Chiang Mai Now! Catalog : designed at Rabbithood Studio by CCMG Official

àªÕÂ§ãËÁ‹¹ÒÇ!

Vol.1 No.1 April 7th – June 19th, 2011

Chiang Mai Now!

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 â»Ã´·Ð¹Ø¶¹ÍÁ Please handle with care

free copy!

¤Ó¹Ó ¤Ó¹Ó ËÍÈÔÅ»ÇÑ²¹¸ÃÃÁáË‹§¡ÃØ§à·¾ÁËÒ¹¤Ã ÁÕ¤ÇÒÁÂÔ¹´Õà»š¹ÍÂ‹Ò§ÂÔè§·ÕèÈÔÅ» ¹áÅÐ¹Ñ¡ÇÑ²¹¸ÃÃÁªÒÇàªÕÂ§ãËÁ‹ä´ŒáÊ´§¤ÇÒÁÊ¹ã¨ ËÍÈÔ Å»ÇÑ²º¹¸ÃÃÁáË‹ §¡ÃØ§à·¾ÁËÒ¹¤Ã ÁÕ¤´ÇÒÁÂÔ ¹´Õà²»š¹¹¸ÃÃÁÁÒáÊ´§·Õ ÍÂ‹Ò§ÂÔè§·ÕèÈÔÅ» ¹áÅÐ¹Ñ ¡ÇÑ²¹¸ÃÃÁªÒÇàªÕÂ§ãËÁ‹ä´ŒáÊ´§¤ÇÒÁÊ¹ã¨ áÅÐµÍºÃÑ ¤ÓàªÔÞ ¹Ó¼Å§Ò¹áÅÐ¤ÇÒÁ¤Ô àËç¹·Ò§ÇÑ è¡ÃØ§à·¾ áÅÐµÍºÃÑº¤ÓàªÔÞ ¹Ó¼Å§Ò¹áÅÐ¤ÇÒÁ¤Ô´àËç¹·Ò§ÇÑ²¹¸ÃÃÁÁÒáÊ´§·Õè¡ÃØ§à·¾ “¤¹àªÕÂ§ãËÁ‹Ê¹ã¨ÍÐäÃ¡Ñ¹ÍÂÙ‹” “¤¹àªÕÂ§ãËÁ‹Ê¹ã¨ÍÐäÃ¡Ñ¹ÍÂÙ‹” ¶ŒÒºÍ¡àÅ‹Òà¡ŒÒÊÔºãËŒ¤¹Í×è¹à¢Ò¿˜§ºŒÒ§ ¡ç¨Ðà»š¹âÍ¡ÒÊà» ´Ç§Ê¹·¹Ò·Õè¡ÇŒÒ§¢ÇÒ§ÁÒ¡ÂÔè§¢Öé¹ à»š¹¡ÒÃáÅ¡à»ÅÕèÂ¹¤ÇÒÁ¤Ô´ ÃÑº¿˜§·ÑÈ¹¤µÔáÅÐÁØÁÁÍ§µ‹Ò§æ ¶Œà» Ò´ºÍ¡àÅ‹ ÒÊÔºãËŒ¤¹Í×·ÓãËŒ è¹à¢Ò¿˜§Ò¹´Œ §ºŒÒÒ§¹ÇÑ¡ç¨²Ðà»š ¹âÍ¡ÒÊà» Ç§Ê¹·¹Ò·Õ è¡ÇŒäÒ´Œ§¢ÇÒ§ÁÒ¡ÂÔ è§¢Öé¹µÑé§à»šÇ§¤Ø ¹¡ÒÃáÅ¡à»ÅÕ èÂ¹¤ÇÒÁ¤Ô ´ ÃÑº¿˜§·ÑÈº¹¤µÔ »ÃÐà´çÒ¹à¡ŒËÅÒ¡ËÅÒÂ ¹¸ÃÃÁÁÕ ¡ÒÃª‹´ÇÂ¡Ñ ¹¹ÔÂÒÁ äÁ‹ ÍÂÙ‹ã¹Ç§á¤ºæ Â¡Ñ¹ä»àÍ§ àÍÍÍÍ¡Ñ ¹ä»àÍ§ã¹ËÂÔ Á×Í áÅÐÁØÁÁÍ§µ‹Ò§æ à» ´»ÃÐà´ç¹ËÅÒ¡ËÅÒÂ ·ÓãËŒ§Ò¹´ŒÒ¹¹ÇÑÍÂ‹²Ò¹¸ÃÃÁÁÕ ¡ÒÃª‹ÅÇ» Â¡Ñ¹¼Ù¹Œ¹¹ÔÓ¼Å§Ò¹ÁÒáÊ´§ ÂÒÁ äÁ‹ä´ŒÍÂÙ‹ã¹Ç§á¤ºæ ¡Ñ¹ä»àÍ§ ÒàÍÍÍÍ¡Ñ ¹ä»àÍ§ã¹ËÂÔºÁ×Í áÅÐ¨Ò¡¡ÒÃ·Õ èä´ŒÃÑº¡ÒÃµÍºÊ¹Í§à»š §´Õ¨Ò¡·Ò§ÈÔ ÊÑ§à¡µàËçµÑé§¹Ç§¤Ø ä´Œ¨ÂÒ¡¤ÇÒÁ¹‹ Ê¹ã¨ áÅÐ¤ÇÒÁËÅÒ¡ËÅÒÂ áÅÐ¨Ò¡¡ÒÃ·Õèä´ŒÃÑº¡ÒÃµÍºÊ¹Í§à»š¹ÍÂ‹Ò§´Õ¨Ò¡·Ò§ÈÔÅ» ¹¼ÙŒ¹Ó¼Å§Ò¹ÁÒáÊ´§ ÊÑ§à¡µàËç¹ä´Œ¨Ò¡¤ÇÒÁ¹‹ÒÊ¹ã¨ áÅÐ¤ÇÒÁËÅÒ¡ËÅÒÂ ¢Í§¼Å§Ò¹¤ÇÒÁ¤Ô´·ÕèÁÒ¨Ò¡àªÕÂ§ãËÁ‹ ¤§¨Ðà»š¹à¤Ã×èÍ§¾ÔÊÙ¨¹ ¶Ö§¤ÇÒÁÊÓ¤ÑÞã¹á¹Ç·Ò§»¯ÔºÑµÔáÅÐ¡ÒÃ¨Ñ´áÊ´§§Ò¹ã¹¤ÃÑé§¹Õé ¢Í§¼Å§Ò¹¤ÇÒÁ¤Ô´·ÕèÁÒ¨Ò¡àªÕÂ§ãËÁ‹ ¤§¨Ðà»š¹à¤Ã×èÍ§¾ÔÊÙ¨¹ ¶Ö§¤ÇÒÁÊÓ¤ÑÞã¹á¹Ç·Ò§»¯ÔºÑµÔáÅÐ¡ÒÃ¨Ñ´áÊ´§§Ò¹ã¹¤ÃÑé§¹Õé

àªÕÂ§ãËÁ‹¹ÒÇ! àªÕÂ§ãËÁ‹ ¹ÒÇ!Â ¹Ô·ÃÃÈ¡ÒÃÊÓÃÇ¨àÁ×Í§àªÕÂ§ãËÁ‹¼‹Ò¹¡Ô¨¡ÃÃÁ·Ò§ÇÑ²¹¸ÃÃÁÃ‹ ÇÁÊÁÑ ¹Ô·ÃÃÈ¡ÒÃÊÓÃÇ¨àÁ×Í§àªÕÂ§ãËÁ‹¼‹Ò¹¡Ô ¡ÃÃÁ·Ò§ÇÑ 7 ¨àÁÉÒÂ¹ – 19²¹¸ÃÃÁÃ‹ ÁÔ¶Ø¹ÒÂ¹ÇÁÊÁÑ 2554Â 7 àÁÉÒÂ¹ – 19 ÁÔ¶Ø¹ÒÂ¹ 2554 ¨Ñ´â´Â ¨Ñ´â´Â ËÍÈÔÅ»ÇÑ²¹¸ÃÃÁáË‹§¡ÃØ§à·¾ÁËÒ¹¤Ã ËÍÈÔÅ»ÇÑ²¹¸ÃÃÁáË‹§¡ÃØ§à·¾ÁËÒ¹¤Ã ÀÑ³±ÒÃÑ¡É ³Â±ÒÃÑ ¡É ÍÑ§¡ÄÉ ÍÑ¨ÀÑ©ÃÔ âÊÀ³ ÍÑ§¡ÄÉ ÍÑ¨©ÃÔÂâÊÀ³

ÍÒ¨¨ÐäÁ‹ä´Œ¶Ö§ “à¡ŒÒÊÔº” ¢Í§¤ÓºÍ¡àÅ‹Ò áµ‹ÊÔºÊÍ§¡ÅØ‹Á¢Í§ÈÔÅ» ¹áÅÐ¹Ñ¡ÇÑ²¹¸ÃÃÁ¨Ò¡àªÕÂ§ãËÁ‹ ¨Ð¹ÓÊÔè§ªÇ¹ÁÍ§ ªÇ¹¤Ô´ ¹ÓàÊ¹Íµ‹Í¤¹¡ÃØ§à·¾ÏáÅÐªÒÇµ‹Ò§ªÒµÔ ÍÒ¨¨ÐäÁ‹ä´Œ¶Ö§ “à¡ŒÒÊÔº” ¢Í§¤ÓºÍ¡àÅ‹Ò áµ‹ÊÔºÊÍ§¡ÅØ‹Á¢Í§ÈÔÅ» ¹áÅÐ¹Ñ¡ÇÑ²¹¸ÃÃÁ¨Ò¡àªÕÂ§ãËÁ‹ ¨Ð¹ÓÊÔè§ªÇ¹ÁÍ§ ªÇ¹¤Ô´ ¹ÓàÊ¹Íµ‹Í¤¹¡ÃØ§à·¾ÏáÅÐªÒÇµ‹Ò§ªÒµÔ ·ÕèÁÒàÂ×Í¹ËÍÈÔÅ»Ï ¨Ò¡ÇÒÃÐµ‹Ò§æ ¢Í§¤ÇÒÁà»š¹ÍÂÙ‹ ªÕÇÔµ»ÃÐ¨ÓÇÑ¹ ¨¹¶Ö§¸ÃÃÁªÒµÔáÅÐÊÀÒ¾áÇ´ÅŒÍÁ µÅÍ´¨¹¶Ö§»¯Ô¡ÔÃÔÂÒµÍºâµŒµ‹Í»˜ÞËÒàËÅ‹Ò¹Õé ·ÕèÁÒàÂ×Í¹ËÍÈÔÅ»Ï ¨Ò¡ÇÒÃÐµ‹Ò§æ ¢Í§¤ÇÒÁà»š¹ÍÂÙ‹ ªÕÇÔµ»ÃÐ¨ÓÇÑ¹ ¨¹¶Ö§¸ÃÃÁªÒµÔáÅÐÊÀÒ¾áÇ´ÅŒÍÁ µÅÍ´¨¹¶Ö§»¯Ô¡ÔÃÔÂÒµÍºâµŒµ‹Í»˜ÞËÒàËÅ‹Ò¹Õé ¡ÒÃÃ³Ã§¤ ¢Ñºà¤Å×èÍ¹áÅÐ¡ÒÃÊÃŒÒ§·Ò§àÅ×Í¡µ‹Ò§æ·ÕèÁÕ·Ñé§à¢ŒÁ¢Œ¹ áÅÐ¢º¢Ñ¹ ¡ÒÃÃ³Ã§¤ ¢Ñºà¤Å×èÍ¹áÅÐ¡ÒÃÊÃŒÒ§·Ò§àÅ×Í¡µ‹Ò§æ·ÕèÁÕ·Ñé§à¢ŒÁ¢Œ¹ áÅÐ¢º¢Ñ¹ ËÍÈÔÅ»Ï ËÇÑ§à»š¹ÍÂ‹Ò§ÂÔè§Ç‹Ò ÍÂ‹Ò§¹ŒÍÂ¹Ô´ ¡ÒÃâµŒ¤Å×è¹ã¹¡ÃÐáÊËÅÑ¡¨Ðà»š¹¡ÒÃ¨Ø´»ÃÐ¡ÒÂ·Õè¹Óä»ÊÙ‹¡ÒÃà»ÅÕèÂ¹á»Å§á¡Œä¢»˜ÞËÒµ‹Ò§æ ã¹ÊÑ§¤Á»˜¨¨ØºÑ¹ ËÍÈÔÅ»Ï ËÇÑ§à»š¹ÍÂ‹Ò§ÂÔè§Ç‹Ò ÍÂ‹Ò§¹ŒÍÂ¹Ô´ ¡ÒÃâµŒ¤Å×è¹ã¹¡ÃÐáÊËÅÑ¡¨Ðà»š¹¡ÒÃ¨Ø´»ÃÐ¡ÒÂ·Õè¹Óä»ÊÙ‹¡ÒÃà»ÅÕèÂ¹á»Å§á¡Œä¢»˜ÞËÒµ‹Ò§æ ã¹ÊÑ§¤Á»˜¨¨ØºÑ¹ áÅÐ¡ÒÃ·Ó§Ò¹·Ò§ÇÑ²¹¸ÃÃÁ¢Í§ÈÔÅ» ¹ «Öè§â´Â¸ÃÃÁªÒµÔ¡çà»š¹¼ÙŒà» ´»ÃÐà´ç¹¢ÂÒÂ¡ÃÍº¢Í§ÊÑ§¤Á ¹ÑºÇ‹ÒÈÔÅ» ¹ÁÕÊ‹Ç¹Ã‹ÇÁã¹¡ÒÃÊÃŒÒ§¡ÃÐáÊ ÊÃŒÒ§·ÑÈ¹¤µÔ áÅÐ¡ÒÃ·Ó§Ò¹·Ò§ÇÑ²¹¸ÃÃÁ¢Í§ÈÔÅ» ¹ «Öè§â´Â¸ÃÃÁªÒµÔ¡çà»š¹¼ÙŒà» ´»ÃÐà´ç¹¢ÂÒÂ¡ÃÍº¢Í§ÊÑ§¤Á ¹ÑºÇ‹ÒÈÔÅ» ¹ÁÕÊ‹Ç¹Ã‹ÇÁã¹¡ÒÃÊÃŒÒ§¡ÃÐáÊ ÊÃŒÒ§·ÑÈ¹¤µÔ ÁÕÊ‹Ç¹Ã‹ÇÁÊÃŒÒ§áÅÐÁÕ¼Å¡ÃÐ·ºµ‹Í¹âÂºÒÂÃÇÁ¢Í§ÊÑ§¤Áµ‹Íä» ÁÕÊ‹Ç¹Ã‹ÇÁÊÃŒÒ§áÅÐÁÕ¼Å¡ÃÐ·ºµ‹Í¹âÂºÒÂÃÇÁ¢Í§ÊÑ§¤Áµ‹Íä»

ÈÔÅ» ¹¹Ñ¡ÇÑ²¹¸ÃÃÁ ÈÔÅ·» ¿ÍàÃÊ ¹¹Ñ¡ÇÑ²ÊµÙ ¹¸ÃÃÁ ¹ÍÃ ´ÔâÍ ¹ÍÃ ·¿ÍàÃÊ¾Ñ¹ÊµÙ ´ÔâÍ ¾ÃÃ³ ¾Ñ ¹ ¾ÃÃ³ ¤Óà» § áÅÐ ã¨ ÍÃØ³ ÃÒÇÕ¹ ¤Óà» § áÅÐÊµÙã¨´ÔâÍÃØ ÃÒÇÕ¹ Í³ ÁÒÅÒàµ ÊµÙ´ÔâÍ ÁÒÅÒàµ ªÁÃÁÍ¹ØÃÑ¡É ¹¡áÅÐ¸ÃÃÁªÒµÔ ÅŒÒ¹¹Ò ªÁÃÁÍ¹Ø Ã ¡ Ñ É ¹ ¡áÅÐ¸ÃÃÁªÒµÔ ÅŒÒÞ¹¹Ò ºÃÔÉÑ·ÂŒÍ¹áÂ§ÊØ¹·ÃÕÂÐ áÅÐ µ‹ÍÅÒÀ ÅÒÀà¨ÃÔ ÊØ¢ ºÃÔ¾ÔÉ¾Ñ·Ô¸ÂŒÀÑÍ³¹áÂ§ÊØ ÂÐ áÅÐ µ‹ÍÂÅÒÀ ÅÒÀà¨ÃÔÞè ÊØ31¢ ± ¨ÔµÇÔ¹Þ·ÃÕÞÒ³Ã‹ ÇÁÊÁÑ áË‹§ÈµÇÃÃÉ·Õ ¾Ô¾Ô¸ÀÑ³± ¨ÔµÇÔÞÞÒ³Ã‹ÇÁÊÁÑáÃç ÂáË‹ººÔ§ÈµÇÃÃÉ·Õ µÎÙŒ´ ÊµÙ´è Ôâ31Í áÃçººÔµÎÙŒ´ ÊµÙ´ÔâÍ ÁÙÅ¹Ô¸Ô·Õè¹Ò ÁÙÅ¹Ô¸Ô·Õè¹Ò ªÁÃÁ¨Ñ¡ÃÂÒ¹ÇÑ¹ÍÒ·ÔµÂ àªÕÂ§ãËÁ‹ ªÁÃÁ¨Ñ¡ÃÂÒ¹ÇÑ¹ÍÒ·ÔµÂ àªÕÂ§ãËÁ‹ ´Á¤ÔÇàÁ¹·ÒÃÕè ´Á¤ÔÇàÁ¹·ÒÃÕè »˜¹ÂÒÁÙ¿ÇÕè¤ÅÑº »˜¹ÂÒÁÙ¿ÇÕè¤ÅÑº

ËÍÈÔ Å»Ï ¢Í¢Íº¤Ø³ÈÔÅ» ¹áÅÐ¹Ñ¡ÇÑ²¹¸ÃÃÁ¨Ò¡àªÕÂ§ãËÁ‹·ÕèáÊ´§§Ò¹ã¹¹Ô·ÃÃÈ¡ÒÃã¹¤ÃÑé§¹Õé ËÍÈÔÅ»Ï ¢Í¢Íº¤Ø³ÈÔÅ» ¹áÅÐ¹Ñ¡ÇÑ²¹¸ÃÃÁ¨Ò¡àªÕÂ§ãËÁ‹·ÕèáÊ´§§Ò¹ã¹¹Ô·ÃÃÈ¡ÒÃã¹¤ÃÑé§¹Õé áÅÐ¢Í¢Íº¤Ø áÅÐ¢Í¢Íº¤Ø³ ³ ¤Ø¤Ø³ ³ÍÑÍÑ§§¡ÄÉ ¡ÄÉ ÍÑÍÑ¨¨©ÃÔ ©ÃÔÂÂâÊÀ³ âÊÀ³ ¼Ù¼ÙŒàŒà»š»š¹¹ÀÑÀÑ³ ³±ÒÃÑ ±ÒÃÑ¡¡É É »»ÃÐÊÒ¹§Ò¹ã¹¡ÒÃ¨Ñ ÃÐÊÒ¹§Ò¹ã¹¡ÒÃ¨Ñ´´¹Ô¹Ô··ÃÃÈ¡ÒÃ ÃÃÈ¡ÒÃ

º·¤ÇÒÁ º·¤ÇÒÁ ´Ã. à¾çÞÊØÀÒ ÊØ¢¤µÐ ã¨ÍÔ¹·Ã ´Ã. à¾çÞÊØÀÒ ÊØ¢¤µÐ ã¨ÍÔ¹·Ã ·ÑÈ¹ÑÂ àÈÃÉ°àÊÃÕ ·ÑÈ¹ÑÂ àÈÃÉ°àÊÃÕ ÅÑ¡¢³Ò »˜¹ÇÔªÑÂ ÅÑ¡¢³Ò »˜¹ÇÔªÑÂ

¢Í¢Íº¤Ø ¢Í¢Íº¤Ø³ ³ ¡ÃØ ¡ÃØ§§à·¾ÁËÒ¹¤Ã à·¾ÁËÒ¹¤Ã áÅÐ áÅÐ ºÃÔ ºÃÔÉÉÑ·Ñ· ä·Âàº¿àÇÍàÃ¨ ä·Âàº¿àÇÍàÃ¨ ¨Ó¡Ñ ¨Ó¡Ñ´´ (ÁËÒª¹) (ÁËÒª¹) Ã‹Ã‹ÇÇÁÊ¹Ñ º Ê¹Ø ¹ ã¹¡ÒÃ¨Ñ ´ ¹Ô · ÃÃÈ¡ÒÃ àªÕ Â §ãËÁ‹ ¹ ÒÇ ! ÁÊ¹ÑºÊ¹Ø¹ã¹¡ÒÃ¨Ñ´¹Ô·ÃÃÈ¡ÒÃ àªÕÂ§ãËÁ‹¹ÒÇ ! ©Ñ©ÑµµÃÇÔ ÃÇÔªªÑÂÑÂ ¾ÃËÁ·Ñ ¾ÃËÁ·ÑµµµàÇ·Õ µàÇ·Õ

Chiang Chiang Mai Mai Now! Now! Exhibition presenting Chiang Mai through visions of contemporary cultures Exhibition presenting Chiang Mai through visions of contemporary cultures April April 7th 7th –– June June 19th, 19th, 2011 2011

¡ÃÃÁ¡ÒÃÁÙ ¡ÃÃÁ¡ÒÃÁÙÅÅ¹Ô¹Ô¸¸Ô,Ô,»¯Ô »¯ÔººÑµÑµÔËÔË¹Œ¹ŒÒÒ·Õ·Õè¼è¼ÙŒÍÙŒÍÓ¹ÇÂ¡ÒÃ Ó¹ÇÂ¡ÒÃ ËÍÈÔ Å »ÇÑ ² ¹¸ÃÃÁáË‹ § ¡ÃØ § à·¾ÁËÒ¹¤Ã ËÍÈÔÅ»ÇÑ²¹¸ÃÃÁáË‹§¡ÃØ§à·¾ÁËÒ¹¤Ã

Organized Organized by by Bangkok Art and Culture Centre Bangkok Art and Culture Centre

Introduction Introduction The The Bangkok Bangkok Art Art and and Culture Culture Centre Centre isis extremely extremely delighted delighted that that aa group group of of Chiang Chiang Mai Mai artists artists and cultural workers has responded most positively to our invitation to bring their work and cultural workers has responded most positively to our invitation to bring their work to to Bangkok, Bangkok, and to air their cultural views with people in the Bangkok Metropolitan. and to air their cultural views with people in the Bangkok Metropolitan. What are people in Chiang Mai interested in right now? Perhaps an occasion to share their ideas and views would be a good opportunity to open up a dialogue to a wider circle of interested people. To share ideas, listening to viewpoints and diverse agenda, coming together to help define the work of culture would help to expand the dialogue process from being conducted by a narrow circle of people, too often the norm of practice. That the positive response on the part of the artists noticeable from the highly interesting and diverse input, is perhaps in itself proof of the right strategy to be brought about by this show. The exhibition will display works by the twelve groups of artists and others in the cultural fields in Chiang Mai, as they bring forward their ideas to the attention of viewers in Bangkok and visitors from abroad who visit the BACC. These ideas and thoughts vary they deal with the everyday living, to nature and environment, and how these groups of people have taken up the challenge in responding to the myriad of agenda, advocating and networking to bring about solutions and alternatives, in all seriousness and fun.

Curator Curator Angkrit Ajchariyasophon Angkrit Ajchariyasophon Artists Artists and and Cultural Cultural Activists Activists North Forest North Forest Studio Studio PunPun PunPun ComPeung featuring Jai Arun Ravine Malateh Media Studio Lanna Bird and Nature Conservation Club Yonyang featuring Torlarp Larpjaroensook 31st Century Museum of Contemporary Spirit Rabbithood Studio the land foundation Chiang Mai Sunday Cycling Club DOMCUMENTARY Punya Movie Club

The BACC is hoping that these ideas by artists from Chiang Mai will go some way in creating awareness in the mainstream cultural thinking, and will spark interests and change. Opening up and expanding the social framework are what artists do well, and in this process they will be contributing to and participating in, social policy changes. The BACC wishes to thank the artists, cultural institutions and clubs from Chiang Mai who take part in the show, and Khun Angrit Ajchariyasophon for curating this project. The BACC BACC wishes wishes to to acknowledge acknowledge and and grateful grateful to to the the City City of of Bangkok, Bangkok, Thai Thai Beverage Beverage Public Public Company Company Limited Limited for for making making possible, possible, The the the exhibition exhibition Chiang Chiang Mai Mai Now! Now! Chatvichai Chatvichai Promadhattavedi Promadhattavedi Board Board Member, Member, Acting Acting Director Director Bangkok Art and Culture Bangkok Art and Culture Centre. Centre.

Articles Pensupa Sukkata Jai-Inn, PhD Thasnai Sethaseree Lakkana Panwichai

นอร์ทฟอเรส สตูดิโอ จุลพร นันทพานิช เป็นคนหนึ่งที่ “ทำ�มาก” ในฐานะสถาปนิก จุลพรเชื่อว่าวิชาชีพนี้มีส่วนช่วยโลกได้ อย่างน้อย ก็เรื่องการชี้นำ� ให้คนที่จะสร้างบ้านรู้จัก “อยู่เป็น” กับ “ธรรมชาติ” นั้นหมายถึง การอยู่อย่างเอื้อเฟื้อเกื้อกูลกับ ธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม จุลพรพิสูจน์ให้เห็นด้วยวิถีชีวิตของเขาเองว่าจะอยู่ได้อย่างไร สำ�หรับนิทรรศการเชียงใหม่นาว! จุลพรเป็นตัวอย่างหนึ่งของการ

ต่อรองกับปัญหาการใช้ทรัพยากรผ่านวิธีคิด ทางสถาปัตยกรรม โดยเลือกที่จะใช้ชวี ติ ของตัวเองทดลองความจริง จุลพรกำ�ลังแสดงให้ เราเห็นว่า “ขณะนี้” เรากำ�ลังอยู่ที่ไ หน? และเรามีทางออกอะไร กันบ้าง? ผ่านการนำ�เสนอความคิดเรื่อ งการมีชีวิตอยู่ได้ด้วย กระเป๋าเพียง 1 ใบ และ การนำ�เสนอผลงานของนักศึกษาที่สนใจ แนวความคิดการออกแบบสถาปัตยกรรมด้วยวัสดุธรรมชาติ

ดมคิวเมนทารี่ ดม-คิว-เมน-ทา-รี่ ได้คลุกเคล้าผลงานศิลปะให้เป็นหนึ่งเดียว กับการใช้ชีวิตร่วมสมัย การเกิดขึ้นของร้านไอศกรีมไอเบอร์รี่ (iberry) สาขาเชียงใหม่ ได้เปลี่ยนท่าทีของศิลปะ ที่เข้าถึงยาก ให้เป็นกันเอง เปลีย่ นพฤติกรรมของการเข้าชมงานศิลปะในแกลเลอรี่ หรือ พิพิธภัณฑ์แบบมีพิธีการ เป็นการสังสรรค์ และ มีปฏิสัมพันธ์ ในหลายมิติ อาจจะไม่จำ�เป็นต้องถกเถียงอีกต่อไปว่า กิจกรรม ธรรมดาในชีวติ เป็นศิลปะได้อย่างไร เพราะคำ�ตอบสำ�หรับคำ�ถามนี้

ก็ไม่มีความสำ�คัญในเมื่อศิลปะ ที่ผสมกับชีวิตจนได้ที่นั้นไม่ได้ชวน ให้ตงั้ คำ�ถามหรือจัดประเภทของกิจกรรมสามัญในชีวิตในเมื่อพื้นที่ ศิลปะถูกใช้สอย ตามความเป็นจริง อย่างที่มันควรจะเป็นสำ�หรับ นิทรรศการเชียงใหม่นาว! ดม-คิว-เมน-ทา-รี่ เปิดร้านไอศกรีม ให้บริการแก่บุคคลทั่วไปบนพื้นที่แสดงผลงานของหอศิลป์ งานศิลปะ ไม่ได้ถูกให้ความหมายโดยใครคนใดคนหนึ่งอีกต่อไป เมื่อเราเริ่มตักไอศกรีมเข้าปาก เพียงไม่กี่วินาที ความหมายของ

พันพรรณ โจน จันได ใช้ชีวิตยากๆในสายตาคนทั่วไป แต่ง่ายๆและเป็น ธรรมชาติ เขาเริ่มต้นความคิดเรื่องความมั่นคงจากปัจจัยสี่ และ ในตอนนี้ โจน จันได เลือกงานเก็บสะสม และ เผยแพร่ เมล็ดพันธุ์พืช ท้องถิ่น งานนี้สะท้อนปัญหาของเกษตรกรไทย ซึ่งเป็นคนส่วนใหญ่ ของประเทศที่ต้องพึ่งพาปัจจัยการผลิตจากภายนอก

สตูดิโอ มาลาเต สตูดิ โ อ มาลาเต สร้างสรรค์โครงการสื่อท้องถิ่น “เชียงราม่า” โดยการคัดสรรภาพยนตร์สน้ั มิวสิควีดโี อ ของกลุม่ ชาติพนั ธุใ์ นเขต พื้นที่ลุ่มแม่น้ำ�โขง ประกอบไปด้วย เมืองเชียงรุ้ง ประเทศจีน เมืองเชียงตุง ประเทศพม่า เมืองเชียงทอง ประเทศลาว เมืองเชียงราย และ เมืองเชียงใหม่ โครงการนี้ได้แสดงให้เห็น อัตลักษณ์เฉพาะถิ่น ซึ่งมีความหลากหลายแต่ทว่าสามารถอยู่ ร่วมกันได้ สิ่งที่สตูดิโอ มาลาเต สนใจนั่นคือการให้ความสำ�คัญ ในศักดิ์ศรีของความเป็น มนุษย์ของกลุ่มชาติพันธุ์ที่กระจายตัวอยู่ คำ�เปิง และ ใจ อรุณ ราวีน Text by: Helen Michaelsen สำ�หรับนิ ท รรศการเชียงใหม่นาว! ทีมคำ�เปิง ซึ่ง ประกอบด้วย Helen Michaelsen และ พิสิฐพงศ์ สิระพิศุทธิ์ ตัดสินใจที่จะเลือก นำ�เสนอภาพสะท้อนของสิ่งที่คำ�เปิงหวังที่จะเป็นอย่างตรงไป ตรงมา เราหวังที่จะเป็นผู้ให้เนื้อหาสร้างสรรค์ด้วยการเปิดเวทีให้ ศิลปินท้าทายเรา ท้าทายการรับรู้และสันนิษ ฐานของเราโดยการ ถ่ายทอด “คำ�” ที่สัมพันธ์กับความรู้สึกเร่งด่วนที่อยากถ่ายทอด ออกมา คำ�เปิงคืองานมั่นคงที่เติบโตด้วยโฟกัสที่ชัดเจนใน สถานการณ์และหัวข้อร่วมสมัยปัจจุบัน อัตลักษณ์ของเราคือการ

ศิลปะก็ละลายไปเหมือนไอศกรีม งานศิลปะอาจจะเป็นสิง่ ทีเ่ หลืออยู่ คือความทรงจำ�เท่านั้นเอง ในความเคยชิน เรามักจะรู้สึกว่า สิ่งที่่สวยงามนั้นคือผลงานศิลปะ เปรียบเสมือนถ้วยไอศกรีมที่ สวยงาม แต่บางครั้งรสชาติไอศกรีมที่อยู่ในถ้วยนั้นก็เป็นผลงาน ศิลปะเช่นเดียวกัน ...หรือเวลาของการทานไอศกรีมร่วมกันนั้นเป็น เวลาของการเสพงานศิลปะที่แท้จริง?

สำ�หรับนิทรรศการเชียงใหม่นาว! โจน จันได นำ�เสนอ “ความง่าย” ผ่านก้อนอิฐดินผสมปุย๋ คอกและเมล็ดพันธุ์มะเขือ ชนิดหนึ่ง จำ�นวน 300 ก้อน เพื่อแจกจ่ายให้กบั ผูเ้ ข้าชมงาน นำ�กลับไปทีบ่ า้ นก้อนอิฐดิน ที่ดูไร้ชีวิตจะเจริญ งอกงามกลายเป็นต้นมะเขือ เมื่อได้รับน้ำ�และ แสงแดด ถ้าต้องการจะเห็นความเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นกับอะไร ก็ตาม เราเพียงแต่ต้องเริ่มลงมือทำ�!

ในพื้นที่ สตูดิโอ มาลาเต ได้เปิดพื้นที่ว่างให้เขาเหล่านั้นปรากฏตัว ผ่านการแสดงสื่อภาพยนตร์และมิวสิควีดีโอของกลุ่มคนรุ่นใหม่ สำ�หรับนิทรรศการเชียงใหม่นาว! สตูดิโอ มาลาเต นำ�เสนอผลงาน สามส่วนด้วยกัน หนึ่งคือ โครงการเชียงราม่า ซึ่งจะจัดฉาย ภาพยนตร์สั้น และ มิวสิควีดีโอ จากเมือง 5 เชียงใน ภูมิภาค ลุ่มแม่น้ำ�โขง สอง ภาพยนตร์สั้น “เชียงใหม่นาว!” นำ�เสนอเรื่องราว ของจังหวัดเชียงใหม่ ผ่านมุมมองของศิลปินนักวัฒ นธรรม ร่วมสมัย ส่วนที่สามคือ การแสดงดนตรีโดยดีเจชาติพันธุ์

เป็นส่วนหนึ่งของขบวนการสร้างสรรค์ที่ไม่สิ้นสุด เราเปิดกว้าง ต่อการเสวนาอยู่เสมอ เป็นสิ่งที่ไม่หยุดอยู่กับที่ และไม่แข็งตัวอยู่กับ ช่วงเวลาแห่งความสำ�เร็จในอดีต ดังนัน้ เราจึงใคร่นำ�เสนอโครงการ ปัจจุบนั ของเรา โดยเลือก ใจ อรุณ ราวีน เป็นผูเ้ ปิดเวที สูน่ ทิ รรศการ “เชียงใหม่นาว!”เราเปิดเวทีสำ�หรับ ใจ อรุณ ที่คำ�เปิง เพื่อให้เขา ได้พัฒนาภาพยนตร์ ทดลอง “Tom / Trans / Thai” โดยการเข้าร่วม โครงการศิลปิน ในพำ�นัก ณ คำ�เปิงเป็นระยะเวลา 1 เดือน นิทรรศการนี้เป็นฉากที่สองของโครงการใหม่นี้ โดยการต่อยอด สู่เวทีสาธารณะที่จะนำ�ไปสู่การเสวนาสร้างสรรค์ในอนาคตต่อไป ชมรมอนุรักษ์นกและธรรมชาติล้านนา (Lanna Bird and Nature Conservation Club) ชมรมอนุรักษ์นกและธรรมชาติล้านนา เกิดขึ้นจากความพยายาม รักษาสมดุลของเมืองในทางนิเวศวิทยา ผ่านกิจกรรมการอนุรักษ์ ธรรมชาติ โดยกระบวนการวิจัยอย่างเป็นระบบ เช่น โครงการ สำ�รวจนกดอยอินทนนท์ เพื่อเป็นการเฝ้าติดตามและระวังปัญหา ของสิ่งแวดล้อมของดอยอินทนนท์ จัดต่อเนื่องเป็นประจำ�ทุกปี มาตั้งแต่ปี 2543

สำ�หรับนิทรรศการเชียงใหม่นาว! ชมรมอนุรักษ์นกและ ธรรมชาติ ล้านนาจะจัดแสดงผลงานที่ผ่านมาของชมรมฯ เช่น ภาพถ่ายและ ภาพวาด เพื่อกระตุ้นสำ�นึกเรื่องสิทธิสัตว์ โดยเฉพาะ ในประเด็น ของนกปรอทหัวโขน ซึ่งกำ�ลังเป็นข้อถกเถียง ในสังคมไทย เพื่อทำ� ความเข้าใจให้การศึกษาในเรื่องธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม ทางชมรมอนุรักษ์นกและธรรมชาติล้านนา ยังร่วมมือกับ สมาคม อนุรักษ์นกและธรรมชาติแห่งประเทศไทย จัดโครงการเดินชมนก กรุง เทพฯ (BIRDWALK) ทุกวันเสาร์ อาทิตย์แรกของเดือน ตลอดช่วง ระยะเวลาของนิทรรศการ ทีส่ วนรถไฟ และ สวนหลวง ร.9

ÊÒÃºÑ Þ ÊÒÃºÑÞ

à¡ÕèÂÇ¡ÑºÈÔÅ» ¹ â´Â ÍÑ§¡ÄÉ ÍÑ¨©ÃÔÂâÊÀ³ à¡ÕèÂÇ¡ÑºÈÔÅ» ¹ â´Â ÍÑ§¡ÄÉ ÍÑ¨©ÃÔÂâÊÀ³ บริษัทย้อนแยงสุนทรียะ และ ต่อลาภ ลาภเจริญสุข บริษัทย้อนแยงสุนทรี ย ะและสหาย คือผลพวงหนึ่ง ของแนวคิด วัฒนธรรมนิยมในแบบผาดโผน กิจกรรมของบริษัทย้อนแยงฯ คือความร่วมมือกันของนักวัฒ นธรรมหลากหลายสาขาในการ พยายามให้ความหมายใหม่กับ ศิลปะ และ ชีวิตร่วมสมัย ซึ่ง บริษัท ย้อนแยงฯ เห็นว่า ชีวิตและศิลปะ คือ สิ่งเดียวกันอย่างแยกไม่ออก สำ�หรับนิทรรศการเชียงใหม่นาว! บริษัทย้อนแยงสุนทรียะ และ ต่อลาภ ลาภเจริญสุข นำ�เสนอผลงานที่ผ่า นมา ของบริษัทฯ ในหลายๆครั้งที่ บริษัทฯ ได้ร่วมมือกับศิลปิน และ นักกิจกรรม

พิพิธภัณฑ์จิตวิญญาณร่วมสมัยแห่งศตวรรษที่ 31 พิพิธภัณฑ์จิตวิญญาณร่วมสมัยแห่งศตวรรษที่ 31 ก่อตั้งในปี พ.ศ. 2552 ณ พิพิธภัณฑ์แห่งศตวรรษที่ 21 ที่เมืองคานาซาว่า ประเทศญี่ปุ่น โดย คามิน เลิศชัยประเสริฐ แนวความคิดของ พิพิธภัณฑ์แห่งนี้ คือ ร่างกายของเราทุกคนเป็นพิพิธภัณฑ์ และ จิตวิญญาณของเราเองคืองานศิลปะ สำ�หรับนิทรรศการ เชียงใหม่นาว! พิพิธภัณฑ์จิตวิญญาณร่วมสมัยแห่งศตวรรษที่ 31

มูลนิธิที่นา มูลนิธิที่นาไม่ได้สร้างความฝันให้เป็นจริง แต่พยายามทำ�ความจริง ให้เป็นดังความฝัน ด้วยพื้นที่ท ดลองในเขตตำ�บลน้ำ�บ่อ หลวง อำ�เภอสันป่าตอง จังหวัดเชียงใหม่ มูลนิธิที่นาต้องการกำ�ลังจาก อาสาสมัคร ต้องการทุนในการดำ�เนินงาน กว่าสิบปีแล้วที่สมาชิก โครงการหนึ่งปีต่างก็ได้เรียนรู้ประสบการณ์การอยู่ร่วมกัน สิ่งที่ สำ�คัญที่สุดของโครงการ ไม่ได้อยู่ที่การทำ�ให้อะไรกลายเป็นอะไร

ได้ขยายพื้นที่ของการแสดงผลงานศิลปะออกไปสู่พื้นที่สังคม ออนไลน์, เฟซบุ๊ค, เว็บไซต์ และ ในความคิดคำ�นึงของผู้ชมเอง พิพิธภัณฑ์ฯ ได้เปลี่ยนผู้ชมทั้งหมดให้เป็นส่วนหนึ่งของพิพิธภัณฑ์ แห่งจิตวิญญาณ โดยการตัง้ คำ�ถามเกีย่ วกับโลก และ การแก้ปญ ั หา โลกที่เราอาศัยอยู่ การรับรู้ผลงานศิลปะของพิพิธภัณฑ์ คือ การ เข้าไปสำ�รวจความคิดและจิตใจของตัวเอง

ขึ้นมา แต่คือความเข้าใจในชีวิต ความเป็นมนุษย์ เข้าใจศิลปะและ ธรรมชาติ ในแบบทีเ่ ปิดโอกาสให้ผทู้ ม่ี สี ว่ นร่วมได้ตคี วาม ดูเหมือนว่า สิ่งนี้จะเป็นสิ่งเดียวกั บ การเรี ย นรู้ต นเอง เพื ่ อ จะเลื อ กเงื ่ อ นไข ทีเ่ หมาะสมที่สุดสำ�หรับการมีชีวิตต่อไป สำ�หรับนิทรรศการ เชียงใหม่นาว! มูลนิธทิ น่ี า แสดงผลงานทีผ่ า่ นมา และ ผลงานศิลปะ โดยศิลปินกลุ่มเพื่อนที่นา จำ�นวน 24 ท่านซึ่งมอบผลงานให้กับ มูลนิธิ เพื่อจัดทำ�เป็นผลงาน ภาพพิมพ์ตะแกรงไหมบรรจุกล่อง

แร็บบิตฮู้ด สตูดิโอ แร็บบิตฮู้ด สตูดิโอ ออกแบบสื่อผ่านการตีความเนื้อหาเพื่อสร้าง ประสบการณ์ของการรับรู้ หรือ การทำ�ความเข้าใจข้อมูลข่าวสาร ในระดับประสบการณ์รว่ ม อาจจะไม่งา่ ยนักในการพยายาม จัดกลุม่ ผลงาน ของแร็บบิตฮู้ด สตูดิโอ ว่าคือการออกแบบสิ่งพิมพ์หรือ งานศิลปะร่วมสมัย!(หรือไม่ใช่ทั้งสองอย่าง) ความคลุมเครือ นี้เองคือสิ่งที่น่าสนใจ สำ�หรับนิทรรศการเชียงใหม่นาว!

ชมรมจักรยานวันอาทิตย์เชียงใหม่ ชมรมจักรยานวันอาทิตย์เชียงใหม่ รวมตัวกันรณรงค์เรื่องพื้นที่ของ จักรยานบนท้องถนนในเชียงใหม่ การให้ความสำ�คัญกับผู้ใช้ จักรยานเพือ่ ความปลอดภัย รวมถึงการติดตัง้ ป้ายสัญญาณจราจร ต่างๆสำ�หรับผูใ้ ช้จกั รยาน วัตถุประสงค์ของชมรมจักรยานวันอาทิตย์ เชียงใหม่ คือการแสวงหาโอกาส เพื่ออนาคตของประเทศไทยที่ จะเป็นเมืองแห่งการใช้จัก รยาน สำ�หรับนิทรรศการเชียงใหม่นาว! ชมรมจักรยานวันอาทิตย์เชียงใหม่ จัดแสดงภาพกิจกรรมการ รณรงค์ที่สื่อ ให้เห็นความมุ่งมั่น ในการขับเคลื่อนนโยบายการใช้

สร้างสรรค์ผลงานศิลปะ ผ่านอาหาร ดนตรี และ ความบันเทิง แทรงแซงเข้าไปอยูใ่ นวงการต่างๆ ต่อลาภ ลาภเจริญสุขจะเล่าเรื่อง การเดินทางจากเชียงใหม่สู่กรุงเทพฯด้วยแกลลอรี่แสดงผลงาน ศิลปะเคลื่อนที่ 3147966 Mobile Art Gallery นำ�เสนอผลงาน ภาพถ่ายนิทรรศการ “Thai Ass” โดยศิลปินลูกครึ่ง ไทย-อิตาเลี่ยน วารารี่ นิโคไล (Valerie Nikolay) และ ยังร่วมมือกับโครงการ หอศิลป์บริการวินมอเตอร์ไซค์ จัดกิจกรรมดนตรีและศิลปะบริเวณ วินมอเตอร์ไซค์ปทุมวัน เพื่อย้อนแยง หลอกล่อ และ เลียนแบบ กิจกรรมในชีวิต ให้ผู้ชมได้สัมผัสประสบการณ์ชั่วขณะ

จำ�นวนจำ�กัด 2 กล่อง เพื่อเปิดโอกาสให้ผู้สนใจได้สนับสนุน จัดหาทุนดำ�เนินงานก่อสร้างสตูดิโอ ที่พัก และ จัดทำ� โครงการ หนึ่งปี ครั้งที่ 3 (one year 3 project) ตามวัตถุประสงค์ของ มูลนิธิที่นา นับได้ว่าเป็นวิธีการแก้ปัญหาของมูลนิธิที่แสดงให้เห็น การมีส่วนร่วม และ ความพยายามจะใช้ศลิ ปะเป็นเครือ่ งมือในการ สร้างกิจกรรมทางวัฒนธรรมที่มีผลต่อชุมชนศิลปะร่วมสมัย กิจกรรมนี้นับเป็นตัวอย่างหนึ่งของความพยายามพึ่งพาตนเองของ มูลนิธิที่ทำ�งานด้านศิลปวัฒนธรรม

แร็บบิตฮู้ด สตูดิโอ คือผู้ออกแบบสิ่งพิมพ์ทั้งหมดของนิทรรศการ แร็บบิตฮู้ด สตูดิโอ จะแสดงให้เราเห็นวิธีการคิดเกี่ยวกับเนื้อหา ของนิทรรศการ และ จะพาเราไปยังพรมแดนอันพร่่าเลือนของการ ออกแบบและความเป็นศิลปะ ศิลปินทั้งหมดในนิทรรศการจะถูก แร็บบิตฮู้ดตีความหมายใหม่ ขยายความเดิม ให้ข้อมูลเชิง ทัศนศิลป์ผ่านงานออกแบบสูจิบัตร ซึ่งในนิทรรศการนี้จะเป็น ครัง้ แรกทีผ่ ลงานศิลปะของศิลปินท่านหนึง่ คือสูจบิ ตั รของนิทรรศการ

จักรยานในชีวิตประจำ�วัน และการมีระบบจราจรที่ดูแลความ ปลอดภัยแก่ผู้ใช้จักรยาน ประกอบกับการฉายวีดิทัศน์ เรื่องราว ตัวอย่างบุคคล ที่ใช้จักรยานในชีวิตประจำ�วัน และ การขับเคลื่อน นโยบายสาธารณะ โดยจะจัดเสวนา หัวข้อ “โอกาสและอนาคต ของประเทศไทยที่จะเป็นเมืองจักรยาน” จัดกิจกรรมพบปะสังสรรค์ เครือข่ายผู้ใช้จักรยานในประเทศไทย ซึ่งจะร่วมกันขับเคลื่อน นโยบายภายใต้เป้าหมายการพัฒนาคุณภาพชีวิตและสังคม ในระยะยาวต่อไป ปันยามูฟวี่คลับ ปันยามูฟวี่คลับ คือร้านขายยาขนาดเล็กในย่านประตูช้างเผือก ที่เปิดให้บริการเวลาเที่ยงคืนและปิดร้านเวลาหกโมงเช้า โดยมี บดินทร์ เทพรัตน์ เภสัชกร เป็นเจ้าของร้าน เขาเป็นนักวิจารณ์ สังคมผ่านการวิจารณ์ภาพยนตร์ บดินทร์ สร้างพื้นที่ของการ ให้ความหมายซึ่งสะท้อนความจริงในสังคม สารที่ส่งผ่านงาน เขียนวิจารณ์ภาพยนตร์ของบดินทร์ คือการเรียกร้องให้ผู้คนยอมรับ

ความแตกต่างทางความคิด สำ�หรับนิทรรศการเชียงใหม่นาว! ปันยามูฟวี่คลับ จัดโปรแกรมฉายภาพยนตร์ “YOU SAY YOU WANT A REVOLUTION” โดย 12 ผู้กำ�กับภาพยนตร์นอกกระแส ที่มีเนื้อหาสะท้อนปัญหา ตั้งคำ�ถาม เกี่ยวกับความเปลี่ยนแปลง ในสังคมไทยในมิติต่างๆ ปันยามูฟวี่คลับ ยังจัดการเสวนาเกี่ยวกับ ภาพยนตร์ โดยผู้กำ�กับภาพยนตร์ ในทุกๆวันเสาร์ตลอดระยะ เวลาของนิทรรศการ

Contents

About About the the artists artists by by Angkrit Angkrit Ajchariyasophon Ajchariyasophon North Forest Studio Chulapon Nantapanich is the one who has done much. As an architect he believes his profession could help the earth by convincing those who want new houses to learn to live with nature. This means living in harmony with the environment. He proves this philosophy through the way he lives. In Chiang Mai Now! Julaphorn demonstrates a compromise

on the issue of natural resources usage through architectural paradigm. And by choosing his life to be an experiment, he is showing us where we are “now” and what the solutions.They are presented through the idea of “Living on a backpack” and presentations of green architectures by his students.

DOMCUMENTARY DOM-CU-MEN-TA-RY places the arts in everyday life; the existing of iberry ice-cream parlor in Chiang Mai has changed the behavior of arts in gallery viewing. We no longer need to question how to turn art into an everyday activity. The answer to the questions is insignificant when art has

blended to ordinary life, that it doesn’t need to be categorized, especially when it is presented in an art space that functions as the way it should be in reality. In Chiang Mai Now! DOM-CU-MEN-TARY opens an ice cream parlor to serve the public within the Bangkok Art and Culture Center. Art is

no longer interpreted specifically. We are served the ice-cream and it melts, as does the art. From what we are used to, beauty is arts of ice-cream cup but sometimes flavor of the ice cream is also an artwork, or the time we spend eating ice cream together is an artwork?

PunPun Jundai embraces a life many people might believe is difficult. He began by thinking about life’s basic necessities. Jundai also works on what could be a life project of collecting and promoting the use of local crop seeds in farming. This addresses the problematic fact that Thai farmers are typically forced to rely on imported materials for their work.

In Chiang Mai Now! Jone Jundai presents 300 bricks made from mud mixed with manure and the seeds of local eggplants. These bricks can be taken by the audience and once placed in the sun and watered will produce eggplants. Underlying this work is the suggestion that if we want change, we simply need to do it.

Malateh Media Studio Malateh Media Studio initiated a local media project entitled Chiang Rama, in which short films and music videos were selected for screening. These works were made by people of diverse ethnicities within the regions of the Khong low plain, including Chiang Roong in China, Chiang Toong in Myanmar, Chiang Tong in Lao, as well as Chiang Rai and Chiang Mai. This project exemplifies vernacular

identities that co-exist peacefully; and the Malateh Media Studio is particularly interested in how each individual group emphasizes human dignity. It provides a platform for these people to express themselves through motion pictures and music videos. In Chiang Mai Now! Malateh Media Studio is showcasing a three-part work. The first part is the Chiang Rama project of short films and music videos from

5 cities in the Khong low plain regions. The second part is the short movie Chiang Mai Now!, which portrays the city of Chiang Mai through the eyes of artists and cultural activists. And the third part is music performances by DJs of various ethnicities.

For Chiang Mai Now! the ComPeung Team, Helen Michaelsen & Pisithpong Siraphisut, opted for an exact mirror image of what ComPeung aspires to be: a creative content provider with a platform for artists to challenge us, our perceptions and presumptions by expressing relevant remarks with a sense of urgency. ComPeung is a constant work

in progress with the firm focus on present situations and issues, their forever evolving process character, ComPeung is up for discussion – always – it doesn’t stand still and it doesn’t freeze the moments of past achievements. Consequently we showcase a current live project by Jai Arun Ravine. As a lead up to ‘Chiang Mai Now!’, we provided Jai with the creative platform of ComPeung to develop

the experimental film “Tom / Trans / Thai” during a one month residency @ ComPeung. The exhibition itself marks the second stage of this live project by extending this platform to the public arena for further discussion.

Lanna Bird and Nature Conservation Club The Lanna Bird and Nature Conservation Club was formed to systematically preserve the ecological equilibrium of the city through research-based conservation activities. For example, the annual survey of the bird population within the Doi Intanon areas which has identified environmental problems since 2000. In Chiang Mai

Now!, the Lanna Bird and Nature Conservation Club exhibits images of their past activities in photography and visual art. It is hoped that this exhibition will provoke a public conscience about animal rights and generate better understandings of nature and the environment. The club, in collaboration with the Bird Conservation Society

ComPeung featuring Jai Arun Ravine Text by: Helen Michaelsen

of Thailand, will organize a Bangkok Bird Walk at Railway Park and King Rama IX Royal Park, every first weekend of the month every Sunday throughout the period of this exhibition.

Yonyang featuring Torlarp Larpjaroensook The Yonyang (Retracing Aesthetics) and friends company is the outcome of this acrobatic Culturalism. Silawat subverted ideas within every culture! The company’s activities are collaborations between cultural activists from various fields and aim to establish new meanings for art and contemporary life. Yongyang believes that life and art are inseparable. In Chiang Mai Now! Yonyang and its comrade, Torlap Lapcharoensuk present the past 31st Century Museum of Contemporary Spirit The 31st Century Museum of Contemporary Spirit was founded in 2009 at the 21st Century Museum in Kanazawa, Japan. The museum’s concept is that our bodies are museums and our spirits are works of art. For Chiang Mai Now! The 31st Century Museum of Contemporary Spirit expands the

space of arts exhibition to online social networks, Facebook, webpages and even in the minds of audiences. The museum has transformed all visitors by questioning about the world, its problems, and solutions. To perceive the arts in this museum is to observe your own thoughts and spirit.

The land foundation The land foundation does not aim to turn dreams into reality but attempts to make reality appear as if it were a dream. On its experimental site in Tambon Namborluang, Amphur Sanpaatong, Chiang Mai, the foundation requires volunteers and increased funding. Our ‘One Year Project’ has existed for over a decade but has yet to yield substantial success. The most important matter of

the project is to gain a greater understanding of art, nature and humanity. Consequently, they discover the best conditions to continue their life. In Chiang Mai Now! the land foundation exhibits works donated by 24 artists, reproduced as silkscreen prints and presented in 12 limited-edition boxes. These works should enable benefactors to provide more funding in order to support the Rabbithood Studio Rabbithood Studio works by interpreting content as experience or understanding information in terms of shared experiences. It can be difficult to decide if the outcomes of this studio are designs for printing or contemporary art (or neither!). Obscurity is the most interesting aspect of their works.

CHIANGMAI SUNDAY CYCLING CLUB Members of Chiang Mai Sunday Cycling Club have come together to campaign for official bicycle lanes along Chiang Mai’s road. They wanted greater safety for local bicyclists and proper road signs. The ultimate objective of the club is to have Chiang Mai declared as a city for cyclists. For Chiang Mai Now! the club exhibits images that demonstrate its

works in collaborations with artists and activists. It is a compilation of artworks, music, and entertainment. Torlap Lapcharoensuk, presents 3147966 Mobile Art Gallery displaying the work of Valerie Nikolay, a Thai-Italian Artist. Lapcharoensuk collaborates with the Museum Service organizing arts and music at motorcycle taxi station next to BACC. The aim is to mimic everyday activities so audience could get a glimpse of this transient experience.

objectives of the land foundation. It is not only a solution to the problem but also showing an attempt to use artworks as an instrument to facilitate cultural activities. It involves participation and has an effect to contemporary art community and it is an example of self-sustaining solution of a cultural foundation.

