Action Field Kodra 2012: Heterodox Modernity by Theophilos Tramboulis

πεδίο δράσης κόδρα 2012 / actionfield kodra 2012

12η έκθεση σύγχρονης τέχνης

07-18 / 09 / 2012

12 exhibition of contemporary art th

Αντιδημαρχία Παιδείας, Αθλητισμού, Πολιτισμού & Νεολαίας

municipality of kalamaria

Deputy of Education, Sports, Culture and Youth

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΚΟΔΡΑ2012

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

12η έκθεση σύγχρονης τέχνης Πρώην Στρατόπεδο Μακεδονομάχου Κόδρα, Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Διοργάνωση Δήμος Καλαμαριάς Καλλιτεχνικός Διευθυντής Διευθυντής Τεχνικής Υποστήριξης Υπεύθυνη Χορηγιών

Γιώργος Καζαντζής Χαραλαμπος Μπελόκας Μαρία Χατζηθεοδώρου

Έκθεση Επιμελητές Διεύθυνση Παραγωγής Διεύθυνση επικοινωνίας Βοηθοί Επιμελητών Φωτισμοί Ήχος Τεχνικές Κατασκευές Μεταφορά έργων Tεχνικός εξοπλισμός Εκτυπώσεις Γραφείο Τύπου Βοηθοί Παραγωγής Συντονιστής Εθελοντών Πρακτική Άσκηση

Μαρία Κενανίδου, Δημήτρης Μιχάλαρος, Θεόφιλος Τραμπούλης Γιώργος Βασιλόπουλος Τάνια Μινογιάννη Χριστίνα Ζαρογιάννη, Κατερίνα Σύρογλου, Τατιάνα Βέρμπη Γιώργος Ματουσίδης (Βοηθοί: Zήνων Τσίμινας, Άρης Δελής) Παύλος Γαβριηλίδης Παραγωγικό Εργαστήριο Εθελοντικής Εργασίας Θεσ/νίκης Μπεργελές Στυλ. Αθανάσιος Μαλατάντης Ιωάννης, Diapason Colour Consulting Group, Φωτοτυπικό Κέντρο Καλαμαριάς Σάκης Αποστολάκης Νίκος Βαρυτιμιάδης, Δημήτρης Καρλαφτόπουλος, Γιάννης Κωνσταντάκης, Νίκος Τσικούρας Μάκης Ανανιάδης Κωνσταντής Γιώτης

Κατάλογος Επιμέλεια Συντονισμός Έκδοσης Σχεδιασμός Μεταφράσεις Διαχωρισμοί - Εκτύπωση καταλόγου

Μαρία Κενανίδου, Θεόφιλος Τραμπούλης Θεόφιλος Τραμπούλης Κατερίνα Σταφυλίδου Δέσποινα Λάμπρου, Θωμάς Μικρούλης, Ελεάννα Πανάγου, Βασιλική Πολυχρονοπούλου Thessprint Α.Ε. Γραφικών Τεχνών

12th exhibition of contemporary art Former military camp Kodra, Kalamaria, Thessaloniki, Greece Organizing Institution Municipality of Kalamaria Art Director Manager of Technical Support Sponsorship Consultant

Yorgos Kazantzis Haralampos Belokas Maria Chatzitheodorou

Χαιρετισμοί Δήμαρχος Καλαμαριάς Eντεταλμένος Δημοτικός Σύμβουλος για θέματα Πολιτισμού Καλλιτεχνικός Διευθυντής

6 8 10

Κύριο πρόγραμμα / Eτερόδοξο Κείμενο επιμελητών

12 14

Συνέδριο

What we want Σημείο Φυγής Stopover Post – Colonial Photo Studio

28 82 142 174

Συνεργασίες

200

Παράλληλες εκδηλώσεις Tanz macht Frei ImagiNation Civic

206 208 214 224

Cyber Art Space

238

CONTENTS Welcome Notes Mayor of Kalamaria City Councillor responsible for Culture Artistic Director

