annuleren Op deze bijeenkomst zijn de betalingsvoorwaarden en klachtenregeling van het KNGF van kracht, zie de volgende links: • Betalingsvoorwaarden https://www.fysionet.nl/scholing/betalingsvoorwaarden-vakinhoudelijkebijeenkomsten-141014_.pdf • Klachtenregeling https://www.fysionet.nl/scholing/kngf-klachtenregeling-scholing-141014_.pdf Annulering dient schriftelijk te geschieden, via e-mail nvfvg@kngf.nl.
Accreditatie Voor dit congres is accreditatie aangevraagd voor het deelregister Algemeen Fysiotherapeut. 12
Nederlandse Vereniging van Fysiotherapeuten voor Verstandelijk Gehandicapten (NVFVG) Postadres Postbus 248, 3800 AE Amersfoort T E
033 467 29 00 nvfvg@kngf.nl
W W
http://nvfvg.fysionet.nl www.defysiotherapeut.com
2015Š NVFVG Amersfoort. Alle rechten voorbehouden Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk of kopie of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Nederlandse Vereniging van Fysiotherapeuten voor Verstandelijk Gehandicapten te Amersfoort (NL).