Rabbithood Studio designed all the printed material for Chiang Mai Now!. They show us how their analysis of the exhibition explores boundaries between design and art. The views of all artists and activists in this exhibition will be reinterpreted, extended, and presented through catalogue which, for the first time, is also an artwork.

determination to ensure public policy and safety to support the use of bicycles. It is presented through screening of videos about local cyclists and details of their campaign, and by organizing a seminar ”Opportunity and Future of Bicycle City in Thailand” , the activity also includes meetings of cyclists in Thailand to propel this policy to come through in the near future. Punya Movie Club Punya Movie Club is located within a small drugstore in the Chang Puek Gate neighborhood. As there are many night-entertainment businesses nearby, the Punya drugstore only opens from midnight to 6am. Bodin serves night people while, as a cultural activist, he provides society with social criticism through his film reviews encouraging the

public to accept differences in thoughts. In Chiang Mai Now!, Punya Movie Club screens movies by 12 directors. It is in the theme of “You Say You Want a Revolution”, the selected films reflect problems and question changes within Thai societies. There will also be panel discussions on issues raised in each film by directors, on every Saturdays all through period of the exhibition.

ÈÔÅ» ¹¹Ñ¡ÇÑ²¹¸ÃÃÁ àªÕÂ§ãËÁ‹¹ÒÇ!

North Forest Studio

Punpun www.punpunthailand.org

Malateh Media Studio www.facebook.com/malatehstudio

Lanna Bird and Nature Conservation Club www.lannabird.org

ComPeung

featuring Jai Arun Ravine

www.compeung.org

http://jaiarunravine.wordpress.com/

Yonyang

featuring Torlarp Larpjaroensook http://www.facebook.com/profile. php?id=658364829 http://hern-art.blogspot.com

Artists and Cultural Activists

31st Century Museum of Contemporary spirit

Rabbithood Studio

www.31century.org http://www.facebook.com/31century

www.rabbithood.net

Chiang Mai Sunday Bicycle Club www.cmcycling.org

www.facebook.com/Rabbithood

DOMCUMENTARY www.domcumentary.com

the land foundation

www.thelandfoundation.org

Punya Movie Club birdwithnolegs.bloggang.com

¹ÍÃ ·¿ÍàÃÊ ÊµÙ´ÔâÍ ÊÑÁÀÒÉ³ â´Â ÃºÎ.

§Ò¹ËÅÑ¡æ ¢Í§ÊµÙ´ÔâÍ·ÓÍÐäÃºŒÒ§ â´Â¾×é¹°Ò¹·ÓÍÍ¡áººÊ¶Ò»˜µÂ¡ÃÃÁ·Õè¾ÂÒÂÒÁâÂ§ä»¡ÑºàÃ×èÍ§ÊÔè§áÇ´ÅŒÍÁ ¹ÔàÇÈÇÔ·ÂÒ ÇÑ²¹¸ÃÃÁ »ÃÐÇÑµÔÈÒÊµÃ àÃÒ¾ÂÒÂÒÁÁÍ§Ç‹ÒÊ¶Ò»˜µÂ Ï à»š¹ÁÒ¡¡Ç‹ÒàÃ×èÍ§¡ÒÂÀÒ¾ ÁÑ¹à»š¹àÃ×èÍ§¤ÇÒÁÃÙŒÊÖ¡ ÅÖ¡æ à»š¹àÃ×èÍ§¨ÔµÇÔÞÞÒ³ «Öè§ä»¼Ù¡¼¹Ç¡¡ÑºÍ§¤ ¤ÇÒÁ¤Ô´·ÕèàÃÒàÃÕÂ¡Ç‹ÒÀÙÁÔ»˜ÞÞÒ·ŒÍ§¶Ôè¹ àÃÒä»ÃÕàÊÔÃ ª ·ŒÍ§¶Ôè¹ ¾ÂÒÂÒÁä»¶Í´ÃËÑÊºÒ§ÍÂ‹Ò§áÅŒÇ¡ç¹ÓÁÒÊÙ‹¡ÒÃÍÍ¡áººã¹Ê¶Ò¹¡ÒÃ³ »˜¨¨ØºÑ¹ àÃÒàª×èÍÇ‹Ò·Ø¡æ §Ò¹·ÕèàÃÒÍÍ¡áºº·ÓãËŒÊÔè§áÇ´ÅŒÍÁ´Õ¢Öé¹ä´Œ ÁÑ¹à»š¹àÃ×èÍ§¤ÇÒÁà¤ÒÃ¾ã¹¸ÃÃÁªÒµÔáÅÐÊÔè§áÇ´ÅŒÍÁãª‹äËÁ¤ÃÑº ãª‹æ ÍÑ¹à´ÕÂÇ¡Ñ¹ ¡ÒÃ¨ÐãªŒÇÑÊ´Ø¡‹ÍÊÃŒÒ§ÍÐäÃ ÃÙ»áººäË¹ ÁÑ¹¤ÇÃà¢ŒÒã¨ºÃÔº·áÇ´ÅŒÍÁã¹àªÔ§ÅÖ¡¡‹Í¹ ¤‹ÍÂ»ÃÐ´ÔÉ° ÍÐäÃ¢Öé¹ÁÒ áµ‹·Ø¡ÇÑ¹¹ÕéàÃÒ ¢Ò´¤ÇÒÁ¤Ô´áºº¹Õé àÃÒÁÕà§Ô¹«×éÍ¢Í§ àÃÒ¡çÊÃŒÒ§µÒÁ·ÕèàÃÒµŒÍ§¡ÒÃ àÃ×èÍ§ÃÒÂÅÐàÍÕÂ´àÃÒ¡çäÁ‹Ê¹ã¨ ¨Ò¡ÊÁÑÂâºÃÒ³·ÕèàÃÒ·ÓºŒÒ¹à¾×èÍÍÂÙ‹ µÍ¹¹ÕéÁÑ¹¡ÅÒÂà»š¹ÍÐäÃä»áÅŒÇ¤ÃÑº ãª‹ à»š¹ÍÐäÃä»áÅŒÇ àÁ×èÍ¡‹Í¹àÃÒ·ÓºŒÒ¹à¾×èÍ¤ØŒÁá´´¤ØŒÁ½¹ ÍÂÙ‹ä´ŒÍÂ‹Ò§¼ÒÊØ¡ ÃÐºº¤Ô´àÃ×èÍ§¡ÒÃ·ÓºŒÒ¹ã¹ÊÁÑÂâºÃÒ³à¢Ò¾ÍÍÂÙ‹á¤‹ÃØ‹¹µÑÇàÍ§ ËÁ´ ÍÒÂØ¢ÑÂ¡çÃ×éÍ·Ôé§ à¼Ò·Ôé§ ÅÙ¡ËÅÒ¹ÍÂÒ¡¨ÐÍÂÙ‹¡çä»ÊÃŒÒ§¢Öé¹ÁÒãËÁ‹ «Öè§·ÓãËŒ¡ÒÃãªŒ·ÃÑ¾ÂÒ¡ÃÁÑ¹ÂÑè§Â×¹ à¾ÃÒÐäÁ‹·ÓãËÞèà¡Ô¹ä» äÁ‹ºÃÔâÀ¤·ÃÑ¾ÂÒ¡Ã·ÕèàÂÍÐà¡Ô¹ä» áµ‹·Ø¡ÇÑ¹¹Õé¤Ø³¡çàËç¹ãª‹äËÁÇ‹ÒºŒÒ¹àÃÔèÁµŒ¹·Õè 6 ÅŒÒ¹ â¦É³Ò·Õè«Ø»à»ÍÃ äÎàÇÂ ÁÑ¹à»š¹à¾ÃÒÐÍÐäÃ¤ÃÑº ¼Á¤Ô´Ç‹ÒÃÐºº¡ÒÃÊÃŒÒ§¤‹Ò¹ÔÂÁÁÑ¹ÁÕ·Ø¹à»š¹¤¹ªÕé¹ÓÍÂÙ‹ ·Ø¹ÍÂÒ¡ãËŒ¤¹ºÃÔâÀ¤ ¤Ø³ä»ÊÃŒÒ§ÅÐ¤ÃÊÃŒÒ§Ë¹Ñ§ ¾ÃÐàÍ¡ÍÂÙ‹ºŒÒ¹ÁÕ¹éÓ¾Ø à¢ŒÒä»¢ŒÒ§ã¹ à»š¹ºÑ¹ä´â¤Œ§æ

เชิญตะวัน ธรรมสถาน กุสุมา ขุนจินดา / Kusuma Khunjinda bamboo Arcade ฐาปกร มณีรัตน์ / Tharpakorn Maneerat

แม่กำปองรีสอร์ท ยุทธนา ยานวงศ์ / Yuttana Yannawong

ชีวาสถาน เบญญา สิงห์อุตสาหะ / Benya Singutsa

ÁÕàÊÒâÃÁÑ¹ ãª‹ ÁÕàÊÒâÃÁÑ¹ ¾Í¤¹´Ù·Ø¡ÇÑ¹¡ç¤Ô´Ç‹Ò¹Õè¶Ù¡µŒÍ§ §Ò¹äÁ‹µŒÍ§·Ó äÅ‹»ÅéÓ¡Ñ¹·Ñé§ÇÑ¹¡çÁÕºŒÒ¹ãËÞèæ ÁÕÃ¶á¾§æ ¢Õè ÁÑ¹¡çÊÃŒÒ§¤‹Ò¹ÔÂÁ áµ‹¼Á¤Ô´Ç‹ÒÅÖ¡æ ¤¹·Õèà»š¹ ¹ÒÂ·Ø¹ÃÙŒÊÖ¡Ç‹Ò¢ÒÂä´Œ ¤¹¡çÍÂÒ¡ÍÂÙ‹ ·Õè¨ÃÔ§àÃ×èÍ§¹Õéà»š¹àÃ×èÍ§¤ÇÒÁªÍº¢Í§áµ‹ÅÐ¤¹´ŒÇÂ¹Ð ¼Á¡çäÁ‹¡ÅŒÒä»ÃÔ´ÃÍ¹ áµ‹·ÕèµÑé§¤Ó¶ÒÁ¡ç¤×ÍÁÑ¹ãªŒ·ÃÑ¾ÂÒ¡ÃàÂÍÐÁÒ¡ ºŒÒ¹ ÃÒ¤Ò 50 ÅŒÒ¹ ä»ÃÐàºÔ´ÀÙà¢ÒËÔ¹»Ù¹ÁÒÁâËÌÒÃ »Ù¹ÁÑ¹äÁ‹ä´ŒÃ´¹éÓáÅŒÇ§Í¡ä´Œ¹Ð ÃÐàºÔ´àÃ×èÍÂæ ÁÑ¹¡çËÁ´ áµ‹¤Ø³ÍÂÙ‹¡Ñ¹á¤‹ 4 ¤¹ ¤Ô´â´ÂÊÁ¡ÒÃ¤³ÔµÈÒÊµÃ §‹ÒÂæ ÁÑ¹à»š¹ä»äÁ‹ä´Œ·Õè·Ø¡¤¹ã¹»ÃÐà·Èä·Â¨Ðä´ŒÍÂÙ‹ºŒÒ¹áºº¹Ñé¹ ·ÃÑ¾ÂÒ¡ÃÁÑ¹äÁ‹¾Í·Õè¨Ð·ÓãËŒà»š¹ä»ä´Œ àÁ×èÍà·ÕÂº´ÙÊÁÑÂ¡‹Í¹ ºŒÒ¹ªÒÇ¡ÐàËÃÕèÂ§ÍÂÙ‹¾Í¤ØŒÁá´´¤ØŒÁ½¹ ËÁ´µÑÇàÍ§¡çäÁ‹µŒÍ§ÍÂÙ‹Ã×éÍ·Ôé§ ¹Õè·ÓãËŒàËç¹¶Ö§¡ÒÃºÃÔâÀ¤·ÃÑ¾ÂÒ¡Ã·ÕèàËÁÒÐÊÁ à¾ÃÒÐÁÑ¹ ÂÑè§Â×¹ ¨Ò¡ÃÐºº¤Ô´àÃ×èÍ§·ÃÑ¾ÂÒ¡ÃÁÒÊÙ‹ÃÐºº¤Ô´àÃ×èÍ§¡ÒÃÍÍ¡áºººŒÒ¹ ÃÐºº¤Ô´¡ÒÃÍÂÙ‹ÍÒÈÑÂ ¼Áä»¶Í´ÃËÑÊ ¾ÂÒÂÒÁ¹ÓÁÒàÊ¹ÍÅÙ¡¤ŒÒà·‹Ò·Õèà»š¹ä»ä´Œ ÁÒ¡¹ŒÍÂ ¡çÇ‹Òä» áµ‹¡ç´Õ¡Ç‹ÒäÁ‹·Ó àÃÒ¾ÂÒÂÒÁàÊ¹ÍÇ‹ÒÁÑ¹äÁ‹ãª‹á¤‹¡ÒÃÍÍ¡áºººŒÒ¹ áµ‹µŒÍ§ä»ªÇ¹à¢ÒÍÍ¡áººªÕÇÔµ´ŒÇÂ µŒÍ§¡ÅÑºÁÒÍÂÙ‹àÃÕÂºæ §‹ÒÂæ ´ŒÇÂ µÍ¹¹ÕéÁÕáµ‹¤ÓÇ‹ÒâÅ¡ÃŒÍ¹ âÅ¡ÃŒÍ¹ µŒÍ§»ÃÐ´ÔÉ° ¹Ñè¹ÊÔ»ÃÐ´ÔÉ° ¹ÕèÊÔ à¾×èÍãËŒâÅ¡ÁÑ¹àÂç¹Å§ áµ‹¨ÃÔ§æ ¤Ø³äÁ‹µŒÍ§ä»»ÃÐ´ÔÉ° ÍÐäÃËÃÍ¡ ¤Ø³¡çá¤‹àÅÔ1¡ºÃÔâÀ¤ ¡ÅÑºä»ÍÂÙ‹àÃÕÂºæ ¼ÁÇ‹ÒâÅ¡ÁÑ¹¡çàÂç¹Å§

2.95

ÊÑ§à¡µÇ‹ÒºŒÒ¹¤Ø³äÁ‹àËÁ×Í¹ºŒÒ¹Ê¶Ò»¹Ô¡àÅÂ äÁ‹àËÁ×Í¹àÅÂ à¾ÃÒÐäÁ‹ä´ŒãªŒ¡ÃÍºÇÔ¸Õ¤Ô´àÃ×èÍ§´Õä«¹ áºº architect ¼ÁäÁ‹ä´Œ¤Ô´Ç‹Ò¼Áà»š¹Ê¶Ò»¹Ô¡ ¼Áà»š¹ªÒÇºŒÒ¹ à¾×èÍ¹ºŒÒ¹¡çà»š¹ªÒÇºŒÒ¹ ¼ÁÊ¹ã¨ àÃ×èÍ§¨ÔµÇÔÞÞÒ³ àÃ×èÍ§¤ÇÒÁ¡ÅÁ¡Å×¹¡Ñºà¾×èÍ¹ºŒÒ¹ 9

ห้วยตึงเฒ่ารีสอร์ท อดิศักดิ์ วัฒนาตัณฑะ / Adisak Wattanatunta

+0.90

0.90

»ÃÐà´ç¹¤×ÍÇ‹Ò ¤¹Ê‹Ç¹ãËÞè¾ÍÍÂÒ¡ÁÕºŒÒ¹¡çÍÂÒ¡ÁÕàÅÂ ËÃ×ÍÁÕ¤ÇÒÁ¨Óà»š¹¨ÐµŒÍ§ÁÕàÅÂ áµ‹§Ò¹¢Í§¤Ø³¨Óà»š¹µŒÍ§ãªŒàÇÅÒ àÃ×èÍ§¹Õé ÁÑ¹ä»ÊÑÁ¾Ñ¹¸ ¡Ñº¤ÇÒÁµŒÍ§¡ÒÃãªŒàÇÅÒ·ÕèäÁ‹à·‹Ò¡Ñ¹¢Í§¼ÙŒºÃÔâÀ¤äËÁ¤ÃÑº ¼ÁÂ×¹¡ÃÒ¹Ç‹ÒµŒÍ§ 3 »‚ ·Ø¡¤¹¡çàª×èÍ à¾ÃÒÐÁÑ¹ÁÕ¡Ã³ÕÈÖ¡ÉÒÍÂÙ‹áÅŒÇä§ µŒ¹äÁŒÍÒÂØÃŒÍÂ»‚àÃÒãªŒà§Ô¹ÊÃŒÒ§äÁ‹ä´Œ¹Ð µŒ¹äÁŒ¾ÍÍÒÂØÁÑ¹à¡Ô¹ 40 »‚ ÊÁÃÃ¶¹Ðã¹ ¡ÒÃ¼ÅÔµÍÍ¡«Ôà¨¹¨ÐÊÙ§ÁÒ¡ à¾ÃÒÐ©Ð¹Ñé¹¤ÇÒÁÊÒÁÒÃ¶ã¹¡ÒÃ´Ù´«Ñº¤ÒÃ ºÍ¹ä´ÍÍ¡ä«´ ÁÑ¹¡çÊÙ§ µŒ¹äÁŒàÅç¡æ ·ÓàÃ×èÍ§¹ÕéäÁ‹ä´Œà·‹ÒµŒ¹äÁŒá¡‹æ GARDEN +0.00

นาฏตยศิลป์ล้านนา ภัทรียา สุวัณณะศรี / Pattriya Suwannasri

ã¹àÁ×èÍÁÑ¹´Õ ·ÓäÁàÃÒ¶Ö§äÁ‹ÁÕËÁÙ‹ºŒÒ¹¨Ñ´ÊÃÃ·ÕèÁÕµŒ¹äÁŒ·ÕèâµµÒÁ¸ÃÃÁªÒµÔæ ºŒÒ§Å‹Ð ·ÓäÁ¶Ö§ÁÕáµ‹ÊÇ¹»ÃÐ´ÔÉ° àµçÁä»ËÁ´ ¼ÁÇ‹ÒÁÑ¹à»š¹ visual impact àÃÒÊ¹ã¨áµ‹¢Í§·ÕèÁÑ¹á»Å¡µÒ µŒ¹Ê¹ÁÑ§¡Ã »ÒÅ Á¢Ç´ áµ‹ã¹»†Òà¢µÃŒÍ¹ µŒ¹äÁŒÊÇÂ·Ø¡µŒ¹ àÃÒäÁ‹ ªÍºä§ Á¹ØÉÂ ÁÑ¹à»š¹áºº¹Ñé¹ áÅŒÇàÃÒäÁ‹ä´Œ¶Ù¡col. ÊÍ¹ãËŒàËç¹¤Ø³¤‹Ò¢Í§ÊÔè§·ÕèÍÂÙ‹ã¡ÅŒµÑÇ ¤¹ÊÍ¹àÃ×èÍ§ÃÊ¹ÔÂÁãËŒ¤¹·Ñé§»ÃÐà·È¤×Í·ÕÇÕËÅÑ§¢‹ÒÇ »˜ÞËÒ ÁÑ¹ÍÂÙ‹µÃ§¹Ñé¹ä§

col.

àÃÒ¨Ð·ÓãËŒà¢Ò¡ÅÑºÁÒàËç¹ÊÔè§àËÅ‹Ò¹Õéä´ŒÂÑ§ä§ µŒÍ§½ƒ¡ สวนธรรมดี สุธาสินี มังคลาด / Sutasinee Mungklad

¶ŒÒàÃÒäÁ‹Ê¹ã¨·ÃÑ¾ÂÒ¡Ãáºº¹Õéä»àÃ×èÍÂæ µ‹Íä»¨Ðà¡Ô´ÍÐäÃ¢Öé¹ µÍ¹¹ÕéÁÑ¹¡çÇÔ¡ÄµÔÍÂÙ‹áÅŒÇ ÁÑ¹¡çäÁ‹¾Í àÁ×èÍäÁ‹¾Í¡çáÂ‹§¡Ñ¹ ¡ç¤×ÍÊ§¤ÃÒÁ¹Ñè¹áËÅÐ Â¡µÑÇÍÂ‹Ò§»ÃÐà·Èä·Â àÃÒÁÕ»ÃÐªÒ¡Ã 60 ÅŒÒ¹¤¹ ¶ŒÒ 60 ÅŒÒ¹¤¹µŒÍ§ÍÂÙ‹ºŒÒ¹áºº¤ÑµàÍÒµ «Ø»à»ÍÃ äÎàÇÂ ÃÒ¤Ò 6 ÅŒÒ¹ ÁÑ¹à»š¹ä»äÁ‹ä´ŒÍÂÙ‹áÅŒÇ ÁÑ¹¡çµŒÍ§ºÃÔâÀ¤·ÃÑ¾ÂÒ¡ÃàÂÍÐ ãªŒ¾ÅÑ§§Ò¹àÂÍÐ â¹‹¹àÂÍÐ ¹ÕèàÂÍÐ ¼Á¾ÂÒÂÒÁºÍ¡ãËŒÍÂÙ‹§‹ÒÂæ áµ‹¶ŒÒÁÕà¤Ã×èÍ§ÇÑ´¤ÇÒÁÊØ¢ÁÒ¨ÔéÁ ¡ç¨Ð¾ºÇ‹Ò·ÓäÁ¤ÇÒÁÊØ¢ÁÑ¹à·‹Ò¡Ñ¹Å‹Ð ¼ÁÃÙŒ¨Ñ¡¤¹·ÕèÍÂÙ‹ºŒÒ¹ 30 ÅŒÒ¹ËÅÒÂ¤¹ áÅŒÇ¼Áàª×èÍÇ‹Ò¼ÁÁÕ¤ÇÒÁÊØ¢¡Ç‹Òà¢Ò ¼Á¡çàÅÂÂ×¹¡ÃÒ¹¤ÇÒÁ¤Ô´Ç‹ÒäÁ‹µŒÍ§ãªŒ·ÃÑ¾ÂÒ¡ÃàÂÍÐ¡çÁÕ¤ÇÒÁÊØ¢ä´Œ ·ÓÍÂ‹Ò§äÃàÃÒ¶Ö§¨Ð¡ÃÐâ´´¨Ò¡¤ÇÒÁÊºÒÂ·Õèà¤Â·ÓÍÂÙ‹ ÁÒÍÂÙ‹§‹ÒÂæ áºº·Õè¤Ø³ºÍ¡ µŒÍ§µÃÐË¹Ñ¡ µŒÍ§ÁÕ¤ÇÒÁÁØ‹§ÁÑè¹¨ÃÔ§æ ·Õè¨ÐºÍ¡µÑÇàÍ§Ç‹ÒàÃÒäÁ‹ÍÂÒ¡ºÃÔâÀ¤¹Ð ·Ø¡ÇÑ¹¹ÕéàÃÒÍ¸ÔºÒÂºÒ»ºØÞ¤Ø³â·ÉÍÂ‹Ò§¤¹ÁÕµÑ§¤ ä§ äÍŒ¹Õè¦‹ÒÊÑµÇ µÑ´ªÕÇÔµ ºÒ» áÅŒÇ·Õ¤Ø³ÍÂÙ‹ºŒÒ¹ 6 ÅŒÒ¹Å‹Ð ÁÑ¹¦‹ÒÁÒ¡¡Ç‹ÒÍÕ¡ áµ‹à¢ÒäÁ‹ä´ŒÍ¸ÔºÒÂÇ‹Ò¡ÒÃºÃÔâÀ¤·ÃÑ¾ÂÒ¡ÃàÂÍÐæ à»š¹àÃ×èÍ§ºÒ» ºÒ»ºØÞ¤Ø³â·É·Ø¡ÇÑ¹¹ÕéÁÑ¹¶Ù¡Í¸ÔºÒÂâ´Â¤¹¢ŒÒ§º¹ ¼ÁäÁ‹àËç¹´ŒÇÂ¡ÑºÇÔ¸Õ¤Ô´áºº¹Õé

พื้นที่สาธารณะชุมชนและการค้า วัฒนธรรมชุมชน ธนพร พันธ์นรา / Tanaporn Punnara

2.95

ËÃ×Íà»š¹à¾ÃÒÐàÃÒäÁ‹ÁÕÇÔ¸Õ¶‹ÒÂ·Í´¤ÇÒÁÃÙŒ·ÕèÇ‹Ò·Ø¡ÍÂ‹Ò§ÁÑ¹ÊÑÁ¾Ñ¹¸ ¡Ñ¹ËÁ´ ãª‹ äÁ‹ÁÕ ¡çàÃÕÂ¹¡Ñ¹áººáÂ¡à»š¹Ê‹Ç¹æ ¡ÒÃÍ¸ÔºÒÂ¤ÇÒÁ§ÒÁáÅÐ¤ÇÒÁ´Õ¡çáÅŒÇáµ‹¤¹·ÕèºÍ¡Ç‹Ò´Õ àÃÒäÁ‹ä´Œ¶Ù¡½ƒ¡ãËŒáÊÇ§ËÒ¢ŒÍÁÙÅ¨ÃÔ§æ àÃÒä»àª×èÍÇ‹ÒÊÔè§·Õè¤Œ¹¨Ò¡à¹çµÁÑ¹à»š¹¤ÇÒÁÃÙŒ ¨ÃÔ§æ ÁÑ¹äÁ‹ãª‹ ¹Ñè¹ÁÑ¹á¤‹¢ŒÍÁÙÅ àÃÒäÁ‹ä´Œä»¨Ñ´¡ÒÃ¢ŒÍÁÙÅ¹Ñé¹¡ÑºªÕÇÔµ¨ÃÔ§æ ãËŒÁÑ¹¡ÅÒÂà»š¹¤ÇÒÁÃÙŒ áÅŒÇàÃÒ¡ç¶Ù¡¡ÃÍººÒ§ÍÂ‹Ò§ã¹¡ÒÃËÒ¢ŒÍÁÙÅÇ‹ÒäÁ‹ä»ÅÖ¡¡Ç‹Ò¹Ñé¹ ¼Áà»š¹ÍÒ¨ÒÃÂ ¡ç¾ÂÒÂÒÁÊÍ¹ãËŒ´ÙãËŒÅÖ¡æ ÁÑ¹¡ç¨Ðà¨ÍÍÐäÃºÒ§ÍÂ‹Ò§ ÁÑ¹ÁÕ¤Óä·Â¾Ù´¶Ö§Ç‹Ò ‘»ÅÙ¡àÃ×Í¹µÒÁã¨¼ÙŒÍÂÙ‹ ¼Ù¡ÍÙ‹µÒÁã¨¼ÙŒ¹Í¹’ á¹Ç·Ò§¢Í§¤Ø³2äÁ‹¢Ñ´áÂŒ§ËÃ×Í? äÁ‹¢Ñ´áÂŒ§ ¼Áä»ÊÃŒÒ§¡ÃÍº¤ÇÒÁÍÂÒ¡ºÒ§ÍÂ‹Ò§ãËŒ¼ÙŒÍÂÙ‹¡‹Í¹ áÅŒÇ¾Ñ²¹Ò¤ÇÒÁÍÂÒ¡ãËŒÊÑÁ¾Ñ¹¸ ¡ÑºàÃ×èÍ§·ÃÑ¾ÂÒ¡Ã àÃ×èÍ§ÊÔè§áÇ´ÅŒÍÁ ¾Íà¢ÒàËç¹¤ÇÒÁàª×èÍÁâÂ§ à¢ÒÃÙŒÊÖ¡àËç¹¤Ø³¤‹Ò¡ÑººŒÒ¹à¢Ò ºŒÒ¹ÁÑ¹¡çÈÑ¡´ÔìÊÔ·¸Ôì¢Öé¹ÁÒ·Ñ¹·Õ «Öè§¨ÃÔ§æ ÁÑ¹¡çá¤‹àºÕÂ´àºÕÂ¹¹ŒÍÂÅ§ àÃÒãªŒäÁŒÍÒÂØ¹ŒÍÂ áµ‹µŒÍ§ÊÃŒÒ§¡ÃÐºÇ¹¡ÒÃ·´á·¹ 1äÁŒ¹ÕèÁÑ¹ª´àªÂä´Œã¹ÃÍºÍÒÂØàÃÒ 3.00

อยู่เย็น เป็นสุข รีสอร์ทเพื่อสุขภาพโดยการใช้ชีวิตแบบองค์รวม ฤชุวี นาคทับทิม / Ruechuwee Naktubtim

พื้นที่แลกเปลี่ยนซื้อขาย ชุมชนต้นพยอม ศุภณัฐ สุดวง / Suppanat Suduang

0.90

3.00

¤Ø³ÁÑ¡¨ÐàÃÔèÁ»ÅÙ¡µŒ¹äÁŒã¹¾×é¹·Õè ÃÍ¨¹ÁÑ¹âµ ·ÓäÁ¶Ö§äÁ‹ÂÍÁãËŒÅŒÍÁµŒ¹äÁŒ¤ÃÑº ¼ÁÇ‹Ò Ë¹Öè§ ¤×ÍÁÑ¹à»š¹¡ÒÃ¢âÁÂ·ÃÑ¾ÂÒ¡Ã¨Ò¡·ÕèË¹Öè§ä»ÍÕ¡·ÕèË¹Öè§ ÊÍ§ µŒ¹äÁŒÅŒÍÁÁÑ¹äÁ‹ÁÕÃÒ¡á¡ŒÇ ÁÑ¹¡ç¨ÐäÁ‹âµÁÒ¡¡Ç‹Ò¹Ñé¹ ÁÑ¹àÊÕèÂ§·Õè¨ÐÅŒÁâ´¹ËÅÑ§¤Ò ÊÒÁ ¤×ÍÁÑ¹á¾§ ÊÕè àÇÅÒàÃÒ»ÅÙ¡´ŒÇÂàÁÅç´ÍÒ¨¨ÐâµªŒÒ áµ‹¶ŒÒ·Ó¡ÃÒ¿ ¨ÐàËç¹àÅÂÇ‹ÒµŒ¹äÁŒ·Õè»ÅÙ¡´ŒÇÂàÁÅç´¨Ðâµá«§¡Ñ¹·Õè»‚·Õè 5 1

+0.90

áµ‹¤¹Ê‹Ç¹ãËÞèÁÑ¡à¢ŒÒã¨äÁ‹¤ÇÃãªŒäÁŒÁÒ·ÓºŒÒ¹áÅŒÇ à¾ÃÒÐÇ‹ÒäÁ‹ÁÕ¤ÇÒÁÃÙŒä§ àÃÒäÁ‹¤ÇÃàÍÒäÁŒã¹à¢µÍ¹ØÃÑ¡É ÁÒ·ÓºŒÒ¹ äÁ‹¤ÇÃàÍÒäÁŒ·ÕèÁÕÍÒÂØÃŒÍÂ»‚¢Öé¹ä» ÊÕèÊÔº»‚¢Öé¹ä»ÁÒ·ÓºŒÒ¹ áµ‹¤ÇÃ ÊÃŒÒ§¡ÃÐºÇ¹¡ÒÃãªŒäÁŒã¹¿ÒÃ ÁÁÒ·ÓºŒÒ¹ GARDEN

»Ù¹¹ÕèÁÑ¹¨ÐËÁ´ä»àÃçÇæ ¹ÕéäËÁ¤ÃÑº +0.00 ¶ŒÒâ´ÂÊÁ¡ÒÃ¤³ÔµÈÒÊµÃ ÁÑ¹ËÁ´ áµ‹µÍ¹¹ÕéÁÑ¹ÂÑ§ÁÕàÂÍÐ¾ÍãËŒàÃÒÅŒÒ§¼ÅÒÞä´Œ ÅÍ§¤Ô´´Ù¹Ð ¶ŒÒ·ÕèÊÃÐºØÃÕËÁ´ ´ÍÂËÅÇ§àªÕÂ§´ÒÇ ¡çÃÒÂµ‹Íä»

col.

Yes, it is. When we pick materials and forms for construction, we should firstly understand in-depth on environmental impact, and then we start building. However, we never have this kind of idea. We think that we have money to pay for what we want to build without C caring about all other concerns.

your clients? If I insist that it needs 3 years, they will believe me. There is a case study. We cannot pay for a hundred-year-old tree. When trees are more than 40 years old, they will produce a great amount of Oxygen, and they canBalso highly absorb Carbon Dioxide. Small and younger 05.2 trees cannot do it.

Before we built a house for living, but now what do we build it for? Yes, we built a house to shelter us from rain and sun, and so we can live happily. Now this changes. In the past, people built their house lasted only for their generation. When they died, they would burn it down. Then their children would build a new one and that 2 didn’t need too many materials. They didn’t build a house too big and didn’t use up too many natural resources. Did you see billboard 4advertising about a house on highways? Nowadays if we want aB house A I like that, we need to have at least 6 million baht in hand. -

So when this idea is good, why don’t most real estates have trees 2 planted naturally? Why are there just decorated gardens? I think it’s a visual impact. We are all interested in exotic things such as dragon pines, royal palms, etc, but we don’t like trees 2 9 from our tropical forest even though they are beautiful. This is how we, humans are. 4We don’t appreciate things closer to us. Anyway, those who teach us about taste are soap operas after evening news. 31 That is the problem. -

D So how does this happen? I think process of setting values is led by capitalism. This C system wants people to consume. In a movie or a soap opera, director sets a house for a leading character with a water fountain Gon the outside, and an arch stair inside.

002

EPO

NEDRAG

08.0

I have noticed that your house doesn’t look like an architect’s house at all. No, it doesn’t. I didn’t use an idea that architects use to design my house. I think that I am not an architect. I am just an ordinary person, so are my neighbors. And, I care about spirituality and keeping in harmony with my neighbors. interviewed by rbh.

What is the main responsibility 0of 0.2your studio? 00.2 Basically, we design architecture that connects with environment, ecology, culture and history. We try to4 look at it in terms of a deep emotion rather than a physical thing. We connect emotion with an idea that we call indigenous wisdom. We have done a local research, and tried to figure out for our design. We believe what we design will eventually save environment. Is this to pay respect to nature and environment?

Before you build a house, you’d plant a tree in an empty space then wait for it to grow. Why don’t you transplant trees? I think first it is stealing a resource from one place to another. Second, the tree that is transplanted will lose its primary root, so it won’t grow any further. It is dangerous because it may fall down on C a tree 5the roof. Third, it costs a lot of money. Fourth, when we grow from a seed, it may grow slowly. If we make a graph for this growth, we can see that at the 5th year, it will grow faster than the one that is transplanted. The thing is most people want to build their house as soon as possible, but your job needs time. So does this conflict with the need of

00.2

.DF if we keep wasting natural resources? What 21 would happen We have already been in crisis. Although there are not enough resources for us, and we keep fighting each other for them.4 1 And it turns to be a war. For example, there are 60 million people in Thailand. If we all want a 6-million-baht house presented on the billboard at the highway, it is impossible because it needs a lot of natural resources and construction materials. I have tried to say that we should live our life simply. If we could measure how happy we are, we will find that it is all equal. I know many people who live in a F 30-million-baht house, and I believe that I am happier than them. So I insist that we don’t need to use that many resources to be happy. 00.0+

Then what can we do to be able to get out of our convenient life and try living simply like you said? We must be conscious and concentrate on telling ourselves that we don’t need to consume. Nowadays we explain what good and bad in a sense of money. For example, this guy kills an animal, and it 2 is bad. What about living in the 6-million-baht house, which destroys much more than killing. We don’t explain that exploiting resources is a bad karma. Good and bad karma are justified by upper class. And I don’t agree with it.

57.2

With Roman columns? Yes… So when we watch it everyday, we think life is supposed to be this way. In the story, we don’t have to work a male character flirts all day long with a girl in a large house with an expensive car. And I think this can really make money for 1sponsors E as well, so we are being influenced by money. However, this could be people’s different lifestyle, I don’t want to judge them. But my question is if we are using too many natural resources and materials. When we want to build a 50-million baht house, we blow a mountain to get limestone. Limestone cannot grow out of water. If we keep blowing mountain, one day we will run out of it. Let’s do the math. A big house is built with many materials, and it is only for 4 people, and there are more than 60 millions of us in Thailand, so it is impossible we all will be able to have this kind of house. The natural resources and materials are not enough. Compared to life in the past, Karen villagers built their house to shelter them from weather conditions. When they died, they tore it down. This really showed how appropriately natural resources and materials were used. This is sustainable. Therefore we start with an idea of how to effectively use resources and materials, and later with an idea of how to design and live in a house. We try to find many possibilities to present to our clients. Do it a little, do it a lot, it’s better than not doing anything at all. We try to present that it is not only to design a house, but also design a way of living. We have heard of global warming and we have tried solving this problem by inventing things to cool our world down. Actually, we don’t need to invent. We need to stop B A consuming, and live simply. That will already cool the world down.

How can we change ourselves back to who we were? We need practicing. J

Or we don’t know how to explain that everything is interconnected? No, we don’t. We have studied things separately. Beauty and virtue are explained by those who make the explanations. We have not been trained to search for facts. We believe what is written on a website. That is information, but not facts. We don’t turn information into knowledge, so we are limited by not looking for deeper answer. I am a professor, so I have tried to teach my students to look and 4 think deeply, then they will find something. Thai people often say, “When we build a house, we follow by house owner’s rules. When we make a bed, we would do as a sleeper says.” Will your idea not conflict with this saying then? No, it won’t. I first limit his needs, and then develop it with appropriate resource and environment. When he realizes, he will understand how valuable his house is. His house becomes sacred. It is a matter of taking less. For example, if he uses young trees, he should plant a new one as a substitute. They can be replaced in our lifetime. But most people now think that they are not supposed to use wood to build 05.2 a house anymore? They don’t have the right knowledge. What we should do is not to cut trees from the national forest to build a house. We should not cut the trees that Bare more than 40 or 100 years old. Rather, we should use tree from tree farms for building. Will we run out of limestone soon? According to the calculation, we will. However, there is still a lot for us to spoil. Think about it! If Saraburee has run out of limestone, Doi Luang anChiang Dao would be next.

“¼ÁÁÍ§Ç‹ÒËÍÈÔÅ»ŠÍÒ¨¨ÐäÁ‹ãª‹ÊÔè§¨Óà»š¹¢Í§àÁ×Í§àªÕÂ§ãËÁ‹ àÃÒÁÕªØ´à¤Ã×èÍ§¤ÃÑÇ·Õè´Õ·Ñ¹ÊÁÑÂÃÐ´ÑºâÅ¡ áµ‹äÁ‹ÁÕ¾‹Í¤ÃÑÇáÁ‹¤ÃÑÇ ÁÑ¹¨ÐÁÕÍÒËÒÃÍÐäÃÍÍ¡ÁÒãËŒ¡Ô¹ áÁ‹¤ÃÑÇ½‚Á×Í´Õ ¶Ö§ÁÕ¤ÃÑÇË‹ÇÂæ ¡Ñº¢Í§·ÕèàËÅ×Íã¹µÙŒàÂç¹ ¡çÂÑ§ÊÒÁÒÃ¶·ÓÍÐäÃÍÃ‹ÍÂæ ÍÍ¡ÁÒä´Œ ÊÔè§·ÕèÇ§¡ÒÃÈÔÅ»Ð¢Í§àÃÒµŒÍ§¡ÒÃ¨ÃÔ§æ µÍ¹¹ÕéäÁ‹ãª‹Ê¶Ò¹·Õè áµ‹à»š¹ÀÑ³±ÒÃÑ¡É áÅÐÃÐºº¨Ñ´¡ÒÃ·Õè´Õ¹Ð¼ÁÇ‹Ò”

“I think what Chiang Mai needs right now isn't art museums. We can have the most hi-tech and world class kitchen, but if we don't have good cooks, what good will come out of it. But, instead, if we have the most basic kitchen and some leftovers, we can still get a delicious meal. What our art community needs isn't a venue, but good curators and good management.” “¡ÒÃàÃÕÂ¹ÃÙŒ¸ÃÃÁÐËÃ×Í¡ÒÃ»¯ÔºÑµÔ¸ÃÃÁ ÁÑ¹äÁ‹¨Óà»š¹µŒÍ§à¡Ô´¢Öé¹ã¹âºÊ¶ ã¹ÇÔËÒÃà·‹Ò¹Ñé¹ Â×¹ à´Ô¹ ¹Ñè§ ¹Í¹ ÍÂÙ‹·ÕèäË¹¡çÊÒÁÒÃ¶ÁÕÊµÔ ¡ÓË¹´¨Ôµ »¯ÔºÑµÔ¸ÃÃÁä»´ŒÇÂ àÃÕÂ¹ÃÙŒ¸ÃÃÁÐä»´ŒÇÂ ã¹·Ò§à´ÕÂÇ¡Ñ¹ àÃÒ¨ÐÃÙŒÊÖ¡¶Ö§ÈÔÅ»Ðä´Œ ¡çäÁ‹¨ÓÇ‹ÒàÃÒ¨ÐµŒÍ§ÍÂÙ‹ã¹ËÍÈÔÅ»ŠËÃ×ÍÇ‹Ò¾Ô¾Ô¸ÀÑ³± ÁÑ¹ÍÂÙ‹·ÕèäË¹¡çä´Œ áÁŒ¡ÃÐ·Ñè§ÃŒÒ¹äÍµÔÁ”

“To learn dharma or to practice Buddhism, it doesn't have to only happen in temples.Whether we are standing, walking, sitting or sleeping, we can be conscious and practice Buddhism. In the same way, we can see art without having to be in museums or galleries. Art exists everywhere, even in ice-cream parlors.” “·Ø¡ÇÑ¹¹ÕéàÁ×Í§àªÕÂ§ãËÁ‹àËÁ×Í¹¼ÙŒËÞÔ§·Õèáµ‹§µÑÇÍÍ¡ä»à´·¤ÃÑé§áÃ¡ ¨Ñ´àµçÁ ¨Ñ´Ë¹Ñ¡ àÍÒã¨¼ÙŒªÒÂ ¤Ô´á·¹à¢Ò ¡ÅÑÇà¢ÒäÁ‹ÃÑ¡ ¤Ô´Ç‹Òà¢ÒªÍºà¡ÒËÅÕ¡çä»ãÊ‹ºÔê¡ÍÒÂ ä»µ‹Í¼Á àÊÃÔÁ¨ÁÙ¡ ·Ó¹Á ¿Í¡¼ÔÇ¢ÒÇ ¿˜¹´Õæ ¡çä»ãÊ‹àËÅç¡´Ñ´ ¨ÃÔµ·Õè»¡µÔ´Õæ ¡çä»´Ñ´ÁÑ¹ ºÒ§·ÕÅ×Áä»àÅÂÇ‹Ò·Õèà¤ŒÒÁÒËÅ§ÃÑ¡àÃÒ¨ÃÔ§æ à¾ÃÒÐÍÐäÃ”

“Nowadays, Chiang Mai is just like a woman going on a first date and wanting to impress her man. She gets all dolled up, thinking he probably likes Korean, so she wears enhanced contact lenses, gets hair extensions, a nose job, a boob job, skin whitening and braces, even though her teeth are fine. She even changes her mannerisms. In doing all this, she loses sight of what attracted him to her in the first place.”

´Á¤ÔÇàÁ¹·ÒÃÕè

DOMCUMENTARY àÃÒ¤§äÁ‹ä´Œ·ÓÈÔÅ»Ðà¾×èÍãËŒÈÔÅ» ¹´Ùà·‹Ò¹Ñé¹ ÈÔÅ» ¹ä´Œ¾ºàËç¹ÈÔÅ»ÐÁÒÁÒ¡¾ÍáÅŒÇ ¤¹¸ÃÃÁ´Ò·ÕèÃÑ¡ÈÔÅ»Ð ¤¹·Õèà©Â à©Â ¤¹·ÕèäÁ‹ÃÑ¡ÈÔÅ»ÐàÅÂ àÃÒ¡ç¹‹Ò¨ÐÊ×èÍÊÒÃ´ŒÇÂàª‹¹¡Ñ¹

We do not only create art for artists, they have seen enough art pieces. The ordinary who appreciate arts, those who feel nothing in their hearts, or those who do not care. With them we should share.

“á·¹·ÕèàÃÒ¨Ð¾Ù´àÃÒ¡ç·Ó àÃÒà»š¹¤¹ªÍºµŒ¹äÁŒ àÃÒ¡ç»ÅÙ¡ ·Ó¤ÇÒÁÃ‹ÁÃ×è¹¢Öé¹ÁÒ àÃÒªÍººÃÃÂÒ¡ÒÈÈÔÅ»Ðáºº¹Õé àÃÒ¡ç»ÅÙ¡ÊÔè§¹Ñé¹¢Öé¹ÁÒ”

“Instead of just saying it, we should act it. I like trees so I grow trees. I create green. I like this kind of art, so I plant it.”

¾Ñ¹¾ÃÃ³ พันพรรณฝันเห็นอะไรครับ ก็ฝันอยากเห็นคนมีชีวิตอยู่ง่าย สบาย และมีความสุข ซึ่งมันจะเป็นไปไม่ได้ถ้าไม่มีเมล็ดพันธุ์ เมล็ดพันธุ์คืออาหาร คือความอุดมสมบูรณ์ อาหารคือสัญลักษณ์ของชีวติ เราอยากจะเห็นพืชพันธุท์ เ่ี ป็นอาหารมากกว่าทีเ่ ป็นอยู่ ตอนนีเ้ ข้าไปในตลาด มันจะมีผักไม่กี่ชนิด รู้สึกว่าชีวิตมันแคบลง แย่ลง อยากจะเห็นเมืองหรือที่อยู่ของเรานี้มีความเป็นอยู่ที่ยั่งยืน อยากเห็นปัจจัยสี่ เป็นเรื่องง่ายสำ�หรับทุกคน อาหาร บ้าน ผ้า และยา สี่อย่างนี้จะต้องง่ายและถูก สำ�หรับทุกคน ทำ�ไมความฝันของพันพรรณจึงเป็นความฝันสำ�หรับคนอื่น? เพราะผมไม่มคี วามฝันให้ตวั เอง ผมครบสิง่ ทีผ่ มต้องการแล้ว พอพบว่าชีวติ มันง่าย ผมจบแล้ว เพราะนีเ่ ป็นโอกาสเดียว ที่ทำ�ให้ผมเห็นความงามของชีวิต เพลิดเพลินกับการมีชีวิตอยู่ได้ ในเมื่อเราพึ่งตนเองได้ในเรื่องของปัจจัยสี่ มันทำ�ให้ชีวิตมันง่าย เบา สบาย มีความงดงาม มีความสนุกอยู่ในนั้น จบตรงนั้น อะไรเป็นสาเหตุที่ทำ�ให้ บ้าน ผ้า ยา อาหาร กลายเป็นเรื่องยาก เพราะคนเราเปลี่ยนเป้าหมายของชีวิต เมื่อก่อนเราเคยมีเป้า หมายอยู่ที่ความสุข แต่ทุกวันนี้เรามีเป้า หมายอยู่ที่ ความรวย ความสุขเป็นสิ่งที่ทุกคนหาได้ แต่ความรวยมีคนไม่กี่คนที่หาได้ แต่คนทุกคนอยากรวย มันก็เลยทำ�ให้เกิดการแย่งกัน พอแย่งกันก็ทำ�ให้ระบบมันซับซ้อน เพื่อที่คนฉลาดที่สุดจะได้เอาเปรียบได้มากที่สุด ซึ่งการทำ�ให้ซับซ้อนก็คือทำ�ให้คนไม่คิดถึง ชีวิต ไม่คิดถึงความสุข ไม่คิดถึงเสรีภาพ ในที่สุดเราก็กลายเป็นคนพันธุ์ใหม่ ที่เห็นว่าชีวิตมันต้องเป็นแบบนี้แหละ ต้องดิ้นรน ปากกัดตีนถีบอย่างนี้แหละ ซึ่งจริงๆ แล้วไม่ใช่เลย เราไม่จำ�เป็นต้องทำ�งานบ้าคลั่งขนาดนั้นเพียงเพื่อจะมีชีวิตอยู่ แต่เราถูก ใส่โปรแกรมที่ผิดเข้าไปในสมองโดยระบบเงิน บางคนทำ�งานมากกว่าสิบชั่วโมงต่อวัน เด็กตัวเล็กๆ ถูกบังคับให้เรียนเป็นสิบ ชั่วโมงต่อวัน ผมถือว่ามันวิปริตมาก เด็กคือช่วงเวลาที่จะต้องสนุก มีความสุข แต่เราบังคับให้เขาเรียน เรียนเพื่ออะไร เพื่อจะได้เข้าโรงเรียนดีๆ ได้เข้ามหา’ลัยดีๆ ได้เรียนคณะดีๆ ใช่ แล้วสิ่งที่เขาเรียนไม่มีประโยชน์ด้วยซ้ำ�ไป พอจบออกมาเขาก็ไม่ได้ใช้ ได้ใช้จริงๆ ก็คือ ความสามารถในการ อ่านออกเขียนได้ บวกลบคูณหารได้ ที่เหลือก็คือสิ่งไร้สาระทั้งหมดที่บังคับให้เด็กเรียน คุณไม่เชื่อว่าระบบที่เป็นอยู่ตอนนี้มันเสรีหรือ เช่น คนเก่งก็จะมีโอกาส ถ้าขยันคุณก็จะมีโอกาส นั่นไม่ใช่เสรีภาพนะ นั่นคือการผูกขาดโอกาส ผูกขาดภูมิปัญญา ผูกขาดอะไรทุกอย่าง คนที่เก่งที่สุดคือคนที่มีโอกาส มากกว่าคนอื่นใช่ไหมครับ แต่เขาไม่ได้แบ่งโอกาสนั้นให้คนอื่น มันเป็นแค่การฉกฉวยโอกาส ทุกคนก็กระเสือกกระสนที่จะ ดิ้นรนหาโอกาส มันไม่ใช่เสรีภาพในการมีชีวิตอยู่ แต่มันเป็นเสรีภาพในการแย่งกันเท่านั้น ซึ่งทำ�ไมเราต้องแย่งกัน ในเมื่อ ไม่ต้องแย่งมันก็มีกินอยู่แล้ว แต่ถ้าแย่งเมื่อไหร่มันจะขาดแคลนทันที คิดดูสิ วันนึงๆ มีกี่คนที่คิดถึงว่าตัวเองกำ�ลังหายใจอยู่ ในวันหนึ่งๆ เราคิดถึงตัวเองกี่นาที แทบจะไม่มีเลยใช่ไหม เราคิดถึงงานตลอด คิดถึงอย่างอื่นตลอด ผมรู้สึกว่ามันผิดปกติ น่าจะมีคนที่คิดแบบคุณไม่มากนัก คุณใช้ชีวิตอยู่ท่ามกลางคนอื่นๆ ที่เหลือยังไง (ยิ้ม) ผมก็ใช้ชีวิตตามปกติ เพราะว่าผมเห็นคนอื่นผิดปกติ ผมก็อยู่ของผมอย่างนี้ คนก็อาจจะหัวเราะเยาะผม อาจจะดูถูกเหยียดหยาม พูดจาถากถางว่าผมเป็นคนไม่ทำ�มาหากิน ไม่เอาการเอางาน ไม่สร้างเนื้อสร้างตัว นั่นก็เป็นเรื่อง ของเขาไม่ใช่เรื่องของผมใช่ไหม ผมก็ไม่มีปัญหาตรงนี้ สบาย เราคงไม่มีปัญญาที่จะไปเปลี่ยนคนอื่นได้ แต่เราสามารถที่จะเปลี่ยนตัวเองได้ เราก็คิดได้แค่นั้น เรื่องพันธุ์พืชเป็นเรื่องใหญ่มากๆ เพราะมันไม่ใช่แค่เรื่องการตักอาหารเข้าปาก แต่โยงใยถึงเครือข่า ยวงจรธุรกิจ อุตสาหกรรมอาหาร ที่มันไม่ใช่แค่ของเราแต่เป็นของโลก เอ่อ ... มันเป็นการต่อสู้ที่ใหญ่ไปไหมครับ มันอาจจะใหญ่ แต่มันก็เล็ก เพราะว่าเราสู้กับตัวเอง อะไรต่างๆ ทุกวันนี้มันเป็นเรื่องของตัวเองทั้งหมด ไม่ใช่เรื่อง ข้างนอก ปัญหาวิกฤติต่างๆ ที่เกิดขึ้นปัจจุบันคือปัญหาวิกฤติในตัวเรา ว่าเราเป็นอิสระได้ไหม ถ้าเราเป็นอิสระได้ปัญหา ทั้งหมดก็แก้ได้ แต่ปัญหาคือเราเป็นอิสระไม่ได้ ทุกคนเป็นทาสอย่างถ้วนหน้า ทุกคนต้องทำ�งานรับใช้เจ้านายทั้งหมด ไม่มีใครทีไ่ ม่ทำ�งานรับใช้เจ้านายอยู่ ทุกคนต้องส่งส่วยทุกวัน ตืน่ เช้าขึน้ มาเราต้องส่งส่วยให้ยนู ลิ เิ วอร์ ค่าแชมพู สบู่ ยาสีฟนั จ่ายทุกวัน พอไปกินข้าวต้องส่งส่วยให้ซีพี เจียไต๋ แล้วก็อะยิโนะโมะโตะ หลีกเลี่ยงไม่ได้แม้แต่ชีวิตเดี ย ว ออกจากบ้านก็ต้อง ส่งส่วยให้ ปตท. บางจาก ฮอนด้า ยามาฮ่า ใช่ไหม จะคุยกันต้องนาทีละบาท เอไอเอส ดีแทค อะไรก็ว่าไป ชีวิตเราเลยเป็นทาสที่น่าสงสารที่สุด ต้องหาเงินให้คนอื่นตลอดเวลา แต่ไม่เคยหาเงินให้ตัวเองเลย นี่เป็นภาพที่ เศร้าสลดมาก ทำ�งานมาก สุขภาพแย่ลง จิตใจแย่ลง ครอบครัวแตกสลาย กลายเป็นครอบครัวเล็กลงๆ จนเป็นปัจเจก อยู่คนเดียว เหงา ไม่รู้จะทำ�อะไร ชีวิตสับสนวุ่นวาย คิดถึงความสุขก็ไม่ได้ คิดถึงอิสรภาพก็ไม่ได้ ไม่มีที่ว่างในสมองที่จะไป คิดถึงสิ่งเหล่านั้น เพราะว่าสิ่งข้างนอกมันยั่วยวนมากกว่า ชีวิตเราก็เลยติดกับอยู่แถวๆ นี้ ทำ�ไมคนจึงไม่เห็นว่าอาหารเป็นเรื่องสำ�คัญ ทั้งที่เรากินอยู่ทุกวัน เพราะว่าคนถูกตัดขาดออกจากกัน เขาไม่ให้คนรู้ว่าเรามีจิตใจ คนก็ไม่คิดว่าเรามีจิตใจ เราก็มีแค่ร่างกาย เคลื่อนไหวได้ ฉะนั้นคนก็ไม่คิดถึงตัวเอง ไม่คิดถึงใจ คนก็จะคิดถึงแต่ว่าบริโภคมากๆ กินมากๆ ผู้บริโภคก็จะถูกตัดขาด ออกจากผู้ผลิต คนในเมืองก็ไม่เคยคิดว่าเขาปลูกผักมายังไง เขาเลี้ยงไก่มายังไง ขอให้ดูดี สวย ซื้อเลย คนปลูกเขาก็ไม่ได้ สนใจว่าใครจะกิน เขาก็คิดว่าปลูกขาย ฉะนั้นคนสองคนนี้พอไม่รู้จักกัน กระบวนการวงจรของชีวิตก็ถูกตัดขาด ต่างคนต่าง ไม่เป็นมิตร แบ่งแยกแล้วก็ทำ�ลาย แบ่งแยกแล้วก็มาเอาเปรียบ คนที่ได้ประโยชน์ก็คือคนอื่น

สำ�หรับคนที่เป็นทาสอยู่ทุกวันนี้ สิ่งแรกที่เขาต้องทำ�ก่อนเลยคืออะไร เพื่อที่จะออกจากความเป็นทาสใช่ไหม ใช่ครับ สิ่งแรกที่ต้องทำ�คือกลับมาคิดถึงความสุข กลับมาถึงอิสรภาพว่ามันมีค่ายังไงกับชีวิตเรา เพราะถ้าเราคิดถึงมันได้ เราก็จะ รู้ว่ามันจำ�เป็นกับเรายังไง แล้วหลังจากนัน้ เราก็จะเริม่ ปลดปล่อยตัวเองทีละนิดๆ อาจจะเริม่ จากของง่ายทีส่ ดุ ก็คอื เลิกกินผงชูรสได้ไหม เลิกกินน้ำ�อัดลมได้ไหม กินอาหารทีม่ คี ณ ุ ภาพมากขึน้ เลิกกินขยะ เริม่ ทำ�แชมพูใช้เอง หรือถ้าทำ�ใช้เองไม่ได้กซ็ อ้ื ของทีเ่ ป็นกลุม่ ชาวบ้านทำ� เริ่มกินผักอินทรีย์ กินผลไม้อินทรีย์มากขึ้น ทุกวันนี้เรามีศักยภาพที่ต่ำ�กว่าสัตว์ทุกชนิด สัตว์ทุกตัวสามารถทำ�ที่อยู่อาศัยเองได้ อย่างหนูนี่ขุดรูแค่คืนเดียว เป็นบ้านอยู่ได้ ออกไปหากินแค่ไม่กี่นาทีก็มีอาหารเต็มท้องได้ แต่คนที่ถือกันว่าเป็นสัตว์ที่ฉลาดที่สุดแต่กลับไม่มีปัญญาที่จะมีบ้าน เราคิดว่าการมีบ้าน เป็นเรื่องที่ไกลเกินฝัน แต่ก่อนคนถูกสอนให้เชื่อว่า ถ้าไม่ใช่ช่างทำ�บ้านไม่ได้ ไม่ใช่วิศวกรทำ�บ้านไม่ได้ เป็นผู้หญิงทำ�บ้านไม่ได้ แต่พอเรา ลงมือทำ�บ้านดิน เรารู้ว่ามันง่ายขนาดนี้เลยเหรอ เราก็ทำ�ได้ แล้วอย่างอื่นก็จะเริ่มง่ายขึ้นไปด้วย แล้วเราก็จะมีความกล้าหาญที่จะลอง ไปอย่างอื่นมากขึ้นเรื่อยๆ พอเริ่มทำ�เอง เราจะรู้สึกว่าเรามีศักยภาพ มีค วามสามารถที่จะทำ�อะไรก็ได้ ถึงตอนนั้นเราก็จะกลับมาเป็น มนุษย์เหมือนเดิม ทุกวันนี้เรามีแต่คนที่ไม่มีประสิทธิภาพ ทำ�อะไรไม่ได้ เรียนมาแทบล้มแทบตาย ทำ�ได้อย่างเดียวแค่พิมพ์แก๊กๆๆๆ เท่านัน้ เอง ทัง้ ปีทง้ั ชาติกไ็ ด้แค่น้ี เรารูส้ กึ ว่าต้องกลับมาสร้างศักยภาพให้ตวั เองอีกครัง้ นีค่ อื การกลับมาสูอ่ สิ รภาพ ถ้าไม่มศี กั ยภาพมันก็มอี สิ รภาพ ไม่ได้ แต่ทุกวันนี้ระบบทั้งหลายพยายามทำ�ลายศักยภาพของเราให้มากที่สุด เพื่อที่เราจะพึ่งตนเองให้น้อยที่สุด แล้วเราจะได้พึ่งระบบ มากที่สุด สิ่งที่ระบบทุนนิยมหรือบริโภคนิยมกลัวที่สุดคือการที่คนมีความสุข พึ่งตนเองได้ การที่คนเข้มแข็งคืออุปสรรคสูงสุดในการ พัฒนาแบบบริโภคนิยม เพราะคนมีความสุข พึ่งตนเอง เข้มแข็ง คือคนที่บริโภคน้อย ใช้น้อย ธุรกิจก็จะไม่โต ฉะนั้นเขาก็ฝึกให้คน ขันนอตอย่างเดียว ขับรถอย่างเดียว คนก็จะโง่ ทำ�ได้แค่นั้น แล้วก็จะพึ่งระบบ ทำ�ให้ระบบเศรษฐกิจมันโต ถ้ามองไม่เห็นตรงนี้เราก็คือ หุ่นยนต์ตัวหนึ่ง ที่รอเอาเงินมาเติมเข้าไปแล้วก็ทำ�งานได้เท่านั้น ซึ่งผมเห็นว่าน่าเบื่อ นอกจากวิธีแก้ปัญหาให้ตัวเอง อยู่กับตัวเอง จัดการชีวิตตัวเอง มีวิธีอื่นอีกไหมครับ ที่พอจะแก้โครงสร้างทั้งหมดนี้ได้ ผมยังมองไม่เห็นวิธีอื่นเลยนอกจากทำ�ที่ตัวเอง แล้วก็เปิดโอกาสให้คนอื่นได้มาเรียนรู้ เท่านั้นเองที่ทำ�ได้ ต่อให้เราจะทุ่มทุน โฆษณารณรงค์ยังไงก็ตาม มันก็ไม่เปลี่ยน เพราะคนเราไม่สามารถเปลี่ยนจากการฟังหรือการอ่าน แต่มันเปลี่ยนจากการเห็นสิ่ง ที่เป็นจริงในชีวิตจริง มันอาจจะมีวิธีอื่นนะ แต่ผมอาจจะมองไม่เห็น ผมก็เลยทำ�อะไรไม่ได้มากไปกว่าลงมือทำ� ภาคการเมืองช่วยได้ไหม? ภาคการเมืองช่วยไม่ได้เลย ทำ�ไมครับ? เพราะว่าสส. ทั้งหลายคือผู้แทนของภาคธุรกิจ ไม่ใช่ผู้แทนของประชาชน นักการเมืองก็คือคนงานคนหนึ่งของภาคธุรกิจเท่านั้น ฉะนั้นเขาไม่มีวันมาดูแลอะไรที่เกี่ยวกับความยั่งยืน เกี่ยวกับความสงบสุขของประชาชน เพราะมันจะไปขัดผลประโยชน์ของเจ้านายเขา การเคลื่อนไหวภาคประชาชนแบบนี้มันจะทันกับภาคอุตสาหกรรมที่ก็เติบโตในทางของมันไหม มันก็อาจจะช้า แต่ว่าภาคอุตสาหกรรมก็จะต้อ งจบลงภายในเวลาอันรวดเร็ว เพราะทรัพยากรมันหมดแล้วไง จะเอาอะไร มาบริโภคอีก สังเกตดูง่ายๆ เมื่อยี่สิบปีที่แล้ว ผมพยายามตั้งกลุ่มเกษตรอินทรีย์ ไม่มีใครมาร่วมกลุ่มเลย แต่พอเศรษฐกิจพังปุ๊บ มีสมาชิกเพิ่มทันที แล้วทุกวันนี้การพูดถึงเรื่องเกษตรอินทรีย์ก็เป็นเรื่องธรรมดาไปแล้ว นี่มันหมายความว่า มันกำ�ลังเปลี่ยน ซึ่งมันต้อง ใช้เวลา ไม่ใช้เวลาไม่ได้ อย่างประชาธิปไตยเราก็ใช้เวลามาเกือบร้อยปีแล้วใช่มั้ย แต่เรื่องนี้มันคงจะเร็วกว่าประชาธิปไตย (ยิ้ม) วันนี้ผมมองเห็นว่าความมั่นคงเดียวที่เราทำ�ได้ก็คือ อาหาร เพราะอาหารคือความมั่นคงสูงสุดในชีวิต มีเงินแต่ไม่มีอาหารกิน มันก็ไม่ต่างจากมีหินมีทรายอยู่ในมือเฉยๆ ตอนนี้เมล็ดพันธุ์ชนิดไหนที่จำ�เป็นที่สุดครับ ทุกอย่างจำ�เป็น เพราะว่าขึ้นชื่อว่าอาหารแล้วไม่มีอันใดอันหนึ่งสำ�คัญที่สุด เราถูกฝึกสอนมาผิดๆ เราเรียนโภชนาการมา เรารู้จักเลือกอาหารหลัก 5 หมู่ เราก็มาเน้นที่ เนื้อ นม ไข่ เห็นว่าสามอย่างนี้จำ�เป็นที่สุด สำ�คัญที่สุด แต่จริงๆ แล้ว ผักเล็กๆ สักต้นหนึ่งก็มีค่า เพราะแต่ละอย่างก็มีคุณค่าทางอาหารต่างกัน ฉะนั้นเราต้องรักษาความหลากหลาย ไม่ใช่รักษาอย่างเดียว ความหลากหลายคือความมั่นคง ได้ยินว่าคุณไม่อ่านหนังสือ น่าแปลกใจมาก แต่ก่อนผมอ่านนะ เล่มละสิบบาทยี่สิบบาทผมอ่านได้ แต่พอมันขึ้นราคาเล่มละร้อยบาท สองร้อยบาท ผมไม่มีปัญญาซื้อ ผมก็เลิกอ่าน พอเลิกอ่านหนังสือผมก็เริ่มทำ� พอผมทำ�ผมก็รู้สึกว่า การลงมือทำ�เกิดความรู้มากกว่าการอ่านหนังสือ ผมก็เลย ไม่สนใจอ่านหนังสือเท่าไหร่ทุกวันนี้ เบื่อไหมครับที่ต้องพูดเรื่องเดิมๆ ซ้ำ�ๆ แบบนี้ แต่ก่อนตอนแรกๆ ก็รู้สึกเบื่อนะ แต่บางครั้งรู้สึกว่า มันก็อาจจะทำ�ให้คนเริ่มคิดอะไรบางอย่าง ก็เลยโอเค กลายเป็นความ คุ้นเคย เคยชิน ก็ว่ากันไป สัมภาษณ์โดย รบฮ.

I think only few people have this kind of idea like you do. So how do you live your life among others? (Smile) I live my life as usual because I think other people are unusual. I have been this way, and people might laugh at, insult and jeer at me. They think that I don’t work and earn a living. That’s their opinion but not mine. I don’t think it matters to me. I’m fine with it. We cannot change others, but we can change ourselves. That’s all we can think and do.

Punpun, what do you dream of? I dream that people could live their lives simply, comfortably and happily, but it could be impossible without seeds. Seeds are food and fertility, and food is a symbol of life. We want to see more varieties of plants for food because there are few of those selling in the market. I feel like my life has been narrowing down and it is getting worse. I want to see a longevity and well-being in our city, and that 4 basic needs for life are simple enough – food, shelter, cloth and medicine need to be simple and cheap for everyone. Punpun, why did you dream for other people? I don’t dream for myself because I already have everything I want. When I find that life is simple, I am done. This is the only way I can see beauty in life, and enjoy it. When we depend on ourselves to get the 4 basic needs, it will make our life light, simple, comfortable, beautiful, and fun. That’s it. What is the reason that makes shelter, cloth, medicine and food become difficult? We have changed our life goal. We used to set our goal to happiness, but now we set it to wealth. We all can be happy, but a few of us can be rich. We all want to be rich, so we fight each other for it. Then fighting builds up a complex system that the smartest people would use to take advantage of the rest as much as they can. This complex system causes us not to think about our life, happiness, freedom, and eventually we will become a new mankind whose life must go on this way. We struggle so hard, but in fact we don’t really have to. We don’t have to work so hard to be able to live our lives. We are programmed into a money system. Some of us work for more than 10 hours a day. Our little children are forced to study for 10 hours a day. I think this is unusual. Children should sometimes have fun and be happy, but we force them to study … Study for what? For good schools, universities and faculties? Yes. But what they study will be no good for them because they will not use it in real life after graduated. What they are going to use is an ability to read, write and calculate numbers, and the rest of knowledge they are forced to learn is useless. Don’t you think that the system we’re using now is free? If you are smart and hard-working, you have more opportunities? No, it’s not. It’s a monopoly on having an opportunity, knowledge and everything. You think the smartest people will have more opportunities than others, don’t you? Actually they don’t share what they have with others, instead they take them from others. We struggle to find that we are not free to live our life. Rather, we are free to fight each other for them. So why do we need to fight each other despite what we have? Whenever we do that, we will run out of things right away. Think about it. How many of us think that we are breathing each day? How many minutes do we spend thinking about ourselves? Very few of us, isn’t it? We always think about our work and something else. It is not normal, I think.

Plants are a huge issue because they don’t only represent food that we eat, but they are also connected to network of food industry that is not for us but for the whole world… Is this fight too big? It could be big and small because we are fighting for ourselves. Nowadays things that we have are for us, but not for others. All the problems and crises, which have arisen these days, become our own because they make us worry if we could ever be free. All of the problems can be solved, if we are free. The problem is we are not free. We are slaves –that is, we have to work for our bosses. We will never be workers who don’t work for anyone. We have to make regular payments everyday. When we wake up in the morning, we have to pay Unilever for products such as shampoo, soap, and toothpaste. When we eat, we have to pay CPF, Chia Tai and Ajinomoto for every meal. When we go out, we have to pay PTT, Bangchak, Honda and Yamaha, don’t we? When we talk on our phone, we have to pay 1 baht per minute to AIS, DTAC or whatever. Our life turns to be the poorest slavery. We have to make money for others all the time, but not for ourselves. This is a great tragedy. We work so hard, but our physical and mental health is getting worse. Our family is getting so far apart and so small that it becomes individual. We live alone. We don’t know what to do. We feel so confused that we can’t be happy and free. There is no blank space in our brain to feel them because things around us are more tempting. Our life got trapped. Why don’t we think that food is important even though we eat it everyday? Because we are disconnected. We don’t let others know our minds, so we are seen heartless. We have our body moving, but don’t realize about our own mind and ourselves. We are going to think only about consuming and eating a lot, and we as consumers are separated from producers. City people never think how they could plant vegetables and feed chickens. If vegetables and poultry look pretty good to them without any bruises or smell, they are going to buy them. And, farmers don’t care about who will eat them because they make them for selling. Since these two don’t know each other, their life cycles are separated. They don’t become friends. They are separated to destroy and take advantage of each other, so other people will get benefit. For our slaves these days, what is the first thing we must do? Must not be slaves anymore, right? Yes. The first thing we must do is to think about being happy. We must rethink how precious freedom is to our life. After that, we can liberate ourselves gradually. We can start by doing the easiest thing like stop eating Monosodium Glutamate. Can we do that? Can we stop drinking soda? We should eat more healthy food and stop eating junk food. We should make a shampoo ourselves, or if we can’t, we should buy it from a group of villagers who make it. We should start eating more organic vegetables and fruits. As human we have lower potential than animals because many kinds of them can build their own shelter. For example, rats can spend one night digging a hole for their nest. They spend a few minutes hunting then they get a lot of food. We as human beings are one kind of animal that is considered the smartest, but we cannot build a house ourselves. We think that having our own house is a too farreaching dream. Before, we were taught we were not a house builder, we couldn’t build it. If we were not an engineer, we couldn’t do it. Women couldn’t build a house. However, when we start building a house made out of soil, we learn that this is very easy! We can do it. After that everything else will get easier, and we will have guts to do other things more and more. When we start to do things ourselves, we

will feel that we have ability to do anything. Up to this point, we will become human beings that we used to be again. Currently, we don’t have potential. We can’t do anything despite long hours of study. The only thing we can do is to type little things. This is all we do. We must create our own capability again. This is the way back to freedom. If we don’t have it, we won’t be able to be free. All the systems we use are trying to destroy our ability as much as they can so we will depend on ourselves less and less. Eventually we’d rather depend on systems. The scariest thing in Capitalism or Consumerism is people are happy and self-reliant. The biggest obstacle to develop Consumerism is strong people, because they will eat less food and use less things. When they are happy, self-reliant and strong, business will not grow. So people are taught and trained only how to screw or how to drive. They will become stupid because that’s only thing they can do, and they will rely on the systems. That will make business growing. If we can’t see this issue, we will become a robot that is waiting for people putting a coin inside to get switched on. I see this boring. Is there another solution for this entire structure besides solving and dealing these problems by ourselves? I can’t see any besides starting at ourselves and let other people to know about it. That’s all we need to do. No matter how much we spend on advertising or campaigning, we will not change because we can’t change by listening or reading. We can only change by seeing real things in our real life. There might be other ways for this, but I couldn’t see them. So nothing else I can do except start to do it myself. Can the government help us? No, they cannot at all. Why not? Because all politicians are representatives for business, not for people. Politicians are employees in business, so they never care about people’s longevity and peace. That will conflict with their bosses’ benefits. Can this movement keep up with the industry that is rapidly growing in their own way? It could be slow, but the industry could be ended very soon because there will be no more natural resources. What else will be used for consuming? Let’s think that 20 years ago, I tried so hard to group an organic farmland, but no one wanted to participate in it. When the economy collapsed, many of them wanted to get into this group. So now discussing organic farming becomes normal. This movement is going to change, but it must need time. Our democracy has taken more than 100 years, hasn’t it? However, this could be faster than our democracy (smiles) Today, I think that the only security we could have is food because it is the most stable thing in our life. If we have money in our hands but no food, it is no different than holding rock and sand. Now which seed is most necessary for us? Everything is necessary because speaking of food, it is all important. We have been taught a wrong way. We have learned about nutrition. We have learned about 5 main groups of food, but we have chosen only meat, milk and eggs which are the most necessary and important, so we thought. Actually one tiny piece of vegetable is valuable because each group of food has different nutrition. We must keep eating variety of food rather than a single one because variety keeps us strong. I heard that you don’t read books. It’s very surprising. Previously I did. I even read a book costing 10 or 20 baht each, but when price has gone up to 100-200 baht each, I couldn’t afford it. I stopped reading. When I stop reading, I start doing, and then I feel doing makes me learn things more than reading. I am no longer interested in reading nowadays. Are you bored of saying the same thing all over again? Yes, I was at first. However, sometimes I think that it can get people think about things, so I am ok and used to it. Then it just keeps on.

MALATEH MEDIA STUDIO

mv manora

Back Home

L Zone

aboyee

son luk

ปกติมีวิธีพิจารณาทุนยังไงครับ ศิลปินต้องส่ง proposal เข้ามา เราจะพิจารณาจากงานที่ศิลปินเสนอ มีสอง โปรแกรม โปรแกรมแรกเป็น regular program เนื่องจากเราเป็นองค์กรเล็กๆ ศิลปิน ต้องจ่าย residency fee ซึ่งศิลปินสามารถใช้จดหมายเชิญจากเราไปขอทุนสนับสนุนได้ ส่วนอีกอันหนึ่งที่เพิ่งเริ่มปีที่แล้ว คือเราได้เงินบริจาคมาก้อนหนึ่ง เลยคิดว่าแทนที่จะไปลงกับ การสร้างโน่นสร้างนี่ ก็มาลงที่คนดีกว่า เลยแบ่งทุนเป็น grant ให้ศิลปิน apply เข้ามา อยู่ๆ เงินบริจาคเข้ามาได้ยังไง น่าตกใจมากเลย เพราะเราไม่เคยไปขอ เขาเห็นเราสร้างโปรเจกต์มาตั้งแต่แรก แล้วก็ไม่มีเงิน สนั บสนุนเลย ไม่มีเงินสนับสนุนจากข้างนอกทั้งของรัฐหรือว่า เอกชน ที่ผ่านมา มันไปได้ด้วยการสนับสนุนจากศิลปินทั้งนั้น คนที่บริจาคมาเขาอยากให้มันโตไปได้เรื่อยๆ ก็เลยให้ รู้สึกโชคดีมากที่ยังมีคนเห็นว่าเราทำ�อะไรที่มันเป็นประโยชน์ จุดเริ่มต้นของความคิดทำ� artist in residence มาจากไหน ปกติโครงการ artist in residence มักจะสัมพันธ์กับ museum หรือมหาวิทยาลัย ซึ่ง process มันยาวมาก และมักจะมีกรอบ ขอบเขต หรือหัวข้อที่สถาบันเป็นผู้ควบคุม และ ให้ความสำ�คัญกับการทำ�รายได้มากกว่า content ของงาน น่าจะมีอะไรที่ลด process อะไรมากมายเหล่านั้น น่าจะมีสถานที่ทดลองที่ท้าทายและเปิดกว้างสำ�หรับ content และ ความเป็นไปได้ที่จะเกิดขึ้นระหว่าง process การทำ�งาน ตั้งคำ�ถามกับ บทบาทของศิลปะ จุดยืนของศิลปิน และความสัมพันธ์ระหว่างศิลปะและชุมชน ระยะเวลาปกติที่รับคือ? 1 ถึง 3 เดือน เราคิดว่าการใช้ชวี ติ ร่วมกัน การทีเ่ ขาได้มามีประสบการณ์อะไรใหม่ๆ กับวัฒนธรรม หรือสภาพแวดล้อมทีแ่ ตกต่าง เกิดแรงบันดาลใจทีเ่ ขาไปต่อยอดได้ มันไม่เหมือน แบบ package ไม่เหมือนเวลาเราเข้ามหาวิทยาลัย เราก็เรีย นจบตามหลักสูตร ได้ A B C D แต่เราสนใจอะไรที่มันความเป็นไปได้ที่มันเกิดขึ้นระหว่างการทำ�งานมากกว่า platform นี่มันสำ�คัญยังไงกับวงการศิลปะ โดยเฉพาะ platform ที่ให้อิสระให้ความสำ�คัญ กับ process แบบที่คำ�เปิงทำ�อยู่

โดยปกติพอเรียกศิลปะ mainstream มันก็เป็น package อย่างหนึ่ง คือนิทรรศการ อันนึงเขาก็มีธีมมาให้ แล้วก็ต้องตามธีมไปเรื่อย มันไม่เปิดโอกาสให้ความเป็นไปได้ ซึ่งบางที ความเป็นไปได้มันเกิดขึ้นได้ทุกวัน แต่ศิลปินที่อยู่แต่ในสตูดิโอ ทำ�งานซ้ำ�ๆ กัน มันอยู่ในกรอบ ของความที่มันเป็นไปได้แล้ว ก็เหมือน fix ตัวเองอยู่ในกรอบนั้น ศิลปะที่มันน่าสนใจคืออะไรที่ มันเปิดประตูใหม่ๆ บางทีเราอาจจะไม่รู้ว่าอะไรดีไม่ดี แต่ได้ทำ�อะไรใหม่ๆ มันน่าท้าทายกว่า การที่คำ�เปิงอยู่เชียงใหม่ คิดว่ามีผลอะไรกับการพยายามสร้าง platform ที่ว่ามาไหม เชียงใหม่เป็นเมืองใหญ่ที่น่าตื่นเต้น เป็นเมืองที่กำ�ลังพัฒนาเทรนด์ใหม่ๆ คำ�เปิง ใช้เชียงใหม่เป็น platform และร่วมเป็นส่วนหนึ่งของ platform ด้วย ถ้าให้ทำ�โครงการนี้ ที่อื่นมันก็อาจจะต้องปรับเปลี่ยนวิธีการทำ�งานเป็นอย่างอื่น

How do you consider residency applications? Artists have to apply with a project proposal. Our decision is based on the proposal’s merit. ComPeung has two programs. The first one is the regular program. As we are a small organization, we charge a residency fee to sustain our program but we provide selected artists with invitation letters which helps them to apply for outside funding. The second program only started last year when we received funding from an overseas private donor. Instead of using it on building things, we use it for artists and offer 2 fully paid grants per year. How did you get the donation? It was very surprising, because we never asked for it. The donor had seen our project from the very beginning. We had had no financial support, neither from governmental nor private organizations. We have been running the project solely with the money from the residency fee. The donor wanted the project to continue growing. We feel very fortunate that there is someone who can see the value in what we are doing.

How did you begin to have the idea of setting up an artist in residence program? Normally artist in residence programs are related to museums or universities. This creates long processes and is determined by rules, boundaries, or themes from the host institutions. They usually focus on profit making rather than content of the art. We thought there should be something that reduces the complex processes. There should be places for challenging experimentations that are open to content and possibilities that normally occur during the process of working. Alternative places that experiment with and question the role of art, artists’ positions, and the interdependence of art and society. What is the duration of the residency? 1 – 3 months. We believe that by living together, the artists will gain new experiences with a different culture and environment, that can inspire them to develop their works in the future. It’s not like a package such as when we enter university; we finish the degree, and get A B C D. We are more interested in the possibilities that will occur while creating the work. How important is a platform especially a platform that gives freedom and focus on the process like ComPeung? Mainstream art is a package. Exhibitions sets themes which artists have to follow. This is not open for possibilities that can arise every day. Artists normally work in their studios, creating the same patterns of works. They are stuck in the frame of existing possibilities. It’s like they are fixated inside their frames. Interesting art is something that opens new doors. Although we don’t know what is good or bad, we do know that it’s challenging to create something new.

ComPeung is in Chiang Mai. Do you think this effects the will to create a platform we discussed before? Chiang Mai is a big exciting city. It’s also developing new trends. ComPeung uses Chiang Mai as a platform but also contributes to this platform. If we run this project somewhere else, we probably would have to adapt our way of working. Q&A with Jai Arun 1. What drew you to seek out a residency at ComPeung? I had studied abroad through the Thai Studies program at Payap University in Chiang Mai in 2004. Since then I had been interested in returning to Thailand to do more research on tom identity and transmasculinity (female-to-male/FTM spectrum). I did an internet search on artist residencies in Thailand and found ComPeung. I was drawn to it because of the rural location and because it accepted a wide variety of artistic disciplines. 2. How did your previous time spent in Chiang Mai influence your work? My previous time in Chiang Mai in 2004 was the first time ever that I connected with my Thai heritage and Thai family. I had both the overwhelming sense of wanting to belong to Thai culture and the overwhelming sense of being farang and foreign to Thai culture. My time in Chiang Mai gave me a way into Thai culture, and since then I have been searching for ways to be both Thai and transgender in my writing and art practices. 3. Much of your work addresses the issue of an intersection or fusion of identities. How does Chiang Mai and ComPeung alter or enhance this topic in your current project?

Besides Megan Sinnott, who spent 10 years in Thailand in the 1990s and conducted research on tom/dee identity and community in the Bangkok area, there hasn’t been much other scholarship published on the subject. I am interested in the differences between urban and rural formations of gender, and how gender is perceived and inhabited in different regions of Thailand. Being in ComPeung in the rural environment of Doi Saket, yet near the growing city metropolis that is Chiang Mai, I hope to begin looking at how location affects constructions of gender for toms. 4. What have you gained so far from your time at ComPeung? What do you hope to achieve through your residency? I have begun writing and interviewing participants and shooting footage for my film. I hope making this film, and its subsequent screening in the Chiang Mai Now! art exhibition, will put me in contact with more toms and Thai trans-masculine people and people interested in creating a discourse around Thai trans-masculinity that critiques and questions cultural constructions of gender.

ถาม-ตอบกับใจอรุณ ทำ�ไมถึงสมัครมาเป็นศิลปินพำ�นักที่คำ�เปิง ตอนปี 2547 ได้ศึกษาจากต่างประเทศผ่านภาควิชาภาษาไทยที่มหาวิทยาลัย พายัพ เชียงใหม่ จากตรงนั้นเลยสนใจที่จะกลับมาเมืองไทยอีกครั้งเพื่อค้นคว้าวิจัย เพิ่มเติมเกี่ยวกับอัตลักษณ์ของทอม และภาวะข้ามเพศสู่การเป็นผู้ชาย พอค้นหาทาง อินเตอร์เ นทเจอโครงการพำ�นักสำ�หรับศิลปินที่เมืองไทย ซึ่งก็คือคำ�เปิง ฉันสนใจมาก เพราะที่ตั้งที่สันโดษและโปรแกรมที่เปิดกว้างกับการทำ�งานของศิลปินที่หลากหลาย

ช่วงที่อยู่ที่เชียงใหม่คราวที่แล้ว มีผลกับงานยังไงบ้าง ตอนนั้นเป็นครั้งแรกที่ได้เจอครอบครัวไทยและรากฐานของความเป็นไทย เป็นความรูส้ กึ ทีผ่ สมผสานกันระหว่างความอยากทีจ่ ะเป็นส่วนหนึง่ ของความเป็นไทย และความเป็นฝรั่ง ซึ่งก็แปลกแยกอีกกับความเป็นไทย ช่วงเวลาที่อยู่เชียงใหม่ทำ�ให้ เห็นวิถสี วู่ ฒ ั นธรรมไทย และจากนัน้ ฉันก็เลยค้นหาวิธที จ่ี ะแสดงออกทัง้ ความเป็นไทย และภาวะข้ามเพศผ่านงานเขียนและศิลปะ ผลงานส่วนมากของคุณ พูดถึงประเด็นทั้งจุดตัดและการหลอมรวมของอัตลักษณ์ คำ�เปิงและเชียงใหม่มีส่วนในการเปลี่ยนแปลงหรือส่งเสริมตรงนี้อย่างไรหรือเปล่า? เมแกน ซินนอท ใช้เวลาประมาณ 10 ปีที่เมืองไทยตั้งแต่ช่วงปี 2553 เพื่อ ทำ�การค้นคว้าเกี่ยวกับความเป็นทอมดี้ รวมถึงสังคมของพวกเขาในเขตกรุงเทพฯ นอกเหนือจากนั้นก็ไม่มีการค้นคว้าในประเด็นนี้อีก ฉันเลยสนใจในประเด็นของความ แตกต่างระหว่างความเป็นเมืองและชนบทที่มีผลต่อการรับรู้ในเรื่องของเพศสภาพ และเพศสภาพถูกมองยังไงในส่วนอื่นๆ ของประเทศ ตอนอยู่คำ�เปิงในบรรยากาศ แบบชนบทที่ดอยสะเก็ด ซึ่งก็ยังใกล้กับความเป็นเมืองที่เชียงใหม่ ฉันเริ่มมองว่า ที่ตั้งก็มีส่วนในการก่อตัวของเพศสภาพสำ�หรับความเป็นทอม คุณได้อะไรบ้างจากช่วงเวลาที่คำ�เปิง และคาดหวังอะไรบ้างจากการเป็นศิลปิน พำ�นักที่นี่ ฉันเริ่มงานเขียนและสัมภาษณ์ผู้เข้าร่วมโครงการหลายคน และถ่ายหนัง ไปในขณะเดี ย วกั น ฉั น ทำ�หนังชุดนี้เพื่อนำ�มาฉายในนิทรรศการ เชียงใหม่นาว จากตรงจุดนี้เลยได้รู้จักกับทอม ดี้ และคนที่ผ่านการข้ามเพศอีกหลายคน รวมทั้ง คนที่สนใจในวาทกรรมเกี่ยวกับการข้ามผ่านเพศของไทยที่ทั้งวิพากษ์หรือตั้งคำ�ถาม กับวัฒนธรรมที่มีผลต่อการก่อร่างสร้างตัวของเพศสภาพ

สัมภาษณ์โดย รบฮ. interviewed by rbh.

เป้าหมายหลักของชมรมคืออะไรครับ เราอยากให้ระบบนิเวศทั้งหมด ทั้งในส่วนที่มนุษย์เกี่ยวข้องโดยตรง กับได้ผลทางอ้อมทั้งหลาย ดำ�รงอยู่อย่างยั่งยืน แนวทางหลักคือปลูกจิตสำ�นึก ให้คนเกิดความรักต่อธรรมชาติที่อยู่รอบๆ ตัว เห็นคุณค่าของสิ่งเหล่านี้มากกว่า ของที่มีราคาหรือวัตถุทั้งหลาย อยากให้มองสิ่งต่างๆ มากกว่าตัวเขา มากกว่า เพื่อนเขา มากกว่าครอบครัวเขา โลกนี้มีสิ่งที่อาศัยร่วมกับเรามากมายถ้าเรา รู้จักสิ่งเหล่านั้น เราก็จะมีเพื่อนร่วมโลกมากมาย เรามองว่ามนุษย์จะอยู่ในโลก อย่างสุขสมบูรณ์ได้ มีความสุขได้ จะต้องเปลี่ยนทัศนคติตัวเองเสียใหม่ไม่มองว่า มนุษย์เป็นศูนย์กลางของทุกอย่าง ทีเ่ หลือเป็นของประดับโลกถ้าเราเป็นคนแล้วมอง อย่างนั้นกับเพื่อนๆ เรา เราก็เป็นคนเห็นแก่ตัวมากไม่มีทางจะอยู่รอดในโลกนี้ได้ ไม่มีคนไหนที่เวลาหิวข้าวแล้วออกไปกลางแดด แผ่รับแสง สังเคราะห์แสงได้ ไม่มีใครไม่ต้องใช้อากาศหายใจ ไม่ต้องใช้น้ำ�ดื่มที่สะอาด ไม่มีระบบทาง ธรรมชาตินี้จำ�เป็นมาก ความหลากหลายทางชีวภาพต่างๆ มันทำ�ให้สังคมมนุษย์ มันดำ�เนินไปได้อย่างปกติสุข นกเป็นความถนัดของพวกเรา เป็นความสนใจพิเศษของพวกเรา มารวมกลุ่มกัน มองอีกแง่หนึ่งมันเป็นอุบายที่ทำ�ให้คนเข้ามารู้จักธรรมชาติ รักธรรมชาติ เพราะนกเป็นสัตว์ซึ่งพบได้ทั่วไป สีสันสวย เสียงร้องเพราะมันเป็น ตัวเชื่อม เป็นสะพานอันแรกที่เขาจะเข้าไป เกิดความรู้สึกอ่อนโยน เกิดความ ละเอียดอ่อนต่อสิ่งรอบตัวที่เขาอยู่ในทุกๆ วัน การเปลี่ยนทัศนคติเรื่องมนุษย์เป็นศูนย์กลาง ฟังดู ... มันไกลมาก แล้วมันไม่ใช่เรื่องเล่น แต่ว่านี่ก็เป็นจุดเริ่ม ถ้ามนุษย์ ไม่เปลี่ยนวิธีคิด แน่นอนปัญหาจะตามมามากมาย เพราะมุมมองมันผิดถ้าเรา ไม่เปลีย่ นมุมมอง ไม่ยอมอยูร่ ว่ มกับธรรมชาติอย่างอ่อนน้อมถ่อมตัวเอาแต่บริโภค ทุกคนเห็นแก่ตวั ไม่มองปัญหาส่วนรวม ส่วนรวมนีไ่ ม่ใช่แค่สงั คม มนุษย์นะต้องมอง สังคมของทุกสิ่งในโลกนี้ให้อยู่รอดได้ ถ้าไปไม่ถึงตรงนั้นชาติพันธุ์มนุษย์ถึงจุดจบ แน่นอน เราฝันไปตรงโน้น ใช่ แต่ เ ราคงไม่ได้เห็นสิ่งนั้นเกิดขึ้นในชั่วชีวิตของเรา อยู่แล้ว แต่ว่าสิ่งที่เราทำ�มันเป็นจุดเล็กๆ บางคนได้เห็นนกที่มันมีความสวยมากๆ สักครั้ง ฟังเสียงมันร้อง ตั้งใจฟังมันสักครั้ง มันประทับใจเขาแล้วก็เปลี่ยน ทัศนคติเขาได้เลย ผมเห็นว่ามันเกิดขึ้นแล้วกับเด็กๆ กับผู้ใหญ่ ผู้ใหญ่ที่ยังไม่พัง ไม่เสีย คืออาจจะมีผู้ใหญ่บางคนเสียแล้วซ่อมไม่ได้ก็มี ซ่อมไม่ได้หมายถึงจิตใจ อาจจะหยาบเกินไปที่จะรับรู้สิ่งเหล่านี้ เขาอาจต้องใช้เวลาสนใจเรื่องตัวเอง เรื่องลูกหลาน จะกินอะไร เรียนอะไร นั่นก็เป็นความจำ�เป็นส่วนหนึ่งในชีวิต แต่ว่าคุณค่าทางจิตวิญญาณ มันเป็นเรื่องที่จำ�เป็นมากใช่ไหม ที่จะทำ�ให้มนุษย์เราอยู่อย่างมีชีวิต ไม่ใช่มีแต่ ลมหายใจเฉยๆ แต่ว่ามีมิติด้านอื่นๆ จะดูแลจิตวิญญาณโดยการเข้าวัด ฟังเทศน์ฟังธรรมก็พอ ได้ไหม? ก็คงจะใช่ แต่ผมก็ไม่คิดว่ามันแยกจากกันได้ หมายความว่าการ ฟังเทศน์ฟังธรรมก็จะเป็นแง่มุมเนื้อหาในระดับตื้นๆ เป็นลักษณะว่าจะปฏิบัติยังไง ให้อยู่ในศีลในธรรม แต่ว่าอันนี้จริงๆ ก็เป็นการปฏิบัติธรรมอย่างหนึ่งก็คือ ทำ�อย่างไรให้เราอยู่ร่วมกับสัตว์อื่น หรืออยู่ในโลกนี้อย่างสมดุล ผมคิดว่าธรรมะ มันก็คือธรรมชาติ ถ้าคุณเข้าใจว่าธรรมชาติทำ�งานยังไง อะไรต่างๆมันเป็น อันเดียวกัน คนที่ไปเข้าวัดบ้าง ทำ�สมาธิบ้าง ผมก็เชื่อว่าคนเหล่านั้นมีจิตใจที่ ละเอียดอ่อนพอที่จะเห็นความงดงามในธรรมชาติมากมาย ความงดงามไม่ใช่ แค่ภาพสวยๆ ในปฏิทิน หรือในสมุด บางชุดความคิดก็บอกว่า คนเราตกใจกับเรื่องโลกร้อนมากเกินไป ปัญหาสิ่งแวดล้อมไม่ได้เลวร้ายขนาดนั้น คุณคิดเห็นยังไง การที่จะบอกว่าโลกร้อนจริง ไม่จริง ก็อาจจะสงสัยได้อยู่ เพราะคน ก็อาจจะมองว่ายังเห็นช่วงเวลาไม่พอ แต่หลายครัง้ สำ�หรับคนทีไ่ ม่ได้มวี ตั ถุประสงค์ แอบแฝงอื่น ผมว่าหลักฐานมันชัดยิ่งกว่าชัดนะครับ ช่วงสิบปีมานี้ก็เห็นการ เปลี่ยนแปลงมากมาย ผมยกตัวอย่างได้มากมายในสิ่งที่ผมเห็นเกี่ยวกับ ระบบนิเวศ งานของชมรมฯ อันหนึ่งคือการติด ตามสภาพความหลากหลาย ทางชีว ภาพแบบระยะยาว เราทำ�การสำ�รวจนกและสัตว์ต่างๆ ในอุทยานฯ เราเห็นการเปลี่ยนแปลงชัดเจนมาก ส่วนใหญ่คนที่กังขาคือมีวัตถุประสงอื่น ยกตัวอย่างเช่นมีผลประโยชน์กับโรงงานผลิตต่างๆ ก็จะมีกลุ่มล็อบบี้ใหญ่ที่ จะทำ�ให้เรื่องนี้หมดความน่าเชื่อถือ มันเป็นปัญหาด้านการเมืองว่างั้นเถอะ

แต่ยังไงก็ตาม ถ้าคุณยังไม่เชื่อว่ามันจริงหรือไม่จริงถามว่าการห่วงใย สิ่งแวดล้อมเป็นเรื่องที่ไม่ควรทำ�เหรอ ถ้าไม่พูดถึงโลกร้อน การทำ�ลาย ธรรมชาติมันทำ�ลายวิถีชีวิตของคน ทำ�ให้เกิดปัญหาสังคม ทำ�ให้ ค นยากจน จากเรื่องนี้ทั้งสิ้น สมัยก่อน ชาวบ้านไม่ได้ลำ�บากขนาดนี้ เขามีน้ำ�ใสไหลเย็น ตลอดทั้งปี ฝนตกต้องตามฤดูกาล แต่เมื่อ ระบบการตลาดก็ดี พืชเชิงเดี่ยว อะไรต่างๆ ปัญหามันซับซ้อน เมือ่ ต้นน้ำ�ลำ�ธารถูกทำ�ลาย เมือ่ ความอุดมสมบูรณ์ ของธรรมชาติถูกทำ�ลาย วิถีชีวิตแบบพึ่ง ธรรมชาติอย่างแต่ก่อนก็อยู่ไม่ได้ มันก็กลายเป็นปัญหา กลายเป็นความยากจน การเปลี่ยนแปลงในระดับทัศนคติด้วยกำ�ลังขององค์กรเล็กๆ มันพอไหม? เราต้องการความช่วยเหลือจากรัฐหรือเปล่า? ก็ต้องทำ�ทุกๆ ด้าน ถ้าเรามองย้อนไปเมื่อสิบปี ยี่สิบปีที่แล้วที่เพิ่ง เริม่ มีการเคลือ่ นไหวด้านสิง่ แวดล้อม วันนีเ้ ราก็มาไกลพอสมควร จากคนหนึง่ เป็นสอง เป็นสี่ เป็นแปด เป็นมากกว่านั้น มากกว่าสมัยที่เราเริ่มมากมายนัก จริงๆ มันไม่ได้เพิม่ ทีละน้อยนะ มันเพิม่ เป็นทวีคณ ู แต่ขณะเดียวกันการทำ�ลาย มันก็เพิ่มเป็นทวีคูณด้วยเหมือนกัน เพราะฉะนั้นทำ�ไม่ทำ�ไม่รู้ แต่เชื่อว่ามนุษย์ มีสัญชาตญาณการอยู่รอด ถึงจุดหนึ่ง วันนี้คิดไม่ได้ วันนี้ปัญญาไม่ถึง ถึงวันหนึง่ ก็คงจะคิดได้ว่าตัวเองกำ�ลังทำ�ลายบ้านของตัวเอง นั่งอยู่บนกิ่งไม้ กำ�ลังเลื่อย กิ่งไม้ที่ตัวเองนั่งอยู่แล้วจะหักลงมาตาย ผมคิดว่าการทำ�งานประเภทนี้ เราต้องไม่หวังผลเลิศ แล้วก็ตอ้ งไม่ทอ้ ถ้าไม่เกิดผลตามนั้น เราทำ�ในจุดเล็กๆ ของเราที่ทำ�ได้ แล้วสังคมก็ค่อยๆ ขยับเขยื้อนเปลี่ยนไป เมื่อมีคนเห็นด้วยกับเรามากพอ ถ้าสิ่งที่เราเชื่อเป็นสิ่ง ที่ดีและถูกต้อง ก็คงมีคนเห็นด้วยกับเรามากขึ้น ปัญหาที่ใกล้มือชมรมฯ มากที่สุดคืออะไรครับ ปัญหาที่เราทำ�มากที่สุดคือเรื่องของการสูญพันธุ์ หรือ การลดลง ของนกหลายชนิด โดยเฉพาะอย่างยิง่ นกทีช่ อ่ื นกปิด๊ จะลิว หรือนกปรอดหัวโขน ซึ่งนิยมเลี้ยงทางใต้ ม าก ประกวดเสียงร้องต่างๆ ซึ่งจริงๆ แล้วเป็นสัตว์ป่า คุ้มครอง เป็นการกระทำ�ที่ผิดกฎหมาย ชมรมฯ ก่อตั้งมาเพราะจุดนี้ วันนั้นผู้ว่าาฯ จังหวัดเชียงใหม่จะจัดประกวดนกปรอดหัวโขน หรือเขาเรียก นกกรงหัวจุก แล้วเราก็เลยประท้วง จากจุดนั้นก็เริ่มเป็นองค์กรขึ้นมา ไม่รู้มาก่อนเลยว่าในเชียงใหม่จะมีนกปิ๊ดจะลิวเพ่นพ่านอยู่ตามถนนหนทาง อยู่ๆ แล้ว มันเป็นนกประจำ�บ้านเราเลย ซึ่งเป็นความวิเศษมากที่ เรามีนกตัวนีอ้ ยู่ บ้านไหนทีร่ ม่ รืน่ สักนิด ถ้ามีบริเวณหน่อย มันก็มาร้องให้เราฟัง เราจึงยืนยันว่ากรงไม่ใช่บ้าน คุณรักใครสักคน แล้วคุณเอาเขาไปใส่ขังกรง อันนั้นคือความรักที่เห็นแก่ตัว คุณจะบอกว่าคุณทะนุถนอมยังไงก็แล้วแต่ เขามีความสุขเท่าไหร่ก็แล้วแต่ ถ้าคุณเปิดประตูกรง เขาบินออกไปไหมล่ะ ถ้าเขามีความสุขมากเขาคงอยู่กับคุณโดยไม่ต้องอยู่ในกรง การขังกรง คือการบังคับใจกันในทันที จะชื่นชมความงดงามของนกแล้วให้มาดูในกรง มันไม่มีทาง เอาน้องแพนเค้กไปขังคุกไว้สามเดือนเธอก็ไม่สวย ไม่เซ็กซี่แล้ว ค่านิยมการเอาสัตว์ใส่กรงเป็นค่านิยมทีม่ นั โบราณมาก ล้าสมัยมาก เราคิดว่ายุคนีม้ นั ต้องเลิกแล้ว ประเทศทีเ่ จริญเขาไม่ทำ�กันแล้ว ก็มแี ต่ประเทศ อย่างนีท้ ย่ี งั คิดจะทำ�กันอยู่ ซึง่ ผมคิดว่ามันแสดงถึงความไม่อารยะ ความไม่ ศิวิไลซ์ของชนชาติ มหาตมะ คานธี บอกว่า “การตัดสินว่า สังคมใดอารยะ หรือเปล่า ให้ดูว่าคนในสังคมนั้นปฏิบัติต่อผู้อ่อนแอหรือผู้ด้อยกว่าอย่างไร” ถ้ามีหมาหิวโซเดินไปเดินมาในเมือง ถ้ายังมีนกขังกรง ผมว่าอันนี้ตัดสิน ได้เลยว่าเมืองนั้นยังไม่เจริญทางจิตใจ เป็นไปได้ไหมว่ามันพัฒนามาจากการเลี้ยงหมาที่เราเคยชิน ล่ามได้ เชื่อฟัง เชื่อง เลยคิดว่าทำ�แบบนั้นกับทุกอย่างได้ ไม่เหมือนกันนะ สัตว์แต่ละชนิดมันไม่เหมือนกันอยู่แล้ว หมาเรา ก็ไม่ได้ใส่กรง ใครเอาหมาใส่กรงก็ไม่ถูกเหมือนกัน หมามันมีอิสรภาพ แล้ววิถีชีวิตของหมาโดยธรรมชาติ ตั้งแต่ไหนแต่ไรมันจะมาอยู่ใกล้มนุษย์ เพื่อที่จะกินเศษอาหาร นี่พูดถึงสมัยโบราณเลยนะ หมาป่ามันมาใกล้ชิดกับ มนุษย์เพราะว่ามนุษย์กินอะไรเหลือ มันก็จะมากิน เราจึงมีก ารเอาหมา เข้ามาเลี้ยงมากขึ้น แต่ว่านกมันไม่ใช่อย่างนั้น วิถีชีวิตมันไม่ได้เกี่ยวข้องกับ มนุษย์ แล้วนกเป็นสัตว์ที่ต้องบิน มันเป็นสัญลักษณ์ของอิสรภาพ เพราะฉะนั้น คุณจะเอามาใส่กรง มันไม่ใช่เรื่อง สัมภาษณ์โดย รบฮ.

interviewed by rbh. photo by Lanna Bird and Nature Conservation Club

What is objective of the club? We want all ecosystems that are related directly and indirectly to human to sustain forever. The main thing is to raise our awareness of appreciating nature around us more than expensive goods. I want us to see things beyond our friends, our family and ourselves. There are many beings coexist with us in this world. If we get to know them, we will have more friends in the world. If we think that human could live happily and perfectly, we need to change our attitude. We shouldn’t think that human is a center of everything and the rest is our accessories. If we think that way about our friends, we would be a very selfish person, and never survive in the world. None of us can survive by going out in the sun to get radiated and photosynthesized. None of us can breathe without air, or drink dirty water. No way! These natural systems are really necessary, and biodiversity sustains a well-off being in the society. Birds are our expertise and with this special interest that we form a club. In one view, it is a trick for people to learn and love nature. Birds are common animal, we can see them everywhere. They are beautiful and colorful. They sing delightfully. They are a bridge to nature that make us feel tender and sensitive towards things around us. Changing our attitude of being center of everything sounds… It sounds too far, but it is not a joke. It is a beginning. If we don’t change the way we think, we will certainly get into a lot of troubles. If we don’t live with nature modestly; we want to consume things and be selfish, and never care about bigger problems surrounding us, or about anything else in the world. We will not be able to survive eventually. Are we dreaming? Yes, we are. We probably won’t see this change happened in our lifetime. However, what we are doing is a small beginning, that some people could see that birds are beautiful. They are also impressed when they could hear them singing, only once could change their attitude. I see that really could happen to children and adults; some adults who can still be perceptive. Some probably can’t anymore, not being able to perceive means their minds are too coarse for this sort of things. Maybe they need to think about themselves, what their kids will eat and where they will go to study? It could be one of necessary things to think about in life. Although, it is also our spirit, that is crucial for living. Every day, we can’t just breath, there are other aspects. Can we care of our mind just by going to temple to get preached? We could, but I don’t think that we could be separated from nature –that is, listening to sermon will give us only superficial aspects in the way of how to behave ourselves by rules of religious precepts and dharma principles. However, to be able to live with nature is actually one way of practicing dharma –that is we understand how to live in harmony with others in the world. I think that dharma is nature. If we can understand how nature works, we and everything will work in harmony. I believe that people who go to temple and do meditation are sensitive enough that they could see beauty in nature. Beauty is not just a pretty picture in a calendar or notebook. Some believe we are panicking too much about global warming, and the environmental problem is actually not that bad. What do you think about it? We could wonder whether or not global warming is an issue because we can’t see the whole picture that has been happening. But for those who are without any hidden agendas, the evidence is lucid. For 10 years; there have been many changes. For example, we have kept track on biodiversity as a long-term project, and surveyed birds and other kinds of animals in the national park, and we found that they obviously have changed. Most people are skeptical because they have different agendas towards the issue. For example, they may get some benefits from manufactures, so they will lobby to discredit the issue. It is all politic. However, don’t you think that we should care about environmen-

tal issue, if we don’t mention global warming? Ruining nature could also ruin our life, it turns to be social problems, poverty, etc. In the past, people didn’t have to struggle like they do now. They had clean, fresh and cool water for the whole year. It rained right on season. Now, because of marketing system, compounding plants, and so on, the problem has become more complex. When water sources and richness in nature have been diminished, we cannot live our life like before. It becomes problems and poverties. Can we change our attitude from a small organization like this? Do we need help from government? We need help from everyone. In the last 10 or 20 years, we have initiated environmental movement, but we have come a long way today. We started out with one person, to two, four, eight to many more than it was at the beginning. Actually, our members have increased gradually, but excessively so with destroying nature. Therefore, why do we pretend that we don’t know? I still believe that we possess survival skill. If we are not smart enough to think about it, one day we will see ourselves ruining our own house, like sawing a tree branch we are sitting on, then falling down to dead. I think working to conserve nature, we shouldn’t expect enormous results, but also we can’t give up. We should start from a small point of what we can do. Then bit by bit, society might move in the same direction. If we think this is a good and a right thing, many more will come to agree with it. Which problem is most frequently solved in your club? It’s extinction or decreasing in numbers of birds, especially the red-whiskered bulbul or it’s called Nok Pit Cha Liw in Northern Thai language. It is popularly domesticated in the South of Thailand, mainly for bird singing Competition. The birds are actually under protection by laws, so the competitions are illegal. This is how our club has been founded. At the time, governor of Chiang Mai wanted to hold a contest of the redwhiskered bulbul (called Nok Krong Hua Juck), so we protested. I have never noticed that this kind of bird flying around streets in Chiang Mai. Actually it’s a kind of bird in our city. It’s very special that we have it here. If any houses have a bit of shades with some space, it will go there and sing. We insist that a cage is not a house. If you love someone, and put them in a cage, that’s called a selfish love. No matter how many times you keep saying you are taking care of them and they look happy, but when you open the door, will they fly out of cage right away? They will be very happy when they stay with you outside the cage because imprisoning someone or putting something in a cage is a constraint. There is no way to appreciate beauty of birds inside a cage. Suppose that Nong Pancake, a beautiful and sexy Thai actress were imprisoned for 3 months, would she still be beautiful and sexy? Putting an animal in a cage is an obsolete and ancient value that needs to be stopped. People in developed countries don’t do this anymore, except our country. I think we are uncivilized. Similarly to what Mahatma Gandhi said “A natfon’s greatness in measured by how it treats its weakest members.” If there are still hungry dogs on the street, and birds in a cage, I can certainly say that people in that society are not spiritually developed. Would it be possible that we put animal in a cage because we think it is okay to chain our dogs? It’s not the same. Each kind of animals is different. We don’t put a dog in a cage. If we put it in there, it is not right too. Dog loves to be free and it also likes to be close to human to get fed. It is similar to wolves as well. In the ancient time, wolves were close to human because they could eat some leftover from what human had. Thus, we raise dogs more and more. However, birds are different. They are not that related to human because they need to fly. They are a symbol of freedom, so you cannot put them in a cage. That’s not what we are supposed to do.

FANTASTIC 4

RASTUDIO MEN MAAND-A

¾Ô¾Ô¸ÀÑ³± ¨ÔµÇÔÞÞÒ³Ã‹ÇÁÊÁÑÂáË‹§ÈµÇÃÃÉ·Õè 31 ¢ÍàªÔÞ·Ø¡·‹Ò¹Ã‹ÇÁà»š¹Ê‹Ç¹Ë¹Öè§¢Í§¾Ô¾Ô¸ÀÑ³± ¨ÔµÇÔÞÞÒ³Ã‹ÇÁÊÁÑÂ áË‹§ÈµÇÃÃÉ·Õè 31 ã¹¹Ô·ÃÃÈ¡ÒÃàªÕÂ§ãËÁ‹¹ÒÇ! ´ŒÇÂ¡ÒÃ¶‹ÒÂÃÙ»µ¹àÍ§ ¡Ñº 'ÊÔè§¢Í§' ·Õè¼Ù¡¾Ñ¹ÅÖ¡«Öé§Ê‹Ç¹µÑÇ áÅŒÇÊ‹§ä»·Õè www.31century.org (Submit Your Spirit Event) áÅÐÊÒÁÒÃ¶µÔ´µÒÁ¼Å§Ò¹¢Í§·‹Ò¹ ä´Œ·Õè www.31century.org ; ) "Ã‹Ò§¡ÒÂ¢Í§àÃÒ¤×Í¾Ô¾Ô¸ÀÑ³± ¢Í§àÃÒ ¨ÔµÇÔÞÞÒ³¤×ÍÈÔÅ»Ð" You are invited to become part of the 31st century museum of comtemporary spirit, which forms part of the Chiang Mai Now! Exhibition. You will participate by uploading a photo of yourself with an object of emotional significance onto www.31century.org. (Submit Your Spirit Event) You can follow your own work at www.31century.org. ; ) “Our Body Our Museum / Spirit is Art.”

Alexandre Perigot

Brandon LaBelle 1

Alicia Framis

Anton Vidokle Jorn Schafaff

carl michael von hauswolff Angkrit Ajchariyasophon

Franz Pomassal

J.G.Thirlwell

Geir Tore Holm

Pier Luigi Tazzi

kamin lertchaiprasert

Mit Jai-in

Nico Dockx

Superflex Robert Peters Pierre Huyghe

Sossa Jorgensen

Rirkrit Tiravanija

Tobias Rehberger Thasanai Sethaseree Suwan Laimanee

Yoshitomo Nara

Thaiwijit Puengkasemsomboon

á¹Ç¤Ô´ã¹¡ÒÃËÒ·Ø¹´Óà¹Ô¹§Ò¹ÁÙÅ¹Ô¸Ô·Õè¹Ò ÀÒÂã¹ÃÐÂÐàÇÅÒ 3 »‚¹Õé (¾.È.2553–2556) ·Ò§ÁÙÅ¹Ô¸ÔÏ ÁÕ¤ÇÒÁµÑé§ã¨¨Ð¾Ñ²¹ÒÃÐººÊÒ¸ÒÃ³Ù»âÀ¤¾×é¹°Ò¹ÃÇÁ·Ñé§ÊÔè§¨Óà»š¹ ·Õè¨Ð·ÓãËŒ¡Ô¨¡ÃÃÁ¢Í§ÁÙÅ¹Ô¸ÔÏ ´Óà¹Ô¹ä»ä´ŒÍÂ‹Ò§¤Å‹Í§µÑÇã¹Í¹Ò¤µ â´ÂÁÕá¼¹·Õè¨ÐÊÃŒÒ§ ÊÓ¹Ñ¡§Ò¹ ¾×é¹·Õè·Ó§Ò¹ Ê‹Ç¹¨Ñ´áÊ´§¹Ô·ÃÃÈ¡ÒÃ ËŒÍ§¹Ñè§ÊÁÒ¸Ô ÃÇÁ·Ñé§¨Ñ´ËÒâÊµÇÑÊ´ØÍØ»¡Ã³ µ‹Ò§æ ·Õè¨Óà»š¹ ¹Í¡¨Ò¡¹ÕéÂÑ§µŒÍ§¡ÒÃ¨Ð»ÃÑº»ÃØ§ÊÀÒ¾¾×é¹·Õè·Óà¡ÉµÃ¡ÃÃÁáÅÐÊÒ¹µ‹Íâ¤Ã§¡ÒÃ·´ÅÍ§àÃ×èÍ§áËÅ‹§¾ÅÑ§§Ò¹ ·Ò§àÅ×Í¡ ÃÇÁ¶Ö§à» ´ãËŒà»š¹¾×é¹·ÕèÕ·Õè¹Ñ¡ÈÖ¡ÉÒ ¼ÙŒÊ¹ã¨áÅÐÍÒÊÒÊÁÑ¤ÃÃØ‹¹ãËÁ‹æ ÊÒÁÒÃ¶¨ÐãªŒ·Ó¡Ô¨¡ÃÃÁà¾×èÍ¾Ñ²¹ÒµÑÇàÍ§ä´Œ´ŒÇÂ â´ÂàËµØ¹ÕéÁÙÅ¹Ô¸ÔÏ ¨Ö§ÍÂÒ¡ãËŒÈÔÅ» ¹·Ñé§ÃØ‹¹à¡‹ÒÃØ‹¹ãËÁ‹áÅÐºØ¤¤Å·ÕèÍÂÙ‹ã¹áÇ´Ç§¡Ô¨¡ÃÃÁ·Ò§ ÈÔÅ»ÇÑ²¹¸ÃÃÁ ÁÕâÍ¡ÒÊä´ŒÃ‹ÇÁáÊ´§º·ºÒ·ã¹¡ÒÃÊ¹ÑºÊ¹Ø¹¡ÒÃ´Óà¹Ô¹§Ò¹¢Í§ÁÙÅ¹Ô¸ÔÏ â´Â¨Ø´ÁØ‹§ËÁÒÂÊÙ§ÊØ´¡çà¾×èÍ»ÃÐâÂª¹ µ‹ÍÊÒ¸ÒÃ³Ð ã¹¡ÒÃ´Óà¹Ô¹¡ÒÃËÒ·Ø¹ ·Ò§ÁÙÅ¹Ô¸ÔÏ ä´Œ¢Í¤ÇÒÁÍ¹Øà¤ÃÒÐË ä»ÂÑ§àËÅ‹ÒÈÔÅ» ¹áÅÐºØ¤¤Å¤ØŒ¹à¤Â·ÕèÁÕ»¯ÔÊÑÁ¾Ñ¹¸ ÍÑ¹´Õ¡ÑºÁÙÅ¹Ô¸ÔÏ µÅÍ´ª‹Ç§ 10 »‚·Õè¼‹Ò¹ÁÒ ã¹¡ÒÃºÃÔ¨Ò¤¼Å§Ò¹ÈÔÅ»Ð·‹Ò¹ÅÐ 1 ¼Å§Ò¹ à¾×èÍ¨Ð¹ÓÁÒà»š¹µŒ¹áºº ÊÓËÃÑº§Ò¹ Silk screen «Öè§ÁÙÅ¹Ô¸ÔÏ ä´ŒÃÑº¤ÇÒÁÍ¹Øà¤ÃÒÐË ÁÒáÅŒÇ·Ñé§ÊÔé¹ 43 ¼Å§Ò¹¨Ò¡ 43 ÈÔÅ» ¹ (â´ÂÊÒÁÒÃ¶ªÁ¼Å§Ò¹¢Í§·Ñé§ 43 ÈÔÅ» ¹ä´Œ¼‹Ò¹·Ò§ www.thelandfoundation.org) áµ‹à¹×èÍ§¨Ò¡¢ŒÍ¨Ó¡Ñ´´ŒÒ¹ à§Ô¹·Ø¹¨Ö§¤Ñ´àÅ×Í¡¼Å§Ò¹àËÅ‹Ò¹Ñé¹ÁÒà¾ÕÂ§ 24 ¼Å§Ò¹

‘The land’ fund-raising project : For administration and management of ‘the land foundation’ Within three years (2007-2010) the land foundation would like to develop its basic infrastructure and to complete its facilities and follow through our future plan. With a view to providing sound operation and project support, we wish to build an office, a studio, a gallery, a meditation hall, and to provide facilities: equipment, audio devices, etc. the land foundation wishes to develop its agricultural area and its alternative energy source. Moreover, the land foundation would like to encourage opportunities for personal development for new student-participants and volunteers. Therefore, it would like to invite professional artists as well as emerging artists and cultural activists to be actively involved in supporting its management and activities for the benefit of the general public. Thus, the land foundation would like to thanks all artists who donated the artworks for this project

áÃçººÔµÎÙŒ´ ÊµÙ´ÔâÍ â¤Ã§¡ÒÃá¼¹·ÕèµŒ¹äÁŒãËÞè 2553

¹Ô·ÃÃÈ¡ÒÃ alphabet ¡ÔèÇáÁ‹»Ò¹ 2553 â»Ê¡ÒÃ ´ÃºÎ. 2553

â»ÊàµÍÃ á¼‹¹¾Ñº ¡ÔèÇáÁ‹»Ò¹ 2553

â»ÊàµÍÃ Try Arm 2553 â»ÊàµÍÃ àªÕÂ§ãËÁ‹¹ÒÇ! 2554

·ÐÅØËÙ¢ÇÒ : 18/Under 2554 â»ÊàµÍÃ save minimal 2552

·ÐÅØËÙ¢ÇÒ : ¤ØÂ¡ÅÒ§¤×¹ 2552

¹Ô·ÃÃÈ¡ÒÃÀÒ¾¶‹ÒÂ With Half an eye 2552 Filler : áÂ¡¢ÂÐ 2553

â»Ê¡ÒÃ ´ graphic ¡ÔèÇáÁ‹»Ò¹ 2553 ÊÙ¨ÔºÑµÃàªÕÂ§ãËÁ‹¹ÒÇ! 2554

â¤Ã§¡ÒÃá¼¹·ÕèµŒ¹äÁŒãËÞè 2552

â»Ê¡ÒÃ ´ alphabet ¡ÔèÇáÁ‹»Ò¹ 2553

ºÃÃ³Ò¸Ô¡ÒÃÈÔÅ»Ð ¹ÔµÂÊÒÃ¸ÃÃÁÁÐ : ÁØÁ 2553-»˜¨¨ØºÑ¹

ตลอดช่วงชีวิตของเรา งานออกแบบดูจะแยกไม่ออกจากชีวิตประจำ�วัน เราพบมันอยู่ใน ทุกสิ่งทุกอย่าง เสื้อผ้า กระเป๋า รองเท้า เครื่องสำ�อาง ยาสีฟัน จักรยาน บ้าน อาคาร ตู้คอนเทนเนอร์ ทุ่งนา ร้านอาหาร สวนสาธารณะ เมืองที่เรา อาศัยเอกสารกำ�กับยา ป้ายโฆษณา แคมเปญรณรงค์ หรื อ แม้ แ ต่ ซ องบุ ห รี ่ ไม่น่าเชื่อว่าเรามักมองข้ามสิ่งเหล่านี้ ในฐานะของงานที่ถูกออกแบบมาแล้ว และพุ่งทะยานไปสู่เนื้อ หาของมันโดยไม่รีรอ การมองข้ามหรือโมเมไปตามอำ�นาจเบื้องบนโดยอัตโนมัติของเรานั้น หมายความว่าไม่มีมัน อยู่จริงหรือ สตูดิโอออกแบบขนาดเล็กที่เพิ่งเกิดขึ้นไม่นานนี้สนใจสิ่งเหล่านั้น โดยผนวกมันเข้ากับความ สนใจในเมืองที่เราอยู่อาศัย สภาพแวดล้อมที่อยู่รอบตัวในชีวิตประจำ�วัน ภายใต้กระบวนการ เรียนรู้ที่เราเชื่อว่าไม่มีวันจบสิ้น ในเมืองที่เราชอบ ตัดสินใจเลือกใช้ชีวิตอยู่ และตามมาด้วย คำ�ถามกับตัวเองว่า “เราจะทำ�อะไรได้บ้าง” ในฐานะที่รับผิดชอบงานออกแบบ เนื้อหาของเชียงใหม่นาว! คือเรื่องราว กิจกรรม ซึ่งน่าจะ เรียกได้ตรงกว่าว่า ‘วิถีชีวิต’ ของกลุ่มเพื่อนศิลปินนักวัฒนธรรมอีก 11 กลุ่มที่ต่างกำ�ลังทำ� ภาระหน้าที่ของตัวเองในชีวิตประจำ�วันอย่างขะมักเขม้น ตลอดช่วงหลายเดือนที่ผ่านมา เราทำ�งานร่วมกับภัณฑารักษ์ หอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร และกลุ่มเพื่อน ร่วมเมืองทั้ง 11 กลุ่ม เพื่อเรียบเรียง รวบรวม แนวคิดต่างๆ ที่อาจตกหล่นไปจากความรู้ ความเข้าใจของเรา โลโก้นิทรรศการที่เห็น คือตัวอักษรภาษาอังกฤษของคำ�สะกดว่า เชียงใหม่นาว ซึ่งบังเอิญ อย่างเหลือเชื่อที่มันประกอบด้วยตัวอักษร 12 ตัวพอดิบพอดี เมื่อบวกกับเครื่องหมายอัศเจรีย์ (!) มันจึงกลายร่างเป็นนาฬิกาที่ไม่มีเข็มบอกเวลา ยกเว้นเข็มวินาทีของอัศเจรีย์ ที่เดินไปเรื่อยๆ ไม่จบสิ้น กล่าวอย่างถึงที่สุด คำ�ว่า ‘นาว’ หรือ ‘ปัจจุบันขณะ’ อาจไม่มีอยู่จริงให้จับเล่นได้

àÊ×éÍÂ×´ Dear Haitians 2553

ชื่อของนิทรรศการถูกเลือกให้พอดีกับชุดตัวอักษรที่ขนาดความกว้างไม่เท่ากัน (PJ STANDARD โดย นส. ปาริฉัตร จูวัฒนสำ�ราญ) ซึ่งเหมาะเจาะพอดีกับกิจกรรมของเชียงใหม่นาว! ขณะที่ สีหลักของโครงการกำ�หนดให้ใช้ 12 สี พ ื ้ น ๆ ที่หยิบยืมมาจากกล่องสีไม้สำ�หรับเด็ก ภายใต้ สถานการณ์บ้านเมืองที่เลือกหยิบใช้ ‘สี’ ยากเย็นเต็มที โปสเตอร์นิทรรศการเป็นภาพอธิบายความยุ่งเหยิงโกลาหล จากศิลปินนักวัฒนธรรมที่พำ�นัก อาศัยอยูใ่ นเชียงใหม่ เมืองที่มักถูกเข้าใจเกินจริงจากคนภายนอกว่าทันสมัย (และป้ายโฆษณา เยอะมาก!) จากนั้นคลี่คลายออกมาเป็นโปสการ์ด ที่ประชาสัมพันธ์เฉพาะแต่รายละเอียด สำ�คัญ โดยยังคงเหลือหน้าที่ของโปสการ์ดที่สามารถเขียนข้อความและส่งต่อหากันได้ทาง ไปรษณี ย ์ ขณะที ่ บ ั ต รเชิญและปกสูจิบัตร เราเลือกใช้ภาพ ‘มือ’ อธิบายช่วงเวลาของการ ‘ลงมือทำ�’ ซึ่งเป็นหัวใจของนิทรรศการที่ภัณฑารักษ์พร่ำ�ย้ำ�ว่านี่คือสิ่งสำ�คัญของเชียงใหม่นาว! -“ทุกคนลงมือทำ�ในชีวิตประจำ�วัน” หรือในมุมทีห่ ย่อนใจกว่า มือที่ยกขึ้นตั้งฉากนั้นคล้ายจะเตือนว่า “อย่ามาดูเลย ที่นไ่ี ม่มอี ะไรหรอก งานจริงๆ ของทุกคน อยู่ในชีวิตประจำ�วันของพวกเขาต่างหาก” สูจิบัตรเล่มนี้ เป็นการทำ�งานร่วมกับกลุม่ ต่างๆ ทั้ง 11 กลุ่ม เราหอบแนวคิดที่มีต่อองค์กรนั้นๆ ไปปรึกษา อธิบายท่าที และขอความคิดเห็น กระบวนการนี้ทำ�ให้เกิดการเรียนรู้มหาศาล ทั้งที่ คาดและไม่ได้คาดการณ์ไว้ล่วงหน้า บนพื้นฐานที่พยายามหลีกหนีความจำ�เจของสูจิบัตรงาน แสดงศิลปะ ซึ่งส่วนใหญ่มักเคร่งครัดอยู่บนความเงียบขรึมที่เราสันนิษฐานเอาเองว่าเพื่อไม่ให้ เกิดการ ‘รบกวน’ ผลงานศิลปะของศิลปินที่แ สดงในนิทรรศการ เราพบว่าความเงียบขรึม ชวนง่วงอันนำ�ไปสู ่ความศักดิ์สิทธิ์อลังการนี้แก้ไขได้ดว้ ยการปรับพื้นทีข่ องสูจบิ ตั รเสียใหม่ จากเดิมที่วางตัวอยู่ภายใต้นิทรรศการศิลปะ มาสู่การสร้างพื้นที่เฉพาะของตัวเองในรูปแบบ ‘นิตยสารแจกฟรีเฉพาะกิจ’ ซึ่งสอดคล้องอย่างยิ่งกั บ การฉายภาพเมื อ งที่มีนิตยสารแจก ฟรี ไม่น้อยกว่าสามสิบหัวในจังหวัดเดียวอย่างเชียงใหม่

นิตยสารเชียงใหม่นาว! ฉบับพิเศษฉบับเดียวนี้ออกแบบเนื้อหาและรูปแบบตามความหลาก หลายของสิ่งที่ศิลปินนักวัฒนธรรมทุกท่านกำ�ลังทำ�อยู่ สำ�หรับเรา มันคือการออกแบบ ‘นิทรรศการซ้อนนิทรรศการ’ อีกที เราขนย้ายข้าวของเท่าที่จำ�เป็นจากพื้นที่ของหอศิลป์ฯ ลงสู่กระดาษที่ผ่านการใช้แล้วนำ�กลับมาผลิตเป็นเยื่อกระดาษใหม่ ขนาด 16.5 x 16.5 นิ้ว ซึ่งเป็นขนาดที่พอดีกับเพลตของโรงพิมพ์ที่เราร่วมงานด้วยและเป็นขนาดที่กว้างขวาง พอดีกับการจัดแสดงนิทรรศการบนหน้ากระดาษ เพิ่มเติมเนื้อหาบางส่วนในรูปแบบของ บทสัมภาษณ์ เลือกออกแบบพื้นที่แต่ละหน้าบนเนื้อหาของกลุ่มนั้นๆ และเข้าเล่มแบบ เย็บกี่เพื่อความเปราะบาง หวังจะโอนถ่ายการดูแลรักษาผลงานต่างๆ เหล่านี้ให้อยู่ในมือ ของผู้ที่ได้รับมันไป โปรดทะนุถนอมมันด้วย ถึงบรรทัดนี้ ขอขอบคุณทุกท่านที่ยืนอ่านข้อความของเรามาจนจบ แม้จะยาวเหยียดและ แลดูเป็นหนึ่งในเรื่องน่าเบื่อที่สุดในโลก แต่เราขอบอกความจริงกับท่านว่า การเขียน อธิบายงานตัวเองที่ทำ�ไปแล้วนั้นก็เป็นเรื่องที่ไม่สนุกเลยแม้แต่น้อย ลงมือทำ�สนุกกว่า! ขอขอบคุณอีกครั้ง รบฮ. สตูดิโอ มีนาคม 2554 เชียงใหม่

Rabbithood Studio Big Tree Map Project 2010

alphabet Kew Mae Pan 2010

Try Arm Poster 2010

alphabet Kew Mae Pan Poster-Brochure 2010

rbh postcard 2010 Fall on deaf ears : 18/Under 2011

Chiang Mai Now! Poster 2011

save minimal Poster 2009

Fall on deaf ears : Night Talk 2009

With Half an eye Photo Exhibition 2009 graphic Kew Mae Pan Postcards 2010

TV Filler : Garbage Sorting 2010

Chiang Mai Now! Catalog 2011

alphabet Kew Mae Pan Postcards 2010

Dear Haitians Tshirt 2010

Design seems inseparable from our everyday lives. We find it everywhere: clothes, bags, shoes, make-ups, toothpaste, bicycles, houses, shipping containers, rice fields, restaurants, parks, cities, medication information tabs, billboards, campaigns, and even cigarette packaging. However, we tend to forget to view all these as designed and mindlessly consume them. Do this imply that perhaps design doesn’t really exist? As a recently established and small design company, we are keen to examine this issue in terms of our interest in the objects and contexts of everyday life. We can learn so much about design from the cities we live in and we always repeat the question “What can we do to help?” Our contribution to Chiang Mai Now! is stories about the activities and ways of life of eleven groups of friends who are artists and cultural activists. All of them focused and worked hard on daily tasks over past few months. We then collaborated with the curator of the Bangkok Art and Culture Center and those 11 groups to collate and organize diverse and surprising ideas that otherwise might never be registered. It was a surprising accident that there are 12 Roman characters in the logo of Chiang Mai Now! For this reason, the characters are arranged to form a clock and the exclamation mark is the non-stop second hand.

Big Tree Map Project 2009

Art Direction for Dhamma Magazine : MOOM 2010-present

Ultimately, this logo announces that ‘now’ or ‘present’ does not really exist or is intangible. The title of this exhibition was chosen to fit the set of characters with different widths. (PJ STANDARD by Ms. Parichat Juwattanasamran) These fit with the activities of Chiang Mai Now! There are as many as 12 colors in this logo, because we felt that it was impossible to pick just one color because of our color-coded political climate. The poster expresses a sense of chaos on behalf of the artists and cultural activists that live in Chiang Mai, a city normally misunderstood by outsiders. The poster design was then transformed by postcards that state only the most important information. For the invites and catalogue cover, we chose the image of a hand in order to suggest that hands-on activities are at the core of Chiang Mai Now! Or as the curator put it, “We get our hands dirty on a daily basis”. On a more light-hearted note, the image of the upright hand reads a warning sign, “Don’t come, there is nothing here. The works of all the artists belong to their daily lives”. The exhibition catalogue resulted from collaboration with the eleven participating groups. We proposed ideas about how we perceive them, or our attitudes toward them, and asked for their opinions. We learned much as a consequence.

Essentially, we wanted to avoid the conventions of catalogue design for art exhibitions, which typically employ stern formats and appear austere. We instead used the format of a free magazine to reflect the preponderance of free magazines within the city of Chiang Mai. The one and only issue of Chiang Mai Now! magazine was designed with a format and content that reflects a wide variety of cultural activism. We intended this publication to function as an exhibition within an exhibition and transferred whatever was necessary from the space of the gallery to the pages of recycled paper, sized 16.5 x 16.5 inches. This size was perfect for depicting the artworks and the magazines are delicately bound by thread so we expect the audience to take good care of them! Or, please take very good care of them. We would like to thank everyone who has read this message to the end. Though it is possibly the most boring text on earth, we would like to inform you that writing about ourselves is no fun at all. Doing the design is much more fun! Thanks again. Rabbithood Studio March 2011 / Chiang Mai

ทำ�ไมเราถึงไม่มีเลนจักรยานที่เป็นเลนจักรยานจริงๆ เสียทีครับ เลนจักรยานเป็นเรื่องสำ�คัญมากที่จะส่งเสริมให้คนหันมาใช้จักรยาน เพราะเขาห่วงเรื่องความปลอดภัย แล้วถ้าจะทำ�กันให้ได้ดีจริงๆ ก็ต้องผ่านจุดที่คนต้อง เดินทางในชีวิตประจำ�วัน ทำ�ให้คนใช้จักรยานเดินทางไปยังที่เหล่านั้นได้ เช่น มีเลนจักรยาน ตามถนนที่ไปยังโรงเรียนต่างๆ สถานที่ทำ�งานของรัฐ ของเอกชน การจะทำ�ตรงนี้ได้ต้องมี จุดเริ่มต้นที่เหมาะสม นักวิชาการจราจรมองว่า มันต้องเป็นโครงข่ายของเส้นทางจักรยาน ที่ทำ�ให้คนเดินทางออกจากบ้านแล้วไปได้หลายๆ ที่ เพราะคนมาจากที่ต่างๆ กันแต่มีที่หมาย ร่วมกันในการเดินทางในชีวิตประจำ�วัน ถ้าทำ�ทางจักรยานในตัวเมือง ก็ต้องมีการทาสี ตีเส้นบนถนน หรือบนทางเท้า และปักป้ายเครื่องหมายจราจร เพื่อให้รถอื่นๆ รู้ว่าถนนเหล่านี้มีช่องเดินรถจักรยานต้อง ขับขี่ กันด้วยความเร็วขนาดไหน และมีทางแยกตรงไหนบ้างที่รถจักรยานจะวิ่งซ้าย วิ่งขวา หรือตัดผ่าน สิ่งเหล่านี้เป็นสิ่งที่บ้านเราไม่เคยมีมาก่อน เพราะฉะนั้นในการเริ่มต้น เราอยาก ทำ�ให้มันถูกต้องและเป็นระบบที่ชัดเจน ทางจักรยานไม่ใช่ที่วิ่งของรถยนต์หรือมอเตอร์ไซค์ และต้องไม่จอดรถ ถ้าถามว่าจะทำ�ยังไงให้คนไม่จอดหรือไม่ขับขี่รถในช่องจักรยาน เราผู้ใช้จักรยานไม่มีอำ�นาจหน้าที่ๆ จะทำ� คนที่มีอำ�นาจหน้าที่คือ ตำ�รวจ เทศบาล ต้องช่วย ดูแล ถ้าตำ�รวจมั่นใจที่จะห้าม ผ่านกระบวนการเตือน ระยะเวลาเตือน ทางจักรยานเหล่านั้น ก็จะเป็นทางจักรยานที่คนมั่นใจยิ่งขึ้น แล้วทำ�ไมคนที่มีหน้าที่ถึงไม่ทำ�สักทีล่ะครับ มันติดขัดอะไร ผมคิดว่า...ในวิธกี ารทำ�งาน เรากำ�หนดขึน้ มาแล้วต่างคนต่างทำ�ยังไม่มี คณะทำ�งาน ด้านจักรยานที่เป็นของทั้งจังหวัดมาช่วยกันทำ� ช่วยกันคิด ช่วยออกความเห็นไปในทางเดียวกัน ตอนนี้เป็นเราเสนอ แล้วเทศบาลเป็นคนทำ� เทศบาลเขามีหน้าที่ทางด้านงานจราจรที่ต้องทำ� เขาจะเจอคำ�ถามจากกรรมการจราจรของจังหวัด ซึ่งเราก็ไม่ได้เข้าไปเกี่ยวข้องในกรรมการ นั้นด้วย เช่น ทำ�ไมต้องตีเส้น ทำ�ไมมีลูกศรบนถนนเยอะจัง ทำ�ไมต้องทำ�เส้นประข้ามถนน เขาเป็นคนที่ไม่สามารถจะตอบตรงนั้นได้ด้วยความมั่นใจ เขายังไม่เข้าใจที่มาที่ไปก็เลยไม่มั่น ใจที่จะตอบเอง ถ้าตัวแทนผู้ใช้จักรยานร่วมในคณะทำ�งานฯ ก็ช่วยตอบคำ�ถามทั้งหลายได้ คนทำ�ก็ไม่ต้องหวั่นไหวกับคำ�ถามต่างๆ และถ้ามีตำ�รวจอยู่ในคณะทำ�งานฯ ก็คงหารือเพิ่ม การดูทางจักรยานด้วยกันได้มากขึ้นและเราจะเสนอว่าเราจะช่วยอะไรได้ด้วย ถ้ามีคณะทำ�งานฯ ซึ่งจังหวัดบอกว่า เอาล่ะ ผู้ว่าาฯ อยากให้เกิดคณะทำ�งานฯ นายกเทศมนตรีก็ร่วม ตำ�รวจก็ร่วม แล้วเราก็คุยกัน จะทำ�แบบไหนเราก็มีรูปแบบที่เลือกทำ� ได้ แล้วบอกว่านี่คือการทดลองที่ต้องทำ�โดยนโยบายของทั้งจังหวัดตำ�รวจและนายกเทศมนตรี ทั้งหมดนี้เกี่ยวกับอุตสาหกรรมรถยนต์ในบ้านเราไหม ผมคิดว่าเขาก็ทำ�อะไรให้รถยนต์เขาขายดี อันนี้เขาทำ�แน่ น อน การประชาสัมพันธ์ เขาก็มีพาวเวอร์สูง แต่ผมไม่คิดว่า เขาจะมาแทรกแซงถึงขนาดบอกว่า ถ้าจักรยานมันเกิด รถยนต์จะเจ๊ง คงไม่ถึงขนาดนั้น เพียงแต่ว่าความคิดของคนที่อยู่ใ นแวดวงของรัฐบาล หรือ ในหน่วยงานที่มีภารกิจหน้าที่เหล่านี้เขาคุ้นเคยกับการใช้รถยนต์ มีส่วนน้อยที่ขี่จักรยาน จึงไม่ค่อยเข้าใจความต้องการ หรือสิ่งที่ควรจะเป็นในการพัฒนาระบบจราจรสำ�หรับจักรยาน เริ่มจากรณรงค์ให้ส.ส.ขี่จักรยานไปสภาาฯ ดีไหมครับ? ผมคิดว่า ส.ส.นั้นเป็นเพียงตัวประกอบ ให้เขารู้หน้าที่ว่าเขาเป็นพรีเซนเตอร์ที่ดีแต่ ในเรื่องความตระหนักนั้นผมยังไม่มั่นใจ คนที่จะเป็นผู้นำ�ที่ดีก็คือผู้ว่าราชการในจังหวัดต่างๆ ถ้าเขาออกมาขี่เป็นครั้งเป็นคราว นายกเทศมนตรีมาขี่เป็นครั้งเป็นคราว ผู้อำ�นวยการ ผู้จัดการบริษัทมาร่วมขี่เป็นครั้งเป็นคราว จะเป็นพรีเซนเตอร์ที่เป็นวิถีชีวิตจริงๆ มากกว่า ถึงแม้วา่ ผู้ว่าาฯ จะขี่ไม่บ่อย นายกเทศมนตรีจะขี่ไม่บ่อย แต่เขาจะเหมือนผู้จัดการทีมมวย สากลสมัครเล่นทีมชาติไทย ผู้จัดการไม่ต้องชกมวย แต่รู้ว่าจะไปหาโค้ชที่ดีจากไหน จะจัด ระบบยังไง สนับสนุนให้นักมวยมีกำ�ลังใจฟิตซ้อม เขาก็มีหน้าที่ทำ�นองนั้น การขี่จักรยานนี่ต้นทุนสูงไหม? ตัวจักรยานและอื่นๆ ไม่เป็นอุปสรรคเลย เพราะจักรยานที่ใช้ในชีวิตประจำ�วัน ใช้เดินทางระยะใกล้ๆ 5 กม. 10 กม. ไม่จำ�เป็นต้องใช้จกั รยานทีร่ าคาเป็นแสน ราคาจักรยาน แค่หลักพันถึงหมื่นกว่านิดหน่อยก็ถือว่าเพียงพอ ซึ่งถูกกว่ารถมอเตอร์ไซค์ที่ถูกที่สุดในปัจจุบัน บางคนก็บอกว่าขีจ่ กั รยานมันร้อน แต่จริงๆ ถ้าใช้จกั รยานในชีวติ ประจำ�วัน ไปทำ�งาน ไปเรียน ต้องออกตอนเช้า กลับตอนเย็น มันไม่ใช่เวลาที่ร้อน เวลาขี่ตัวเราก็สัมผัสกับกระแสลม ก็เหมือนมีพัดลมธรรมชาติพัดให้เราตลอดทาง ถ้าเราต้านลม ลมก็มาปะทะด้านหน้า ถ้าลมส่งท้าย เราก็เย็นข้างหลัง ไม่ต้องติดแอร์ ใช้แอร์ธรรมชาตินี่แหละ สบายดี มันจะร้อน ก็ตอนหยุดขี่ (หัวเราะ) ตอนขี่รับรองไม่ร้อน เลนจักรยานในคูเมืองเชียงใหม่ที่ใช้งานไม่ได้จริง มันสะท้อนอะไรครับ? เท่าที่ผมทราบ มันเป็นโครงการหนึ่งของเทศบาลนครเชียงใหม่ในสมัยของคุณ บุญเลิศ (บูรณุปกรณ์) ซึ่งทำ�ขึ้นมาเพื่อบอกว่าเป็นการปรับภูมิทัศน์ของคูเวียง เลยมีการ ปรับทางเท้า ปลูกต้นไม้ ปรับเปลี่ยนโคมไฟ แล้วก็ใส่ช่องเดินรถจักรยานเข้าไปด้วย ใส่หมุด สะท้อนแสงหกร้อยตัว ซึ่งผมมาทราบจากทางตำ�รวจว่าทางตำ�รวจก็ไม่ได้อ อกประกาศเป็น เส้นทางจักรยานให้ ก็ไม่รู้จะเป็นสาเหตุหรือเปล่า ที่ทำ�ให้ช่องเดินรถจัก รยานที่ก็ทำ�ไว้นอก แนวรถจอดยังมีรถยนต์จอดในช่องเดินรถจักรยานอยู่เสมอๆ หรือไม่มีการดูแลจากตำ�รวจ มีข้อเสนออะไรในระดับนโยบายไหมครับ

เราอยากเสนอให้หน่วยงานภาครัฐหรือรัฐบาลเอง ไม่ว่ารัฐบาลของใครก็แล้วแต่ ให้สิ่งจูงใจแก่ผู้ใช้จักรยานบ้าง สมมุติว่ามีนโยบายให้คนใช้จักรยานมาทำ�งาน ก็ให้คน มาแจ้งเป็นหลักเป็นฐานว่าเดิมเคยใช้รถมอเตอร์ไซค์หรือรถยนต์ หรืออะไรก็แล้วแต่ ระบุขนาด รุ่น ซึ่งจะทำ�ให้เรารู้ข้อมูล จากนั้นก็เปลี่ยนมาใช้จักรยานไปทำ�งาน หน่วยงานต่างๆ ก็ต้องมีสมุดลงเวลาเฉพาะ ของผู้ปั่นจักรยาน เราก็จะเก็บข้อมูลได้ว่ามีกี่คน นาย ก. นาย ข. ใช้จักรยานมาทำ�งานกี่วันในรอบปี ทุก 50 วัน แปลงไปเป็นวันหยุดพักผ่อนประจำ�ปีให้ 1 วัน ปกติได้หยุดประจำ�ปีปีละ 10 วัน ก็อาจจะได้ถึง 15 วัน เพราะว่า 1 ปีมีวันทำ�ง า น ป ร ะ ม า ณ 250 วัน เหตุผลก็ เ พราะเขาปล่อยมลพิษน้อย ใช้ถนนน้อย สุขภาพดี ทำ�งานมีประสิทธิภาพ แล้วก็เอาข้อมูลเหล่านี้ ซึ่งมีบันทึกจากหน่วยงานเป็นใบรับรอง ไปจ่ายภาษีที่ขนส่ง รถยนต์ซึ่งไม่ค่อยได้ใช้ก็น่าจะเสียภาษีล ดลง ทุก 50 วันก็ลดไป 10 เปอร์เซ็นต์ ปีหนึ่งลดได้ 50 เปอร์เซ็นต์ พรบ.ประกันภัยบุคคลที่สามก็เช่นเดียวกัน ซึ่งเป็นสิ่งจูงใจที่รัฐบาลกำ�หนดเป็น นโยบาย ให้กระทรวงพาณิชย์ดูแลบริษัทประกันภัยให้ดำ�เนินการตามนี้ ให้กระทรวงคมนาคม ดูแลขนส่งให้ลดภาษีแบบนี้ แล้วนอกจากนั้น ในครั้งแรก คนที่ซื้อจักรยานมาใช้ขี่ไปทำ�งาน ก็เอาใบเสร็จมูลค่าที่ไปจ่ายเงินซื้อจักรยานนำ�ไปหักลดหย่อนภาษีได้ตามที่ซอื้ จริงแต่ไม่เกิน คันละ 20000 บาท นี่คือสิ่งจูงใจที่รัฐบาลทำ�ได้ ไม่เสียงบประมาณ จากนั้นก็ต้องมีพรบ.คุ้มครองผู้ขี่จักรยาน? ผมคิดว่าต้องปรับปรุงแก้ไขพรบ.จราจรทางบก 2522 ในหลายๆ มาตรา ที่ผ่านมา เรามีประสบการณ์ว่า ผู้บังคับการตำ�รวจภูธรฯ สี่คน คัดค้านเรื่องเปิดทางจักรยานให้เรา หนึ่งคนตามหลังมา บอกเห็นด้วย เขาบอกเหตุผลไหมว่าทำ�ไมคัดค้าน เขาไม่ได้บอกเหตุผลโดยตรงหรอก สิ่งที่เขาคัดค้านอาจอยู่ในใจ เท่าที ่ เ ขาจะเอา มาใช้ได้เขาก็บอกว่า ทางจักรยานที่เราขอให้เปิดให้จักรยานสวนถนนจราจรทางเดียวนั้น ไม่ปลอดภัย บอกว่าเมื่อกำ�หนดให้เป็นถนนจราจรทางเดียวแล้วให้จักรยานวิ่งสองทางมันผิด กฎหมาย แต่เรารู้ว่าที่อำ�เภอแม่สะเรียงมีถ นนที่ให้รถวิ่งทางเดียว ยกเว้นจักรยานและ มอเตอร์ไซค์ที่เขาว่าไม่ปลอดภัยมันไม่จริง เพราะเขาไม่เคยขี่ ถนนต่างคนต่างขี่ชิดซ้ายใช่ไหม ถ้าต่างคนต่างขี่ชิดซ้ายมันอยู่คนละฟากอยู่แล้ว ปกติเวลาเราขี่ไปตามกระแสจราจรเราก็ ต้องหลบรถที่จอดข้างหน้าด้วย พอเราหลบรถ อาจจะมีรถอะไรกำ�ลังแซงเราพอดีตอนที่เรา กำ�ลังแซงรถที่จอด อันนี้ต่างหากที่อัน ตราย เพราะจักรยานช้าที่สุด รถอื่นเร็วกว่าเราทั้งนั้น เพราะฉะนั้นเราต้องระวังรถข้างหลังมาก ซึ่งเรามองข้างหลังไม่ถนัดเท่ากับเรามองข้างหน้า การวิ่งสวนกันจึงปลอดภัยกว่า ผมคิดว่านี่คือยุทธศาสตร์สุดยอด และในยุโรปก็เป็นอย่างนี้ คนที่ขับรถยนต์จำ�นวนไม่น้อยมักรู้สึกว่า มอเตอร์ไซค์น่ารำ�คาญ จักรยานเกะกะ ชักช้า ขวางทางทำ�ยังไงเราถึงจะปรับทัศนคติการใช้ถนนร่วมกันได้ ผมคิดว่าทัศนคตินี้เป็นทัศนคติที่ไม่ได้ใช้ปัญญา จักรยานกับมอเตอร์ไซค์จริงๆ ไม่ได้ทำ�ให้เกิดปัญหารถติด จักรยานกับจักรยานยนต์ใช้พื้นที่ถนนพอๆ กัน เพียงแต่ จักรยานยนต์มันมีอุบัติเหตุเกิดขึ้นเยอะ เพราะมันมีความเร็ว ตรงนี้เป็นปัญหา แต่ว่าเรื่องการ ใช้พื้นที่ถนนนี่ใช้น้อย ก็ขับขี่กันไปโดยใช้ช่องทางซ้ายที่เหลืออยู่ ฉะนั้นอ้างไม่ได้หรอกว่า จักรยานไปกีดขวางรถอื่นให้ยิ่งต้องวิ่งช้า จะอ้างได้ก็รถสามล้อถีบเท่านั้น เมืองจักรยานนี่จะเกิดขึ้นได้จริงไหมครับ ผมคิดว่ายังไงมันต้องเกิดแน่ เพราะว่าเท่าที่เรารณรงค์กันมาหลายๆ ปี คนที่ ต่อต้านเรา ก็หายหน้าหายตาไป เพราะเขาเป็นข้าราชการที่ต้องย้ายไปด้วย ในขณะเดียวกัน เราก็รู้ว่าพันธมิตรเราเพิ่มขึ้น ทั้งที่เป็นหน่วยงานราชการ หน่วยงานพลังงาน หน่วยงาน สิ่งแวดล้อม ตำ�รวจทีเ่ ป็นพันธมิตรก็เพิม่ ขึน้ มา ผมว่ามีแนวโน้มทีด่ ี มันอยูท่ ว่ี า่ ทำ�เร็วหรือช้าเท่านัน้

Why don’t we have bicycle lanes? Bicycle lanes are very important in encouraging us to use bicycle. We are worry about safety. If we want to set up bike lanes for real, we need to have them on spots we regularly pass. The lanes need to pass through places like schools, official and commercial district, and etc. To be able to set up bike lanes, it must need a proper beginning. Traffic scholars think that lanes must be built and linked together like a network that enables us to pass through many places. We all come from different places, but we have common destinations in every day travelling. When we want to build bike lanes in the city, we must paint, draw a line, and put traffic signs on the road or pavement to show that there are lanes along the road. Also, it will automatically limit driving speed, and display signs at junctions indicating which lane running across, on the left or right. All these have never been done in our city, so we must begin to lay out a right and clear system. The bicycle lanes are not for cars or motorcycles, and must not be parked. Then the question is how we would reinforce this regulation. We as bicycle riders have no authority, so police and municipal government must do this job. If the police prohibit parking or driving through lanes by giving out warning or issue probation, the lanes will definitely be ridden with safety and confidence.

Why the authority can’t act on anything? What are the obstacles? When we plan of setting up bicycle lanes, we don’t collaborate, I think. There is no regional representative to assist in planning, thinking, and commenting in the same direction. It turns out that we propose the plans, and municipal government takes on further. The officials are used to be responsible for city traffic, so when regional traffic board asks them questions; why they must draw a line, why there are so many arrows on the road, why they must draw a dash line on the crossed road, etc., they will not be able to answer with confidence. It is because they don’t understand all that concerns. But if our representative is part of the team, we can answer all relevant questions and can be firm on the answers. If there is a traffic policeman in the working team, we can discuss the matter even further. Then we could even propose our assistance. If there is a working team, say governor wants a team, then mayor could join, and police department also joins, we all can discuss how we should approach this bicycle lane project. We can say that it is an experiment that must be done in a regional policy acknowledged by police department and mayor. Is this project related to automobile industry in our country? I think whatever that can increase car sales, it will definitely be done. Public relation of the industry is also powerful. However, I don’t think that the industry would intervene in the project by saying that if there are more bicycles on the road; cars will be no longer used. I don’t think this will happen. But because of government or sector are more familiar with using cars rather than bicycles. A few of them ride, so they don’t understand what needs to be done for the bicycle lane project. Should we start campaigning by having political representatives riding bicycles to the Parliament? I think their roles are minor. They are good presenters, but they might not be aware of this project in depth. A good leader for the project should be a provincial governor of each province coming out and ride a bicycle every once in a while. If they, a mayor, director, and manager, all ride bicycles to their offices; they all will be more of real presenters for this project. Even though they do it every once in a while, they will be able to understand and know what to do. Similarly, a boxing manager has his national boxing team applying for the national competition. The managers don’t have to box, but they know who will be a good coach, and know how they will organize the team, and how they can motivate the boxers to keep them practicing. This is their jobs. Does riding a bicycle cost a lot of money? A bicycle itself and other things are not a problem because bicycle we use every day will run only for a short distance around 5 – 10 kilometers. There is no need to use one costing around one hundred thousand baht. Just the cheaper one around one to ten thousand will be enough, and it is even cheaper than the cheapest motorcycle. Some people say riding a bicycle is hot, but with our routine we regularly ride bicycle to work and to school in the morning, and go back home in the evening. We can feel the wind like a natural fan cooling us along the way. If we ride against the wind, the wind will strike us in the front. If we ride it along the wind, we will feel cool in the back. There is no need for an air conditioning, natural wind will be enough. Though, it will be hot when we stop riding (laugh). What about bicycle lanes along canal in Chiang Mai, what is it saying? As far as I know, there was a project of city municipal in Chiang Mai by Mr. Boonlert (Booranupakorn), who initiated it to improve landscape along the canal. So, there were a lot of things improved. For example, the pavements were renovated. The trees were planted. The lamps were changed. And, the bicycle lanes were built with 600 reflexive knots. However, I heard from police that they didn’t notify people of the bicycle lanes. I don’t know whether this has turned the lanes to be a parking space, and there are cars parking there always. It certainly has been neglected by the police. Are there any proposals on the policy? We want government sectors to provide some motivation in

riding bicycle. Suppose that there was a policy for people to ride bicycle to work, they would be asked to notify if they had previously used a motorcycle, car or whatever by indicating sizes and models as a record. After that when they switch into a bicycle to ride to work, each office would need a notebook to note down their arrival time, so each time that has been noted would be filed to show how often they ride bicycle. For example, each day Mr. A or B rides a bicycle to workplace would be noted down, and then at the end of each year, every 50 days of them would be changed into one day for their vacation. Usually, we will take 10 days for our annual leave every year. With this policy, they could get 15 days because one year has 250 working days. Plus, they will emit less pollution, use fewer roads, healthier and work more effectively. In addition, their data could be used to deduct their tax payment at Transportation Department –that is, they could pay less tax for their car because they hardly used it. Every 50 days of using a bicycle would give them 10% discount, so they would get 50% discount for one year. Third Party Insurance Act would as well offer the same plan that would set out to be a policy. The Ministry of commerce would regulate insurance companies to use this policy as well as the Ministry of Transportation and Communications. Apart from this, people who bought a bicycle as a vehicle could use the receipt to deduct their tax income, but not more than 20,000 baht at one time. This is an attractive proposal that the government could make without spending any budgets. So there must be a Bicycle Rider Protection Act, mustn’t there? I think several sections of the Land Transport Act in 1979 must be revised. We have learnt that 3 Regional Police Commanders voted against bicycle lanes, but one commander did not. Do you know why they objected it? They didn’t object out loud, but they might in their mind. They only said that one bicycle lane we asked for would pass in the opposite direction on a one-way street, and it was not safe. And allowing 2 lanes bicycle on a one-way street was illegal. In Mae Sa Rieng District, we know there are one-way streets for car but not for bicycles and motorcycles. What they said about safety is not true because they never ride a bicycle. We ride on the left lane, don’t we? If we stay on the left lane, we will be on the opposite side with car drivers. Normally, when we ride along the traffic, we have to dodge car parked in front of us. When we do that, a car will probably run over us if they do the same thing. This can cause an accident because bicycle is the slowest mode of transportation, and other types are much faster. We have to watch out for car in the back because we can hardly see things from the back as clearly as in the front. Therefore, riding a bicycle in the opposite direction with other vehicles is safer. This is the best traffic strategy. And it is used in Europe as well. Most car drivers think that motorcycle is annoying, and bicycle is slow and blocks their way. How do we change this attitude so all can be on the road? I think that they don’t think about this matter thoroughly. Actually motorcycles and bicycles are not real reasons for traffic jam. Both of them take equal space on the road, though motorcycles frequently cause more accidents because they are very fast. That is a problem. The space on the road is not an issue. We can ride on the left lane, so we cannot claim that bicycles will block and cause other cars to drive slowly. We should claim that to tricycles. Can bicycle city happen for real? Yes, it definitely can, I think. We have campaigned for bicycle riding for many years, and people who objected the campaign have faded away because they are bureaucrats and they are always transferred. Plus we have more alliances from government: energy and environmental sections, as well as the police department. I think that there is a potential for this to happen. It depends on whether or not we could run the campaign quickly.

สัมภาษณ์โดย รบฮ. interviewed by rbh. photo by Chiang Mai Sunday Cycling Club

“ÍÂÒ¡ãªŒË¹Ñ§à»š¹µÑÇà»ÅÕèÂ¹á»Å§ÊÑ§¤Á àÍÒ¤ÕÂ àÇÔÃ ´¤ÓÇ‹Ò ‘Ë¹Ñ§’ ¡Ñº¤ÓÇ‹Ò ‘ÊÑ§¤Á’ ÁÒàª×èÍÁµ‹Í¡Ñ¹àËÁ×Í¹¨ÔµÃ ÀÙÁÔÈÑ¡´Ôì “ÈÔÅ»Ðà¾×èÍªÕÇÔµ ÈÔÅ»Ðà¾×èÍ »ÃÐªÒª¹” áµ‹äÁ‹ä´ŒÊØ´âµ‹§Ç‹ÒÈÔÅ»ÐµŒÍ§ÁÕà¾×èÍÊÑ§¤Áà·‹Ò¹Ñé¹ ÈÔÅ»Ð¡çÁÕà¾×èÍ µÑÇàÍ§ ÁÕà¾×èÍ»ÃÐªÒª¹ áµ‹àÅ×Í¡·Õè¨ÐÊ¹ÑºÊ¹Ø¹´ŒÒ¹à¾×èÍÊÑ§¤Áà¾ÃÒÐ¤Ô´Ç‹Ò ÊÑ§¤Á·Ø¡ÇÑ¹¹Õé¤×ÍÊÑ§¤Á·Õè¾Ù´µÃ§æ äÁ‹ä´Œ ÁÑ¹µŒÍ§ãªŒË¹Ñ§ ãªŒÈÔÅ»Ð ãªŒÍØ»ÁÒ ÍØ»ÁÑÂã¹¡ÒÃ¢Ñºà¤Å×èÍ¹”

“I want to use movies to influence Thai society using keywords like Nang (movie) with Sang-Khom (society) as found in the work “The Art for Life, The Art for People” by Chit Phumisak, but will not be so extreme that art is only for the society. Art is for itself and for people, but art is chosen to speak for a society that cannot be straightforward. Film, art and analogy are all representations to propel society.”

“¡ÒÃ·ÕèÊÑ§¤ÁàÃÒ¾Ù´ÍÐäÃµÃ§æ äÁ‹ä´Œà¾ÃÒÐàÃÒÂÍÁãËŒ¤ÇÒÁ¡ÅÑÇÍÂÙ‹àË¹×Í àÃÒÁÒ¡à¡Ô¹ä» ºÒ§·ÕÁÑ¹à»š¹ÃÐºº»‡Í§¡Ñ¹µÑÇàÍ§ ¾Íà¨ÍÍÐäÃ·Ó¹Í§¹Õé àÃÒ¡çàÅ×Í¡·Õè¨Ð» ´»Ò¡ áµ‹¶ŒÒËÒ¡àÃÒàÅ×Í¡·Õè¨ÐÁÍ§¤ÇÒÁ¡ÅÑÇàËÅ‹Ò¹Ñé¹ Ç‹Òà»š¹ÊÔè§·ÕèÊÒÁÒÃ¶µ‹Í¡Ãä´Œ ¼ÅÑ¡ÁÑ¹ÍÍ¡ä»ä´Œ ¡çäÁ‹¹‹ÒÁÕ»˜ÞËÒ”

“We can’t be honest in this society because we are overcome by fear. This could be self-censorship. When we face this kind of situation, we tend to shut our mouths. But if we choose to negotiate with our fear, it might not be such a problem.” นวพล ธำรงรัตนฤทธิ์ Nawapol Thamrongrattanarit

“»˜ÞËÒãËÞè¢Í§ÊÑ§¤ÁàÃÒ¤×Í¡®ËÁÒÂ ·Ø¡ÇÑ¹¹Õé¡®ËÁÒÂäÁ‹ä´Œà¢ŒÒ¢ŒÒ§ »ÃÐªÒª¹ ¡®ËÁÒÂà¢ŒÒ¢ŒÒ§¼ÙŒÁÕÍÓ¹Ò¨ ¼Áàª×èÍÇ‹Ò»ÃÐà·Èä·Âà»š¹»ÃÐà·È ·ÕèÁÕ¡®ËÁÒÂà¢ŒÒ¢ŒÒ§¼ÙŒÁÕÍÓ¹Ò¨ÁÒ¡·ÕèÊØ´»ÃÐà·ÈË¹Öè§ »ÃÐªÒª¹á·ºäÁ‹ÁÕ à¤Ã×èÍ§Á×Í äÁ‹ÁÕÍÐäÃàÅÂ ¶ŒÒà¡Ô´¤¹äÁ‹ÁÕà¤Ã×èÍ§Á×Í ¡çá·ºäÁ‹ÁÕÊÔ·¸Ôì¢Í§ ¤ÇÒÁà»š¹»ÃÐªÒª¹”

“The big problem in our society is laws. Currently it doesn’t support us, it supports powerful people. I believe that Thailand is one of the countries that most laws support powerful people, so ordinary people hardly have any tools. If we don’t have any tools, we will not have rights as citizens.”

มานัสศักดิ์ ดอกไม Manussak Dokmai ไทกิ ศักดิ์พิสิษฐ Taiki Sakpisit เฉลิมเกียรติ แซหยอง Chaloemkiat Saeyong

“»ÃÐà·Èä·ÂäÁ‹à¤Âàª×èÍã¹àÃ×èÍ§¤ÇÒÁ¤Ô´·Õèáµ¡µ‹Ò§ ÁÑ¹¨ÐÁÕÍÂÙ‹ÊÍ§½˜›§ ½˜›§¤ÇÒÁÂØµÔ¸ÃÃÁ¡Ñº½˜›§ÊÁÒ¹©Ñ¹· »ÃÐà·ÈÍ×è¹à¢Ò¡çÃÑ¡ÉÒ·Ñé§ÊÍ§½˜›§ áµ‹à¢Ò¨ÐàÍÒ¤ÇÒÁÂØµÔ¸ÃÃÁÁÒ¡‹Í¹à¾ÃÒÐà¢ÒäÁ‹ËÅÍ¡µÑÇàÍ§ à¢ÒÃÙŒÇ‹Ò äÁ‹ÁÕ·Ò§·Õè¨Ð·ÓãËŒ¤¹ÁÒÃÑ¡¡Ñ¹ä´ŒËÁ´ »˜ÞËÒ¤×Í·ÓÂÑ§ä§ãËŒ¤¹·ÕèäÁ‹ä´Œ ÃÑ¡¡Ñ¹ ¤¹·ÕèÁÕ¤ÇÒÁ¤Ô´áµ¡µ‹Ò§¡Ñ¹ÊÒÁÒÃ¶ÍÂÙ‹´ŒÇÂ¡Ñ¹ä´Œ ¹Ñè¹¡ç¤×ÍµŒÍ§ à»š¹¤ÇÒÁÂØµÔ¸ÃÃÁ µÃÒºã´·Õè»ÃÐà·Èä·ÂÁÑ¡§‹ÒÂ·Ò§¤ÇÒÁ¤Ô´ ¤ÇÒÁÂØµÔ¸ÃÃÁ¡çäÁ‹ÁÕ áÅŒÇ¡çÁÒ¡´ËÑÇÇ‹ÒÃÑ¡¡Ñ¹à¶ÍÐ”

“Thailand never believe in thinking differently. There are two parties, Justice and Harmony. Like other countries where they keep both parties. Justice is a priority because they don’t fool themselves. And they realize that they can never make people love each other. So the challenge is how to make people who hate each other think different and live together. We need Justice. If Thailand is superficial, there would be no justice, and it would still dictate us that we should love each other.”

“ÀÒ¾Â¹µÃ ÍÒ¨¨ÐäÁ‹ä´Œ·ÓãËŒà¡Ô´¤ÇÒÁà»ÅÕèÂ¹á»Å§©Ñº¾ÅÑ¹ áµ‹ÁÑ¹¨Ðà»š¹ ªÔé¹Ê‹Ç¹àÅç¡æ ¤‹ÍÂæ ¢Ñºà¤Å×èÍ¹ÊÑ§¤Á ÁÑ¹¤×Í¡ÒÃ»ÅÙ¡½˜§·Ò§¤ÇÒÁ¤Ô´ äÁ‹ãª‹ÀÒ¾Â¹µÃ ÍÂ‹Ò§à´ÕÂÇ¹Ð ¼ÁÁÍ§Ç‹ÒÈÔÅ»ÐÁÕº·ºÒ·ã¹¡ÒÃà»ÅÕèÂ¹âÅ¡ ÁÒµÑé§áµ‹ÊÁÑÂ¡‹Í¹áÅŒÇ ÍÂ‹Ò§ÂØ¤ 14 µØÅÒ ÊÔè§·Õèà»ÅÕèÂ¹á»Å§¨ÃÔ§æ ·Õè ¡ÃÐ¨ÒÂãËŒ¤¹Í‹Ò¹ä´Œ·ÑèÇä»¡ç¤×Í¹ÔÂÒÂàÃ×èÍ§»‚ÈÒ¨ ËÃ×Í ¤ÇÒÁÃÑ¡¢Í§ÇÑÅÂÒ ¢Í§àÊ¹ÕÂ àÊÒÇ¾§È , ÈÔÅ»ÐÁÕº·ºÒ·ÁÒ¹Ò¹áÅŒÇ áÅÐÂÔè§ã¹ÂØ¤·Õè¡ÒÃ¾Ù´ µÃ§æ ·Óä´ŒÂÒ¡à¾ÃÒÐÁÕ¡®ËÁÒÂ» ´»Ò¡ÍÂÙ‹ ¡ÒÃãªŒÈÔÅ»Ð¡ç¨Ðà»š¹ ·Ò§ÍÍ¡·Õè´ÕÍÂ‹Ò§Ë¹Öè§”

“Films cannot change society immediately, but maybe gradually. They teaches us how to think, while entertaining us. I think that art has had a role in changing the world. For example, on October 14, 1973, in the novels Pee Sart (Satan) or Wanlaya’s Love by Saenee Sawaphong were spread out everywhere to influence people’s thoughts. So, art has an important role, especially when being frankly the law. Art is still a good option.”

“ÁÑ¹ºÍ¡äÁ‹ä´ŒÇ‹Ò¨ÐãªŒàÇÅÒà·‹ÒäËÃ‹ã¹¡ÒÃà»ÅÕèÂ¹á»Å§ ¡çàËÁ×Í¹¡ÒÃ à»ÅÕèÂ¹á»Å§ã¹ËÅÒÂæ ÍÂ‹Ò§·ÕèàÃÒºÍ¡äÁ‹ä´Œ ¡ÒÃ¹ÓÁÒ«Öè§¤ÇÒÁà»ÅÕèÂ¹á»Å§ÁÑ¹µŒÍ§ÍÒÈÑÂ¤ÇÒÁÍ´·¹ µŒÍ§ÍÒÈÑÂ¤ÇÒÁã¨àÂç¹ áÅÐ¡çµŒÍ§ÍÒÈÑÂ ¾ÅÑ§ ÁÑ¹ÍÒ¨¨ÐäÁ‹ãª‹¾ÅÑ§·ÕèÂÔè§ãËÞè áµ‹ÍÒ¨à»š¹¾ÅÑ§àÅç¡æ ·Õè¶Ù¡ÁÍ§Ç‹ÒäÁ‹ ÊÓ¤ÑÞáµ‹ã¹Í¹Ò¤µã¤Ã¨ÐÃÙŒ à¢Ò¶Ö§¨ÐÁÕÈÑ¾· ¤ÓÇ‹Ò ‘µÒÂÊÔºà¡Ô´áÊ¹’ ä§ ºÒ§àËµØ¡ÒÃ³ ·Õèà»š¹àËµØ¡ÒÃ³ àÅç¡æ áµ‹¾ÍàÍÒÁÒ»ÃÐ¡Íº¡Ñ¹¡ç¨ÐÊÃŒÒ§ ¡ÒÃà»ÅÕèÂ¹á»Å§ãËŒÊÑ§¤Áä·Âä´Œ”

“We can’t tell how long it will take to change Thai society. It is like changing many things that we cannot talk about. To be able to change anything, we need to be patient, calm, and strong. We might not need a great power, but a small one, that is considered insignificant. Small things combined together, might generates a wave of change, like one Thai idiom that says “Tai Sip Kerd San” meaning 10 people die for 100,000 people to be born.

ÊÑÁÀÒÉ³ â´Â ÃºÎ.

interviewed by rbh.

ปราปต บุนปาน Prap Boonpan จุฬญาณนนท ศิริผล Chulayarnnon Siriphol นฆ ปกษนาวิน Nok Paksnavin ธัญญวาริน สุขะพิสิษฐ Thanwarin Sukhaphisit วิวัฒน เลิศวิวัฒนวงศา Wiwat Lertwiwatwongsa รัชฏภูมิ บุญบัญชาโชค Ratchapoom Boonbunchachoke ไพสิฐ พันธุพฤกษชาติ Paisit Punpruksachat ฮาเมอร ซาลวาลา Hamer Salvala

Foreign and Thai movies were planned but cancelled.

At first, I planned to hold an Installation Art where movies alternating with playing royal anthem (Phleng Sansoen Thra Barami). Audiences would stand and pay respect every ten minutes to show that time doesn’t really belong to us. The selected movies would be foreign films that reflect Thailand. However, since this show would be held in government facility. It is too risky because someone might think differently. For this reason, I cancelled the show. I believe I will be able to reschedule the show again sooner or later. The followings are my selection.

ã¹µÍ¹áÃ¡ ¼ÁÇÒ§á¼¹Ç‹Ò¨Ð¨Ñ´§Ò¹áÊ´§à»š¹ installation art ã¹ÃÙ»áºº©ÒÂË¹Ñ§ÊÅÑº¡Ñºà» ´à¾Å§ÊÃÃàÊÃÔÞ¾ÃÐºÒÃÁÕ à¾×èÍãËŒ¼ÙŒªÁµŒÍ§Â×¹à¤ÒÃ¾ÊÅÑºä»·Ø¡ 10 ¹Ò·Õ «Öè§µŒÍ§¡ÒÃ¹ÓàÊ¹Í¤Í¹à«»µ Ç‹ÒàÇÅÒäÁ‹ãª‹¢Í§àÃÒàÊÁÍä» áÅÐË¹Ñ§·Õè¶Ù¡¤Ñ´àÅ×Í¡ÁÒ©ÒÂ¹Ñé¹¨ÐàÅ×Í¡Ë¹Ñ§µ‹Ò§»ÃÐà·È ·Õèà»š¹ÀÒ¾ÊÐ·ŒÍ¹¶Ö§»ÃÐà·Èä·Âä´Œ áµ‹à¹×èÍ§¨Ò¡§Ò¹¹Õé¨Ñ´ã¹Ê¶Ò¹·Õè¢Í§ÃÑ°ºÒÅ áÅÐÁÕ¤ÇÒÁÊØ‹ÁàÊÕèÂ§ã¹ÊÀÒÇÐ¡ÒÃ³ Å‹ÒáÁ‹Á´¤¹¤Ô´µ‹Ò§ ·ÓãËŒµŒÍ§¾Ñºâ¤Ã§¡ÒÃ¹Õéä»¡‹Í¹ â´Â¤Ò´ËÇÑ§Ç‹Ò¨Ðä´Œ»˜´½Ø†¹àÍÒâ¤Ã§¡ÒÃ¹Õé¢Öé¹ÁÒáÊ´§ã¹ÊÑ¡ÇÑ¹ äÁ‹àÃçÇ¡çªŒÒ â´ÂË¹Ñ§·Õè¡ÐÇ‹Ò¨Ð¹ÓÁÒ©ÒÂã¹â¤Ã§¡ÒÃ¹Õé ä´Œá¡‹ ... 1984 (Michael Radford, 1984) ·Ñé§»ÃÐà´ç¹àÃ×èÍ§ double speak, ¡ÃÐ·ÃÇ§¤ÇÒÁ¨ÃÔ§, ¡ÒÃµÑ´µ‹Í¤ÇÒÁ·Ã§¨Ó, ¡ÒÃÅŒÒ§ÊÁÍ§ ·ÓãËŒ¼ÁÍ´¤Ô´äÁ‹ä´ŒÇ‹Ò¼ÙŒáµ‹§ÍÂ‹Ò§¨ÍÃ ¨ ÍÍÃ àÇÅÅ ¹‹Ò¨Ðà¤Â¢Öé¹ä·Á áÁªªÕ¹ÁÒÂÑ§»ÃÐà·Èä·Âã¹ÂØ¤»˜¨¨ØºÑ¹áÅŒÇ¡ÅÑºä»à¢ÕÂ¹àÃ×èÍ§¹Õé Waltz with Bashir (Ari Folman, 2008) ´ÙË¹Ñ§àÃ×èÍ§¹Õé¨º ·ÓãËŒ¼Á·ÃÒºÇ‹ÒµÃÒºã´·ÕèàÃÒàÃÒÊÒÁÒÃ¶ËÅÍ¡ä´ŒáÁŒ¡ÃÐ·Ñè§µÑÇàÍ§ ¶Ö§µÍ¹¹Ñé¹¤ÇÒÁ·Ã§¨Ó¡ç¡ÅÒÂà»š¹ÊÔè§·ÕèäÁ‹á¹‹¹Í¹·ÕèÊØ´ The Truman Show (Peter Weir, 1998), The Matrix (1999, The Wachowski Brothers) ºÒ§¤ÃÑé§âÅ¡àÃÒ·Õè¤Ô´Ç‹ÒÁÕ¤ÇÒÁÊØ¢ÍÂÙ‹¡ç¶Ù¡¨Ñ´©Ò¡¢Öé¹ÁÒ áÅÐ¤ÇÒÁ¡ÅŒÒ·Õèá·Œ¨ÃÔ§¡ç¤×Í¡ÒÃ¡ÅŒÒ·ÕèÍÍ¡¨Ò¡âÅ¡´Ñ§¡Å‹ÒÇä»à¼ªÔÞ¡Ñº¤ÇÒÁ¨ÃÔ§ The Last Emperor (1987, BernadoBertolucci) ÊÔè§ã´æ ã¹âÅ¡ÅŒÇ¹Í¹Ô¨¨Ñ§ V for Vendetta (2006, James McTeigue) »ÃÐªÒª¹äÁ‹¤ÇÃ¡ÅÑÇÃÑ°ºÒÅ ÃÑ°ºÒÅµ‹Ò§ËÒ¡·Õè¤ÇÃ¨Ð¡ÅÑÇ»ÃÐªÒª¹ Burma VJ (2008, Anders Stergaard) âÅ¡¢Í§à¼´ç¨¡ÒÃ¡ÓÅÑ§ÊÑè¹¤ÅÍ¹´ŒÇÂÍÒ¹ØÀÒ¾¢Í§¡ÅŒÍ§ÇÕ´ÔâÍµÑÇàÅç¡æ One Flew Over the Cuckoo’s Nest (1975, Milos Forman) ËÅÒÂ¤ÃÑé§¤¹ºŒÒ ¸ÃÃÁ´Ò¡ç¹‹Ò¡ÅÑÇ¹ŒÍÂ¡Ç‹Ò¤¹ºŒÒÍÓ¹Ò¨ Pleasantville (1998, Gary Ross) ¡ÒÃµ‹ÍÊÙŒÃÐËÇ‹Ò§Í¹ØÃÑ¡É ¹ÔÂÁáÅÐàÊÃÕ¹ÔÂÁäÁ‹ä´Œ¨Ó¡Ñ´ÍÂÙ‹á¤‹ã¹âÅ¡·ÕÇÕ¢ÒÇ´Ó The Queen (2006, Stephen Frears) áÊ´§ãËŒàËç¹¶Ö§¡ÒÃ»ÃÑºµÑÇ¢Í§Ê¶ÒºÑ¹à¡‹Òá¡‹ÊÙ‹ÊÑ§¤ÁÊÁÑÂãËÁ‹ä´ŒÍÂ‹Ò§ ¹‹Òª×è¹ªÁ ¢ŒÒ§ËÅÑ§ÀÒ¾ (àªÔ´ ·Ã§ÈÃÕ, 2001) ¢ŒÒ§ËÅÑ§ÀÒ¾¤ÇÒÁÃÑ¡ÍÑ¹ÊÇÂ§ÒÁ¤×Í«Ò¡¼Ø¾Ñ§¢Í§ÃÐººÈÑ¡´Ô¹Ò¡Ñº¡ÒÃ¡‹ÍµÑÇ¢Í§ÃÐºº¤ÇÒÁ¤Ô´ãËÁ‹ ªÑèÇ¿‡Ò´Ô¹ÊÅÒÂ (ÁÅ.¾Ñ¹¸Ø à·Ç¹¾ à·Ç¡ØÅ, 2010), Raise the Red Lantern (Zhang Yimou, 1991) »ÃÐªÒ¸Ô»äµÂã¹¡Ã§·Í§

คำ� ผกา Kaam P’Ga Chiang Mai Stories เพื่อนคนหนึ่งเปรยให้ฟังว่า “ไปกรุงเทพฯคราวนี้ได้นั่งแอร์พอร์ทลิงก์ ระหว่างนั่งก็น้ำ�ตาซึม” ทีแรกฉันไม่เข้าใจว่าเพื่อนน้ำ�ตาซึมด้วยเหตุใด เจอโศกนาฏกรรมอะไรระหว่า งทาง จากนั้น เธอ ก็พูดต่อว่า “เชียงใหม่คือเมืองใหญ่อันดับสองของประเทศ วางแผนเรื่อ งโครงการขนส่ง มวลชน กันมายีส่ บิ ปี ป่านนีเ้ รายังไม่มรี ะบบขนส่งมวลชนทีใ่ ช้งานได้จริงมีประสิทธิภาพทีแ่ ท้จริง ในขณะที่กรุงเทพฯไปไกลจนถึงขั้นมีแอร์พอร์ทลิงก์แสนสะดวกในราคาประหยัด ประเด็นก็คือ อะไรคือความยุติธรรมในการพัฒนา กรุงเทพฯ เป็นเหมือ นหลวง มีทุกอย่าง ได้ทุกอย่าง มันน่าน้อยใจหรือเปล่า” ความน้อยใจและน้ำ�ตาที่ซึมออกมาของเพื่อนไม่ได้เกิดจากอารมณ์ sentimental ดราม่า ไร้เหตุผ ล เ ธ อ ไ ม่ได้น้อยใจว่า กรุงเทพฯเป็นลูกเมียหลวง เชียงใหม่เป็นลูกเมียน้อย แต่นี่คือ คำ�ถามที่สำ�คัญที่สุด เราต้องมานั่งพูดกันอย่างจริงจังในการกระจายอำ�นาจลงสู่ท้องถิ่น ตั้งคำ�ถามถึงความจำ�เป็นของการปกครองส่วนภูมิภาคว่าหมดยุคอาณานิคมไปนับร้อยปี เรายังต้องการโมเดลการปกครองท้องถิ่นแบบเจ้าอาณานิคมที่สะท้อนให้เห็นในรูปแบบการ ปกครองส่วนภูมิภาคที่เพียงแต่เปลี่ยนจากคำ�ว่า “ข้าหลวง” มาเป็น “ผู้ว่าราชการจังหวัด” และนั่นหมายความว่า เรากำ�ลังพูดถึงภาษีท้องถิ่น หากจังหวัดเชียงใหม่เก็บภาษีได้หนึ่งร้อย บาท มันก็ควรถูกใช้ในเชียงใหม่ทั้งหนึ่งร้อยบาท แต่หากเชียงใหม่เก็บภาษีได้ร้อยบาทแต่ถูกดึ งเข้าส่วนกลางเสียเจ็ดสิบบาท แล้วเหลือมาใช้ในเชียงใหม่แค่สามสิบบาท คนเชียงใหม่อย่าง ฉันก็ควรจะต้องสะอื้นไห้ทุกครั้งที่นั่งแอร์พอร์ทลิงก์หรือนั่งบีทีเอสในกรุงเทพฯว่า พวกมึงปล้น ภาษีกูไปมากเกินไปหรือเปล่า?? และนี่ไม่แต่เชียงใหม่ที่จะเรียกร้องให้มีการกระจายอำ�นาจลงสู่ท้องถิ่น โดยไม่สนใจเสียง ทักท้วงของผู้ปรารถนาดีว่า การเมืองจะถูกครอบงำ�โดยกลุ่มทุนและเจ้าพ่อมาเฟียท้องถิ่น เพราะคำ�ตอบต่อข้อทักท้วงคลาสสิคเหล่านี้ก็คลาสสิคพอๆกันว่า “พวกมึงช่วยเคารพใน วิจารณญาณของพวกกูด้วย ต่อให้กูเลือกโจรมานั่งเมือง กูก็จะรับผิดชอบเอง แต่โจรที่ พวกมึงเลือกมาให้กู ใครจะรับผิดชอบ” นั่นหมายความว่าทุกจังหวัดในประเทศไทยหาก ต้องการกำ�หนดทิศทาง ในการพัฒนาหรือเปลี ่ ย นแปลงบ้านเมืองของตัวเองสิ่งแรกที่ต้อง พูดถึง และพูดให้ชัดเจนคือ คนท้องถิ่นต้องเป็นผู้กำ�หนดทิศทางการเปลี่ยนแปลงของเมือง ปัญหาของเชียงใหม่นอกจากเป็นปัญหาทางการเมืองที่ประสบร่วมกับอีกทุกจังหวัด ในประเทศไทย ยังมีปัญหาเชิงวัฒนธรรมนั่นคือ ปัญหาของเมืองที่ถูกบอกเล่าด้วยโครงเรื่อง แบบเดี่ยวหรือ single story1 มาโดยตลอด Single Story แรกของเชียงใหม่เป็นเรื่องเล่าผ่านสายตาของผู้ปกครองจากสยามผ่าน โครงเรื่องของสาวเครือฟ้า นั่นคือ เชียงใหม่เปรียบเสมือนสาวชนบทที่สวยงาม ทว่าซื่อ และโง่ ใจง่าย หลงเชื่อถ้อยคำ�หวานหูของคนกรุงเทพฯ สุดท้ายเมื่อความรักที่สาวบ้านป่าคน นี้ไม่สมหวัง เธอจึงตัดสินใจฆ่าตัวตาย ด้วยเรื่องเล่านี้ ผู้คนไม่ได้สนใจโศกนาฏกรรมของ สาวเครือฟ้ามากไปกว่าภาพ exotic ของเชียงใหม่ที่นำ�เสนอผ่านภาพของหญิงสาวผู้ไม่เดียงสา บริสุทธิ์ ผ้าถุงต้วมเตี้ยม ดอกเอื้องที่มุ่นมวยผม สำ�เนียงพูดอันแช่มช้าอ่อนหวาน (โดยที่ละคร เรื่องสาวเครือฟ้าทุกเวอร์ชั่นไม่เคยใช้ผู้หญิงเชียงใหม่ที่พูดภาษาเชียงใหม่ได้จริงๆ แต่ให้ คนแสดงพูดภาษาเชียงใหม่ในแบบที่คน “ไทย” เข้าใจว่านี่คือภาษาเชียง ใหม่) Single story ที่สอง เป็นความพยายามของชนชัน้ นำ�เชียงใหม่ที่ต้องการจะสื่อสารกับ “เจ้าอาณานิคม” ว่า เชียงใหม่ไม่ได้เป็นบ้านป่าเมืองเถื่อน แต่เป็นเมืองที่มีวัฒนธรรม อารยะธรรม มีประวัติศาสตร์เก่าแก่ยาวนาน ปัญญาชนเชียงใหม่ไม่ว่าจะเป็น สุกิจ นิม มานเหมินท์, ศ. อัน นิมมานเหมินท์ คือปัญญาชน และชนชั้นนำ�ของเชียงใหม่รุ่นแรก ที่นำ�เสนอองค์ความรู้ว่าด้วย ประวัติศาสตร์ โบราณคดี วรรณคดี ภาษา ไปจนถึงการเรียก ดินแดนแห่งนี้ว่า ลานนา หรือ ล้านนา ออกสู่สาธารณชนไปจนถึงการประดิษฐ์ “ขันโตกดินเนอร์” อันเป็นการจับอาหารพื้นบ้านภาคเหนือมา “แต่งตัว” ใหม่ ให้สะสวยพอ จะเอาไว้ต้อนรับแขกบ้านแขกเมืองได้ โดยยืมรูปแบบของการเลี้ยงอาหารแก่นักท่องเที่ยว ของฮาวายมาปรับปรุง ขันโตกดินเนอร์ จึงเป็นงานกินอาหารที่มีการแสดง ฟ้อนรำ� หรือ ดนตรีพื้นเมืองเพื่อขับกล่อมให้ความบันเทิงแก่แขกผู้มาเยือน พร้อมกันนี้ได้มีการประดิษฐ์ “เสื้อผ้า” สำ�หรับสวมใส่มาร่วมงานขันโตกดินเนอร์ อันเป็นที่มาของการสวมเสื้อม่อฮ่อมของ ผู้ชาย พร้อมทั้งคล้องดอกมะลิ (แทนพวงมาลัยแบบฮาวาย) พร้อมชุดล้านนาแบบ “ช่างฟ้อน” ของผู้หญิง และทรงผมที่ได้รับอิทธิพลมาจากญี่ปุ่นในสมัยของเจ้าดารารัศมี น่าสนใจว่า Single story ที่สองนั้นกลับไปรับเอาภาพพจน์ของ “เชียงใหม่” จาก Single Story ที่หนึ่งมาใช้เสียเอง นั่นคือยังเห็นตนเองเป็นสาวงาม ผุดผ่อง ไร้มลทิน แต่แทนสาวเครือฟ้า ทีโ่ ง่เง่าไร้การศึกษาด้วยการยืนยันว่า สาวเครือฟ้านัน้ แท้จริงมีรากเหง้าเก่าแก่ มีประวัตศิ าสตร์ มีอารยะธรรมไม่ด้อยไปกว่าอารยะธรรมของร้อยตรีพร้อม หาใช่คนป่าเถื่อนไม่ SingleStory นี้ ยังได้รับการพัฒนาให้แข็งแรงยิ่งขึ้นด้วยองค์ความรู้เกี่ยวกับล้านนาศึกษา ปลุกความรู้สึก ของความเป็นท้องถิ่นนิยม ไปจนถึงการประดิษฐ์ ประเพณี พิธีกรรม การฟ้อนรำ� เสื้อผ้า เครื่องแต่งกาย ดนตรี สถาปัตยกรรม ไปพร้อมกับสำ�นึกที่ต้องการ “อนุรักษ์” ล้านนามิให้ ต้องถูกแปดเปื้อนทั้งจากวัฒนธรรมของกรุงเทพฯ และวัฒนธรรมตะวันตก – มันคือปมของ สาวเครือฟ้าที่บอกตัวเองว่า - ฉันจะไม่มีวันถูกร้อยตรีพร้อมหลอกฟันอีกต่อไป

การอยู่กับ Single Story ทำ�ให้อีกหลายๆภาพของเชียงใหม่หายไป เช่น สาวเชียงใหม่ ไม่ได้มวยผม เหน็บดอกเอื้อง แล้วพูด “เจ้า เจ้า” พร้อมยิ้ม หวานตลอดเวลา เราลืมเลยว่า ผู้หญิงเชียงใหม่ก็เหมือนกับผู้หญิงอื่นๆในโลกนี้ พูดเพราะได้ พูดหยาบคายได้ และหยาบได้ มากกว่าที่หลายๆคนคิด เราเลยไม่เห็นภาพผู้หญิงเหนือไล่เอามีดแทงผัว หรือถลกผ้าถุงลาก อวัยวะลี้ลับทุกประการในร่างกายของพวกเธอออกมาประจานกลางถนนอย่างไม่เกรง หน้าอินทร์ หน้าพรหม ส่วนผู้ชาย “เหนือ” หรือ ผู้ชาย “เชียงใหม่” เป็นอย่างไรนั้นไม่ปรากฏ เนื่องจากอุปลักษณ์ของ เชียงใหม่ไปอยู่กับ “ดอกไม้” หรือ “ผู้หญิง” ไปเสียแล้ว “ผู้ชาย” และเพศอื่นๆ ก็หายไปจาก จินตนาการหรือไม่มีตัวตนอยู่ใน Single Story ที่ว่า Single Story อันว่าดินแดนแห่งดอกไม้งามนั้นไม่มีอยู่จริง ลักษณะทางภูมิศาสตร์ของ เชียงใหม่ที่เป็นแอ่งกระทะนั้นทำ�ให้เชียงใหม่มีอากาศเหมือนทะเลทรายมากกว่าความ เหน็บหนาว – ที่ท้ายที่สุด “ความหนาว” กลายเป็นอัตลักษณ์อย่างหนึ่งของเชียงใหม่ไปแล้ว นั่นคือกลางวันร้อนจัด และอากาศเย็นในตอนกลางคืน ไม่นับแอ่งกระทะนั้นทำ�ให้การอยู่ใน เชียงใหม่ในเดือนเมษายนมีสภาพคล้ายๆกับการอยู่ในกระทะทองแดงในนรกนั่นทีเดียว ยังไม่ต้องพูดถึงสภาพดินปนทราย ป่าในภาคเหนือเป็นป่าโปร่งผลัดใบ จึงไกลจากคำ�ว่า ดินดำ�น้ำ�ชุ่ม ดังนั้นพึงตระหนักว่าเชียงใหม่ไม่ได้เป็นเมืองที่อุดมสมบูรณ์เลยแม้แต่น้อย เท่านั้นยังไม่พอ พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นภูเขา ที่ราบสำ�หรับอยู่อาศัยและทำ�กินมีอยู่อย่างจำ�กัด อาหาร “เชียงใหม่” ก็มีอีกหลายอย่างที่ไม่ได้อยู่ “ขันโตกดินเนอร์” และมิได้อยู่ใ น Single Story นั่นแปลว่า เขียด แย้ หนูนา นกกระจอก ลาบ และ หลู้เลือดแดงฉาน พล่าเนื้อดิบ ไปจนการกินตับดิบๆสดๆจากควายที่เพิ่งโดนฆ่าในตอนเช้าในศพ งานบุญของคนเชียงใหม่ ก็ไม่เป็นที่รู้จัก ไม่ต้องพูดถึง ไข่แมงมัน ส้มตำ�ลูกยอดิบ ที่ในอนาคตอาจ “ขาย” ได้ในแง่ของ ความ exotic ทว่าจะไม่มีใครอธิบายว่า อาหารเหล่านี้ส่วนหนึ่งเกิดจากความแร้นแค้น และ ข้อจำ�กัดทางทรัพยากรของภาคเหนือเอง รูปร่างอันอรชรอ้อนแอ้นของสาวเหนือหรือสาว เชียงใหม่อาจจะไม่ใช่การแสดงออกถึงความบอบบางหรือ คุณภาพของความเป็นหญิง (feminine quality) แต่อาจหมายถึงภาวะทุพโภชนาการของพวกเราในอดีตก็เป็นได้ การออกจาก Single story อาจช่วยให้เรามองเชียงใหม่ได้อย่างสมจริงมากขึ้น และนั่น หมายความว่า ทิศทางของเชียงใหม่ในอนาคตที่เราอยากเห็นย่อมสมจริงขึ้นด้วยเช่นกัน เช่น เราต้องยอมรับข้อเท็จจริงที่ว่า สิ่งที่เคยมีมาในอดีต -นอกจากเราไม่แน่ใจว่าในอดีต มันเป็นเช่นนั้นจริงหรืออดีตเป็นแค่ผลิตภัณฑ์ทางจินตนาการของคนปัจจุบันแล้ว – สิ่งที่เคยมี มาในอดีตอาจจะไม่ดี ไปจนไม่เหมาะสมสำ�หรับการใช้งานในปัจจุบัน ดังนั้น เราจึงไม่ควร หมกมุ่นอยู่กับความคิดเรื่องการ “อนุรักษ์” มากเกินไป – และนั่นเป็นสิ่งที่นักกิจกรรมทาง วัฒนธรรมในเชียงใหม่หลงใหลและหมกมุ่นกับมันมากเหลือเกิน การทำ�งานทางวัฒนธรรมควรเป็นไปเพื่อผลประโยชน์ของวงการศึกษา วงการวิชาการเป็นไป เพื่อการทำ�ความรู้จักกับตนเอง แต่มิได้เป็นไปเพื่อจะ “หลง” ตนเองว่าดีกว่าคนอื่นหรือมี สิ่งเฉพาะ พิเศษ พิสดารมากกว่าคนอื่น (เรื่องนั้นปล่อยให้ “ชาติไทย” ผิดพลาดไปเพียงลำ�พัง ก็เกินพอ) ทว่าการจัดการ “เมือง” สำ�หรับคนทุกคนจะอาศัยอย่างในเมืองนี้อย่างมีความสุข เป็นอีกเรื่องหนึ่ง และอาจอยู่ห่างไกลจากคำ�ว่า “อนุรักษ์”

เพราะมันไม่ถูกสุขอนามัย แม้มันจะทำ�ให้คนกรุงฯหลายคนสะเทือนใจว่าสัญลักษณ์แห่ง ความมีน้ำ�จิตน้ำ�ในของคนเชียงใหม่ได้สูญหายไปพร้อมกับเชื้อโรคที่เรียกว่า “การพัฒนา” แต่ฉนั ยืนยันว่า เชียงใหม่ต้องการการ “พัฒนา” มากกว่าการ “อนุรักษ์” อย่างงมงาย เพราะถ้าหากต้องการ “อนุรักษ์” อย่างแท้จริง พวกคุณต้องกล้าที่จะออกไปขี้ลงลำ�คลอง แทนการขี้ในส้วมชักโครกที่สะอาดและสะดวกสบายอย่างที่เป็นอยู่ทุกวันนี้ เชียงใหม่ต้องกล้าที่จะเปลี่ยน ต้องยืนยันที่จะเป็นเมืองที่ทันสมัย และสิ่งที่สำ�คัญที่สุดคือ สาธารณูปโภคที่ทุกคนเข้าถึงอย่างเท่าเทียม เราไม่ต้องการอยู่ในบ้านที่บรรจุความทันสมัย สะดวกสบายทุกประการแล้วชี้นิ้วสั่งชาวบ้านให้รักษาวิถีชีวิตเก็บผัก หาฟืนเอาไว้ เพียงเพราะ เราอยากเห็นเขาเป็น “สาวเครือฟ้า” ผู้อ่อนแอ ไร้เดียงสาและไม่ถูกลัทธิการพัฒนาและ วัตถุนิยม contaminate แต่ทั้งหมดนี้ไม่อาจได้มาด้วยการ “สร้าง” หรือ “บัญชา” หรือด้วยขบวนการของนักกิจกรรม หรือศิลปินที่คิดว่าตนเองมีความรู้มากกว่าใคร มีรสนิยมดีมากกว่าใคร เห็นโลกมามาก กว่าใคร เพราะถึงที่สุดแล้ว อนาคตของคนเชียงใหม่ก็ควรอยู่ในกำ�มือของคนเชียงใหม่ที่ พวกเราไม่เคยรูจ้ กั จินตนาการไม่ได้ เพราะโฉมหน้าของพวกเราไม่เคยสอดคล้องลงตัว (fit in) อยู่ใน Single story ที่เราคุ้นเคย ความผิดพลาดอันนี้เกิดขึ้นแล้วครั้งหนึ่งกับโครงการ “เชียงใหม่เอี่ยม” และหวังว่าความล้มเหลวเช่นนี้จะไม่เกิดขึ้นอีก ปัญญาชน ศิลปิน นักเคลื่อนไหวเพื่ออนุรักษ์สิ่งแวดล้อม ศิลปะ วัฒนธรรม รวมทั้งนักเขียน อย่างฉันต้องเรียนรู้ที่จะถ่อมตัวให้มากกว่านี้ และตระหนักอยู่เสมอว่า เราไม่มีสิทธิไปผูกขาด การออกแบบเชียงใหม่ให้เป็นในแบบที่เราเป็น อนาคตของเชียงใหม่อยู่ในมือของคนเชียงใหม่ ดังนั้นอันดับแรกของการพัฒนาเมืองเชียงใหม่คือ การกระจายอำ�นาจ คืนภาษีท้องถิ่นให้เป็น ของท้องถิ่น จากนั้นให้ท้องถิ่นเลือกตั้งคนที่จะเข้ามาบริหารเมืองของตน Single story สุดท้ายที่พวกเราควรสลัดมันออกจากหัวสมองของเราคือ Single Story ที่ว่าด้วยนักการเมืองท้องถิ่นคือมาเฟีย คือเจ้าพ่อ คือ drug lord ส่วนชาวบ้านจะต้องตก เป็นนักการเมืองชั่ว ไร้รสนิยม ไร้ศีลธรรม จากนั้นนักการเมืองเหล่านี้จะพาเมืองลงดิ่งสูู่ หุบเหวนรก จากนั้น Single Story อีกเรื่องหนึ่งคือเรื่องที่ว่าด้วยมีแต่นักวิชาการ ปัญญาชน ศิลปิน เท่านั้นที่มีความห่วงใยบ้านเมืองในทางที่ถูกต้อง มีรสนิยมวิไล รู้จักประวัติศาสตร์ มีสุนทรียศาสตร์เหนือใครในแผ่นดิน ดังนั้น มองเมืองให้เราจัดการเถอะ เชียงใหม่นาวที่ต้องการขณะนี้ น้อยที่สุดเท่าที่ฉันปรารถนาคือการที่พวกเราออกจาก Single Story ของตนเอง และเปิดโอกาสให้ตัวเองมีโอกาสฟัง Stories อื่นๆบ้าง... แค่นี้ก็ยิ่งใหญ่จะแย่อยู่แล้ว 1

ยืมคำ�นี้มาจากนักเขียนชาวไนจีเรีย Chimamanda Adichie

เชียงใหม่ต้องการหันกลับมาทำ�ความรู้จักกับภูมิศาสตร์ของตนเองใหม่เป็นอันดับแรกลบ แผนที่ ประเทศไทยออกไปก่อน แล้วเห็นเมืองทุกเมืองในฐานะที่เป็น “เมือง” ข้ามพรมแดนไป ให้ถึงลาว พม่า เวียดนาม กัมพูชา อินเดีย จีน และแม้กระทั่งมาเลเซีย และควรรู้ด้วยว่าเรา อยู่ไหนในโลกนี้โดยไม่จำ�เป็นต้องผ่าน “แผนที่” ของประเทศไทย การดึงตัวเองออกจาก จินตนาการผ่านแผนที่ประเทศไทยจะทำ�ให้เชียงใหม่เห็นความสัมพันธ์ของเมืองเล็กๆหรือ สิ่งที่ การปกครองส่วนภูมิภาคเรียกว่า “อำ�เภอ” ได้แตกต่างจากเดิม จากนั้นเชียงใหม่จะสามารถ เห็นว่าคนในเมืองเชียงใหม่ควรจะสัมพันธ์กันอย่างไร และวางแผนอนาคตของเมืองร่วมกัน อย่างไร ทั้งชัดเจนมากขึ้นมากว่าแท้จริงแล้วในเชียงใหม่ประกอบไปด้วยคนอันหลากหลาย มากกว่าที่ Single Story ไหน ๆ เคยมอบให้กับเรา เชียงใหม่จะต้องตระหนักว่า เราอาจจะไม่ฟ้อนเล็บของแท้แสน authentic เหลืออยู่ แต่สิ่งที่ สำ�คัญกว่าฟ้อนเล็บ คือ มหาวิทยาลัยดีๆ โรงเรียนดีๆ การขนส่งมวลชนสำ�หรับทุกอำ�เภอที่มี ประสิทธิภาพ สวนสาธารณะที่เป็นสวนสำ�หรับ “สาธารณะ” จริงๆ มิใช่สวนเพื่อเฉลิมฉลอง เกียรติยศให้กับใคร เชียงใหม่ต้องการพื้นที่สาธารณะที่เป็นคอนเสิร์ตฮอลล์ที่มอี ะไรมากกว่า “ขันโตกดินเนอร์” ต้องการพิพิธภัณฑ์ที่อาจเกิดขึ้นโดยเอกชน บริษัท ห้างร้าน เจ้าของตลาด เชียงใหม่ต้องการดนตรีทุกประเภทของโลกนี้ เราไม่ต้องการขังตนเองไว้ในดนตรีสะล้อ ซอ ซึง เราอยากเป็นเมืองที่รู้จักอดีตแต่ไม่หวนไห้อาลัยหาเพราะอนาคตของเราคือการเป็น ส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมโลก เราจะเปิดรับให้ทุกวัฒนธรรมได้มีโอกาสมาแสดงตัวที่เมืองของ เรา เปิดโอกาสให้เราได้รู้จัก ได้ชื่นชม ได้เรียนรู้ เชียงใหม่ต้องยอมรับว่า การมีตึกสูงไม่ใช่เรื่องแปลกประหลาด แต่เราจะมีตึกสูงที่ปลอดภัย อย่างไรสำ�คัญกว่าประเด็นที่ว่าตึกสูงจะทำ�ลาย “เอกลักษณ์” ของเมืองเก่าแก่อย่างเชียงใหม่ เพราะท้ายที่สุดแล้วพวกเราก็ตอบไม่ได้ว่า “เอกลักษณ์” ที่ว่านั้นเป็นพวกเราเองนี่แหละที่ อุปโลกน์มันขึ้นมาอย่างชุ่ยๆ เชียงใหม่ต้องยอมรับว่าคนเชียงใหม่ไม่จำ�เป็นต้องมีหม้อน้ำ�อยู่หน้าบ้านอีกต่อไปแล้ว

A friend of mine remarked, “When I went to Bangkok this time, I had a chance to use the airport-link express train; and I shed tears.” At first I didn’t understand what kind of tragedy she experienced during that trip but she continued: “Chiang Mai is the second city of this country and they have planned mass transportations for this city for over 20 years. Yet we have no single efficiently mass transportation system here, while Bangkok has gone as far as having a very convenient and cheap airport-link service. My point is: what justifies pouring everything into developing Bangkok as the capital city. Should I not feel upset?”

My friend’s annoyance and tears didn’t come from an irrational dramatic sentiment. She was not upset because Bangkok is treated as the child of an official wife while Chiang Mai is some sort of bastard. Her question is, however, very important. We need to sit down and talk seriously about how political power could be decentralized; and question if our current government’s top-down line of provincial administrations outside Bangkok are outmoded or not (‘rabob bariharn rajakarn suan bhumipak’).

This second single story was strengthened by the dissemination of Lanna studies, aiming to evoke patriotism and the modification of traditions, rituals, dresses, music and architecture; as well as a campaign for a Chiang Mai consciousness about ‘preserving’ Lanna culture from tarnishing by Bangkok or Western influence. This is symbolized by Sao Krue Fah telling herself, “There is no way I will be messed around anymore by Second Lieutenant Prom.”

After all, the colonial era ended over a century ago. Do we really need the old colonial model for local administrations? It should be noted that there has only been the most minor changes since the abolition of the Siamese absolute monarchy, as evident by the change of title for town/city governors from ‘Kha Luang’ - meaning ‘the king’s servant’ - to ‘Poowa Rajakarn Jang-wud’,meaning a representative conductor of royal affairs. We are talking about local taxation. If the Chiang Mai administration can collect THB100 tax, all of that money should be used in or for Chiang Mai. The reality is that 70% of tax is sent to the central government (Bangkok), leaving only 30% for Chiang Mai. There is no doubt why a Chiang Mai resident like me should weep every time I take the airport link, or BTS train in Bangkok. Isn’t it too much to ROB that much of our taxes? The people of Chiang Mai demand the decentralization of political power, regardless of warnings that decentralization will lead to local politics being controlled by mafias. Our answer to that dated warning i s : “For goodness sake, can you bloody respect our own bloody decisions? Even if we elect bloody scumbag thieves to govern us, that is our bloody responsibility. And what about those bloodsucking thieves you bloody choose for us? Are you bloody responsible?” This sentiment applies to every province in Thailand if we want to take control of how our country develops and changes. The first issue that needs to be discussed clearly is local citizens demanding the right to take control of changes.

These single stories diminish Chiang Mai’s diversity. Chiang Mai women do not wear their hair in buns; do not use Aung flowers as decoration; do not end every sentence with “jao jao”; and do not flash sickly sweet smiles at people all the time. Of course, local ladies can say nice things, like anyone, but they are also capable of saying very nasty things as well. But we hardly ever see images of northern women chasing their husbands with knives. Or acknowledge that some of them might lift their sarongs to flaunt their private parts in the middle of the road, with no hesitation. Metaphors for ‘northern’ and ‘Chiang Mai’ are either flowers or women. Men and other genders have been banished from the public imagination.

Chiang Mai not only shares the same political problems as all provinces in Thailand, it also has problems in terms of culture. That is, all the differences within rural and provincial Thailand are typically united as one ‘single story’.1 Chiang Mai’s first single story was told through the eyes of the governing representative sent by the Siamese central government, or absolute monarchy. The tragic love story of Sao Krue Fah can be read as a metaphor for Chiang Mai. This story’s main character was a beautiful, honest woman who foolishly fell for the sweet words of a man from Bangkok. When the love affair crumbled, she decided to take her own life. Most people who read this story are less interested in Krue Fah’s tragedy than the exoticness of Chiang Mai, personified by an innocent virgin who speaks in a quaint dialect and wears a clumsy sarong with Aung flowers in her bun hair. Also, in all theatre and film versions of Sao Krue Fah the main character has never been portrayed by a native-speaking Chiang Mai woman. Instead actresses typically gentrify the dialect so ‘Thai’ audiences will understand. The second single story is the attempt of Chiang Mai elites to collaborate with potential colonizers in order to claim that the city is not a forested, underdog town but a cultured realm with a long civilized history. Chiang Mai intellectuals such as the late Sukij Nimmanhemint and Professor Un Nummanhemint were among the first to publish a body of knowledge concerning local history, archeology, literature, language, and the etymological basis of the region’s early name, Lanna. This second single story includes the invention of the so-called Khan Toke dinner, which dressed up northern food for VIPs. The Khan Toke dinner is typically accompanied by dance and music but this is a ‘diner for tourist’ that was borrowed from Hawaii! The ritual also includes dresses designed originally for Hawaiian tourists, such as the Mor-hom tops with flower necklaces for men, and the pretty female Chang Forn (dancers) in Lanna-style dresses with a hairstyle influenced by Japanese women - Geicha Style. Interestingly, the second single story appropriates the image of Chiang Mai from the first single story: Chiang Mai personified as an innocent, pretty woman. But here the originally foolish and uneducated Sao Krue Fah is not a primitive girl and has a lineage akin to Second Lieutenant Prom, the bastard from Bangkok.

That land of pretty flowers according to these single stories does not exist. The geographical reality of Chiang Mai is that it is in a basin and this ensures the climate can be arid, cold and also very hot. Another myth about the region is that it is typically cool. During April the basin makes you feel like you are in Buddhist hell. There is also the sandy soil (loam) in deciduous forests in the northern region of Thailand. This makes natural reality a far cry from the slogan ‘black soil, soaked with rain’ (din dum, naam choom). And most of the northern region has mountains or hills; flatland for habitats and agriculture are limited. There is much more to Chiang Mai cuisine than the Khan Toke dinner. This includes dishes made from tadpoles, Komodo dragons, voles (ricefield rats) and sparrows. Or those unmentionable dishes such as Laab (spicy minced meats that are sometimes raw), Luh (raw minced meat soaked in fresh blood), Plaah of raw beef, and raw fresh liver from recently slaughtered animals. (This dish typically caters to attendees at Chiang Mai-style funerals). We also eat the eggs of subterranean ants and raw noni-fruit somtum, which can be sold as exotic. However, no one ever explains that these dishes emerged from the region’s destitute and deficient resources. The slim physiques of northern or Chiang Mai girls may not be a sign of their delicacy or femininity but perhaps a past famine. Moving away from the single stories can help us look at Chiang Mai realistically. And that means our hope for the future directions of Chiang Mai might become more realistic also. For example, we must accept the past beyond the imagination of some of our contemporaries. Even if what happened in the past is indecent. For this reason we should not be overly obsessed with ‘conservation’. Unfortunately many Chiang Mai cultural activists are intoxicated with this idea. Cultural activities should aim to benefit education and academia and help us understand ourselves more. We should not be egotistical or mislead each other with delusions of self grandeur. (‘Thai’ nationalists can enjoy that by themselves). Administering the city for everyone to live happily is another matter and ‘conservation’, in the conventional sense, should have a relatively low priority. Firstly, Chiang Mai needs to look back into its own geography by ignoring national boundaries and reconsider every town and city in its own right. This would include towns and cities in Lao, Myanmar, Vietnam, Cambodia, Malaysia, India and China. Chiang Mai should know its position on earth without having to refer to the map of Thailand. Removing itself from the imaginary state represented by this map would help Chiang Mai perceive relationships between smaller towns - or what the provincial administration system calls ‘amphur’ – differently. Then Chiang Mai will be able to see how its people can relate to each other and plan a future together. Diversity will also become more apparent, unlike the narratives found in single stories. Chiang Mai must become aware that there may not be an authentic Forn Lep (nail-covered dance) any longer; but we can have good universities, schools, efficient mass transportation for every Amphur and

public parks built really for the public and not for someone’s honor. Chiang Mai needs public spaces for concert halls that can be much more meaningful than places for Khan Toke dinners. It needs museums initiated by individuals, companies, shops, owners of fresh markets etc. Chiang Mai needs all kinds of music and should not want to limit itself to traditional northern instruments: salor, sor, or sueng.2 Chiang Mai wants to be the city that understands its own past yet is not nostalgic because its future is as part of world culture. Chiang Mai will embrace all cultures to gain opportunities for our citizens to know, appreciate and learn about them. Chiang Mai must accept that it is not a problem to have high-rise buildings. Ensuring the safety of high-rise buildings is far more important than protecting ancient Chiang Mai identity from the existence of such buildings. After all we cannot define what really constitutes Chiang Mai’s identity. Or, it was someone from Chiang Mai who sloppily created it. Chiang Mai must accept that there is no further need to have a terracotta water-jar in front of every house because most of the water in those pots is unhygienic. This has to happen even if it challenges the view of those from Bangkok who see the terracotta jar as a symbol of Chiang Mai hospitality. I assert that Chiang Mai needs development rather than delusional conservation policies because if you really want to ‘conserve’ everything you should be shitting in canals and rivers, instead of the convenient and hygienic toilet we have nowadays. Chiang Mai has to have the courage to change and insist on being a modern city. Of utmost importance is infrastructure and public utilities that everyone can access equally. It does not make sense that we can live in fully automated houses and also instruct people in the countryside to maintain primitive vegetable farming and wood-cutting lives, simply because we want to see them as the weak, innocent Sao Kue Fah who has not been contaminated by progressivism and materialism. But all this cannot be achieved by ‘inventing’ or ‘ordering’ or by any of the other methods of those cultural activists and activist artists. They think they know more, have better taste, and have seen the world more than anyone. But the future of Chiang Mai citizens should be in the hands of those we may never have known or even imagined. Our profiles do not fit with the single stories. This type of mistake did happen once with the Chiang Mai Iam project, and it should never happen again. Intellectuals, artists, environmental/ artistic/ cultural activists, as well as writers like me, must learn to be more humble and constantly be aware that we have no right to monopolize the design of Chiang Mai the way we want. The future of Chiang Mai must really be in the hand of Chiang Mai citizens. The first step of Chiang Mai’s development can be about the distribution of power. Taxes should be used where they are collected. People in each local area (amphur, tambon, or moo-baan) can then vote for their administrators. The last single story we should delete from our brains is the narrative that local politicians are involved in mafias, are gangsters’ godfathers or drug lords. Local people can certainly make bad, distasteful or immoral politicians and drag the whole city into an abyss. The same single story suggests that only academics, intellectuals, and artists care for the city in the correct way since they have civilized tastes, know history, and their sense of aesthetics is much higher than other groups. Therefore the city should be given to us to take good care of. So, what is the Chiang Mai Now! we really need now? What I need, at least, is for us to walk away from these single stories about ourselves and allow ourselves hear other stories. This is a damn big dream. 1 This phrase is borrowed from Chimamanda Adichie. 2 Salor is a Lanna musical two-string or three-string instrument,

played with a bow. Sor is a rather generic term for string instruments, but, in this context, is referred specifically to another Lanna string instrument. Sueng is a Lanna 4-string lute.

เพ็ญ ภัคตะ Pen Pakata เนิ่นวารล้านนา เหนือแดนสอยดอยสูงเสียดเมฆ ดอกเอือ้ งแซะยังคงหยัดท้าพายุกระหน่ำ�โถมกีศ่ ตวรรษแล้วเล่าที่เงา ของพระธาตุดอยสุเทพต้องเปื้อนปาดหยาดน้ำ�ตาของผู้คน ร่ำ�ไห้เพียงไรจึงจักถมให้ เต็มแม่ระมิงค์ มหานทีแห่งความพลัดพราก สายน้ำ�แห่งการผลัดเปลี่ยนอำ�นาจ ล้านนาเมื่อวารวัน เคยกระหยิ่มยิ้มย่องเมื่อได้พิชิต “หริภุญไชยนคร” รัฐมอญทวารวดีภา คเหนืออันยิ่งใหญ่มาสยบแทบเท้า คุ้มเกินคาดเมื่อพระญามังรายแห่งหิรัญนครเงินยางเชียงแสนกล้า วางเกียรติยศเป็นเดิมพันในการขยายอาณาเขตจากกุกกุฏนที (แม่กก) สู่พิงคนที (แม่ปิง) เก็บหอม ตอมไพร่หว่างโขงจรดสาละวิน ผนวกแคว้นโยนเข้ากับแคว้นพิงค์ “นพีสีเชียงใหม่” เมืองแห่งใหม่ข องฤษี (รสี) เมื่อเจ็ดศตวรรษก่อน หาได้ผงาดขึ้นด้วย ความเชื่อมั่นเต็มร้อยไม่ แม้นกองทัพของพระญามังรายจัก ทำ � ลายล้างหริภุญไชยนครจนราพณาสูร พระญาญีบากษัตริย์องค์สุดท้ายต้องระหกระเหินแรมรอนไปสิ้นพระชนม์ต่างแดนดุจราชสีห์ที่สิ้น เขี้ยวเล็บ แต่ชัยชนะที่ล้านนามีต่อเมืองแม่ลำ�พูนนั้น ถือเป็นความมีชัยของคนที่เข้มแข็งกว่าเฉพาะ ในด้านศาสตราวุธ หากทว่าล้านนากลับปราชัยโดยสิ้นเชิงทั้งในด้านศาสนา ภาษา และศิลปวัฒนธรรม ไฉนผู้ชนะเช่นพระญามังราย อุกอาจเผาพระธาตุ จนลุกเป็นไฟถึงสามครั้งสามครา ยังต้องศิโรราบก้มลงกราบนมัสการองค์พระบรมธาตุ หริภุญไชย เข้ารีตเป็นพุทธศาสนิกชนด้วย น้ำ�ตานองหน้า พร้อมประกาศต่อวิญญาณผีบรรพบุรุษ “ปู่จ้าวลาวจก”ว่านับต่อแต่นนี้ อกเหนือจาก บันไดสวรรค์แห่งดอยตุงอันศักดิ์สิทธิแ์ ล้ว กษัตริย์ทุกพระองค์ในราชวงศ์มงั รายจักต้องช่วยกันทำ�นุ บำ�รุงรักษาองค์พระบรมธาตุหริภุญไชยประหนึ่งชีวิต ด้วยการปวารณาตัวเป็น “ข้าทาสแห่งพระธาตุ” หากใครละเมิดน้ำ�สาบานนี้จักต้องมีอันเป็นไป เหตุ ใ ดผู้พ่ายแพ้เช่นลำ�พูน นอกจากจะไม่ได้เรียนรูน้ วัตกรรมชิ ้ น ใหม่ใดๆ จากล้านนา แล้ว ยังกลับเป็นฝ่ายที่ต้องทำ � หน้าที่ดั่ง “คุรุ” ผ่องถ่ายอารยธรรมอันสูงส่งให้แก่ผู้พิชิตที่อนารยะ กว่าตน นับแต่ตวั อักขระจารึกอักษรมอญโบราณบนแผ่นหินและคัมภีรใ์ บลาน จนล้านนานำ�ไปประยุกต์ ใช้เป็นอักษรธรรมหรือ “ตัว๋ เมือง” งานวรรณกรรมฉันทลักษณ์กาพย์กวี อีกต้นแบบเจติยสถูปสถาปัตย์ ประติมาอันวิจิตร ไฉนผูช้ นะเช่นล้านนาต้องน้อมคารวะรับกระบวนงานช่างสิปหมู่ : หล่อสำ�ริด ปูนปั้น ดินเผา จำ�หลักศิลา แกะไม้ แผ่นเงินดุนนูน บุเพชรพลอย ปิดทองจังโก ลายคำ �น้ำ�แต้มและงานประดั บ กระ จกจื น จากผู้ถูกเผาเมืองเช่นลำ�พูนไปสานต่ออย่างไม่มคี วามอหัง การ เชียงใหม่อารยนคร ค่อยๆ หยัดยืนอย่างมั่นคงบนสองขาทับซ้อนอยู่บนซากปรักหักพังของ “หริภุญไชย” เมืองทีผ่ นั ผ่านเนิ่นวารกว่าหนึง่ พันสีร่ อ้ ยปี อู่อารยธรรมแอ่งนี้ยังคงอ่อนล้าหลับไหล เงียบ สงัดดั่งเมืองนิทรา ไม่ต่างไปจากเอเธนส์ แ ห่ ง นครรัฐกรีกอันเคยรุ่งโรจน์ถึงขีดสุดแล้วร่วงโรย ฤๅผลพวง แห่งการตกอยู่ในสถานะผู้พ่ายแพ้ต่อกองทัพอันเกรียงไกรของโรมัน แถมยังถูกฉกฉวยเอามรดกทาง วัฒนธรรมเมืองแม่ไปดัดแปลงและเปลีย่ นชือ่ เรียกใหม่ ทำ�ให้กรีกกระอักอกยังนอนเลียบาดแผลไม่หาย อาการเจ็บช้ำ�น้ำ�ใจจวบจนบัดนี้ หากเราใส่สมการว่า “ลำ�พูน คือกรีก” และ “เชียงใหม่ คือโรมัน”ก็ ค งไม่ น ่ า จะผิดจาก ความเป็นจริงเท่าใดนัก บัดนี้ลำ�พูนและเอเธนส์ ในฐานะผู้บุกเบิก ผู้รังสรรค์ และผู้มาก่อน ต่างสถิตนิ่งไม่ติงไหว เสมือนปราชญ์ชราผู้สุขุมคัมภีรภาพ เฝ้านอนฟังเสียงลมหายใจแผ่วเบาของตน สะท้อนว่ายังไม่ต าย แต่ไร้ชีวิตชีวา ไม่หวือหวาโลดแล่น คุณค่าที่เหลืออยู่ คือการธำ � รงไว้ซึ่งฐานะ “ต้นธารผู้ให้กำ�เนิด จิตวิญญาณแก่ล้านนาแลลาติน” แล้วระหว่างเชียงใหม่และโรมเล่า จักรวรรดิผู้มาทีหลัง แถมฉากแรกของตำ�นานยังถูก ตราหน้าว่าเป็นโจรสลั ด ปล้นฉกฉวยแย่ ง ชิงความศิวิไลซ์ที่หริภุญไชยและกรีกคิดค้นไปเป็นของตน น่าแปลกที่ทุกวันนี้นคราทัง้ สองยังคงแฝงไว้ด้วยมนต์เสน่ห์สามารถเบียดแซงเมืองใหญ่ๆ จนยืนประกบ อยู่ในระนาบเดียวกับมหานครแถวหน้าอย่างสง่างาม มิได้ล้มตายหายสูญเหมือนดั่งกรีกและลำ�พูน เชียงใหม่และโรมถูกฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ม าแล้วกีห่ น?โรมและเชียงใหม่เ คยเป็น เพชฌฆาต ประหัตประหารยำ � เยงเมืองอืน่ มาแล้วกีค่ รัง้ พินจิ มองดูโรมก่อน เราคงจำ�กันได้ดี ว่าโรมมีปฏิกริ ยิ า เช่นไรในสมั ย ที่มีการกำ�เนิดพระเยซู โรมเคยประกาศตัวเป็นปรปักษ์หมายเลขหนึ่งต่อพระเป็นเจ้า ประณามผู้เลื่อมใสศรัทธาในศาสนาใหม่ว่าเป็นพวกนอกรีต จับพวกเขามาเผาทั้งเป็น แต่หลังจาก นั้นไม่นานเลยโรมกลับเปลี่ยนท่าทีเดินแต้มใหม่ กระดานหมากนี้โรมเพียงแค่กระดิกจิตพลิกกลับ ดิ้น เฮือกสุดท้ายน้อมรับพระคัมภีรไ์ บเบิลมาปัดฝุ่น หลังจากที่ดูแนวโน้มแล้วว่ากระแสโลกหลั่งไหลไปใน ทิศทางนั้น โรมเปลี่ยนสถานการณ์จากศัตรูมาเป็นศูนย์กลาง พระสันตปาปาทุกองค์ประทับ ณ กรุ ง โรมอย่างสง่างาม สถานะของโรมวันนี้ก ลายเป็นมหาคริสตจักรนครรัฐวาติกัน มิเหลือร่อง รอยของความอำ�มหิตที่ก่อนกาลเคยกวาดล้างคริสตศาสนิกชนอีกเลย โรมทำ�ได้อย่างไร เมืองที่มีมาเฟียกล่นเกลื่อนกักขฬะที่สุดในโลก แต่ก็เป็นเมืองที่มีแหล่ง มรดกโลกชุกชุมอันดับหนึ่งของโลกเช่นกัน ในขณะที่เชียงใหม่ย ุ ค นิ ท านปรั ม ปราเคยเป็นบ้านป่าเมืองเถื่อน ตกต่ำ�ถึงขนาดที่ลูก รังแกทุ บ ตีแม่โดยชอบธรรม ซ้ำ�เจ้าเมืองไม่ลงโทษ พลันเกิดอาเพทแผ่นดินยุบถล่มทลายกลาย เป็นหนองน้ำ� ดังที่เรียกว่า “เวียงหนอง(ห)ล่ม” รายรอบตีนดอยสุ เ ทพถูกประณามว่าเป็นถิ่นว้าเถื่อนมนุษย์กินคน ชนพื้นเมืองถู ก ตรา หน้าว่าเป็นลูกไม่มีพ่อด้วย “เกิดจากรอยเท้าสัตว์” สามตระกูล คือ ช้าง แรด และวัว ประหนึ่ง โอปปาติ ก ะ และยังคลุกเคล้าด้วยตำ�นานแห่งนางเนื้อสมันเผลอไปดื่มน้ำ�ปัสสาวะอุจจาระของฤษี ที่ปนเชื้ออสุจิจึงเกิดตั้งท้อง แท้ที่จริงแล้ว ตำ�นานหน้านี้ต้องการประกาศว่า ไม่มีนักพรตอินเดียคนไหน กล้ายอมรับความเป็นสามีของแม่ญิงพื้นเมือง! เจ็บปวดใช่น้อย นิทานหน้าแรกสุดของเชิงผาดอยอ้อยช้างหรือดอยคันธมาสก่อนจะเปลี่ยน ชื่อเป็นดอยสุ เ ทพนั้น เต็มไปด้วยภาพสะท้อนของการเหยียดเพศและหยามผิวระหว่าง “อารยัน” และ “ทมิฬ” (มิลักขะ หรือทะมิลัวะ) อย่างรุนแรง แล้วใครบ้างที่มีส่วน “สร้าง” “สรรค์” “เสริม” และ “ซ่อม” ล้านนาเชียงใหม่ให้มีมนตรา กลายเป็นเมืองที่ใหญ่เป็นอันดับสองรองจากกรุงเทพ? นพีสีเชียงใหม่ หรือนครพิงครัฐมีกษัตริยผ์ ลัดเปลี่ยนกันปกครองทั้งโดยชอบธรรมและ โดยมิช อบธรรมอยู่หลายพระองค์ คงป่วยการที่จะให้จาระไนรายพระนาม ปีครองราชย์และผลงาน

ของกษัตริย์ทุกพระองค์อย่างละเอียดในเวทีนี้ มหาราชแห่งราชวงศ์มังรายก่อนเสียกรุงให้พม่าที่ควรค่า แก่การจารจำ�ตลอดช่วงเวลาสองศตวรรษเศษ ในนามของนักสร้างสรรค์มีเพียงสี่พระองค์ จอมทระนงทั้งสี่ผู้ขับเคลื่อนผลักดันให้เชียงใหม่มีความยิ่งใหญ่ประหนึ่งกรุงโรม อุปมา อุปไมยดั่งการหลอมรวมของแม่น้ำ�ทั้งสี่สาย ปิง วัง ยม และน่าน แม่น้ำ�สายแรก แม่ปิง หรือระเม็งค์ -ระมิงค์ บ้างเรียกพิงคนที คื อ เส้ น เลื อ ดสายหลัก เปรียบได้ดั่งพระญามังราย ปฐมกษัตริย์แห่งล้านนา สืบเชื้อสายจากลวจังกราช เป็นลูกผสมของ ชนเผ่าลัวะ ลาว เม็ง และไทลื้อ เมื่อรวมกันอย่างเหมาะสมจึงกลายเป็นชาติพันธุ์ใหม่ “ไทยวน” หรือ “ไทโยน” (ยืมนามมาจากคำ�ว่า “โยนก” อาณาจักรโบราณทีล่ ม่ สลายไปแล้ว)ชนกลุ่มนีน้ ยิ มเรียกตัวเองว่า “คนเมือง” หรือ “ลาว” เกิดเชียงราย ตีลำ�พูน สร้างเชียงใหม่ ตายเชียงดาว นามของพระองค์ ม ั ก ถู ก เพรี ย กขานแบบผิ ด ๆ ว่ า “พ่ อ ขุ น เม็ ง ราย” เลี ย นแบบ “พ่ อ ขุ น รามคำ�แหง” ทั ้ ง ๆ ที่ภาษาล้านนาไม่มีคำ�ว่า “พ่อขุน” มี แ ต่ “พระญา” (อ่ า นแบบเมืองว่า “ผญา” – ผะหยา) แปลว่า “กษัตริย”์ เหตุ เพราะนักประวัติศาสตร์ ส ยามสมัยรัชกาลที่ ๕ เข้าใจ ว่า “มัง” คำ � นีห้ ากไม่รีบ แก้ ใ หม่เป็น “เม็ง” เสีย จะทำ�ให้ชาวอังกฤษไขว้ เ ขวนึกว่าพระองค์เป็นชาว พม่า อาจส่งผลกระทบถึงการยึดเอาล้านนาเป็นเมืองขึ้นในยุคล่าอาณานิคมโดยอ้างว่าพม่าเป็นของ อังกฤษแล้ว และครัง้ หนึง่ พม่าเคยปกครองล้านนา ดูทีรึ แม้แต่ปฐมกษัตริย์ยังมีนามว่า “มัง”ดุจเดียว กัน ไหนๆ พระราชบิดาของพระญามังรายมีพ ระนามว่า “ลาวเม็ง” อยู่แล้ว ถ้าเช่นนั้นจะแปลก อะไรเล่า หากจะเปลี่ยนนามจาก “มังราย” เป็น “เม็งราย” บ้าง ในเมื่อพระองค์มิได้เป็นพม่า เหตุ ไ รจึงมีนามนำ�หน้าว่า “มัง” ? การตั้งชื่อของพระ องค์ระบุชัดในตำ�นานหลายเล่ม ว่าได้มีการนำ�อักษรและสระย่อจาก นามของพระราชบิดาชื่อ “ลาวเม็ง” ผสมกับพระฤๅษี “ปัทมังกร” (ได้คำ�ว่า “มัง”) บวกกับพระราชอัยกา (ตา) กษัตริย์แห่ง เชียงรุ้งนามว่า “ท้าวรุ้งแก่นชาย” (ได้ตวั “ร”) ในขณะที่พระราชมารดามีนามว่า“นางเทพคำ�ขร่าย” (ได้สระอา + ย) โดยตัดเอานามย่อของแต่ ล ะคนมารวมกันใหม่ ได้ ม/ัง/ร/าย หรือมีพระนาม แบบเต็มยศว่า “มั ง คลนารายณ์” แปลว่า พระนารายณ์ผู้เป็นมงคล ช่วยไม่ได้จริงๆ ที่พ้องกันโดยบังเอิญกับบรรดา “มัง” ทั้งหลายในภาษาพม่า ความยิ่งใหญ่ของพระญามังราย คือความเป็นนักประดิษฐ์ นักสร้างผังและวางแผน หาก เรียกตามภาษาสมัยใหม่เห็นทีต้องถวายสมัญญานามให้ว่า ทรงเป็น “สถาปนิก-วิศวกร” ชั ้ น เยี ่ ย ม เห็นได้จากความสนใจในการสร้างเมือง วางผังเมือง เป็นนักเลือกไชยภูมิ บวกกั บ จริตในด้าน การทำ�เหมืองฝายสำ�หรับผันน้ำ�มาใช้ในการเกษตร เมืองที่ทรงสร้างนั้นมิใช่มีเพียงแค่นพีสีเชียงใหม่แห่งเดียวไม่ หากยังสนุกกับการลองผิด ลองถู ก สร้ า งเวียงเล็ก เวียงน้อยเบี้ยใบ้รายทางเสด็จจากเชียงรายขณะที่ยกทัพมายึดลำ�พูน ได้แก่ เวียงฝาง เวียงไชยปราการ เวียงพร้าว และแม้นเมื่อปกครองลำ�พูนแล้วยังมีความเห็นว่าลำ�พูนเป็น เมืองมอญเก่า มีทุกสิ่งทุกอย่างสมบูรณ์ หากยังคงทรงประทับเสวยสุขที่นั่นต่อไป ก็คงมิอาจรังสรรค์ สิ่งใดใหม่ในนามของปฐมกษัตริย์ได้ ด้วยเหตุนี้จึงทรงยกลำ�พูนให้อ้ายฟ้าขุนลัวะปกครอง พระญามังรายย้ายราชธานีไปตั้งที่เวียงชะแว่ (แจ้เจียงกุ๋ม) อยู่ท างทิ ศ ตะวันออกเฉียง เหนือของหริภุญไชย ปัจจุบันเวียงนี้อยู่แถวบริ เ วณวั ด ศรี บ ุ ญ ยื น หรือสบปิงหลิ่งห้า ที่ซึ่งแม่ปิงไหลมา บรรจบกับแม่กวงใกล้เขตนิคมอุตสาหกรรมลำ�พูน เป็นเวียงที่ถูกลืม ประวัติศาสตร์ไม่เคยกล่าวถึง ผิดกับอีกแห่งหนึ่งซึ่งเรารู้จักกันดีคือ “เวียงกุมกาม” โดยเคยหมายมั ่ น ปั้นมือจะให้เป็น ราชธานีถาวร แต่แล้วหนึ่งทศวรรษผันผ่านทรงพบว่า ทำ�เลที่ตั้งนั้นอยู่ในตำ�แหน่งที่น้ำ�ท่วมถึงบ่อยครั้ง จึงจำ�เป็นต้องย้ายราชธานีไปอยู่บนที่ดอนเล็กน้อยเช่นเชียงใหม่ ทรงเป็นนักปฏิร ู ป การปกครอง ตรากฎหมายมังรายศาสตร์มาใช้เป็นธรรมนูญสูงสุด ทรงเปิดพรมแดนทุ ก ทิศา ส่งราชบุตร-ราชธิดาไปเป็นเขย-สะใภ้ยังดินแดนรัฐไทในหุ บ เขาข้อสำ�คัญ ยังเป็นนักการทูตตัวฉกาจ เห็นได้จากการไกล่เกลี่ยคดีพระร่วงแห่งสุโขทัยเป็นชูก้ บั “แม่นางอั้วมิ่งเมือง” ผู้เลอโฉมชายาของพระญางำ�มเมืองแห่งพะเยา! จุดจบของพระองค์น่าสนใจตรงที่ถูกอัสนีบาตฟาดขาดกลางทรวงขณะทรงช้างไปยังเมือง เชียงดาว ชาวลำ�พูนเห็นว่านี่คือกรรมสนองของคนที่บังอาจเผาพระบรมธาตุหริภุญไชยอย่างไม่เกรง หน้าอินทร์หน้าพรหม แต่ชาวเชียงใหม่จะเชื่อเช่นนั้นหรือไม่? แม่น้ำ�สายที่สองคือ แม่วงั หรือวังกนที มีต้นกำ�เนิดจากดอยขุนตานซอนไหลขนานเขลางค์ นคร ผ่านนครสังขเถิน (เมืองเถิน) ไปบรรจบแม่ปิงที่นครตักศิลา (ตาก)สามารถเปรียบได้กับคลื่น ลูกทีส่ อง เป็นยุคสมัยของ “พระญากือนา” บ้างเรียก “กิลนา” หมายถึง “ท้าวสองแสนนา” กษัตริย์ ลำ�ดับที่ ๗ โหลนปู่ทวดของพระญามังราย ผู ้ ม ี ค ุ ณ ู ป การแผ่ไพศาลในด้านการนำ�พระพุทธศาสนา ลัทธิลังกาวงศ์จากสายรามัญนิกายผ่านสุโขทัยขึ้นมาสถาปนายังดินแดนล้านนาราวกับต้องการประ กาศว่า บัดนี้ได้เวลาหักลำ�หักโค่นกับพระพุ ท ธศาสนานิกายดั้งเดิมของหริภุญไชยแล้ว ภาพขบวน พระภิกษุช าวลำ�พูน ๘,๔๐๐ รูปเดินเรี ย งรายกันเข้าพิธีบวชใหม่กลางน้ ำ � เพื่อเปลี่ยนมาเป็นพระภิกษุ แห่งนิกายสวนดอกหรือนิกายเชียงใหม่ มุ ม หนึ ่ ง อาจดูเหมือนภาพแสนงดงามที่พระญากือนาได้ ทำ�การปฏิร ู ป วงการสงฆ์อย่างสัมฤทธิผล แต่ ใ นมุ ม กลับกันนั้นกลับสร้างบาดแผลร้าวลึกให้กับ พระเถรานุเถระผู้ใหญ่ชาวหริภุญไชยไม่น้อย พระญากือนาผู้นี้เองที่ได้นำ�พระบรมสารีริกธาตุ ซึ่งพระสุมนเถระขุดได้จากเมืองปางจา (ศรีสัชนาไลย) มาถวายแด่กษัตริย์ล้านนา ภายหลังจากที่จำ�พรรษาอยู่ ณ วัดพระยืนในลำ�พูน หรือ อรัญญมิการามเป็นเวลาสามปี แล้วได้เดินทางมายังวัดบุปผาราม (วัดสวนดอกไม้) ขณะที่กำ�ลัง จะบรรจุพระบรมสารีริกธาตุที่วัดสวนดอก พลันเกิดปาฏิหาริย์พระธาตุแตกออกเป็นสององค์ จึงได้ อัญเชิญองค์หนึ่งประทับบนหลังช้างฉัททันต์ อธิษฐานจิตเสี่ยงทายสถานที่ศ ักดิ์สิทธิ์ที่พระบรมสารีริก ธาตุปรารถนาจะสถิตหนใดสุดแท้แต่วาสนาฤาเทพบัลดล พระบรมธาตุดอยสุเทพบนดอยอ้อยช้างหรือดอยคันธมาส ภูเขาที่เต็มไปด้วยภุมราบินดอม ดมเกสรอันหอมหวาน นั้นคือที่หมายแห่งการสถาปนาพระบรมสารีริกธาตุแห่งเมืองปางจา เมื่อหมด ภาระช้างฉัททันต์ได้กลั้นใจตาย ประหนึ ่ ง ว่ า แผ่นหลังของข้านี้มิอาจรองรับใครหรือสิ่งไรได้อีก “ช้างฉัททันต์” ต่อมาได้กลายเป็ น สั ญ ลั ก ษณ์ ข องนครเชียงใหม่ และมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ นัยแห่งการสร้างพระธาตุ บ นดอยนั้น แท้จริงคือการนำ�พระพุทธศาสนาจากพื้นราบขึ้น มาเผยแผ่ยังถิ่นของชาวเขา ในอดีตยังไม่มีม้ง ลีซอ เย้า อาข่า มีเพียงชนเผ่าลัวะและยาง (ตำ�นาน เรียก “ยาง” มิใช่เป็นคำ�หมิ่นหยาม แต่ปัจจุบันควรเรียก “กะเหรี่ยง” หรือ “ปกาเกอะญอ”) พระญา กือนาทรงครวญใคร่ไตร่ตรองแล้วว่า คงเป็นการยากที่จะให้ชนพื้นเมืองผู้นับถือผีหรือลัทธิวิญญาณนิ ยมเดินทางลงมาสักการะพระบรมธาตุที่วัดสวนดอกจึงสร้างพระธาตุอีกแห่งให้บนยอดดอย พระญากื อ นามองเห็นการณ์ไกลว่า การเดินทัพของข้าศึกศัตรูนั้นต้องผ่านบนสันเขา เสมอ และหากสุโขทัย อยุธยา หรือพม่ายาตราทัพมายึดแว่นแคว้นล้านนา โดยยอมแลกแก้วแหวน เงินทองให้ชาวลัวะชาวยางชนชายขอบช่วยเปิดทาง ล้านนาก็จะถึงแก่อัปราชัยโดยง่าย ด้วยภัยจาก “หอกข้างแคร่” อย่ากระนั้นเลย หากชาวลัวะชาวยางถูกกลืนให้หันมานับถือศาสนาพุทธเหมือนกัน เป็นเจ้าหมู่เดียวกัน และแค่เพียงแต่งตั้งผู้น ำ � สักสองคนให้เป็นดั่ง “ขุนลัวะ” “ขุนยาง” มอบหน้าที่สำ� คัญให้พวกเขารู้สึกภาคภูมิใจว่าได้เป็น “ข้าทาสแห่งพระธาตุ” เพียงเท่านี้ชาวเขาชาวดอยก็ย่อมสวามิ ภักดิ์ มิสมรู้ร่วมคิดทรยศเปิดช่องเขาให้ศัตรูแดนอื่นเข้ามารุกรานล้านนาโดยง่าย ได้ทั้งบุญญานุภาพในการโปรดสัตว์โลกที่ย ั ง นั บ ถื อ ผี ไ สยให้เป็นชาวพุ ท ธ และได้ ท ั ้ ง

แนวร่วมนักรบช่วยป้องกันปราการเมืองเสมือนหน้าด่าน ถือเป็นวิสัยทัศน์ที่น่าทึ่งของพระญากือนา โดยแท้ กุศโลบายการสร้างพระธาตุบนดอยของชาวล้ า นนา จะเกี่ยวข้องอะไรไหมกับคติการ สร้างศาสนสถานบนที่สูงแบบลัทธิเทวราชของขอมเช่นเขาพระวิหาร หรือปราสาทหินพนมรุ้ง อัน เป็นทฤษฎีที่เคยเชื่อกันมาแต่เดิม โดยไม่เคยมองถึงเหตุผลด้านวิเทโศบายในการกลืนชนกลุ่มน้อยให้ ทำ�หน้าที่ปกป้องเขตแดนเมือง เป็นเรื่องที่ต้องวิเคราะห์ศึกษากันต่อไป อย่างไรก็ดี แนวคิดเรื่องพระธาตุบนดอยในภาคเหนือนี้ มีจุดเริ่มต้นที่พระธาตุดอยสุ เ ทพ ต่อมาได้ขยายไปสู ่ พระธาตุเจ้าดอยตุงที่เชียงรายในสมัยปลายรัชกาลของพระญากือนา (ในตำ� นานระบุว่าพระธาตุดอยตุงมีม านานก่อนแล้ว แต่ ท ว่ า หลั ก ฐานด้านการสร้างเจดีย์อย่างเป็นรู ป ธรรมมีขึ้นในยุคพระญากือนา) จวบปั จ จุ บ ั น นั บ พระธาตุบนดอยทั้งแผ่นดินล้านนาและล้านช้าง (อีสาน) ได้ไม่ต่ำ�กว่า ๑๘๐ แห่งทั่วประเทศ มหานทีสายที่สาม คือแม่ยมหรือยมุ น านที มีต้นกำ�เนิดมาจากเมืองพะเยา(ภูกามยาวผายาว)ผ่านเมืองแพร่หรือพลนคร ซานไหลสู่รัฐไทตอนล่างคือสุโขทัยเปรียบได้ดั่งมหาราชองค์ที่สาม “พระเจ้าติโลกราช” กษั ต ริ ย ์ ล ้ า นนาเพียงพระองค์เดียวที่ยกฐานะจาก “พระญา” ขึ้นเป็น “พระเจ้า” เทียบเท่ากษัตริย์แห่งกรุงศรีอยุธยา “ติโลกราชา” นามนี้มีค วามหมายว่า “พระราชาแห่งโลกทั้งสาม”เป็นเรื่องบังเอิญ หรือเช่นไรที่ศัตรูคู่รักคู่แค้นของพระองค์ ต ลอดพระชนม์ชีพแห่งสยามอโยธยามีนามว่า “พระบรม ไตรโลกนาถ” ก็แปลความหมายได้ว่า “ผู้เป็นใหญ่แห่งสามโลก” ดุจเดียวกัน? การก้าวสู่ราชบัลลังก์ของกษัตริย์มือเปื้อนเลือดเช่นพระองค์ด้วยการปราบดาภิเษกตัวเอง ประหารศัตรูที่ขวางหน้า จับพระราชบิดาไปกุมขัง มิอาจทำ�ให้หน้าประวัติศาสตร์เกิดความสะเทือน ไหว เกิ ด เสี ย งซุ บ ซิ บ วิพากษ์วิจารณ์ถึงความเหมาะสมทางด้านจริยธรรมหรือคุณธรรมหรือเช่นไร ฤๅเหตุเพราะผลงานที่จับต้องได้จำ�นวนมหาศาลล้วนเปีย่ มท้นไปด้วยคุณภาพคับแก้วปรากฏอย่างโดด เด่นจนสามารถหักกลบลบหนี้บดบังความผิดนั้นไว้เป็นฉากหลัง ยุคสมัยของพระองค์คือยุคทองสูงสุดของล้านนา ทรงแผ่บารมีไ ปปกครองล้านช้าง แดน “ศรีสัตนาคนหุต” (ช้างล้านเชือก) สานสายสัมพันธ์ให้ล้านช้างมีฐานะประหนึ่งบ้านพี่เมืองน้องกับ ล้านนาหรือ “ศรีทศลักษณ์เกษตร” (นาล้านผืน) เป็นยุคสมัยแห่งการเปิดประเทศในทุกๆ ด้าน เหตุการณ์สำ�คัญที ่ โ ลกต้องจารึกคื อ พระสงฆ์จากทัว่ แคว้นชมพูทวีป ลังกาทวีป พุ ก าม ทวีป กัมโพชทวีป และสุ ว รรณทวีปมากกว่า ๓,๐๐๐ รู ป พร้อมใจกันเดินทางมาจาริกแสวงบุ ญ ร่วมสังคายนาพระไตรปิฎกเป็นครั้งแรกของแผ่นดินสยาม หรือครั้งที ่ แ ปดบนเวทีโลกเรียกว่า “อัฏฐมหาสังคายนา” ณ วัดมหาโพธาราม หรือวัดเจดีย์เจ็ดยอด แหล่งรวบรวมงานช่างชิ้นเยี่ยมระดับ Masterpieces ต่อยอดลวดลายปูนปัน้ อันรุง่ โรจน์ของศิลปกรรมยุคหริภุญไชย ณ เจดีย์สุวรรณจังโกฏ วัดจามเทวีอย่างสมศักดิ์ศรี ยุ ค นี้ได้เกิดการแบ่งแยกพระพุทธศาสนาออกเป็ น สามนิ ก าย คือนิกายพื้นเมืองเดิมของ หริ ภ ุ ญ ไชย (พุ ท ธมหายานปนพราหมณ์) นิกายสวนดอก (หรือรามัญนิกายที ่ พ ระญากือนาทรง อุปถัมภ์) และนิกายใหม่เรียกว่า ลังกาวงศ์สายสีหลภิกขุ หรือ “นิกายป่าแดง” มีศูนย์ก ลางอยู่ที่ วัดอุโมงค์ วัดป่าแดง และวัดเจดีย์ ห ลวง นิกายหลังนี้อยู่ในฐานะ “ยังเติร์ก” หรือ “คนเลือดใหม่ ไฟแรง” ที่กล้าขัดแย้งแย่งชิงพื้นที่กับนิก ายสวนดอกอย่างเปิดเผยสมณทู ต แห่งสำ�นักป่าแดงถูก เร่งให้เผยแผ่นิกายไปไกลถึงล้านช้างรัฐฉานและเชียงตุง โดยพระญาติโลกราชทรงอุปถัมภ์อย่าง ออกนอกหน้า นับว่าเป็นอีกครั้ง นอกเหนือจากพระญากือนาแล้ว พระเจ้าติโลกราชยังทรงเป็นพระมหา กษัตริย์แห่งล้านนาอีกองค์ที่ได้ใช้ “ศาสนจักร” มาเป็นเครื่องมือรับใช้การเมืองของฝ่าย“ราชอาณา จักร” อย่างแยบยล ความยิ่งใหญ่ของพระองค์ ใ นระดั บ สากล วัดได้จ ากการที่จักรพรรดิพระเจ้ากรุงจีน ประกาศแก่เจ้าเมืองในแว่นแคว้นสุวรรณภูมิที่ขึ้นตรงต่อแดนมังกร ให้ตอ้ งยอมรับนับถือว่า“ล้านนา” มีความสำ�คัญเป็นอันดับสองรองจากราชสำ � นักปักก่ิง ไม่ว่าพุกาม จามปา ไดเวียต อังวะ นครธม อยุธยา แสนหวี เชียงตุง เชียงรุ่ง น่านลาวกาว ล้านช้างหลวงพระบางต้องเปิดทางให้กษัตริย์แห่งล้าน นา หรือทูตที่พระเจ้าล้านนาส่งมามีศักดิ์และมีสิทธิ์ได้นั่งถัดจากบัลลังก์ของจักรพรรดิพระเจ้ากรุง จีนเป็นลำ�ดับแรกเสมอ และเมื ่ อ นานเข้าความฮึกเหิมใจนี้ส่งผลให้ต อนปลายรัชสมัยของพระเจ้าติ โลกราชเกิดความคิดที่จ ะยกเลิกการส่งเครื่องบรรณาการไปจิ้มก้องแด่พระเจ้ากรุงจีนอย่างถาวร ถือเป็นแคว้นเดียวที่มีค วามอาจหาญอย่างเอกอุในการปลดแอกอานจากอำ�นาจจักรพรรดิจีน แม่น้ำ�สายสุดท้ายที่เป็นอีกหนึ่งเส้นเลือดหัวใจชาวล้านนาตะวันออกคือ แม่น้ำ�น่านหรือ นันทานที เปรียบได้กับมหาราชองค์สุดท้ายผู้ทรงทศพิธราชธรรมประหนึ่งพระโพธิสตั ว์ นาม “พระเมือง แก้ว” ทรงเป็นพระราชปนัดดาของพระญาติ โ ลกราช หลั ง จากที่ได้ศึกษาบทเรียนแห่งความไม่ ชอบธรรมในการยกย่องพระพุ ท ธศาสนานิกายป่าแดงข่ ม นิก ายสวนดอกของเสด็จปู่ พระเมือง แก้วจำ�ต้องแผ่เมตตาธรรมอุปถัมภ์พระภิกษุนิก ายสวนดอกและป่าแดงอย่างเท่าเทียม ได้เจริญรอย ตามอัจฉริยภาพด้านการรังสรรค์เจติยสถูปสถาน และพระพุทธปฏิมากรดังที่พระราชปัยกาวางราก ฐานไว้ให้รุ่งเรืองดุจเดียวกัน อาจเทียบได้กับเหตุการณ์ยุครั ต นโกสิ น ทร์ ท ี ่ พระพุทธเจ้าหลวงรัชกาลที่ ๕ ต้องทรงไกล่ เกลี่ยความร้าวฉานระหว่างพระสงฆ์นิกายเดิม ที ่ เ รี ย กว่ า “มหานิกาย”กับนิกายใหม่“ธรรมยุตินิ กาย” ซึ่งพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้า พระราชบิดาทรงสถาปนาขึ้นโดยมองข้ามหัวนิกายพื้นเมือง เก่า อ้างว่าเป็นนิกายบริสุทธิ์ป ราศมลทิน จนทำ � ให้เกิด “สังฆเภท”ไม่แตกต่างกัน ยุคของพระเมืองแก้วคือยุคทองของวรรณกรรมล้านนา ทั้งวรรณกรรมฝ่ายวัด: จักรวาฬทีปนี รัตนพิมพวงศ์ (ตำ � นานพระแก้วมรกต) โคลงนิราศหริภุญไชยฯลฯและวรรณกรรม ฝ่ายบ้านเมือง : ชินกาลมาลีปกรณ์ จามเทวีวงศ์พ งศาวดารหริปุญไชย ตำ � นานสิงหนวัติ ฯลฯ พบศิลาจารึกและเอกสารลายลักษณ์สะท้อนถึงภูมิธรรมภูมปิ ราชญ์ของสังคมล้านนาจำ�นวนมหาศาล เมื่อสิ้นสมัยของมหาราชทั้งสี่ ล้านนาถึงคราวอาภัพอัปภาคย์หน้ากลบพื้น เชียงใหม่ผ่าน กาลเวลาแห่งความเลวร้ า ยทีส่ ุดมาอย่างเจ็บปวดนานกว่าสองร้อยปี สภาวะมืดมนอนธกาล คล้ายดั่งพลุที่เคยพรายพร่างสว่างไสว จู่ๆ ก็ดับวูบฟ้าดำ� งานช่างศิลปกรรมที่เคยบ่มเพาะด้วยฝีมือ ขั้นสูงสุดถูกฉีกกระชากลากเกณฑ์ประหนึ่งแรงงานทาส ต้องก้มหน้ารับใช้ “หมู่ม่าน” ในราชสำ�นัก อังวะหงสาวดี ไม่มีอีกแล้ว “เชียงใหม่” มีแต่ค ำ � บริภาษที่ถูกหม่องม่านขนานนามชี้นิ้วจิกหัวด้วยภาษา ต่างด้าวว่าเป็นงานของข้าทาส “ซินเหม่” อะไรเป็นเหตุให้อ าณาจักรล้านนาอันยิ ่ ง ใหญ่ต้องพ่ายแพ้แก่บุเรงนอง สัญญาณแห่ง แผ่นดินไหวและอัสนีบาตที่ฟาดใส่ยอดสถูปสูงเทียมนกเขาเหินขององค์พระเจดีย์หลวง โชติ ก าราม กลางเวียงเชียงใหม่ในยุคของพระนางเจ้าจิรประภาเทวี นั่นน่ะหรือ คือลางร้ายบ่งบอกเหตุว่าอีกไม่ ช้าล้านนาจักถึงแก่อวสานกาลแล้ว? หรือว่าความตกต่ำ�ทรุดลงอย่างฮวบฮาบของราชสำ�นักล้านนาเกิดขึน้ จากการแย่งชิงราช บัลลังก์ภายในระหว่างรัชทายาทสายต่างๆ โดยมีขุนนางอำ�มาตย์อำ�มหิ ต หั ว หมอเป็นผู้ชักโยงโซ่ใย อยู่เบื้องหลัง การเมืองในล้านนาจึงเต็มไปด้วยการแสวงหาผลประโยชน์ข องขุ น น้ ำ � ขุ น นางที่ผลัดกัน เอาองค์รัชทายาทมาเป็นเครื่องบังหน้าหรือตัวประกัน หาได้มีความมุ่งมั่นที่จะขับเคลื่อนล้านนา

ให้รุ่งโรจน์เรืองรองดุ จดังยุคทองของมหาราชในอดีตทั้งสี่พระองค์ไม่ สองร้อยปีเศษมานี่เอง ที่ล้านนาได้ ผ ่ า นพ้ น เงาดำ � สลัดโซ่ต รวนจากพม่ามาเป็น ประเทศราชของกรุงสยาม เสมือนกรุ ง โรมได้ก้าวข้ามพ้นวิกฤติจ ากการรุ ก รานของนโป เลียน และต้องกลายมาเป็นส่วนหนึ่งของอิตาลี นพีสีเชียงใหม่ยังมีแรงดิ้นรนจนเฮือกสุดท้ายเยื้องกราย สู่รัฐล้านนายุคฟื้นฟู หรือ Neo – Lanna เรื่องราวอันลุ่มๆ ดอนๆ ของยุ ค สมัยนีโอล้านนาได้ฉายผ่านการรับรู้ของตัวละคร สำ�คัญหลายคน ดังเช่น พระราชชายาเจ้าดารารัศมี ธิดาของเจ้าหลวงอินทวิชยานนท์ยอดขัติยนารี ด้วยวัยเพียง ๑๓ ปีที่ถูกส่งไปถวายเป็นบาทบริจาริกาหรือชายาองค์หนึ่งแห่ ง พระพุ ท ธเจ้าหลวง ท่ามกลางข่าวลือว่าสมเด็จพระราชินีวิคตอเรียแห่ ง สหราชอาณาจักรที่ปกครองพม่าทรงมีแผน เตรียมการขอไปเป็นธิดาบุญธรรมเช่นกัน การยกล้านนาให้เป็นส่วนหนึ่งของสยาม ด้วยเดิมพันชีวิตอันหวานอมขมกลืนน้ำ�ตานอง หน้าของเจ้าหญิงองค์น้อย มีจุดหมายเพื่อเชื่อมสัมพันธ์ “ปรองดอง” กับรัฐไทยทางใต้ อันจักช่วยยก ฐานะเชิดหน้าชูตาเจ้านายสายตระกูลเจ้าเจ็ดตนให้มีความน่าเกรงขามในสายตาประชาชน ณ ยุค สมัยที่บ ทบาทการปกครองของเจ้านายฝ่ายเหนือค่อยๆ เหลือเพียงแค่ “สัญลักษณ์” ชีวิตในวังหลวงรวดร้าวเกินพรรณนา ไม่นับคำ�เพรียกขานอย่างดูถูกดูแคลนว่าเป็น“ลาวกิน จิ้งจก” หรือ “เหม็นปลาร้าของผู้หญิงนุ่งซิ่น” ยังมีเงื่อนปมปริศนาแห่งการสิน้ พระชนม์ของราชธิดาองค์ น้อย พระองค์เจ้าวิมลนาคนพีสี ด้วยวัยเพียงสี่ขวบ ที ่ ย ั ง ไม่ เ คยได้รับคำ�ตอบจากนักประวัติศาสตร์ กระแสหลักในสาเหตุแห่งการสูญเสียชีวิต หลายครั้งมีผู้ตั้งคำ�ถามว่า หากการตัดสินพระทั ย ของพระเจ้ า อินทวิชยานนท์ในครั้งนั้น เปลี่ยนใจยกเจ้าดารารัศมีไปเป็นธิดาบุญธรรมของพระนางเจ้าวิคตอเรีย ป่านนี้สภาพของล้านนา เชียงใหม่จะเป็นเช่นไร อาจตกอยู่ภายใต้การกดขี่รังแกโดยทหารสล็อคของพม่า เช่นเดียวกับชาวมอญ กะเหรี่ยง และไทใหญ่ ทีถ่ กู พม่าหักหลัง หรือว่าอาจโชคดีมีการแบ่งแยกเอกราชเป็น “ประเทศล้านนา” ผลจะออกหัวหรือก้อย ย่ำ �แย่หรืองดงามกว่าสภาพปัจจุบัน เป็นเรื่องยากเกินจะคาดเดา บุ ค คลสำ � คัญยิ่งอีกหนึ่งตัวล ะ ค ร ที่ช่วยตอกย้ ำ � ฉายภาพสะท้อนของการถู ก กด ขี่รังแกภายหลังจากที่ล้านนาประกาศตัวตนชัดเจนว่าขอเลื อ กข้ า งอยู่ก ั บ สยามหาใช่อยู่ฝ่าย พม่าอังกฤษไม่ คือ “ครูบาเจ้าศรีวิชัย” กบฏผีบุญ หรือต๋นบุญแห่งล้านนา ผู้เป็นดั่งจำ �เลยสงฆ์ในยุค ปฏิรูปการปกครองแผ่นดิน ผู้น ำ � ทางจิตวิญญาณที่ต้องสวมบทบาทของผู้นำ�ทางการเมืองใน การต่อสู้กับอำ� นาจชาวสยามไปในตัว ในยุค สมัยที่ล้านนาไร้สิ้นแกนนำ � ไม่ ม ี ใ ครกล้ า ลุกขึ้นมา ทวงสิทธิธรรมต่อกรกับการกดขี่ข่มเหง เชียงใหม่ล้านนาในรอบทศวรรษที่แล้ว เคยมี “คนเก่ง คนกล้า” ที่เป็นความหวังในการ เปลี่ยนแปลงตำ�แหน่ ง แห่ ง ที่ของประชาชนให้มีอารยและศิวิไลซ์ท ั ด เที ย มเท่ า ทันกับยุคสมัย นาม “ทักษิณ ชินวัตร” นายกรัฐมนตรีคนเหนือที่ถูกพิษการเมืองแลอำ�มหิตยามาตย์เล่นงานจนสะบักสะบอม มิอาจรูช้ ะตากรรมบั้นปลายชีวิตว่าจะได้กลับคืนสู่มาตุคามล้านนาหรือไม่ แต่เชื่อว่าในอนาคตอนุชน รุ่นหลังต้องจารึกนามของเขาไว้เป็นอุทาหรณ์สอนใจทั้งในแง่บวกและลบ ไม่ต่างไปจากเรื่องเล่าขานของพระญามั ง ราย พระญากือนา พระเจ้าติโลกราช พระ เมืองแก้ว พระราชายาเธอเจ้าดารารัศมี หรือครูบาเจ้าศรีวิชัย ในฐานะจิ๊กซอว์ตัวหนึ่งที่ช่วยเติมเต็ม หน้าประวัติศาสตร์แห่งยุคนีโอล้านนา “แม่ปิงบ่ปิ๊กย้อนฉันใด ตัวอาตมภาพก็บ่ปิ๊กคืนเชียงใหม่ฉันนั้น” วาทะสุดท้ายสั่งลาของครูบาเจ้าศรีวิชัยต่อศิษยานุศิษย์ ที่คนเชียงใหม่ฟังแล้ว อาจรู้สึก เจ็บปวดและน้อยใจชาวลำ�พูนอยู่บ้าง แต่ก็พ อจะเข้าใจได้ว่าต๋นบุญผู้ยิ่งใหญ่ที่รู้ตัวว่าใกล้จะละ สังขารลาโลกท่านนี้ คงรู้สึกโหยหาแผ่นดินแม่แดนเกิด ณ วัดบ้านปาง อำ�เภอลี้ เมืองลำ�พูน เพื่อ พักผ่อนจิตวิญญาณอันอ่อนล้า เหตุเพราะ ๖๐ ปีที่ท่านได้ทุ่มเทชีวิตเพื่อสร้างบารมี ณ แผ่นดินเชียง ใหม่ น ั ้ น เต็มไปด้วยเรื่องราวสาหัสปางตาย ความทุกข์ถมทับถึงขั้นประกาศขอกลับไปสิ้นลม ณ เมือง แม่ล ำ � พูน เนิ่นวารกี่ศตวรรษแล้ว ชาวลำ�พูนได้แต่หวังว่าจะมีใครสักคนช่วยลบล้ า งอาถรรพณ์คำ � สาปของขุนหลวงวิลังคะ ผู้พ่ายรักและเคยสาปแช่งต่อลูกหลานเจ้าแม่จามเทวีด้วยวลีที่ว่า “แม้ไม่รัก อย่ารุ่งเรือง” ไม่ต่างจากชาวกรีกที่พากันบ่นว่า หากย้อนกาลเวลาหวนกลับสู่อดีตยุคเอเธนส์รุ่งเรือง ได้ พวกเขาจะไม่มีวันตี ค วามคำ � ทำ � นายของเจ้าแม่เดลฟีเทพีนักพยากรณ์แบบผิดพลาดอีก จนทำ� ให้กรีกต้องเสียกรุงให้แก่โรมอย่างน่าอับอาย ในขณะที่หริภุญไชยและนครรัฐกรีก ยังไม่มี ใ ครสามารถถอนคำ � สาป แต่เขื่อนภูมิพล ทีอ่ ำ � เภอสามเงาจังหวัดตากกลับช่วยลบล้างอาถรรพณ์คำ�สาปแช่ ง ของครูบาเจ้าศรีวิชัย เรื่อง แม่ปิงให้สามารถไหลย้อนกลับคืนสู่เชียงใหม่ได้อีกครั้ง ณ บริเวณเหนือเขื่อนแถวอำ�เภอฮอดและดอย เต่า จนชาวเชียงใหม่ได้แต่หวังว่าดวงวิญญาณแห่งครูบาเจ้าศรีวิชัยคงให้อภัยต่อเรื่องราวความอาดูร แต่หนหลัง เนิ่นวารแห่งล้านนา ยอดดอยสุเทพยังคงบอกเล่าเรื่องราวมิรู้จบ คือหนทางขรุขระเมื่อมองย้อนอดีตอันยาวไกล ถนนสายที ่ ครูบาเจ้าศรีวิชัยได้ถือจอบ ถากถางอย่างเลือดตากระเด็น ยอมแม้ถูกต้องอธิกรณ์เมื่อ ๘๐ ปีก่อน ดอยแห่งฤษีอารยันที่รังเกียจลูกครึ่งพื้นเมืองผู้เกิดจากน้ำ�อสุจิของตน ดอยแห่งความแค้นถึงขั้นตรอมใจตายของขุนหลวงวิลังคะ ขุนลัวะผู้ต้องการทวงแผ่นดิน คืนจากแม่ญิงมอญหริภุญไชยนามจามเทวี ดอยอันศักดิ์สิทธิ์ที่ส ห า ย สามกษัตริย์จากเชียงราย-พะเยา-สุโขทัย ป่ายปีนขึ้นไป ทอดทัศนาไชยภูมิอันเหมาะสม ปรึกษาหารือกันก่อนกรีดน้ำ�สาบานเพื่อสร้างราชธานีเชียงใหม่ ดอยแห่งการสิน้ ลมหายใจของพญาช้างฉัททันต์เพื่อสถาปนาพระบรมธาตุแห่งแรกบนภูเขา ดอยที่วันนีก้ ลาดกล่นด้วยนักท่องเที่ยวทั้งไทย-เทศ หลั่งไหลมาชื่นชมวิวพาโนรามาด้วย ภาพลวงตา มากเป็นอันดับหนึ่งของสยาม ดอยสุเทพ ดอยแห่งความรัก ความศรัทธา ความชอกช้ำ� และความชัง ดอยสูงเสียดเมฆ... กำ�ลังก้มเฝ้ามองธงสีแดงที่สะบัดเร่าร้อนเรียกความเป็นธรรมของลูก หลานเบื้องล่างอย่างเอาใจ.. High up a mountain, Aueng Sae flowers manage to withstand harsh thunderstorms. For how many centuries has the shadow of the great stupa Phra Thaat Doi Suthep been soaked by the tears of those who were defeated? How many tears would it take to fill the Mae Ramink, that magnificent river of battles and losses? Lanna smiled when it conquered Haribhunchai Nakara, the northern Davaravati Mon state. This achievement wasn’t expected. King Mungrai of the ancient empire of Hirunnakara/Ngern-yang/Chiang Saen risked his majestic reputation when he recklessly invaded the region from Mae Gok river to the Mae Ping river, while herding people from the lands along the Khong river to the

Salavin. He then merged the Yone state with Ping state. Seven centuries ago Napisi Chiang Mai (literally meaning the hermit (rasi) new city) was founded without full confidence. The great army of King Mungrai had wiped out the city of Haribhunchai and its king died in exile like a sick lion. The conquering of the capital of Lampoon was considered a triumph of the barbarians because of their stronger weapons; Lanna could not win with religion, language, art and culture. Why did such an arrogant conqueror as King Mungrai – who had repeatedly set fire to stupas – prostrate himself in front of that great sacred stupa of Lampoon titled Phra Thaat Haribhunchai? And, in tears, declare himself a convert to Buddhism? The king also announced in front of his ancestral ghost - Phu Chao Lao Jok – that all kings of his dynasty would make it their duty to take care of Phra Thaat Haribhunchai as if that stupa was their life; and they would all make a vow to be the servants of Phra Thaat (the stupa). Anyone who broke this vow would be doomed by King Mungrai’s curse. Why did Lampoon, as the loser of this war, not learn anything new from Lanna, yet acted as a guru to transfer Lampoon’s great civilization to its less cultured defeater? This civilization included the ancient Mon language inscribed on stone tablets and also palm-leaf scriptures. The Lanna people later transformed these ancient Mon characters into Aksorn Dharma or Tua Muang, which was used for literature and poetry and became an exquisite example of Lanna civilization. Why did the Lanna conqueror have to bow in respect to traditional artistic practices from the defeated Lampoon? And appropriate them as if they had no pride in their own? These are bronze casting, stuccoworks, ceramics, stone-carving, wood-carving, silver-sheet ornaments, gemstone inlays, gold-sheet lining, Lai Kaam stenciling and Chinese mirror-mosaics. Then Chiang Mai gradually managed to stand on its own feet atop the debris of Haribhunchai, the ancient city over 1400 years old. This cultural melting pot is still a very quiet place, as if it has passed out from exhaustion. This city is no different from ancient Athens. It once prospered to a zenith and then declined. Having lost to the magnificent Roman army, the artifacts of Greek civilization were arrogated and renamed as Roman. The Greeks surely remain bitter. It isn’t so inaccurate to equate Lampoon with Greece and Chiang Mai with Rome. Now Lampoon and Athens - as pioneers, creators, and forerunners - are paralyzed like prudent sages, lying in bed and listening to their faint breathe; alive yet lifeless. They are no longer bustling; and their remaining value is in maintaining their positions as the ones who gave birth to the spirits of Lanna and Latin. And what about the emergence of the empires of Chiang Mai and Rome, who were condemned for pirating original civilizations? Both Chiang Mai and Rome maintained mystical charms which enable them to rank gracefully among many modern metropolises and not fade into non-existence like Greece and Lampoon. How much murder occurred in Chiang Mai and Rome? How many times did Rome and Chiang Mai exterminate other cities? We should remember how Rome reacted when Jesus Christ was born. Rome was once the arch enemy of God, condemning Christians as heretics and burning them alive. But later Rome switched its position and embraced the Bible after realizing the global trend of their time was moving in that direction. Rome swung from being the supreme enemy to being the epicenter of Christianity. All Popes stayed gracefully in Rome. And Rome’s position was elevated by the seat of Catholic mega-power: the Vatican. Their earlier brutality towards Christians vanished without a trace. How could Rome do that? That city is possibly the most notorious on earth because of mafias and simultaneously dense in terms of world heritage. Legend has it that the site of Chiang Mai was once a barbaric and immoral town where children had the right to beat their mothers. It is also believed that the land became a lake, so the town was named Wiang Nong Lome, literally meaning town of the sunken lake. It is believed that the area around the foot of Doi Suthep mountain was the home of cannibals, presumably because of local tribes who were condemned as bastards borne of the footprints of elephants, rhinoceroses and bulls. This is a reference to Opapatika, or immaterial creatures. Legend claims that a female samun (an extinct species of deer) accidentally drank a hermit’s urine which was contaminated by his sperm and became pregnant. This might be a metaphor for the fact that none of the Indian hermits admit to being husbands of local women. It is painful to know that stories from the foothills of Doi Oy Chang, or Doi Kathamas (before being renamed as Doi Suthep) reflected how the ‘arayan’ discriminated viciously against the tamil (milukka or tamilua), sexually and racially. Who helped select, create and fix Lanna/Chiang Mai as Thailand’s mystical second biggest city after Bangkok? Napisi Chiang Mai, or Nakara Pinkarut, continued to have many kings, justly or unjustly, ruling the city. It is pointless to outline all their names, years or deeds here. Over more than two centuries of the Mungrai dynasty there were only four kings worth remembering.

These four proud monarchs were the shakers and movers who pushed Chiang Mai to its greatness like Rome. An appropriate metaphor can be found in the merging of the four great northern rivers: Ping, Wung, Yom and Naan. The first river, Mae Ping, Ramenk (Ramink) or Pinkanatee, is the major vain and can be compared to King Mungrai, who descended from Lawa Jakaraj. He led an ethnic group that was a hybrid of Lawa, Lao, and Tai Lue and later became Tai Yuan or Tai Yoan. That name was borrowed from the ancient collapsed empire called Yonok. This ethnic group like to call themselves Khon Muang or Lao. Born in Chiang Rai, Win Lampoon, Build Chiang Mai, Die in Chiang Dao. His name has been incorrectly identified as Por Khun Meng Rai because many presume that it should sound like Por Khun Ramkhamhaeng. But, in Lanna language, the word Por Khun does not exist; there is only ‘Praya’ (or Paya) which means monarch. And Siamese historians during the turbulent time of King Chulalongkorn’s reign were afraid that the first syllable of King Mungrai’s name would be misunderstood by foreigners as Burmese and used as another reason to colonize Lanna. These historians therefore changed the king’s name to Mengrai. Further, the king’s father was King Laomeng; so it made sense for those historians to change the king’s name from Mungrai to Mengrai. If the king was not Burmese, why did his name use ‘mung’? Many legends used the names of his father Lao Meng and the great hermit Paatamungkorn, which became ‘mung’. They took ‘r’ from the name Tao Roong Kaen Chai, his maternal grandfather and king of Chiang Roong, and the sound ‘ai’ from the name of his mother, Nang Thep Kham Krai. These were all combined as Mung-rai or Mungala Naraya, meaning the auspicious Naraya (another name of Vishnu, of the supreme Hindu trinity). So it rhymes with the popular sound ‘mung’ in the Burmese language. King Mungrai’s greatness lay in his inventiveness and plans and programs. In modern terms he would be honored as an architect-engineer because of his interest in the city itself. He was adept at selecting locations and was brilliant with muang fai, an irrigation system to divert water for agriculture. Napisi Chiang Mai was not the only site he founded. He experimented with founding small towns along the route his army marched from Chiang Rai to take over Lampoon. These are Wiang Faang, Wiang Chai Prakarn and Wiang Prao. And after conquering Lampoon he decided that the city already had everything so there was no reason for him to remain there. For this reasons he gave Lampoon to Ai Fah Khun Lua to rule. King Mungrai then moved to build a new capital at Wiang Cha Wae (Jae Jiang Goom), north east of Haribhunchai. At present this is in the area of Wat Sriboonyuen or Sob Ping Ling Ha, where the river Ping meets the Guang near the industrial district of Lampoon. This ‘Wiang’ or town has been forgotten. History hardly mentions it. King Mungrai once attempted to establish Wiang Kum Kam as his permanent capital city but after ten years he found it was misplaced as a location because of floods. He decided to move his seat of power to higher land. The king was a political evolutionist. He introduced his Mungrai Satra laws as the highest laws in his empire. He sent his sons and daughters to be the in-laws of many Tai states within the neighboring valley regions. He was a brilliant diplomat, as demonstrated when he dealt with the case of Phra Ruang of Sukhothai’s affair with the beautiful Maenang Auo Mingmuang, who was the consort of King Ngam Muang of Payao! His demise was interesting because his heart was hit by lightening while he was sitting on an elephant traveling to Chiang Dao. The people of Lampoon thought that this was the result of bad karma for his torching of the sacred stupa of Phra Thaat Haribhunchai. Whether or not those from Chiang Mai hold the same belief is unclear. The second river is the Wung or Wunga Nateem which flows from the mountain of Doi Khun Taan and runs parallel to Lampang (Khelanga Nakara), past Tern (Nakara Sangkha Tern) and finally merges with the Ping in the town of Taak (Taakasila). This river can be seen as the second wave reign of King Ku Na (Kilna, meaning ‘king of 200,000 fields’), the 7th king and great-great-grandson of King Mungrai. This monarch’s tremendous contribution to Lanna was in the establishing of the Ramun (Mon) sub-sect of the Lanka branch of Theravada Buddhism. Here there was an implication that it might be time for a new kind of Buddhism rather than the existing sect in Haribhunchai. Then Haribhunchai saw a spectacular procession of 8,400 Lampoon monks in a conversion ritual titled ‘Upehi Natee Seema’, which was conducted in the middle of a lake. These monks converted to a new sub-sect later known as Nikaya (sect) Suan Dok or Nikaya Chiang Mai. This could be perceived as a beautiful representation of King Ku Na’s transformation of the Sangha, but it also cut deep into the feelings of the senior clergy in Haribhunchai. King Ku Na also brought the Buddha’s relics given by Phra Sumana Thera, who had found them under the ground of Pang Ja (Sri Satchanalai). After two years at Wat Arunyamikaraam (the temple of the standing Buddha) in Lampoon, Phra Sumana Thera moved to Wat Buparaam (Wat Suan Dok Mai). While he was packing a relic of the Buddha into an urn, it miraculously doubled itself as two relics. The monk then placed one of the relics on the back of Chattan, the significant elephant, and prayed for the relic to lead the elephant to the sacred place of its final site. It turned out to be a mountain called Doi Oy Chang (Doi Kantamas),

where there are countless numbers of butterflies and flowers. Here is where the great stupa Phra Parama Thaat Doi Suthep was later built. When Chattan, the elephant, reached there he ‘forced himself’ to die instantly as if to announce that his back would never take anyone or anything again. The Chattan elephant later became a symbol of the city and Chiang Mai University. The implication of building the stupa there was to extend Buddhism from the lower flatland to the regions of the hill tribes. In the past there were not so many tribes as Mong, Lee So, Yao, and Aka, only Lawa and Yang. (The name Yang was written in legend and not considered offensive then. This tribe is now called Karen or Pakagoyo). King Ku Na thought it would be difficult to get people who are pagans or spiritualists to make an effort to go down to the stupa of Wat Suan Dok so he built another one for the convenience of the hill-tribe people on top of the mountain. King Ku Na foresaw that his enemy’s troops would have to move along the top of the mountain, and if from Sukhothai, Ayudhaya, or Burma would march to take over Lanna and bribe the people of Lawa or Yang to let them through. Lanna could easily be defeated. But by converting them to the same sect of Buddhism and elevating their two leaders to the position of Khun Lawa and Khun Yang, while assigning them important tasks, these two tribes could feel that they belong to the same group of servants of the Buddha’s relics. Hopefully these hill-tribe people would remain loyal to Lanna and not allow enemies to invade so easily. King Kuna’s visionary act earned him Buddhist merit for helping people convert to the right path and allies to protect Lanna’s border regions. An issue will remain for further studies on the king’s true reason for building the stupa on a mountain top. Was it related to the old theory that religious architecture in high places, like Prae Vihara or Prasat Panom Roong, is concerned with the beliefs of Dhevaraja (the monarch as reincarnation of the supreme god) and not about political strategies? Or was it the king’s policy to turn Lanna’s minority groups into its guards? The tradition of building Phra Thaat (stupa containing relics, especially those of the Buddha) on tops of mountains in the north of Thailand began with Phra Thaat Doi Suthep and then moved to Phra Thaat Jao Doi Tung in Chiang Rai, built at the end of King Ku Na’s reign. (However, legend states that this stupa existed long before that time and evidence suggests that substantial work began earlier in King Ku Na’s reign). Now there are more than 180 Phra Thaats on mountain tops within the regions of Lanna and Lanchang (Isan). The third great river is the Yom or Yamuna Natee and flows from Payao (Phu Gam Yao- Paa Yao), past Prae (Pala Nakon) and towards the lower Tai state of Sukhothai. This river represents the 3rd great king, Tilokaraja, who was the only Lanna king who elevated his own royal title from Phraya to Phra Chao (literally meaning ‘god’). This was a statement that he was of the same status as the King of Ayudhaya. The name Tilokaraja means the king of the three cosmic realms. Was it a coincidence that an arch enemy throughout his life was the King of Ayudhaya, Phra Parama Triloka Natha, whose name also means the protector of the three cosmic realms? Did the ascension to the throne of this bloodthirsty king not shake the pages of history or generate gossip and criticism in terms of morale and ethics? After all, King Tilokaraja overthrew his own government, murdered anyone who dared to stand in his way and imprisoned his own father. Or did the king’s evil recede because his contributions were enormous and so high in quality? His reign was the pinnacle of Lanna. Tilokaraja extended his power to Lanchang, the land of a million white elephants (Sri Satana Kanahoot). As the king saw the two states as siblings he engineered to strengthen diplomatic relationships between Lanchang and Lanna. Lanna, we know, means the land of a million fields. This was the era when Lanna opened itself up in many ways. Of immense significance was 3,000 Buddhist monks joining a congregation for the 1st ever Buddhist scripture rectification (Sanghayana) on Siamese land, and for the 8th time in the world (Utta Maha Sangkayana). These monks made pilgrimages from the Indian subcontinent, Lanka, Pagan (Burma/Myanmar), Cambodia, and what was known as Suvarnabhumi (roughly modern Thailand and Malaysia). The scripture rectification was conducted at Wat Mahabhodharam or Wat Jedi Jed Yod where there are masterpieces of stucco, developed from Haribhunchai predecessors at the stupa of Jedi Suwanna Jungode at the temple of Queen Jama Dhevi. During this reign Buddhism was segregated into three sects: the old local Haribhunchai sect (an amalgamation of Mahayana Buddhism and Bhramanism); the Suan Dok sect (also known as Raman Nikaya, which King Ku Na as its main patron); and the new sect of Lanka Wongsa or Nikaya Paa Daeng (the Red Forest Sect). This third new sect had its center at Wat Paa Daeng and Wat Jedi Luang and was perceived as a group of ‘young Turks’ who had the guts to compete openly with the older sect of Suan Dok. The monks of the Paa Daeng sect were pressured to extend their mission as far as Lanchang, Chan state, and Chiang Tung. This mission was openly supported by King Tilokaraja. Once again, apart from King Ku Na, King Tilokaraja was a Lanna monarch who strategically exploited the religion as a tool for political gain. The king’s international greatness was evident when the then Chinese emperor announced to the princes of all the states within the Suvarnabhumi regions to take Lanna as the second most significant state after Beijing. By this

order, these states - including Pagan, Jumpa, Dai Viet, Angwa, Angkor Thom, Ayudhaya, Saen Wee, Chiang Tung, Chiang Roong. Naan Lao Gao, and Lanchang Luang Prabaang - had to allow the Lanna king in and he would be seated on a throne second to the Chinese emperor’s. This eventually encouraged Tilokaraja to cease delivering colonized goods to the emperor. And it was the only state with enough courage to release itself from the power of China. The last river - which is another major blood vein of the people in east Lanna – is the Naan, or Naan Natee. This river represents King Phra Muang Kaew, who was as virtuous as a bodhisattva. The great grandson of King Tilokaraja, he learned from his great grandfather’s unjust acts; especially the promotion of the monks of Nikaya Paa Daeng at the expense of those of Nikaya Suan Dok. Phra Muang Kaew treated them equally. The king followed his ancestors’ footsteps in building many stupas for the Buddha’s relics, as well as commissioning sculptors to create many Buddha statues. This era is comparable to the Rattanakosin era, when King Chulalongkorn negotiated that the older sect of Maha Nikaya reconcile with a new one, Dhammayuttika Nikaya, which his father established on the grounds that it was closer to Buddha’s teaching. However, this resulted in a schism among the Buddhist clergy as happened with Tilokaraja’s decision. The reign of Phra Muang Kaew saw the golden age of Lanna literature: religious literature such as Chakrawal Teepanee, Rattana Pimpawongsa (the legend the emerald Buddha) and Kloang Niras Haribhunchai; and non-religious literature such as Chinakala Maleepakorn, Jaama Dhevi Wongsa, the chronicle of Haribhunchai, and the legend of Singhanawat. Many stone inscriptions and other documents were found that demonstrate an in-depth level of knowledge and wisdom within Lanna society during that period. After the reigns of those great kings, Lanna went into decline for over 200 years. It was as if Lanna turned to complete darkness, its once bright sky with fireworks blacked out. Arts and crafts that developed to the utmost refinement were taken down to the level of slavery. Lanna artisans were forced to work for the royal court of Angwa-Hongsawadee. No longer a proud Chiang Mai; now only an insulting term used by the Burmese to scold their Chiang Mai slaves, ‘Sin Mae’. So what caused the great Lanna empire to succumb to the Burmese king, Burengnong? Bad omens of earthquakes and lightening hit the great stupa of Wat Phra Thaat Jedi Luang Chotikaram, built during the reign of Queen Jiraprapa Dhevi. Or perhaps the demise was caused by the rapid degeneration of the royal Lanna court, where royal heirs of different lines fought with the support of scheming courtiers. There was no determination to move Lanna forward to prosper in the way the four great kings attempted in the past. It is only during the last two centuries that Lanna has been freed from the dark shadows and slave burdens of Burma, making itself a colony of Siam, like Rome recovering from Napoleon’s invasion. Napisi Chiang Mai struggled to the last minute and then became the reformed Lanna or Neo-Lanna. The ups and downs of the era of Neo-Lanna were represented through the eyes of many significant figures. For instance, Princess Consort Dararassimi, daughter of the then ruler of Chiang Mai, Chao Luang Intavichayanont. At 13 this tremendously courageous royal lady was torn between her father’s 2 tough choices. The first was that the princess would become a daughter to Queen Victoria of Great Britain, who then ruled Burma and Lanna would become part of the British colony. The second was that he would allow his daughter waste her life by becoming one of King Chulalongkorn’s royal consorts. The latter implicated a strengthened bond between Lanna and the southern Thai state, and practically meant being colonized by Siam. Her life within the Siamese court was bitter beyond belief. She and her entourage were repeatedly insulted by phrases such as ‘lizard-eating Laotian’ or ‘smelly northern anchovy from sarong-wearing women.’ There was also the mysterious death of her baby girl, Princess Vimolnaga Napisi, at the age of 3 years. The true cause of her death has never been investigated by mainstream historians. Lanna went through its reformation with bitterness. People questioned if the Chiang Mai ruler change his mind and allow Queen Victoria adopt his daughter. What would happen to Chiang Mai then? It could have been possible that Chiang Mai citizens be suppressed and abused by Myanmar soldiers, similar to what happened to the Karen, Mon, and Tai Yai. Or, Lanna might have been lucky and managed to become an independent country. Another very important person, whose story helps demonstrate how Lanna was abused even after it chose the Siamese side, is Krubaachao Srivichai. He was a revered Buddhist monk accused of committing treason, and was also called Kabot Peeboon or Tonboon of Lanna. The monk became a cleric defendant during the time of Siamese reformation. He was a Lanna spiritual leader who was forced to take the role of political leader, leading Lanna people to fight for justice against Siamese power. That was when Lanna has no true leader left; and nobody else dared demand the rights of workers. During the past decade Chiang Mai and Lanna had a courageous maverick who gave hope for changes that would have led the people to another level of civilization. He is Thaksin Shinawatra, a prime minister of Thailand who came from the north. However, he was politically poisoned by this country’s ruthless powers-that-be and now lives in exile from his motherland of Lanna.

It is possible, however, that future generations will remember his name as an extreme example, with positive and negative sides. As one of the major jigsaw pieces that helps fill in the historical picture of Neo-Lanna, Thaksin Shinawatra’s story will not be less significant than the stories of King Mungrai, King Ku Na, King Tilokaraja, King Phra Muang Kaew, Princess Consort Dararassami, and Krubaachao Srivichai. “The river Mae Ping never runs backwards and neither will I return to Chiang Mai.” Those were the last words of Krubaachao Srivichai to his followers; words that could make Chiang Mai people upset and produce envy from those in Lampoon. It is understandable that such a great saintly monk might have desired to return to his motherland at Wat Baan Pang, Amphur Li, in the province of Lampoon. He certainly needed to rest his exhausted soul after sixty years of devoting his life to conduct good deeds in the land of Chiang Mai. Those were sixty years of tremendous suffering; the pain must have been so enormous that he declared he would rather die in Lampoon. For how many centuries have the people of Lampoon hoped that someone will lift the curse of Khunluang Vilunka? Having lost in love, he cursed the offspring of Queen Jama Dhevi with “no love (for me), no prosperity (for you).” Not dissimilar to the Greeks who complained that if they could turn back the clock to when Athens was prospering, they would never again misinterpret the prophecy of the goddess Delphi because that cost them the whole city to Rome. While both Haribhunchai and the Greek state cannot remove their curses, the Bhumipol dam in Amphur Sam-ngao, Taak, seems to have managed to reverse Krubaachao Srivichai’s words. Water from the Ping river could run back to feed Chiang Mai in the areas above the dam in Amphur Hod and Doi Tao. Chiang Mai people only hope that the spirit of Krubaachao Srivichai forgives them for the sad maltreatment he experienced in the past. Lanna’s Passages of Time: The mountain top of Doi Suthep stills recites stories endlessly. The road leading to Doi Suthep was all bumpy and in a big mess until 80 years ago when Krubaachao Srivichai led people to clear it amidst immense difficulties, including being accused of clerical misconduct. This was the mountain top where legend says that an Aryan hermit refused to take a half Aryan mongrel born from his own sperm as his son. This is the mountain which has kept the curse of Khunluang Vilunka who requested his land back from the Mon lady of Haribhunchai named Jama Dhevi. This is where three friends who were kings of Chiang Rai, Payao and Sukhothai climbed to look for the proper location for Chiang Mai, then mixed their blood in a vow to help each other build Chiang Mai. This is where the great elephant Chattan passed away after completing his task to establish the first stupa of the Buddha’s relics on a mountain top. This is where the greatest number of tourists, both Thai and foreign, storm to contemplate panoramic views. This is Doi Suthep, the mountain top of love, faith, suffering, and hatred. This is the mountain with its top high up above the clouds, wishfully watching the present generations wave their red flags for justice.

ทัศนัย เศรษฐเสรี

Thasnai Sethaseree บทสัมภาษณ์ว่าด้วยเรื่อง ศิลปะ หมาติดเป้ง และซากฟอสซิล ระหว่างรออาจารย์ทัศนัย ที่กำ�ลังยุ่งกับการซ่อมมอเตอร์ไซค์อยู่พวกเราได้เดิน สำ�รวจบ้าน ซึ่งถ้าจะให้ถูกต้อง ควรเรียกว่าคฤหาส ได้เห็นการเปลี่ยนแปลงมากมายจาก เมื่อหลายปีก่อน สิ่งแรกที่สะดุดตาอย่างมากคือ เราเห็นไมโครเวฟในบ้านหลังนี้!!!! สักพักใหญ่ การสัมภาษณ์จึงค่อยๆ เริ่มต้นขึ้น โดยมีไอ้จั่นเจาและไอ้เฉาก๊วย พร้อมทั้งสีนวลและสีนิล หมาและแมว ที่ขาดการฝึกฝนเรื่องมารยาทในการรั บ แขกคอย รบกวนอยู่เป็นระยะๆ สิ้นเดือนมกราคมที่ผ่านมา พวกเราได้มีโอกาส เข้าร่วมฟังการนำ�เสนองานวิจัยของอาจารย์ เรื ่ อ ง “กลเม็ ด และปฏิ บ ั ต ิ ก ารเหลื ่ อ มซ้ อ นที ่ ร อยแยกของศิ ล ปะในประเทศไทย” (Overlapping Tactics and Practices at the Interstices of Thai Art) ที่คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ สิ่งที่เป็นประเด็นหลักๆ ในการค้นพบในงานวิจัยนี้ ดูเหมือนว่า ศิลปะสมัยใหม่รวมถึงศิลปะร่วมสมัยในประเทศไทยมีความสัมพันธ์อย่างแนบแน่น กับอำ�นาจและรัฐมาตั้งแต่เริ่มต้น ซึ่งในประเทศไทยความสัมพันธ์เชิงอำ�นาจที่เกิดขึ้นระหว่าง รัฐและศิลปะนี้ มิได้มีเอกสิทธิ์ในการกำ�หนดระบบคุณค่าชุดต่างๆ โดยอิสระ หากแต่มีการ เปลี่ยนของตัวละคร การทำ�งาน และรูปแบบที่อำ�นาจและรัฐใช้บริหารความเป็นสัมพันธบท ของการถืออำ�นาจนำ� (Hegemonic Intertextuality) เพื่อตอกย้ำ�มโนภาพ (Imagimary) มายาคติ (Myth) ของความเป็นไทย (Thainess) และที ่ ส ำ � คั ญ ระบบคุณค่าชุดต่างๆรวม ทั้งระบบคุณค่าในผลงานศิลปะที่ว่าดั่งกล่าวนั้นถูกประดิษฐ์และควบคุมอย่างเข้มข้นเพื่อใช้ใน การจรรโลงความมีเอกสิทธ์เหนือทางสังคม ผ่านมโนภาพ ชาติ-ศาสนา-กษัตริย์ และยัง มีเนื้อหาที่สลับซับซ้อ นในรายละเอีย ดอีกมาก ซึ่งวันนีพ้ วกเราอยากถือโอกาสนี้ฟังเพิ่มเติม จากอาจารย์ครับ ผมว่าที่คุณพูดมา สรุปได้ดีกว่าตอนที่ผมนำ�เสนอเสียอีก อะไรคือเป้าหมายสำ�คัญของงานวิจัยชิ้นนี้ครับ ? เริ่มอย่างนี้ดีไหมครับ คือหากเราเริ่มจากสมมุติฐานว่าผลงานศิลปะและศิลปินนั้น ไม่เคยอยู่อย่างโดดเดี่ยว หรืออยู่ใ นโลกสมมุติตามที่เราเคยเชื่อถือกัน ดังนั้นศิลปะ- ศิลปิน และสัง คมคื อ ระบบความสัมพันธ์ชุด หนึ่งซึ่งเกี่ยวโยงกันในหลายมิติ ทั้งสถาบันทางเศรษฐกิจ การเมือง ศาสนา การศึกษา ตลอดรวมถึงกรอบบรรทัด ฐานทางรสนิ ย มที่สังคมหนึ่งสร้าง ขึ้น เพื ่ อ กำ�หนด ตัดสิน เชิดชู และให้รางวัลความดีของผลงานนั้นๆ ในทางกลับกันก็ทำ�ให้มี ผลงานที่ตกมาตรฐานหรือไม่อาจตัดสินได้ด้วย และไม่ใช่เ ฉพาะประเทศไทยหรอกครับ สังคมอื่นๆก็เช่นกัน หากเราเริ่มจากการเข้าใจศิลปะในอดีตด้วยกรอบนี้ ผมเชื่อว่าจะทำ�ให้ เราเข้าใจแนวคิดและผลงานศิลปะในภาพที่กว้างขึ้น และที่สำ�คัญทำ�ให้เรารู้จักสิ่งที่มีความ ร่วมสมัยในเวลานี้ได้ดีมากยิ่งขึ้นด้วย ศิลปะมิได้เกิดขึ้นตามกลไกทางธรรมชาติที่มีอยู่แล้วไม่ว่ามนุษย์จะมีความสามารถสกัดมัน ออกมา และนำ�เสนอด้วยเทคนิค รูปแบบต่างๆหรอกหรือครับ หากคุณค่าในงานศิลปะมีสถานะเช่นเดียวกับเวลาหมามันเอากันในฤดูติด สัตว์ ไม่ว่าเราจะทะลึ่งไปเห็นมันเข้า หรือสัปดนไปคอยตามดูว่าเมื่อไหร่มันจะเริ่ม ติดเป้ง และจบ ล่ะก็อาจใช่ ฟังดูแล้วคล้ายๆกับโลกศิลปะคือโลกของการทำ�ฟาร์มหมา โดยการกำ�หนดเงื่อนไขให้มัน ผสมพันธุ์ โดยมีพวกเราคอยยืนดูอยู่อย่างกระวนกระวาย ด้วยใจระทึกว่าเมื่อไหร่จ ะติดเป้งกัน เสียที ใช่ แต่หมาเอากันในธรรมชาติกับการผสมพันธุ์หมาในฟาร์มแตกต่างกันมาก เพราะการเอา กันของหมาตามท้องถนนมันก็กระเด้าๆกันไป ไม่ได้คิดถึงเรื่องลูกค้าและตลาด แต่ในฟาร์ม การผสมพันธุ์ของพวกมันถูกกำ�หนดและควบคุมอย่างเข้มข้นด้วยปัจจัยอื่นๆมากมาย ดังนั้นโลกศิลปะเป็นเรื่องของหมาที่วิ่งๆ กันอยู่ข้างนอกนั้น หรือหมาในฟาร์มกันแน่ครับ ? ตกลงเราจะคุยกันเรื่องศิลปะหรือเรื่องหมาติดเป้ง ครับ การเอาธุรกรรมของหมามาเปรียบเทียบเห็นภาพทะลึ่งดี และหากความเข้าใจของผม ผิดอาจารย์ช่วยแก้ด้วยครับ ผมสรุปแบบลวกๆ ว่า ผลงานศิลปะคือผลผลิตของระบบคุณค่า ที่ถูกประดิษฐ์ขึ้น ใช่ไหมครับ ? สิ่งประดิษฐ์ทางวัฒนธรรม (Cultural Artifact) ทั้งขนบประเพณี งานเฉลิมฉลอง รวมถึงผลงานศิลปะในรูปแบบต่างๆด้วย ล้วนคือสั ญ ลั ก ษณ์ บ่งชี้ถึงความมีเอกลักษณ์และ มรดกของประเทศชาติ อย่างไรก็ ต ามสิ ่ ง ประดิ ษ ฐ์ก็ ค ื อ สิ ่ ง ที ่ ถ ู ก ประดิษฐ์ขึ้นไม่ว ่ าท่านจะ ชอบหรื อ ไม่ ก ็ ต าม มรดกหรือเอกลักษณ์ของประเทศและชาติก็คือสิ่งประดิษฐ์ชนิดหนึ่ง และ วัฒนธรรมของชาติในรูปแบบและลั ก ษณะต่างๆ นี้ ถูกปรับปรุง ธำ�รงไว้ รวมถึงการกอบกู้ อนุรักษ์ให้คงไว้ตราบที่ความเป็นชาติและประเทศยังมีสาระสำ�คัญและจำ�เป็นอยู่ ซึ่งดูเหมือน

วัฒนธรรมทีว่ ่านี้ถูกประดิษฐ์ให้เกิดขึ้น และมีการเจริญเติบโต แต่สิ่งแปลกก็คือด้านหนึ่ง วัฒนธรรมคือสิ่งประดิษฐ์ที่มีชีวิต ซึ่งสิ่งมีชีวิตโดยทั่วไปควรจะมีวงจรชีวิตที่อาจถึงจุดจบสั้น ยาวต่างกัน และอาจสูญพันธุ์ได้เช่นไดโนเสาร์ เมื่อ 65 ล้านปีก่อน ดังนั้นวัฒนธรรมในฐานะ สิ่งประดิษฐ์ซึ่งมีการปรับตัวและยืดอายุไปได้เรื่อยๆ นี้มีความซับซ้อนมาก เพื่อเป็นสัญลักษณ์ของชาติ ผมหมายถึงไดโนเสาร์ตัวสุดท้ายแห่งยุคสมัยนี้ ? หรือว่าเมืองไทยพึ่งจะขุดพบซากฟอสซิลของไดโนเสาร์ฝังอยู่ใต้ พ ื ้ น ผิวถนนแถวๆราชประสงค์ ครับ ? เริ่มต้นจากศิลปะมาที่ธุรกรรมของหมา นี้มาการค้นพบไดโนเสาร์อีก ผมว่าพวก คุณไปนั่งคุยกันเองดีกว่าไหมครับ ? ตอนหนึ่งของงานวิจัยอาจารย์พูดถึงระบบคุณธรรมหรือรหัสยะทางคุณธรรม (Moralistic Code) ในงานศิลปะ มันคืออะไรครับ ? รหัสยะทางคุณธรรมที่พูดถึงทำ�หน้าที่กำ�หนดบรรทัดฐานและความเชื่อโดยรวมของ สังคมตั้งแต่สังคมบุพกาล ในยุคก่อนสมัยใหม่ ที่ไหนๆ ก็ตามที่เป็นชุมชนหรือสังคม ก็จะมี รหัสที่ว่านี้ทำ�หน้าที่แตกต่างกันไปโดยทั้งสิ้น ถ้าคุณอ่าน The Protestant Ethic and The Spirit of Capitalism เขียนโดย Max Weber จะเห็นว่าจริยธรรมการทำ�งานหนักของ คริสต์นิกายโปรแตสแตนท์ ทำ�ให้ปัจเจกชนมีสำ�นึกของเรื่องพันธะ ภาระ และหน้าที่ต่อการ สร้างสาระของชีวิตทางโลกในชาตินี้ มิใช่การทำ�ดีเพื่อหวังชีวิตนิรันดร์ในอาณาจักรสวรรค์ ตามแบบพวกโรมันคาทอลิก และสำ�นึกดังกล่าวนี้คือพื้นฐานสำ�คัญที่ทำ�ให้เกิดลัทธิทุนนิยม ในเวลาต่อมา ดังนั้นจริยธรรมทางศาสนาและโครงสร้างทางสังคมของลัทธิทุนนิยมมีความ สัมพันธ์กัน และหากเราต้องการที่จะทำ�ความเข้าใจลัทธิทุนนิยม จึงมีความจำ�เป็นต้องเข้าใจ บรรทัดฐานทางจริยธรรมนี้อย่างกระจ่างชัดด้วย ในสังคมไทยก็เช่นกันระบบคุณธรรมคือ สิ่ง ที่บอกคุณว่า สิ่งใดรับได้ สิ่งใดรับไม่ได้ สิ่งใดควรถูกเซ็นเซอร์ และสิ่งใดควรได้รับการเชิดชู เกียรติ ไม่เฉพาะเพียงในวงการศิลปะ วัฒนธรรม ในวงการอื่นๆ ก็เช่นกัน ซึ่งระบบคุณธรรม ชุดนี้จะทำ�หน้าที่ในการกำ�หนดกรอบคุณค่าที่เป็นมาตรฐาน เช่นในวงการเศรษฐกิจ การศาล การแพทย์ วิทยาศาสตร์ และ เทคโนโลยีสิ่งแวดล้อม การศึกษาและอื่นๆอีก ที่สังคมไทยจะ ทำ�อะไรก็ตาม จะเป็นโครงการเล็กหรือใหญ่ หรือระดับแผนพัฒนา ก็มักจะมีกรอบคุณธรรม ชุดหนึ่งกำ�กับวิธีคิดและการดำ�เนินการเสมอ และดู ร าวกั บ ว่ า ระบบคุ ณ ธรรมชุดดังกล่าวมี สถานะเป็นธรรมชาติ เป็นบรรทัดฐานที่เป็นไปเช่นนัน้ เอง มิใช่สิ่งประดิษฐ์และมีความเป็นแก่นแกน ในตัวเอง แล้วในโลกตะวันตกหละครับ ? ในทุกที่ สมดุลทางสังคมไม่ว่าระดับชุมชนหรือสังคม ต้องมีการถ่วงดุลยภาพของ ส่วนหน่วยต่างๆในสังคมบุพกาลมีการต่อรองเกิดขึ้นเสมอทั้งในพื้นที่ศักดิ์สิทธ์ (The Sacred) และพื้นที่ฆราวาส (The Profane) ช่วงยุคกลาง และยุคสว่างในยุโรป ระบบศักดินา เจ้าขุน พระ กษัตริย์ และพ่อค้าต่างช่วงชิงการต่อรองอำ�นาจและผลประโยชน์ทางสังคม พอก้าวเข้า สู่ยุคสมัยใหม่การถ่วงดุลยภาพของอำ�นาจถูกแปรรูปและจัดหมวดหมู่ใหม่ โดยยกระดับเป็น สถาบัน ซึ่งทำ�หน้าที่ถ่วงดุลซึ่งกันและกัน โดยมีสถาบันทีผ่ ดุงความดีหรือกรอบบรรทัดฐาน เชิงจริยธรรม สถาบันที่ผดุงความจริง หรือการสร้างเครื่องมือและประดิษฐกรรมเพื่อพิสูจน์ สัจธรรมหรือความจริงทางธรรมชาติ และสถาบันที่ผดุงความงามหรือกรอบการกำ�หนด ระบบคุณค่าเรื่องความงามและรสนิยม ซึ่งทั้งความดี ความจริง ความงามนั้น ต่างพัฒนา ปรัชญา ประวัติศาสตร์และเนื้อหาทางประวัติศาสตร์ของตัวเองโดยแยกขาดจากกัน แต่มี ตรรกวิทยาที่ร่วมกันคือความเชื่อในเหตุผล และต่างทำ�หน้าที่ถ่วงดุลยภาพทางสังคม ด้วยคำ� อธิบายที่ใช้ชุดคำ�ศัพท์ต่างกัน จริยธรรมอย่างหนึ่ง วิทยาศาสตร์อย่างหนึ่ง และศิลปะก็มีของ ตัวเองอีกอย่างหนึ่ง แต่อย่างที่กล่าวไปแล้ว จุดเชื่อมของความมีสมดุลทางสังคมคือความ เชื่อในเหตุผล เพราะฉะนั้นแล้ว เวลานักวิทยาศาสตร์จะคิดค้นอะไรเขาจะไม่มาสาละวนกับ ผลกระทบเรื่องจริยธรรม หรือคิดว่าสิ่งที่ประดิษฐ์ขึ้นจะงามหรือไม่งาม นักจริยธรรมก็จะไม่ มานั่งถกเถียงว่าความเชื่อของตนจะพิสูจน์ได้ทางวิทยาศาสตร์ หรือศิลปินคงไม่ต้องอธิบาย ความจริงในงานศิลปะ และศิลปะที่ถูกสร้างขึ้นจะไปมีส่วนสร้างให้เกิดคนดีได้อย่างไรนั้นก็ ไม่ใช่ประเด็น นั่นคือโมเดลของโลกสมัยใหม่ในตะวันตก ภายใต้ตรรกะวิทยาของการแบ่งงาน กันทำ� ซึ่งก็สร้างปัญหาชุดใหม่ขึ้นมาในภายหลัง ในสังคมไทยต่างกันไหมครับ ? สำ�หรับสังคมไทย หลังการก้าวสู่ยุคสมัยใหม่ ตั้งแต่รัชกาลที่ 4 จนถึงปัจจุบัน สถาบันความดี ความจริง และความงามไม่ได้ทำ�งานแยกจากกันอย่างเด็ดขาด ซึ่งข้ออ้าง เรื่องความดีเชิงจริยธรรมถูกวางไว้บนสุดในความสัมพันธ์แบบแนวดิ่งและนั่งทับชุดคุณค่าอื่นๆ โดยทั้งหมด เพราะฉะนั้นความโลภคือสิ่งที่น่ารังเกียจในวงการธุรกิจ ความเข้าใจต่อเรื่อง วิทยาศาสตร์และประดิษฐกรรมทางเทคโนโลยีก็ต้องถูกคิดค้นขึ้นด้วยหลักการความพอเพียง บางอย่าง ผลงานศิลปะและการเป็นศิลปินต้องสะท้อนสมมติฐานแห่งหลักการความ ดี โดยไม่เคยมีการตั้งคำ�ถามถึงปัญหาในตัวหลักการเอง ซึ่งปัญหาก็คือมีกรอบคิดอื่นๆที่เป็น ไปได้อีกหรือไม่ หรือแม้แต่การคิดถึงปัญหาทางสังคม สิ่งแวดล้อมหรือเรื่องสิทธิในประเด็น ต่างๆ ก็มักจะอยู่ภายใต้กรอบการถกเถียงที่จำ�กัด และคับแคบ ภายใต้รหัสยะแห่งคุณธรรม ชุดที่ว่าดังกล่าวนี้ ยิ่งไปกว่านั้น แนวคิดเรื่องบุญบารมี เวรกรรม ในมิติที่ซับซ้อน ก็ถูกนำ�มา ใช้เพื่อตอกย้ำ�สิทธิธรรมของระบบคิดดังกล่าว และอำ�นวยการให้มันลงรากลึก และสถาปนา ฐานที่ไม่อาจสั่นคลอนได้ หรือแม้แต่ตั้งคำ�ถามก็ไม่ได้ เพราะฉะนั้นสังคมไทยจึงไม่สามารถ คิดประดิษฐ์นวัตกรรมอะไรได้ ในวงการศิลปะก็จะมีประเด็นในการทำ�งานที่พวกขำ�ๆ เขาเล่น กันเพียงไม่กี่ประเด็น ซึ่งโดยทั้งหมดก็มักมีคำ�ตอบอยู่ก่อนแล้วล่วงหน้า ภายใต้หลักการทาง คุณธรรมที่บ่นๆเป็นคาถาสำ�เร็จรูปกันไป เช่นโลภ โกรธ หลง อนิจจัง สังขาร เอิงเอย เอิงเอย

ตรงนี้ไม่รู้จะเกี่ยวกับเรื่องที่คุยกันตอนนี้หรือไม่ คือ ผมลองพลิกดูเนื้อหารัฐธรรมนูญฉบับ ปัจจุบัน โดยเฉพาะในหมวด 3 ว่าด้วยเรื่องสิทธิและเสรีภาพของชนชาวไทย ซึ่งคำ�ว่า “ความ มั่นคงของรัฐ” “หน้าที่พลเมือง” และ “ศีลธรรมอันดีของประชาชน” ปรากฏอยู่หลายแห่ง ซึ่งเท่าที่ผมลองศึกษาดูจะเป็นว่าทั้ง 3 คำ�นี้ถูกเขียนขึ้นคล้ายๆกับเป็นเรื ่ อ งหรื อ สิ ่ ง ที ่ พ วก เรารู้กันอยูแ่ ล้วโดยกำ�เนิด ว่ามีความหมายอย่างไร หมายถึงหน้าที่พลเมือง และศีลธรรม อันดี และความมั่นคงของรัฐ และทุกครั้งที่การร่างรัฐธรรมนูญเป็นประเด็นสาธารณะที่สังคม ทุกส่วนหน่วยควรมีส่วนร่วม คำ�ทั้ง 3 คำ�นี้ ไม่เคยถูกยกขึ้นเป็นประเด็นของการถกเถียง ว่ามีความหมายอย่างไรกันแน่ และผมว่า บ่อยครั้งทีเดียวในสังคมนี้ที่ทั้ง 3 คำ�นี้ กลับถูก หยิบยกเป็นข้ออ้างในการฟาดฟันทำ�ร้ายกันโดยเฉพาะเมื่อมีการเสนอความเห็นที่ต่างในมิติ ทางการเมือง สิ่งเดียวกันเกิดขึ้นในสังคมศิลปะด้วยหรือไม่ครับ อันดับแรก หลักการแห่งความเป็นเอกภาพ หรือตรรกวิทยาแห่งความมีเอกภาพ คือ แนวคิดที่สำ�คัญทางการปกครอง และควรเป็นปัญหาที่ถกเถียงกันในแวดวงรัฐศาสตร์ด้วย สำ�หรับผู้ที่ถูกฝึกฝนในโรงเรียนศิลปะและการออกแบบ ในสาขาต่างๆมีความคุ้นเคยกับหลัก การนีเ้ พราะทุกคนถูกฝึกมาให้มีวิธีการจัดการโลกผ่านการมองเห็น จินตนาการ และความ รู้สึก แบบมีสมดุล และถูกฝึกฝนให้นำ�เอาจินตนาการที่มีความสมดุลและเอกภาพนี้ถ่ายทอด ออกมาในรูปแบบ เทคนิค และวัสดุต่างๆ ถึงแม้เรือ่ งราวหรือเนื้อหาในผลงานนั้นๆจะเกิดขึ้น จากความกังวลใจ ความขัดแย้งภายในจิตใจ หรือในสังคมก็ตามที แต่หลักแห่งความเป็ น เอกภาพที่เป็นคาถาสำ�คัญของการจัดองค์ประกอบในภาพ ในกรอบ ในรู ป ทรงหรือในพื้นที่ เฉพาะทำ�หน้าที่กำ�หนดกรอบการมองเห็น (Way of seeing) และทำ�ให้ความรู้สึก หรือ ประสบการณ์การมองเกิดขึ้นอย่างมีดุลยภาพ ดังนั้นการมองเห็น การทำ�งานของสายตา และระบบการรับรู้ ถูกฝึกให้คุ้นชินกับจังหวะที่ถูกต้องของการวางองค์ประกอบในผลงาน ศิลปะภายใต้หลักการแห่งความเป็นเอกภาพนี้ ดังนั้นจึงไม่มีคำ�ถามอีกต่อไปว่าเราจะตัดสิน ผลงานที่ดีกันอย่างไร หรือเราจะรับรู้โลก และสังคมกันอย่างไร เพราะความเป็นเอกภาพ กลายเป็นความจริงพื้นฐานชุดหนึ่ง ซึ่งหากจะสรุปสั้นๆ ก็คือ ผลงานที่ดี คือผลงานที่ถูกจัดขึ้น อย่างเป็นระเบียบ และสะท้อนความมีเอกภาพในสิ่งที่ปรากฏเท่านั้น เพราะฉะนั้น แนวคิด ปรัชญา หรือหลักการความเชื่อในการทำ�งานศิลปะจึงถูกลดรูป เหลือ เพียงประเด็นหรือชื่อเรื่องในผลงานเท่านั้น ซึ่งปัจจุบันก็เซิจหากันเอาใน Google ตรงนี ้ หรือ เปล่า ที่ทำ�ให้ศิลปะเป็นเพียงกิจกรรมของการจัดรูป ภายใต้หลักการเดียวที่ไม่เคยมีการตั้ง คำ�ถาม ซึ่งเต็มไปด้วยความโบ๋และกลวงในเนื้อหา ถ้าเป็นอย่างนั้นก็น่าจะเป็นสิ่งเดียวกันที่ เกิดขึ้นในรัฐธรรมนูญไทย ใช่ดูเผินๆมันโบ๋ และกลวง ในสิ่งที่ปรากฏ แต่เนื้อหาที่แท้จริงมันไม่ได้อยู่ที่ตัวรูป ในงานศิลปะ หรือรัฐธรรมนูญเป็นเล่มๆ ที่ถูกเขียนขึ้น แต่เป็นอะไรที่ลอยอยู่เหนือสิ่งเหล่านั้น และนั่นคือสิ่งที่ Roland Barthes เรียกว่า Myth หรือมายาคติ ไงหละ พอสรุปได้ไหมครับว่า ความมีเอกภาพ ซึ่งปัจจุบันอาจหมายถึงความปรองดอง เหล่านั้น คือ ความกลวง โบ๋ ในการสร้างภาพเท่านั้น แต่เนื้อหาจริงๆ กลับเป็นเรื่องอื่น ผมหมายถึงสิ่งที่ กำ�ลังเกิดขึ้นในสังคมไทยเวลานี้ หรือเป็นไปได้ว่าอาจเป็นความจงใจทำ�ให้สังคมอยู่ในภาวะกลวง โบ๋ บ้องแบ้ว ซึ่งจะทำ�ให้ สิ่งที่ลอยอยู่เหนือภาวะดังกล่าวมีความหนักแน่น และเป็นของจริงมากยิ่งขึ้น อ่าว…..ตกลงผมมีชีวิตอยู่จริงไหมเนี่ย แล้วตกลงอะไรคือสาระสำ�คัญของหน้าที่พลเมือง และ การเป็นพลเมืองกันแน่ แล้วบทบาทหน้าที่ของศิลปะ และการเป็นศิลปินหละ หรือความเป็น พลเมืองของผมไม่ได้เกิดติดตัวผมมาโดยกำ�เนิด แต่ถูกมอบให้ในภายหลังพร้อมมีหน้าที่ กำ�กับ และสามารถถูกเรียกคืนได้ แต่ต ั ว ผมเองกลั บ ไม่อยู่ในฐานะที่จะเลือกหรือปฏิเสธ หน้าที่ และความเป็นพลเมือง หรือถ้าให้ตรงประเด็นคือแนวคิดเรื่องพลเมืองนี้ ผมไม่มีส่วนใน ความเป็นเจ้าของอะไรเลย แล้วผมว่าสิ่งเดียวกันก็เกิดขึ้นกับการเป็นพลเมืองที่ดีในโลกศิลปะ ของเหล่าศิลปินด้วย พอเข้าใจแล้วครับ ว่าสิ่งที่เกิดขึ้นในหอศิลป์กับศูนย์การค้ามีลักษณะคล้ายๆกัน ก็คือเป็น พื้นที่ของคนที่ไม่มีตัวตนเหล่านี้ เข้าไปเดินเล่น หาอะไรชิวๆ ทำ�กัน คล้ายๆกับที่ Guy Debord พูดเปรียบเปรยไว้ใน The Society of Spectacle แล้วมันเกิดขึ้นได้อย่างไรครับ ผมหมายถึงความสัมพันธ์ระหว่างเอกภาพทางการเมือง และเอกภาพในงานศิลปะ หลักการหรือตรรกวิทยาแห่งความเป็นเอกภาพนี้สามารถสืบย้อนไปศึกษาได้ใน โลกตะวันตก ตั้งแต่วัฒนธรรมกรีกเป็นต้นมา แนวคิดโลกแห่งแบบ และความสมบูรณ์ของ การนำ�เสนอภาพแทนของโลกแห่งแบบเชิงอุดมคติทางสังคมในปรัชญาของเพลโต โดยเฉพาะ ในหนังสือ Republic มีความสอดคล้องกันกับลักษณะปรากฎในรูปปั้นของเทพเจ้ากรีกที่สะ ท้อนความสมบูรณ์เชิงอุดมคติในสัดส่วนมนุษย์ และการออกแบบวิหารด้วยสูตร Golden Section ต่อมาก็เป็นหน้าที่พลเมืองในโรมัน และในยุคกลางก็ถูกอธิบายใหม่ด้วยแนวคิดการบรรจบกัน ของชีวิต และความมีเอกภาพทางโลกและอาณาจักรสวรรค์ รวมถึงการหาคำ�อธิบายในความ เชื่อมโยงกันของระบบจักรภพและธรรมชาติ ต่อมาในสมัยเรเนอซองซ์ ก็พัฒนามาเป็นหลัก การทัศนียภาพแทนจุดเดียวก่อน (One Point Perspective) และซับซ้อนมากยิ่งขึ้นในการ จำ�ลองหรือสร้างภาพแทนของการนำ�เสนอโลกที่มองเห็นจนพัฒนาเป็นการเขียนทัศนียภาพ หลายจุดในที่สุด และไล่เรียงมาในยุคของการผลิตแท่นพิมพ์ และการเรียงตัวพิมพ์มาตรฐาน โดยกูเตนเบอร์ค (Gutenberg) ความเป็นมาตรฐานของภาษาลาตินและระบบไวยากรณ์ ภาษาที่เข้มงวดมากยิ่งขึ้น จนในที่สุดนำ�ไปสู่แนวคิดการจัดเทศาภิบาลเมือง และการปกครอง ในรัฐศาสตร์ ภายใต้แนวคิดรัฐชาติสมัยใหม่ตั้งแต่ช่วงกลางของศตวรรษที่ 18 และถึงจุดของ

พัฒนาการสูงสุดช่วงปลายศตวรรษที่ 19 ที่เรียกว่าโลกสมัยใหม่ ซึ่งศิลปะสมัยใหม่ก็เกิดขึ้นใน ช่วงเวลานี้ด้วย ศิ ล ปะสมั ย ใหม่ ใ นโลกตะวั น ตกก็ ค ื อ ผลของพั ฒ นาการในประวั ต ิ ศ าสตร์ ร ะยะไกล ภายใต้ ต รรกวิ ทยาแห่งความเป็ น เอกภาพนีถ้ ึงสองพันปี ซึ่งเอกภาพในสำ�นึก ชีวิต จักรภพ การจัดการโครงสร้างทางสังคม และศิลปะมีความเกี่ยวเนื่องกัน เกื้อหนุนกัน ปัจจุบันมีการพูดกันมากถึงการจัดโครงสร้างทางสังคม และชีวิตในมิติของวาทกรรมอำ�นาจ หากศิลปะคือส่วนหนึ่งของตรรกวิทยาแห่งความเป็นเอกภาพ ศิลปะก็คือผลผลิตของอำ�นาจ โดยที่ความเป็นเอกภาพในผลงานศิลปะถูกใช้เป็นข้ออ้างที่เถียงไม่ได้ ในการช่วยตอกย้ำ�ความ มีเอกสิทธิเหนือ และความชอบธรรมของสถาบันอำ�นาจทางการเมือง ตลอดรวมถึงจินตนาการต่างๆ ที่เราคิดว่าเรามีโดยธรรมชาติก็ถูกจัดการด้วยหลักการ เดียวกัน รวมถึงรูปแบบของการมีประสบการณ์ชีวิต หรือรสนิยมต่างๆล้วนอยู่ในแบบแผนของ การออกแบบที่เป็นไปในทางเดียวกันโดยที่เราไม่รู้ตัว การเข้าใจการปกครอง และการทำ�งานของอำ�นาจ ด้วยการศึกษารัฐศาสตร์ทั่วๆ ไป เราพอจะเห็นความเป็นรูปธรรมของปัญหาได้ ในอดีตการช่วงชิงอำ�นาจ ก็คือการเปลี่ยน มือของการถือครองอำ�นาจที่มีลักษณะกายภาพ คือพอเห็นได้ว่าอำ�นาจอยู่ตรงไหน และ สามารถจะเอาออก จับย้ายที่ หรือถอดถอนอำ�นาจได้ ซึ่งฟูโกก็บอกว่า อำ � นาจในความ สัมพันธ์กับความรู้ในโลกตะวันตกตั้งแต่ศตวรรษที่ 18 เป็นต้นมานั้น มองเห็นยาก ปฏิเสธยาก เพราะมันอยู่รอบตัวเรา เป็นอากาศ เป็นลมหายใจ หรือแม้กระทั่งตัวเราเองก็เป็นส่วนหนึ่ง ของมันด้วยซ้ำ�ไป ผมพอเห็นภาพแล้วครับ แต่พยายามคิดต่อว่าจะเกิดอะไรขึ้น หากจินตนาการที่เราเคยคิดว่า เป็นสมบัติสำ�คัญของความเป็นมนุษย์ซึ่งเป็นหลักประกันความมีเสรีภาพและอิสรภาพถูกจัด การซะแล้ว ดังนี้แล้วรสนิยมการกิน ขี้ ปี้ นอน รวมถึงความเข้าใจและประสบการณ์ในศิลปะ ต่างถูกประดิษฐ์ขึ้น และทำ�การจัดวาง จองจำ�พวกเราในส่วนที่ลึกที่สุดของความเป็นคนใน ระดับความรู้สึกภายในเลยก็ว่าได้ พอสรุปได้ไหมครับว่าความสำ�เร็จของอำ�นาจคือการจัด การสังคมให้มีเอกภาพ และเป็นอำ�นาจตัวเดียวกันที่จัดการความมีเอกภาพในชีวิต สำ�นึก จินตนาการ รสนิยม และผลงานศิลปะด้วย คุณลองสำ�รวจตัวเองซิวา่ ทำ � ไมเราจึงคุน้ เคยกับการมองเห็นศิลปะทีส่ วยๆสักชิน้ และคนจำ�นวนมากก็เห็นคล้ายๆกัน ในขณะที่คุณจะรู้สึกกระอักกระอ่วนใจที่เห็นงานศิลปะ พวกมั่วๆ หรือที่เกิดจากผู้สร้างงานที่ไม่ได้ถูกฝึกฝนในหลักสูตรโรงเรียน หรือความแตกต่าง กันระหว่างประสบการณ์การเดินในป่า กับการเดินเล่นในสวนสาธารณะ ต่อเรื่องทิศทาง พื้นที่ และการนำ�ทาง สิ่งไหนที่คุณรู้สึกคุ้น หรือสะดวกใจมากกว่ากัน และประสบการณ์ที่คุ้น เคยเหล่านั้นคุณมีมาโดยกำ�เนิดหรือได้จากการฝึกฝน

ในการเลี ย ไข่ ค นใหญ่ ค นโตได้ เ ช่ น กั น แต่ไวยกรณ์ในโลกศิลปะนั้น คุณอาจมีเนื้อหาหรือ ประเด็นการทำ�งานที่ดุดัน ถากถาง ประชดประชัน หรือเป็นเรื่องน่าขยะแขยง แต่เวลาคุณ ถ่ายทอดออกมาในภาษาศิลปะ คุณก็จะจัดการเรียบเรียงเนื้อหาเหล่านั้นในกรอบที่คุณทึกทัก ในตอนต้นว่าคนอื่นๆจะเข้าใจในสิ่งทีค่ ุณต้องการจะสื่อสาร ซึ่งตรงนี้แตกต่างกันมากกับการ ด่า การประชด หรือสบถ ในภาษาปกติ ซึ่งอาจเป็นคำ�พูด ภาษากาย หรือการแสดงสีหน้า ผมว่าศิลปะในประเทศไทยก็คล้ายๆที่อาจารย์พูดมา คื อ ทำ � หน้ า ที ่ ส บถและเลี ย ด้ ว ยเทคนิ ค ที่ศิลปะทำ�ได้เท่านั้น ซึ่งเป็นเพียงนำ�การสบถและเลียไข่มาตั้งเป็นชื่อ หรือ Title ของผลงาน ด้วยซ้ำ�ไป แต่ผมเห็นก็มีศิลปะที่มีเนื้อหาทางการเมืองทั้งการสบถและเลียการเมืองไม่ใช่ เหรอครับ ? ถ้าคุณถูกฝึกให้มีทักษะในการเขียนหนังสือที่ดี คือคุณรู้ว่าจะจัดแต่งรูปประโยคและ ใช้ศัพท์แสงที่ดีอย่างไร แล้วคุณก็จะใช้ทักษะนี้ในการเขียนอะไรก็ตามใจคุณ เช่ น เป็ น นั ก ข่ า ว เขียนรายงานข่าว เป็นนักวิชาการเขียนงานวิจัย แม้บางครั้งคุณอาจเปลี่ยนอาชีพการเขียนไป เรื่อย แต่ทักษะการใช้ภาษาก็จะทำ�ให้พอหากินได้ ซึ่งผมไม่แน่ใจว่าอย่างนี้คืออาชีพนักเขียน หรือไม่ เช่นเดียวกับการเป็นศิลปิน ผมเห็นศิลปินไทยจำ�นวนหนึ่งก็จะมีเนื้อหาการทำ�งานเป็น เรื่องราวเกี่ยวกับการเมือง ทั้งการเมืองของรัฐบาลไทย หรือการเมืองในประเด็นอื่นๆ เช่น รังเกลียดทุนนิยม โลกาภิวัฒน์ อเมริกา หรือโลกตะวันตกแบบเหมาๆรวมๆไป ไม่ว่าจะถ่าย ทอดเรื่องราวเหล่ า นี ้ ใ นจิ ต รกรรม งาน VDO, Performance, Installation หรือ Conceptual Art ผลงานเหล่านี้ก็เป็นเพียงประเด็นที่เราเห็นหรืออ่านได้โดยทั่วๆไปในหน้า หนังสือพิมพ์ ก็เป็นไปตามกระแส ว่าประเด็นไหนเขาฮิตๆกัน คล้ า ยกั บ เวลาคุ ณ ให้ ก าร บ้านนักศึกษาว่า เอาหละ ให้ไปเขียนบทความและหาข้อมูลมาสนับสนุนประเด็น และก็จะได้ งานส่งอาจารย์ ต่อมาการบ้านชิ้นที่2 ให้ไปเขียนงานเกี่ยวกับลัทธิศาสนา ความเชื่อ เขาก็จะ ทำ�ได้ และปัจจุบันทำ�ได้ดีด้วย เพราะทุกอย่างอยู่ในอินเตอร์เนต แต่ถามว่าเขาเป็นนักเขียน หรือยัง ศิลปินก็เช่นเดียวกัน หากไม่สามารถทำ�ให้การกระทำ�ของตนเองในกิจกรรมศิลปะ ไม่ว่าจะใช้เทคนิคหรือสื่อประเภทใดก็ตามทีให้กลายเป็นกิจกรรมทางการเมือง ถึงแม้เขา เหล่านั้นจะใช้โวหารแรงๆ สัญลักษณ์สุ่มเสียงแรงๆ เกรี้ยวกราดแบบจัดๆเกี่ยวกับการเมือง งานเหล่านั้นก็เป็นเหมือนนักศึกษาส่งการบ้านด้วยความหวือหวาเท่านั้น แล้วศิลปะที่มีเนื้อหาฝันๆ แบบส่วนตัวหละครับ ? ก็ไม่มีใครว่าอะไรนี่ เช่นเดียวกับเวลาที่คุณนั่งถอนขนรักแร้อยู่ที่บ้านใครจะไปทำ� อะไรคุณได้ไหมละ ?

อำ�นาจไม่ได้มาจัดการอะไรเรา แต่เราเองต่างหากที่ฝึกฝนตนเองให้คุ้นเคยกับการทำ�งาน ของอำ�นาจ

แต่งานศิลปะเรียกร้องคนดู และมักเรียกร้องความสำ�คัญ ? ก็ถ้าการถอนขนรักแร้ของคุณมีความสำ�คัญพอที่คนอื่นจะมานั่งดู งานศิลปะแบบที่ ว่าก็ไม่น่าจะมีปัญหาอะไรใช่ไหมละ คือคุณจะตดหรือจะปาขี้ใส่บ้านใครก็เรื่องของคุณ แต่ถ้า ไม่ใช่เรื่องที่เป็นประเด็นสาธารณะ การกระทำ�เหล่านั้นก็เป็นเรื่องของคุณคนเดียว แล้วคุณ ต้องการการยอมรับจากคนอื่นทำ�ไมหละ แต่ถ้าการกระทำ�นั้นๆนำ�ไปสู่ข้อถกเถียงต่างๆที่คุณ ต้องยอมให้คนอื่นเขามีส่วนร่วมได้ กิจ กรรมเหล่านั้นก็ไม่ใช่เรื่องส่วนตัวของคุณคนเดียว อีกต่อไป

เป็นประโยคที่แนวมากครับ จัดไปห้ากระโหลก

ผมว่าในโลกศิลปะน่าจะเป็นว่า ต่างคนต่างช่วยกันถอนขนรักแร้ หรือถอนขนตูดกันเองหละครับ

จะพูดได้ไหมครับว่าตรรกวิทยาของความเป็นเอกภาพนี้คือสาระที่ถูกใช้ในหลายมิติ เพื่ออ้างเอกสิทธิในรัฐชาติสมัยใหม่และลัทธิชาตินิยมในเวลาต่อมา สิ่งที่ผมพยายามจะอธิบายคือตรรกวิทยาชุดนี้ เกิดขึ้นจากความกังวลใจของมนุษย์ ต่อโลกที่ตนไม่รู้จักในตอนเริ่มต้น ซึ่งถูกอธิบายในระดับภววิทยา (Ontology) ก่อน และใน ภายหลังดูเหมือนจะกลายเป็นหลักการสำ�คัญที่กำ�หนดญาณวิทยา(Epistemology) โดย เฉพาะอย่างยิ่งเมื่อมนุษย์คิดว่าตนเองสามารถสร้างเครื่องมือหรือทฤษฎีที่ทำ�ให้ความคลุม เคลือหรือความกังวลใจเหล่านั้น สามารถรับรู้ได้เป็นรูปธรรมมากขึ้น ทั้งในเทววิทยา สุนทรียศาสตร์ และวิทยาศาสตร์ธรรมชาติ ซึ่งดูเหมือนว่าทุกอย่างที่อยู่ข้างนอกนั่นจะมีความ ชัดเจนและอธิบายได้อย่างเป็นลำ�ดับและเป็นเรื่องราวที่ผสมกลมกลืนกัน เช่นเดียวกับสิ่งที่ เกิดขึ้นในแนวคิดการศึกษางานเขียนทางประวัติศาสตร์โดยทั่วๆไป และในที่สุดกลายเป็นข้อ อ้างในฐานะข้อเท็จจริงและถูกใช้เพื่อจรรโลงอำ�นาจทางการเมืองในที่สุด คุณลองดูวิธีการ เรียนการสอนในโรงเรียนศิลปะทั่วๆไป มักจะพูดกันถึงเรื่องแรงบันดาลใจ ความรู้สึกภายใน ที่พล่ามัวในวัยเด็ก หรือความลี้ลับในธรรมชาติและจักรวาล ซึ่งทั้งหมดก็มาจบตรงทีก่ ารนำ� เสนอออกมาด้วยรูปลักษณะ รูปทรงที่ค่อนข้างมีการจัดการอย่างเป็นระบบ และมีวินัย ที่เป็นวิทยาศาสตร์ด้วยซ้ำ�ไป เช่นลักษณะของเส้นแบบนี้แสดงถึงความรู้สึกแบบนั้น สีโทน แบบนี้ สะท้อนโน่นนี่นั่น การถ่วงดุลย์น้ำ�หนัก รูปทรงแบบนี้ทำ�ให้เกิดผลตระการตาแบบนี้ ซึ่งถามว่าคนทั่วๆไปที่ไม่ถูกฝึกมาในหลักสูตรศิลปะมีความรู้สึกเป็นไหม ผมหมายถึงความ รู้สึกชื่นชม ปราบปลื้มปิติยินดี สะเทือนใจ ต่างๆ นาๆ รวมถึงความรู้สึกฉงนสงสัยต่อ สถานะความลี้ลับในระดับนามธรรมต่างๆ มีแน่ แต่ความรู้สึกเหล่านั้นคงไม่ได้เกิดขึ้น จากกลไกการรับรู้เช่นเดียวกันกับที่ศิลปินมี และคงไม่มีทักษะหรืออัจฉริยะภาพพิเศษที ่ ถ่ า ย ทอดความรู้สึกเหล่านั้นออกมาเป็นสูตรทางวิทยาศาสตร์ หรือมีความสามารถในการเข้าใจ การทำ�งานของไวยกรณ์ในธาตุทางทัศนศิลป์เช่นเดียวกับศิลปินแน่ ปัญหาก็คือ แล้วเราจะ ตัดสินคุณค่าในผลงานศิลปะได้อย่างไร

ข้อสรุปในงานวิจัยของอาจารย์ดูเหมือนว่าจะเป็นสิ่งที่ผมคิดว่าแตกต่างจากหนังสือที่เขียน เกี่ยวกับลัทธิสมัยใหม่ในโลกตะวันตกโดยทั่วไป ที่มักบอกว่า ความเป็นสมัยใหม่ คือการ Break หรือ แยกตัว และบางครั้งเป็นปฏิปักษ์กับ Tradition หรือประเพณีด้วยซ้ำ�ไป แต่ อาจารย์กลับบอกว่า ความเป็นสมัยใหม่ คือพัฒนาการขั้นสูงสุดของอำ�นาจภายใต้ ตรรกวิทยาความเป็นเอกภาพ โดยเฉพาะอย่างยิ่งผลงานศิลปะสมัยใหม่ คืออุปกรณ์ที่สำ�คัญ ที่ใช้เร่งปฏิกิริยาของอำ�นาจสมัยใหม่นี้ ในสังคมไทย ผมพอจะเห็นว่าศิลปะสมัยใหม่ มิได้แยก ตัวหรือปฏิปักษ์กับประเพณี หากแต่เป็นอุปกรณ์ที่ตัวประเพณีเองใช้ในการเปลี่ยนเครื่องแต่ง กายภายนอกเท่านั้น คราวนี้เอาในโลกตะวันตกก่อน ตำ�ราทุกเล่มก็บอกว่า ความเคลื่อนไหว ของพวกหลังสมัยใหม่ (Postmodern) ก็คือการตั้งคำ�ถามกับความสมัยใหม่ ตรงนี้สิ่งที่ได้ เรียนรู้จากอาจารย์ทำ�ให้ผมงงครับ เริ่มจากประเด็นหลังก่อน ความเป็นหลังสมัยใหม่ ไม่ได้มีข้อสรุปที่ตรงกันต่อ คำ�ถามหรือปัญหากับความสมัยใหม่ บางคนก็บอกว่า หลังสมัยใหม่คือคำ�วิจารย์ต่อสมัยใหม่ บางคนก็บอกว่า หลังสมัยใหม่ คือความสมัยใหม่ที่ยังสานไม่จบ หรือบ้างก็บอกว่า หลั ง สมั ย ใหม่คือช่วงแห่งความสับสนชั่วคราวที่เดี๋ยวก็ผ่านไป และมีอีกเยอะไปหมด คือโดยทั้งหมดเป็น เพียงทัศนะคติต่อการเปลี่ยนแปลงยุคสมัยระดับปรากฏการณ์ เต็มที่ก็ไปแตะระดับข้อขัด แย้งเชิงปริ ญ ญาเท่านั้น ผมว่าหากจะให้มันส์ มันต้องศึกษากันในระดับ Episteme ซึง่ อาจ ทำ�ให้เราเห็นว่า ตกลงหลังสมัยใหม่และสมัยใหม่มันมีลักษณะอย่างไรกันแน่ ไม่ใช่แค่การ เปลี่ยนสไตล์ความคิด หรือสไตล์ในการออกแบบ หรือศิลปะและวิถีชีวิตเท่านั้นซึ่งงานผมยัง ไปไม่ถึงจุดนั้น กรรมการเป่าหมดเวลาซะก่อน ต้องรอ match หน้า…… แล้วเรื่องอะไรอีกนะ?

ก็ไปฝึกฝนให้คุ้นเคยกับไวยกรณ์ภาษาในงานศิลปะก่อนแล้วค่อยกลับมาคุยกัน หากแต่เราต้องไม่ลืมว่าไวยกรณ์ภาษาในโลกศิลปะแตกต่างจากการใช้ภาษาในรูป แบบอื่นๆ เช่น เราใช้ภาษาไทยกันทุกคนในที่นี้ แต่เราจะใช้ภาษาไทยต่างกรรมต่างวาระกัน เช่น คุณสามารถด่าหรือประชดประชันคนอื่นได้ หรื อ ในทางกลั บ กั น คุณอาจใช้ภาษาไทย

สมัยใหม่และประเพณีในโลกตะวันตก เช่นเดียวกันกับ Modern และPostmodern คือถ้าเราศึกษาแบบแตะๆที่ระดับ ปรากฏการณ์ ความเก่า ความใหม่ อะไรทำ�นองนั้น เราก็จะได้ข้อสรุปที่คุณก็อ่านๆมาใน หนังสือที่ว่าด้วยเรื่องการเกิดขึ้นของ modern ทั่วๆไป แต่ถ้าลองเอาพวกงานเขียนต้นฉบับ ต่างๆในอดีตมาอ่าน แล้วลองตีความดู เราอาจได้ข้อสรุปใหม่ เช่นถ้าคุณอ่านงานของ Gorge Berkley ในศตวรรษที่ 17 หรือลองดูพวกภาพพิมพ์ ภาพ Drawing ของตัวอย่าง พืช หิน สัตว์ แมลงต่างๆในศตวรรษที่18-19 แม้ในงานเขียนของ Nietzsche และที่สำ�คัญ หนังสือ Philosophical Investigation โดย Wittgenstein แล้วลองตีความดูใหม่ จะ

พบว่ามีความกังวลใจมากมายในงานเขียนและหลักฐานเหล่านั้นต่อเรื่องการรับรู้ของมนุษย์ ต่อโลกที่ถูกจัดอย่างเป็นระเบียบ ภายใต้ตรรกวิทยาแห่งความเป็นเอกภาพ แม้แต่ในการ ศึกษา ทางฟิสิกส์ ดาราศาสตร์ ชีววิทยา หรือศาสนา ล้วนแต่เป็นเพียงความพยายามที่ มนุษย์ มีความปราถนาที่จะประติดประต่อเรื่องราวข้างนอกนั่นเพื่อที่จะทำ�ให้มีความกังวล ใจน้อยลงในความทะยานอยากที่จะเข้าถึงภาพรวม องค์รวมของสิ่งที่อาจอยู่เหนือข้อจำ�กัดใน การรับรู้ของตนเอง ทุกวันนี้เราก็ทำ�ได้แค่เพียง งานคอลลาจ (collage) ของสัจธรรมเท่านั้น แล้วในสังคมไทยหละครับ Modern และ Postmodern มีลักษณะอย่างไร ? ผมทึกทักเอา โดยขี้เกียจสาธยาย ว่าคุณรู้อยู่แล้วว่า Modernity Modernism และ Modernization มีความแตกต่าง หรือเหมือนกันในประเด็นไหน แค่ไหน อย่างไร แล้วหากจะสรุปแบบชั่วๆ ให้คุณไปทำ�การบ้านต่อ ก็คือ ศิลปะแบบ Modernในประเทศไทย ถ้าเอาตามคำ�อธิบายตามหนังสือโลกตะวันตกที่คุณพูดถึงเมื่อตะกี้ เริ่มต้นในทศวรรษที่ 90s และเชียงใหม่จัดวางสังคมคือความเคลื่อนไหวที่สำ�คัญในระยะเวลา 7 ปีที่จัดกันก่อนหน้านี้ เราไม่มีศิลปะสมัยใหม่ ซึ่งในระยะเวลา 7 ปีและหลังจากนั้นทำ�ให้เกิดความเคลื่อนไหวใน วงการศิลปะที่เปลี่ยนไปจากเดิม แล้วที่น่าสนใจคือ เชียงใหม่จัดวางสังคมถูกอ้างถึงมากน้อย ในประวัติศาสตร์ศิลปะไทย เพราะใจความสำ�คัญของความเคลื่อนไหวในช่วงเวลานั้น ได้ทำ�ให้เกิดการกัดเสาะของปัญหา การเมือง และอำ�นาจทางสังคมและในวงการศิลปะเชิงสถาบันหรือเปล่าครับ ในขณะที่ชุด ความสัมพันธ์เชิงอำ�นาจที่อาจารย์พูดถึงในตอนต้นของการสัมภาษณ์นี้ยังคงมีบทบาทที่สำ�คัญ อยู่ในเวลาปัจจุบัน และแน่นอนทีเดียวมีส่วนอย่างมากในการกำ�หนดสำ�นึก หรือวิถีทาง ประวัติศาสตร์ศิลปะแบบไทย ๆด้วย คือคนที่เข้าร่วมการเคลื่อนไหวในครั้งนั้นทั้งคนในพื้นที่ นอกพื้นที่ บ้างก็มาจากเมือง นอกด้วย ต่างมีความสนใจในมุมเฉพาะของตน บางคนก็เพียงเข้าร่วมเพราะจะได้เป็นสะพาน ก้าวเข้ า สู่เวทีศิลปะนานาชาติ ซึ่งเป็นประเด็นที่พวกโต้โผจัดวางสังคมวิจารณ์ บางคนก็ ม า ด้วยความกังวลใจที่ร่วมกันบางอย่าง ไม่เพียงเฉพาะในกิจกรรมศิลปะ แต่หมายถึงสังคมโดย รวม หรือบางคนก็เข้าร่วมเพราะรู้สึกคันมือ หลากหลายเหตุผล และไม่สามารถหาคำ�อธิบาย ชุดใดชุดหนึ่งเพียงชุดเดียว สำ�หรับปรากฏการณ์ในครั้งนั้นได้ อย่างไรก็ต ามความเคลื่อนไหว ในช่วงนั้นได้เปิดให้เห็นรอยแยกหรือทำ�ให้เกิดรอยแยกของปัญหาต่างๆที่พวกเราพูดถึงกันใน วันนี้ในช่วงต้น แล้วหลังจากนั้น เรามาถึงยุคหลังสมัยใหม่หรือยัง ผมหมายถึงตอนนี้นะครับ ? คืออะไรที่เราพูดถึงในช่วงแรก ไม่ว่าจะกรอบเรื่องอำ�นาจรัฐ ตรรกวิทยาของความ เป็นเอกภาพ ต่าง ๆ นา ๆ ก็คือความพยายามของกลุ่มคนที่จะทำ�อะไรให้เกิดขึ้นและคิดว่า จัดการได้เบ็ดเสร็จ แต่คุณลองดูสิ่งที่เกิดขึ้นในชีวิตประจำ�วันข้างนอกนั่นสิ โคตรมั่วเลย เต็ม ไปด้วยการไขว่สลับ ทับซ้อนของอะไรต่อมิอะไร ลองไปเดินตลาดนัดสิ ลองไปเดินเล่นแถว ข้าวสารหรือพัฒน์พงศ์สิ หรือดูตัวคุณเองสิ ซึ่งสิ่งเหล่านี้เป็นแบบนี้ของมันมาตั้งแต่ไหนแต่ไร จนถึงปัจจุบัน โดยที่ความสมัยใหม่ (ถ้ามีอยู่จริงนะ) ในสังคมไทยไปจัดการอะไรไม่ได้ แต่ ศิลปะสมัยใหม่ที่เกิดขึ้นในโครงการจัดวางสังคมนั้น มีล ั ก ษณะแตกต่ า งเรียกว่าฟ้ากับเหว กับศิลปะสมัยใหม่ในโลกตะวันตก เพราะมันเต็มไปด้วยความไร้ระเบียบ และเป็นการวิจารณ์ ระเบียบอีกต่างหาก ที่ผมบอกว่าเชียงใหม่จัดวางสังคมเป็นจุดเริ่มต้นของศิลปะสมัยใหม่ใน ประเทศไทย เพราะความเคลื่อนไหวในครั้งนั้นได้วิพากษ์วิจารณ์ขนบและประเพณีของอำ�นาจ ในภาพที่กว้างไม่ใช่เฉพาะอำ�นาจในสถาบันศิลปะกระแสหลักเท่านัน้ แต่รูปแบบนั้นคงไม่มีอะไร ที่เหมือนงานของ Picasso แน่ๆ ดูเหมือนหลังจากปี 98 ที่จัดวางสังคมเลิกไป ปัจจุบันเราก็กระโดดเข้ายุค Postmodern หรือครับ ? คุณพูดถึงชีวิตข้างนอกนั้นหรือศิลปะหละ ถ้าชีวิตข้างนอกนั่นจะมี หรือไม่มี postmodern ในโลกตะวันตก เราก็มีการเชื่อมโยงแบบมั่วๆ หรือถ้าจะเรียกให้เท่ห์ๆ คือมี ลักษณะของการสร้างสัมพันธบทอยู่แล้ว แต่ในสไตล์ของงานศิลปะ ออกแบบ สถาปัตยกรรม ถ้าขาดซึ่งสำ�นึกเหมือนตอนเมื่อปี 92-98 ในการจัดวางสังคม ผมว่ า มันก็ไม่ต่างอะไรกับ Modern Art ของไทยในช่วงแรกๆ ก็คือเพียงเปลี่ยนจากรูปเขียน รูปปั้น เป็น Multimedia ในเรื่องเทคนิ ค ที ่ ห วื อ หวามากขึ้น หรื อ ไม่ ก ็ จ ะเป็ น Installation, Conceptual Art, Community based Art Project อะไรก็ตามที ก็เป็นเพียง Another art หรือศิลป์อีก แบบหนึ่ง อาจารย์เห็นอย่างไรกับความเคลื่อนไหวของศิลปะในเชียงใหม่ปัจจุบันครับ ? จุดที่น่าสนใจ คือคนจำ�นวนมากปฏิเสธการให้นิยามความหมายในกิจกรรมที่กำ�ลัง ทำ�อยู่ของตนว่าเป็นศิลปะ และหาอะไรแปลกๆทำ�กันเยอะขึ้น ซึ่งนี่น่าสนใจนะครับว่าทำ�ไมคน พวกนี้ถึง รังเกียจศิลปะ และรังเกียจการถูกเรียกว่าเป็นศิลปินขนาดนี้เชียวหรือ คุณลอง ไปคุยดูสิ ทุกคนพยายามหลีกเลี่ยงการพูดถึงหรือถามถึงศิลปะและความหมายของมัน แต่ ตลกนะ ต่างตะเกียกตะกายอยากแสดงงานกันเหลือเกิน บางคนวันๆก็เอาแต่คิดว่าใครจะ ช่วยออกสตางค์ค่าพิมพ์ Catalogue ให้ในโครงงานที่กำ�ลังทำ�อยู่ บางคนก็จะตาลีตาเหลือก ลืมลูกลืมเมีย เวลาได้ข่าวว่าจะมี Curator ดัง ๆ มา ในขณะที่เชียงใหม่ยังคงเป็นเมืองที่คน หัวศิลป์อื่นๆ ทั้งพวกชอบทาสีรูปดอกไม้ พวกรักการทาสีรูปภูเขา ทาสีรูปคน พวกเอาอะไร มากดๆ ทับๆ ขูดไปขีดมา แล้วเรียกว่าภาพพิมพ์ หรือขยำ�ๆอะไรให้ได้ Form เสร็จแล้วก็ เอาไปตั้งกลางแดด ก็ยังคงทำ�โน้น นี้ นั้น อย่างต่อเนื่อง คือดูเหมือนทำ�กันหลอกๆ และพยายามที่จะหนีโลกศิลปะแบบผัวเมียงอนกัน ในขณะที่ยังคงแอบ เหลือบตา ส่งยิ้มหวาน แล้วรอว่าเมื่อไหร่เธอจะมาชวนฉันไปเที่ยว Venice ซะที

ผมก็พอเห็นหละครับ และมันทำ�ให้ต่างๆ นาๆ ที่กำ�ลังทำ�กันอยู่มีคำ�ถามมากมาย แล้วก็ไม่ รู้ว่าจะปฏิเสธกันไปทำ�มะเขืออะไร ถ้าจะบอกว่าโลกศิลปะใบเดิมมีปัญหาอะไรก็ว่ามาหรือ ถ้าจะทำ�อะไรให้เป็นศิลปะอีกแบบหนึง่ ให้แตกต่างก็เป็นอีกเรื่องหนึ่ง ตรงนีผ้ มพอตามทันแล้ว ครับที่อาจารย์บอกว่าเป็นเพียงการหาประเด็นใหม่ในการทำ�ศิลปะในโลกใบเดิม คล้ายๆกัน กับที่นักศึกษาส่งการบ้านอาจารย์ ขอคุยเรื่องโครงการเชียงใหม่จัดวางสังคมต่อได้ไหมครับ ? เดี๋ยวสักพัก พีม่ ติ ร ใจอินทร์ และอ.อุทิศ อติมานะ จะมา คุณควรลองคุยกับเขาบ้าง คือผมต้องกลับไปจบธุรกิจมอเตอร์ไซค์แล้ว คุยกับพวกคุณแล้วปวดหัว อยากไปขี่มอไซค์แล้ว แล้วก็ปวดขี้ตั้งนานแล้วด้วย * ไม่นาน อ.อุทิศ และพี่มิตรก็เดินทางมาถึง พวกเราก็ได้ขอ้ มูลและความรู้เพิ่มเติมจากท่าน ทั้งสอง ซึ่งไม่อาจนำ�มาเปิดเผยในการถอดเทปครั้งนี้ได้ และก่อนกลับได้แอบถามพี่มิตร เรื่องไมโครเวฟและการซ่อมมอเตอร์ไซค์ของอ.ทัศนัย ได้ความว่า แกเลิกอุ่นแกงด้วยแสง แดดแล้ว ตอนนั ้ น มีเงินไปซื้อไมโครเวฟมาใช้ แต่ระหว่างทางกลับบ้านดันทำ�มันหล่นจาก ท้ายมอเตอร์ไซค์์ กลับถึงบ้านหลุดเป็นชิน้ เอาไป Claim ก็ไม่ได้ เพราะไม่ได้ชำ�รุดเพราะอะไหล่ แกเลยประกอบและใช้เท่าที่ทำ�ได้ ปรากฏว่าเกิดประกายไฟเหมือนไฟสปาร์คแป๊ปๆที่ อาหารเวลาอุน่ จนไม่รวู้ า่ ทีอ่ าหารร้อนเพราะคลืน่ ไมโครเวฟหรือเพราะไฟช็อต และมอเตอร์ไซค์ แกก็จะขยันถอดและสามารถถอดอะไหล่ทุกชิ้นออกมาได้ แล้วเดีย๋ วก็เรียกคนหลังบ้านมาใส่ กลับคืนไป

Thasnai Sethaseree : An interview about arts, dogs in heed, and fossil scraps While waiting for Ajarn Thasnai Sethaseree - who was busy fixing his motorbike - we explored his house, which was actually a stately mansion, and saw many changes from years ago. The first striking new member of his house is a microwave!!! His untrained bad-mannered dogs and cats, Ai Janjao, Ai Chaokuay, Sinual and Sinil, hung around and every now and then disrupted the interview. At the end of January we had a chance to hear the presentation of your research ‘Overlapping Tactics and Practices at the Interstices of Thai Art’ at Chiang Mai University’s Faculty of Social Sciences. It seems that the main findings of your research are that Modern art and contemporary art in Thailand have had inseparable relationships with power and the state since their beginnings. Notably in Thailand this relationship between the state and arts doesn’t generate monopolized privileges in freely prescribing various systems of values. But that could happen I there are changes of persons, working methods, and formats that the state use to administer hegemonic intertextuality to reinforce the myth of imaginary Thainess. Importantly these sets of value systems - including systems for artistic values - have been invented and strictly controlled to retain their privilege over society through prescriptions of the imaginary concept of nation, religion and the monarchy. And there remain many other complex details, which we would like you to discuss. I think what you have said better concludes my research than what I said in my presentation. What were the main objectives of this research? How should I begin? Well, if we start from the hypothesis that, opposite to what we used to believe, arts and artists never stand alone or stand exclusively in the imaginary world. So arts, artists and society form a system of relationships, linked to economic, political, religious, educational institutions, as well as the normative frameworks of taste, which each society forms to dictate, judge, honor, and reward creations and their creators. On the other hand, there certainly are works that do not meet standards or those that could not be judged. And this problem does not confine itself only in Thailand; it exists elsewhere. If we begin to understand arts of the past through this framework, I believe it will broaden our understandings of artworks generally, and, importantly, help us get to know what is really contemporary. Isn’t it true that, whatever techniques or forms man uses to distill or present art, it would not be born out of natural mechanisms anyway? That would be true if we equate the value of art with the state of dogs in heat and consummating. Even if we were to accidentally see them or naughtily follow them to see when they will get stuck while mating or when their mating will end.

That makes the art world sound like the world of dog farming since conditions for mating are set, with us watching anxiously at a distance, waiting to see when they will get stuck while mating. But dog mating in nature is very different from reproducing dogs in farms because street dogs just fuck themselves senseless without any worries about their clients or markets. In farms their mating is strictly proscribed and controlled by many factors. So is the art world about farmed dogs or about street dogs running outside the farm? Are we talking about art or dogs in heat? Ok, I just find it naughty to compare art with dog raunchy business. So please rectify any misunderstandings. May I just simplistically conclude that art is the product of an invented value system? Cultural artifacts, such as rituals, traditions and celebrations, as well as other forms of arts, all symbolize a country’s identities and heritage. However, whether you like this idea or not, inventions are simply inventions; and a country’s or nation’s heritage is another kind of invention. Various forms and types of national cultures will continue to be developed, maintained, rescued or preserved, as long as there remains essences and significance within the concept of that nation and country. And if so, that particular culture will appear to carry on reinventing itself and growing. What is peculiar about culture is that it is an invention with life in itself. Usually any life form has its life cycle and will find its end sooner or later. Some might even become extinct, like dinosaurs. So, as invention, any culture, which can adjust itself can extend its life, is very complex. A national symbol? I mean the last dinosaur of this era? Or has Thailand just unearthed the remains of dinosaur fossils under Ratchaprasong road? Starting from art, then doggie business, you have moved on to discovering dinosaurs. I think you should sit down and talk amongst yourself? A part of your research discusses moralistic codes in art. What are they? The moralistic codes I discuss serve to define general norms and beliefs within society since the primitive ages. During pre-modern times - wherever communities or societies exist - there would always be these codes for different functions. If you read Max Weber’s ‘The Protestant Ethic and The Spirit of Capitalism’ , you will see that the Protestant ethic of hard-work made individuals conscious of their obligations, accountabilities, and duties in making sense of their present lives, and was about doing good deeds for their eternal lives in the empire of heaven as believed by Catholics. That kind of consciousness later formed the basis of capitalism. Therefore religious ethics and capitalist social structures relate. And if we want to understand capitalism, it is pertinent that we clearly understand the basis of this kind of ethics too. Thai society is no different in that our moral system tells you what is acceptable or not, what should be censored, and what should be honored. This applies not only to art and culture, but also to other areas or disciplines. This moral system serves to define the frameworks of standard values. For instance, in economy, justice, medical practice, science, environmental technology, education and whatever Thai society might do - either in big or small projects at all levels of development- there will always be a set of moral frameworks to control thinking and operations. And their pervasiveness makes it appear as if these moral systems are naturally normative, not something invented and essentialist. How about the western world? Everywhere the social equilibrium of either a community or a society must be balanced between each of its parts. In primitive societies there were always negotiations within both sacred and profane spaces. During the Middle Ages and the Enlightenment in Europe, feudal systems, aristocracy, clergy, monarchs, and traders all competed for their negotiating powers and social benefits. In Modern times the balance of power was adjusted and reorganized by transforming persons into institutions, which act to balance each other. These are institutions that foster virtues or ethical norms,institutions that maintain the truth or that invent

tools and inventions for proving truth or natural facts, and institutions that nurture beauty or frameworks for defining values of beauty and taste. And within virtues, truths, and beauty, there have been developments in terms of philosophy,history, and historicity separately. Yet what they all have in common is their faith in reasoning. All of them serve to balance society through different sets of terminology: one set for ethics, another for science; and art has its own too. However, as I said earlier, what connects them are their faith in reasoning. So when a scientist search for something, he/she would not worry about ethical repercussions, or worry if his/her invention is beautiful or not. An ethicist would not debate whether his/her belief can be scientifically proved; or an artist does not have to explain truth in his/her art, and does not care if his/her artistic output help generate more good people. This is the Modern model of thoughts in the west, under the logic of divisions of labor, which later generated a new set of problems. Are they different in Thai society? As for Thai society, after embracing modernization since the reign of King Rama IV up till now, its institutions for virtues, truths, and beauty haven’t been working definitely separately. Notably, excuses concerning virtues have been ranked at the top within the hierarchical relationships. And virtues are the values that suppress all other sets of values. For this reason greed is considered disgusting within business circles; scientific understandings and technological inventions have to be produced based on some kind of ‘sufficient’ principles. Arts and artists must reflect hypotheses concerning principles of virtues, without questioning the problems within those principles themselves. The problem is whether other frame of thoughts might be possible. Even thinking on social problems, environments, or some aspect of democratic rights, are limited within very small frameworks, within the moral codes mentioned earlier. Moreover, the complex concepts of karma and barami (inner power caused by accumulative good karma since one’s past lives) have been exploited to justify these systems of thought, to root them deeply in the Thai social psyches, and to establish their unshakable and unquestionable foundations. Therefore no inventions have been possible within Thai society. In the art circle there are usually very few issues those in the inner circle play around with; and usually ready made answers emerge to them, almost like instant-noodle chanting mindlessly about virtues, such as greed, fury, delusion, impermanence, conditionality, all of which are sooooo damn kitsch! I don’t know if this is related to what we’re supposed to discuss here. I flicked through the contents of Thailand’s current constitution, especially Section 3 which is concerned with the rights and freedom of Thai citizens. In this section such terms as ‘state security’, ‘duties of citizens’ and ‘the morale of the people’ appear many times. I noticed that these 3 terms are written as if their meaning is self-evident. Yet every time our constitution is re-written these terms become public issues However, it has never been an issue to really debate their meaning. In this society, I think, these terms have been repeatedly exploited to destroy political opponents, especially when they propose radically different standpoints. Has the same thing happened in the art circle? First of all, the principle of unity, or the logics of the state of unity, is a significant concept for state administration and should be questioned thoroughly within the circle of political science. For those who have been trained in art and design schools in various disciplines, they might be familiar with this principle as all of them have been trained to perceive the world through seeing, imagining, and balanced feeling. They have also been trained to express their balanced and unified imagination through various forms, techniques, and materials. Even if the content within their works come from anxiety or conflicts within their minds or societies, the principle of unity remains the ultimate mantra for composing images within frames, forms, or specific sites, defines their ways of seeing,and unifies and balances their senses and visual experiences. Since their vision - how their eyes functions - and their perceptions have been familiarized with the ‘right’ pitch of artistic compositions under these iron rules of unity, there will be no further questions about how we could possibly judge works of arts, or how we can possibly perceive the world and society differently. This is primarily because unity became a set of fundamental truths. In short, good arts are those composed orderly and reflect unities.

So the concept, philosophy, or principles of art practice have been reduced to only issues or titles of art pieces, as we now can search for them on Google. Does that turn art into the activity of composing images under one single, hollow, content-empty principle that has never been questioned? If so, that would be similar to happens with Thailand’s constitution. Maybe. On a facile level it seems hollow and empty in terms of content, but its true content is not in images of the art on or in the hard-copy books of constitutions, but what hovers above them. And that is what Roland Barthes calls ‘myth’. Can it be concluded that the state of unity or what is presently called reconciliation is the hollowness and emptiness of image-making? Its true content is really something else. I mean what is happening within Thai society right now. Or it could be possible that it was intended for this society to be in states of emptiness, hollowness, and brainless innocence, so that what hovers above those mental states appears more solid and real. Eh…am I really alive? And what exactly is the essence of our ‘duties of citizens’ and citizenship? And what about the roles of the art and being artists? Or my citizenship has not come with my birth but was given afterward along with a set of proscribed duties, and could be deprived? I, on the other hand, have no right to choose or reject my citizenship and my duties as a citizen of this country. Or to be more precise, I have no stake of ownership in the concept of citizenship within this country; and the same goes with artists in terms of being good citizens within the art world. I kind of understand that what happens in art galleries/museums is essentially similar to shopping malls. That is, they are spaces of people without their own identities. They just walk in to chill out, as described in The Society of the Spectacle by Guy Debord. So how did it happen? I meant the (inseparable) relationship between political unity and artistic unity. These principles or logics of unity can be traced back to western culture, since the Greeks: the concept about ‘the world of forms’ and perfection in representing the world in terms of Platonic social idealism, especially in The Republic. This kind of ideal perfection resembles the appearances of Greek gods, reflecting ideal perfection in human proportion. The concept is also reflected in the use of the Golden Section for the design of Greek temples. The same principles were later applied to ideas concerning the duties of Roman citizens. In the Middle Ages the same concept was reinterpreted in the theme of (separation and) reunion and the unity between this world and the Empire of Heaven, along with other explanations of how cosmological and natural systems connect. Then during the Renaissance the same concept was realized through the Renaissance principles of mathematical perspective, starting from 1-point perspective. This was later developed into more complex systems of visualizing the world through the use of multiple vanishing points. Then came the era of Gutenberg’s movabletype printing, which led to standard movable types. Standardization of Latin language, especially its grammar, became more strict, leading to the establishment of municipalities and political administrations under the concept of the ‘Modern nation’ from the middle of the 18th century to its apex at the end of the 19th century. And that was called the Modern World, when Modern art also emerged. Modern art in the west resulted from a long-term historical development under the logic of unity, for over 2000 years. This unity, which existed within their (western) consciousness, claims strong relationships and symbioses between lives, the cosmos, a social administrative structure and art. Currently there have been many discussions about social structures and life in terms of political discourses. If art is a part of the logic of unity, art is therefore a product of power. And unity within the art has been used as an unquestionable excuse, asserting monopolized privileges while justifying the existence of political institutions. This includes an imagination we might think we have naturally, but

actually was administered through the same principles. This also includes our formats of life experiences or tastes, all of which have been designed to be in the same direction, without us knowing this. By understanding political administrations and how power functions through general political studies we are enabled to ‘materialize’ the problems through fights for power. There are actually physical transfers of power in the sense that we can see where powers were and how they can be taken out,moved to places, or removed. As Foucault said, power, in relation to knowledge in the west since the 18th century, has been difficult to detect, yet difficult to reject, as it is around us, in the air, in our breath, and even within ourselves. Now I begin to get the picture, but cannot imagine what would happen next. If the imagination we thought of as a human precious property that could secure our freedom and independence has actually been administered, then our tastes in terms of eating, shitting, fucking, sleeping, as well as understanding and experiencing the art, have all been invented and installed; and imprison us in the deepest part of our being, perhaps at the innermost consciousness. Can we then conclude that the success of power is that it manages to administer society into unity, and that that same power also administers the unity in our lives, consciousnesses, imagination, tastes and arts? You should investigate within yourself why we are familiar with looking at a beautiful piece of art; and many others think likewise, while you might feel discomforted to see arts created erratically or arts by those who have not been properly trained in art schools. Or see the difference between trekking in forests and strolling in parks, in terms of direction, space, and navigation. Which ones are you more familiar or comfortable with? And where did these familiar experiences come from? From birth or from training? Power does not administer us. It is us who familiarize ourselves with how power operates. That a damn cool line. I give you five! Can we say that the logic of unity is the essence that has been used in many dimensions to assert monopolized privileges within Modern nation states and later nationalism? What I attempted to explain is that this set of logics is rooted in human anxiety about the unknown world since the dawn of time. This was initially explained ontologically, which later became a crucial principle of epistemology, especially when man thinks that he can invent tools or theories to help clarify those ambiguities or anxieties so that man can better visualize them. This happened in such disciplines as theology, aesthetics, and natural sciences. And it seemed that what exists outside (us) was clear and could be explained in order and through harmonious narratives. The same occurred in how historical writings were generally studied. And that eventually became exploited as facts, which were then used to sustain political power. You should look at teaching and learning within the usual art schools. They always talk about inspiration, or ambiguous childhood inner feelings, or mystery of nature and the cosmos. All these end at the presentations of ideas through rather systematically organized forms, with a kind of almost scientific discipline.For instance, a particular type of line must be used to express a particular feeling, or a specific tone expresses this and that, or this and that form results in such and such a spectacularly special effect. But if we ask anyone who hasn’t been trained in art schools if they can have feelings, they would all say they certainly can. I meant feeling, appreciating, being moved etc., including feeling perplexed by various mysterious abstract states. But those feelings may not come from the same kind of perceptual mechanisms as those of trained artists. And they would not have skills or special virtuosities to describe them in terms of scientific formulae. They certainly are not able to understand how visual elements and grammar operates in the same way an artist can. The problem is how we might judge the value of artworks. Perhaps they should get some training to familiarize themselves with art grammar and languages, before they can come back and talk. But we should not forget that the grammar of language in

the art world is different from other forms of languages. For example, the Thai language we all use here and on various occasions. You can scold others,making sarcastic comments or, on the other hand, you can use Thai language to suck up to big guys too. With the grammar of the art world, you may have content that is aggressive, cynical, or disgusting, but when you transpose them into art languages, you will organize those contents within the frames that you initially assume others will understand. And this is very, very, different from scolding, satires, or swearing in normal language: being verbal languages,body language, or facial expressions. I think the art in Thailand is similar to what you have said. That is, it functions to swear and to ass-lick whoever with the techniques only art can do. And that means using swear words or ass-licking words as titles of art works.But I also see some art with political content, either swearing or ass-licking. Isn’t that correct? If you have been trained to write well, you would know how to refine your sentences and use appropriate vocabulary, then you will be able to use this skill at will. For example, if you were a reporter, you would write news; if you were an academic, you would write your research. Even if you change from one career to another, your language skills will enable you to make a living. I am, however, not sure if those are writing professions. The same goes to artists. I’ve seen some Thai artists working with ideas about politics, either the politics of the Thai government, or other political issues, such as the hatred of capitalism, globalization, America, or a generalized western world. This content has been presented through various media, such as painting, video art, performance, installations, and other forms of conceptual art. These works of art are only concerned with what we already have seen or read in newspapers. They just follow trends; whatever is popular at that time. Just like when you assign your students to write an essay and find information to support their arguments, then they will be able to finish their assignments. Then if the second essay is about religious beliefs, they will also be able to do this well because everything is on the internet. But my question is whether or not this makes them writers. The same goes to artists. Which ever techniques or media they use, or no matter how aggressive their rhetoric is or how treacherous the symbols they use, they will never turn them into artistic activities unless they manage to turn them into political acts. Or their works would not be dissimilar to titillating students’ assignments. What about arts with dreamy personal content? Nobody complains about that. It is the same as plucking your underarm hair at home. Who can bother you? But doesn’t art always demand viewers’ attention? If plucking your underarm hair is important enough for others, there shouldn’t be any problems. The thing is, you can fart or throw shit to anyone’s house. That’s your own business. But if it is not a public issue, that kind of action is entirely yours. Then why do you want to be acknowledged by others? But if that action of yours leads to various debates that you allow others to partake in, then that activity is no longer only a personal matter. I think that the art world is thinking that they help each other pluck their underarm or buttock hair. The conclusion of your research seems different from what is usually written about Modernism in the west in that most books tend to say that modernity is about breaking away from and sometimes countering traditions. You, on the other hand, write that modenity is the highest level of development of power under the logic of unity, especially modern art, which is a significant tool for catalyzing modern power. In Thai society, I can see that modern arts haven’t separated from or act against tradition; but became mere tools for traditions to change their outfits. Now back to the west again; every textbook states that the progress of post-modernists is questioning modernity. This is where what I learnt from you baffled me. We can start from the latter issue. Postmodernity does not have any consensus on questions or problems concerning modernity.Some say that postmodernity is critical towards modernity. Some say

postmodernity is a temporary and confusing period that will soon pass. And so on. On the whole it is just the attitude towards phenomenal changes of the age. And this is full of philosophical conflicts. It will be smashing if we examine this on an epistemological level,which might enable us to see what characterizes postmodernity and modernity, and not to see them as changes in terms of styles of thinking or styles of design, art or lifestyle. My work hasn’t reached that point yet. My referee just blew the whistle.Time’s up! So I have to wait for the next match. Then what’s the other issue? Modernity and traditions in the western world. They are similar to modernity and postmodernity. If we study them superficially at the level of phenomena (newness, oldness, or that kind of stuff) we will reach the same conclusion as you have read from those books about the rise of modernity. But if we read those original texts from the past and try interpreting them, we might arrive at new conclusions. For instance, if you read George Berley from the 17th century, or look at prints and drawings of specimens of plants, stones, animals and insects from the 18th-19th century,or even Nietzsche’s writings, and especially Wittgenstein’s Philosophical Investigations, you will find a lot of anxiety; and this is evidence of how man perceived the world organized under the logic of unity. Even education, physics, astronomy, biology, or religions are only a human attempt or desire to collate external issues to calm down anxieties through an ambition to attend to unity or holism, which might be beyond their own perceptual threshold. What we have been able to attain so far are only collages of truth. And what about Thai society? What characterizes modernity and postmodernity here? I assumed because I was too lazy to extrapolate that, as you already know, modernity, modernism and modernization are similar or dissimilar in what respect, how different, and to what extent? And if I am to conclude imprudently for you to do your own homework: modern art in Thailand, if we stick with the definition in those books you mentioned a second before, began in the 90s. And the Chiang Mai Social Installation Project has been the most significant movement over the past 7 years. Before that we didn’t have modern art per se. During those 7 years and afterwards this movement caused a stir within the Thai art circle and changed it. Interestingly, the Chiang Mai Social Installation Project has been mentioned rarely in the history of Thai art. Was it because the essence of the movement during that time caused the erosion of political problems, social power, and the circle of institutional arts? While the set of power relationships you mentioned at the beginning of this interview still maintain important roles; and certainly play a significant part in proscribing Thai consciousness and the routes of Thai-styled history of arts. Those who joined that movement were both from Chiang Mai and from outside Chiang Mai. Some even came from abroad. They all have different interests. Some joined simply to use it to springboard themselves to international art scenes; and that was a hot issue that the movement’s organizers criticized. Some joined with types of shared anxieties, not only in terms of artistic activities, but also about society at large. Some just joined because they were giddy. There are so many reasons, and there is no way to find a single set of explanations for such phenomena. However the movement during that time exposed existing splits or even caused the splits within those problems discussed earlier. And after that, have we arrived at postmodernity? I mean now. What we discussed earlier, either frameworks of state power, or the logic of unity etc. are the attempts of groups of people who made things happen and thought they had absolute control. But if you look at things that happen in everyday life out there, they are all arbitrary. Life is full of intertwining and layerings of whatever. Try going to Sunday market, or Kaosarn, or Patpong, or even looking at oneself. They have been like that since who knows when till now, while modernity in Thai society (if it really exists) cannot deal with them. But the modern arts that emerged from the Chiang Mai Social Installation Project have utterly different characteristics from modern arts in western world, almost like the sky and the abyss, because they are full of chaos, and

actually are critical of orders. The reason I said the Chiang Mai Social Installation Project was the beginning of modern arts in Thailand was because that movement managed to criticize norms and traditions of power in a broad sense, and was not limited to power of the mainstream art institutions. However, in terms of forms, they don’t look like Picasso, for sure. It seems that since 1998, when the Chiang Mai Social Installation stopped, we have jumped into our postmodern era? Are you talking about life out there or about arts? As for life out there, whether there is postmodernity in the west or not, we have erratically made connections, or to make it sound cool, we have created connectivity already. But in the style of arts, design, or architecture, if they lack (political)consciousness, as what happened with the Social Installation during 1992-8, I don’t think they are any different from Thai modern arts at its beginning. That is, they simply changed from paintings or sculptures to multimedia, using more super duper techniques, or turned to installation, conceptual art, community-based art projects. Whatever they are, they are just another kind of arts. What do you think about arts in Chiang Mai right now? What is interesting is that many people refuse to define the activities they’re doing as art, and try to find more and more strange things to do.Curiously, why do these people detest arts or being called artists so much? Try talking to them, you’ll find that everyone tries to stay away from talking about or being asked about art and its meanings. It’s funny that all we are trying so hard to exhibit. Some just spend all their days thinking who will pay for the printing costs of the current exhibition catalogues. Some forgot their wives and children, and rush hurriedly to meet famous curators who just happen to be in town. This happens while Chiang Mai remains the city of other arty types: those who like to paint flowers, those who love painting mountains, painting people, or those who love finding something to press and scratch on papers and call them prints, or those who crumble whatever they can get their hands on and then form them and leave them in the sun while doing this and that endlessly. It looks like they’re faking it and trying to get away from the art world, almost like a husband and wife sulking at each other, while sometimes peeking a bit, sending sickly sweet smiles, and waiting for when they will be taken on a tour to Venice. I can see that this makes whatever they are doing questionable, and I can see no EGGPLANT points in denying it. If they want to say there are problems in the old art world, just say it. Or if they want to make whatever becomes another kind of art, different from the old stuff, that’s another matter. Now I begin to get why you said it was just about finding new issues in making art in the same old world. Nothing different from finishing school assignments. Can we talk more about the Chiang Mai Social Installation Project? In a bit, P’Mit Jai-in, and Ajarn Utis Atimana will be here. You should talk to them. I definitely have to finish my motorcycle business. Talking to you guys has given me a headache and I have wanted to take a shit since …god knows. *Not for long Ajarn Utis and P’Mit arrived and, from both of them , we gathered more information and knowledge, which, unfortunately, cannot be disclosed here. Before we left we secretly asked P’Mit about Ajarn Thasnai’s microwave and motorcycle fixing hobby, and was told that he stopped warming curries with sunlight, and it just so happened that he had some money to buy a microwave. But on his way back he dropped it from the back of his motorbike and it broke into pieces. However, he could not claim the microwave’s warranty because it was not broken because of any malfunctioned parts. He then ended up trying to fix it and tried to use it as it could be possible. There will always be electrical sparks when he warms food to the point he wasn’t sure if his food gets warm because of what. As for motorcycles, Ajarn Thasnai had been so keen to take it apart that he cannot fix it back. Soon he will have to call someone from the back of his house to do this dirty job.

เชียงใหม่นาว! นิทรรศการสำ�รวจเมืองเชียงใหม่ผา่ นกิจกรรม ทางวัฒนธรรมร่วมสมัย บรรณาธิการ แร็บบิตฮูด้ สตูดโิ อ .LL. เนือ้ หาภาษาอังกฤษ ดร. เถกิง พัฒโนภาษ บรรณาธิการภาษาอังกฤษ ดร. ไบรอัน เคอร์ตนิ ออกแบบกราฟฟิก แร็บบิตฮูด้ สตูดโิ อ .}}. ถ่ายภาพ แร็บบิตฮูด้ สตูดโิ อ .ll. พิมพ์ทป่ี ระเทศเชียงใหม่ Chiang Mai Now! Exhibition presenting Chiang Mai through visions of contemporary cultures Editor Rabbithood Studio .}{. Translator Takerng Pattanopas, PhD English Editor Brian Curtin, PhD Graphic Design Rabbithood Studio .][.

บันทึกของภัณฑารักษ์ “เชียงใหม่นาว!” นิทรรศการสำ�รวจเมืองเชียงใหม่ผา่ นกิจกรรมทางวัฒนธรรมร่วมสมัย เมืองเชียงใหม่ สร้างขึน้ ในปี พ.ศ.1839 โดยพญามังราย จะมีอายุครบ 715 ปี ในปี พ.ศ. 2554 มีจำ � นวนประชากรมากเป็นอันดับสี่ของประเทศ มีความเจริญทาง เศรษฐกิจและมีค่าครองชีพสูงเป็นอันดับสองของประเทศ รัฐบาลมีนโยบายพัฒนา เชียงใหม่ให้เป็นเมืองสร้างสรรค์ (Chiang Mai Creative City) เพื่อพัฒนา เชียงใหม่ให้เป็นสถานที่ที่น่าสนใจสำ�หรับการใช้ชีวิต การทำ�งาน การทำ�ธุรกิจ และการลงทุนด้วยความคิดสร้างสรรค์ “นาว!” คือห้วงเวลาชั่วขณะของความโกลาหล ในที่นี้ไม่ได้มีความหมายถึงความ สับสนวุ่นวายที่จะนำ�ไปสู่หายนะแต่หมายถึงปรากฏการณ์ที่ดูเหมือนว่าเกิดขึ้น อย่างสะเปะสะปะ(random) แต่ที่จริงแล้วแฝงไปด้วยความเป็นระเบียบ(order) “นาว!” เกี่ยวข้องกับการรับรู้โดยตรงของปัจเจกบุคคล หมายความว่าเราอาจจะ รับรู้ “นาว!” ได้ไม่เหมือนกันไม่เท่ากันและอาจจะไม่ใช่เวลาเดียวกัน แม้แต่ในวิชา ฟิสิกส์สมัยใหม่ก็ยังไม่สามารถอธิบายการรับรู้สภาวะของ “นาว!” ได้อย่าง ชัดเจน ในทางพุทธศาสนาเน้นความสำ�คัญของการใช้ชีวิตอย่างมีสติรู้เท่าทัน “นาว!” เพื ่ อ ลดความหลงผิดซึ่งเป็นเหตุของความทุกข์ในชีวิต “นาว!” อ้างถึง สภาวะที่อธิบายได้ยากเพียงชั่วขณะหนึ่ง มีความคลุมเครือ มีแรงกดดันเนื่องจาก เป็นสภาวะที่เปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา “เชียงใหม่นาว!” เกิดจากคำ�ถามง่ายๆว่า “ศิลปะเชียงใหม่ตอนนี้เป็นอย่างไร? และไปถึงไหนแล้ว?” สิ่งที่น่าสนใจคือคำ�ว่า “ศิลปะ” และคำ�ว่า “ตอนนี้!” ซึ่ง หมายถึง “ศิลปะร่วมสมัย?” “เชียงใหม่นาว!” คือนิทรรศการศิลปะร่วมสมัยที่ รวบรวมผลงาน กระบวนการ ประสบการณ์ กิจกรรม การแก้ปัญหา รวมถึง การทดลอง ทางศิลปวัฒนธรรม ซึ่งเกิดขึ้นจริง และ กำ�ลังดำ�เนินอยู่อย่าง โกลาหลในเมืองเชียงใหม่ “เชียงใหม่นาว!” คัดเลือกศิลปินนักวัฒนธรรมจำ�นวน 12 ท่าน โดยที่แต่ละท่าน มีลักษณะร่วมกัน คือ พยายามพึ่งพาตัวเองและเป็นอิสระจากสถาบันของรัฐ สร้างพื้นที่ มีแ นวความคิด ปรัชญา ความเชื่อของตนเอง ใช้ชีวิตและทำ�งานเพื่อ พิสูจน์สิ่งที่ตัวเองเชื่อ ลักษณะร่วมสุดท้ายคือทุกท่านอาศัยหรือทำ� งานอยู่ในเมือง เชียงใหม่ “เชียงใหม่นาว!” ตามด้วยเครื่องหมายอัศเจรีย์(!)แสดงปริวิตกต่อ สถานการณ์ของสังคมที่เรากำ�ลังเผชิญหน้า

Printed in Chiang Mai.

“เชียงใหม่นาว!” ไม่ได้นำ�เสนอโครงการทางวัฒนธรรมที่ดีที่สุด หรือที่ประสบ ความสำ�เร็จมากที่สุด แต่เป็นการนำ�เสนอความพยายามในการสร้างสรรค์ กิจกรรมทางวัฒ นธรรม ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงปัญหา อุปสรรค หรือแม้แต่ข้อ บกพร่องทางความคิดอันสลับซับซ้อน สืบเนื่องมาจากผลกระทบของการพัฒนา

ขอขอบคุณ

Curator’s Note

บริษทั ไทยเบฟเวอเรจ จำ�กัด (มหาชน) / หอศิลป์ บ้านจิม ทอมป์สัน / นิตยสารอะเดย์ / นิตยสารอาร์ตโฟร์ดี / นิตยสารไฟน์อาร์ต / นิตยสารจีเอ็ม / นิตยสารดิฉนั / นิตยสารอิมเมจ / นิตยสารบี / นิตยสารรูม / นิตยสารลิปส์ / นิตยสารเกฟโรช / นิตยสารฮิพ / หนังสือพิมพ์ เดอะเนชั่น

Chiang Mai Now!: Surveying Chiang Mai Through Contemporary Cultural Activities

Photographer Rabbithood Studio .//.

Acknowledgements Thai Beverage Public Company Limited / The Jim Thompson Art Center / a day Magazine / art4D Magazine / Fine Art Magazine / GM Magazine / Dichan Magazine / Image magazine / BE magazine /room magazine / LIPS Magazine / Gavroche Magazine / HIP Magazine / The Nation Newspaper

Founded in 1296 AD by King Mungrai, Chiang Mai is 715 years old this year. It is the 4th most populous region in Thailand and ranks No. 2 in terms of cost of living. The Thai government currently aims to turn Chiang Mai into a creative hub for the country and is developing it as a site for such investment. ‘Now!’ is a period of chaos, but this does not necessarily lead to disaster. Phenomena that can appear random have an inherent order. ‘Now!’ relates to individual perceptions. This means we will perceive ‘Now!’ in different ways, not equally and not simultaneously. Even physics cannot explain the perception of ‘Now!’. Buddhism stresses the significance of ‘Now!’ for living, as a means to transcend suffering caused by self-deception. ‘Now!’ refers to a momentarily inexplicable state; one that is obscure and under pressure from the fact that everything is constantly in a state of flux. Chiang Mai Now! resulted from a simple question, “How is art in Chiang Mai now?” The words ‘art’ and ‘now’ instigate considerations of contemporary art. Chiang Mai Now! is an exhibition of contemporary art that collates artworks, processes, experiences, activities, solutions, and cultural experiments from the chaotic environs of the city of Chiang Mai. Chiang Mai Now! selected 12 groups of artists and cultural activists. All of them share the characteristics of self-sufficiency and operate independent of the State. They have created their own spaces, concepts, philosophies and personal beliefs. They all live and work to prove what they believe in. Most of them live and work in Chiang Mai. The exhibition title uses an exclamation mark to express our distress for certain social problems we are facing now. Chiang Mai Now! is not a survey of the ‘best’ art or cultural activism from the region. It showcases many endeavors to ensure an understanding of diverse activities that reflect different problems, obstacles and even aberrations of certain ideas. The works

เศรษฐกิจ สังคม การศึกษา สิ่งแวดล้อม รวมถึงประเด็นทางการเมืองในพื้นที่ ที่มีความแตกต่างหลากหลายทางวัฒนธรรม สถานการณ์ของความสัมพันธ์ระหว่างผู้คนที่มีความหลากหลายทาง วัฒนธรรมนั้นไม่ได้จำ�กัดอยู่แต่ในพื้นที่ของเมืองเชียงใหม่เท่านั้น ถึงแม้ว่า เชียงใหม่จะเป็นจุดเริ่มต้นของการสำ�รวจกิจกรรมทางวัฒนธรรมในครั้งนี้ แต่ความคิดนั้นไม่มีพรมแดน การนำ�เสนอผลงานของศิลปินนักวัฒนธรรมจาก เชียงใหม่ที่ส่วนใหญ่ปฏิบัติงานลงพื้นที่ในสังคม ต้องอาศัยการมีส่วนร่วมของผู้ ชมงานเพื่อเติมเต็มความเข้าใจ ในกิจกรรมที่เกิดขึ้น เมื่อใดก็ตามที่พยายาม อธิบายความหลากหลายทางวัฒนธรรมซึ่งมีความสลับซับซ้อนและโยงใยกับ ความเปลี่ยนแปลง โดยที่ไม่ได้เข้าไปมีส่วนร่วมกับกิจกรรมที่เกิดขึ้นจริงนั้น ได้ ท ำ � ลายคุ ณ ค่ า ของประสบการณ์การรับรู้ความซับซ้อนของความหลาก หลายลงไปด้วยพร้อมๆ กัน เนือ่ งจากข้อจำ�กัดของภาษาทำ�ให้สิ่งที่มีความซับซ้อน และมีบริบทเฉพาะอันหลากหลายกลายเป็นความเข้าใจกว้างๆเพียงหนึ่งเดียว สิ่งที่ “เชียงใหม่นาว!” พยายามจะทำ�คือการเปิดพื้นที่ให้กับความหลากหลาย ทางความคิด ความเห็น การมีส่วนร่วม และกิจกรรมต่างๆ ซึ่งสามารถ เหลื่อมซ้อนกันได้ เจริญเติบโตเองได้ โดยที่ไม่ว่าผู้ชมจะยืนอยู่ในสถานะใด ก็สามารถสร้างประสบการณ์การเรียนรู้ร่วมกัน เพื่อทำ�ความเข้าใจสถานการณ์ ทางศิลปวัฒนธรรม ณ ห้วงเวลาที่สังคมไทยเต็มไปด้วยความหลากหลายทาง ความคิดที่ซับซ้อนและเปราะบาง “เชียงใหม่นาว!” ได้แตกแขนงความร่วมมือและกิจกรรมย่อยๆออกจากผลงาน หลักของศิลปินนักวัฒนธรรม เป็นวิธีการเปิดพื้นที ่ โ ดยเฉพาะพื้นที่ในสถาบันทาง ศิลปะอย่างหอศิลป์ ด้วยการคืนอำ�นาจของการให้ความหมายในงานศิลปะ กลับไปสู่ศิลปินนักวัฒนธรรมและผู้ชมในฐานะผู้ร่วมสร้าง หลังจากเสร็จสิ้นนิทรรศการ เรามีความตั้งใจอย่างยิ่งที่จะจัดพิมพ์์สูจิบัตรเล่ม ที่สอง ครอบคลุมเนื้อหาของผลงานที่ศิลปินวัฒนธรรมสร้างสรรค์ขึ้น รวมถึง กิจกรรม ประสบการณ์ และ การเสวนา ไม่ใช่เพียงเพื่อบันทึกสิ่งที่เกิดขึ้น ระหว่างนิทรรศการเท่านั้น แต่ต้องการบันทึกความพยายามและการมีส่วนร่วม ของผู้ชมที่ได้กลายเป็นหนึ่งในศิลปินนักวัฒนธรรมอีกด้วย ศิลปะเชียงใหม่ตอนนี้เป็นอย่างไร? และไปถึงไหนแล้ว? อาจจะไม่ใช่คำ�ถามที่ น่าสนใจเท่ากับคำ�ถามที่ว่า แล้วชีวิตคนไทยตอนนี้เป็นอย่างไร? และเรากำ�ลัง จะไปที่ไหนกัน?

อังกฤษ อัจฉริยโสภณ

are concerned with developments in economics, society, education, the environment, and other political issues within this city of cultural diversity. The city of Chiang Mai was the starting point for us but we don’t confine ourselves to it. There should be no boundaries to our imagination. Most of the works here require participation from viewers to complete the art. In order to understand Chiang Mai’s cultural diversity (which intertwines so many issues) without experiencing it risks undermining the very proposition of diversity. And here we prioritize perception rather than verbal language because the latter can generalize what is multifaceted and contextual. Chiang Mai Now! attempts to open a new space for the diversity of thoughts, opinions, the participatory, and multifarious activities. Many of these cultural endeavors can overlap others. No matter what position the viewer is in, these endeavors can grow and generate shared learning experiences. This will hopefully lead to better understandings of artistic/cultural work amidst fragile and complex differences within contemporary Thai society. By mounting this exhibition in a public art institution, Chiang Mai Now! further extends ideas of collaboration and activism through welcoming a broad section of society. After this exhibition is finished we aim to produce a second exhibition catalogue of the proceedings. This will be a document of the many facets of Chiang Mai Now! as it was showcased in BACC, including the participation of viewers and their dialogues with the works. How is art in Chiang Mai? How far has it gone? These questions may not be as interesting as questions about what kinds of life Thai people lead and where they are heading. Angkrit Ajchariyasophon