6 8 10

Main Exhibition Program / Heterodoxo Curators text

12 14

Conference

What we want Vanishing Point Stopover Post – Colonial Photo Studio

28 82 142 174

Collaborations

200

Parallel Events Tanz macht Frei ImagiNation Civic

206 208 214 224

Cyber Art Space

238

Exhibition Curators Production Manager Communication Manager Curators assistance Lighting Sound Special constructions Transportation of art works Technical Equipment Prints Press Office Production Assistants Volunteers Coordinator Internship

Maria Kenanidou, Dimitris Michalaros, Theophilos Tramboulis Yorgos Vassilopoulos Tania Minogianni Christina Zarogianni, Katerina Siroglou, Tatiana Verbi Yorgos Matousidis (Assist.: Ζinon Tsiminas, Aris Delis) Pavlos Gavrielidis Volunteers Workshop of Thessaloniki Bergeles St. Αthanasios Malatantis Ιοannis, Diapason Colour Consulting Group, Κalamaria Copycenter Sakis Apostolakis Nikos Varitimiadis, Dimitris Karlaftopoulos, Yannis Konstantakis, Nikos Tsikouras Makis Ananiadis Konstantis Yiotis

Catalogue Editors Coordination Graphic Design Translations Printing / Films / Binding

Maria Kenanidou, Theophilos Tramboulis Theophilos Tramboulis Katerina Stafilidou Despina Lambrou, Thomas Mikroulis, Eleanna Panagou, Vassiliki Polyxronopoulou Thessprint S.Ε. Graphic Arts

ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΚΟΔΡΑ2012

n Greek history, no other cultural meeting has been such a stable point of reference for the

την ιστορία της Ελλάδας καμία άλλη συνάντηση πολιτισμού δεν αποτέλεσε σταθερότερο

contemporary cultural processes like Action Field Kodra. Maybe because no other idea has ever

σημείο αναφοράς στο σύγχρονο καλλιτεχνικό γίγνεσθαι όσο το Πεδίο Δράσης Κόδρα. Ίσως, γιατί

entered city life the way this art festival started twelve years ago at Kalamaria, Thessaloniki –

καμία άλλη ιδέα δεν μπήκε στη ζωή μιας πόλης με τον τρόπο που ξεκίνησε πριν από δώδεκα χρόνια,

spontaneously, tentatively, openly and by the sea.

αυτό το εικαστικό φεστιβάλ στην Καλαμαριά της Θεσσαλονίκης – αυθόρμητα, διερευνητικά, ανοιχτά και παρά θιν’ αλός.

And when an event depicts the need for expression, reflection and communication so naturally, freely and effectively, too, one has the feeling that a true community of culture is feasible even

Και όταν μία διοργάνωση αποτυπώνει με τόση φυσικότητα, ελευθερία και μαζί, συνέπεια, την

at difficult times like the ones we are experiencing.

ανάγκη για έκφραση, στοχασμό και επικοινωνία, έχει την αίσθηση κανείς, ότι ακόμα και σε δύσκολες εποχές, όπως είναι αυτή που ζούμε, μία αληθινή κοινωνία πολιτισμού είναι εφικτή.

Dear friends of art, Αγαπητοί φίλοι της τέχνης, in this edition you will recognize all the elements that formed Action Field Kodra during its long course. You will recognize the creative spark of artists and curators, the polyphony in an

στην έκδοση αυτή θα αναγνωρίσετε όλα τα στοιχεία που διαμόρφωσαν το Πεδίο Δράσης Κόδρα στη

organizing team moving dynamically and effectively, the recognition by greek and internation-

μακρόχρονη πορεία του. Θα αναγνωρίσετε την προσπάθεια και τη δημιουργική σπίθα καλλιτεχνών

al bodies, and most importantly, the intellectual equipment offered by the art works of young

και επιμελητών, την πολυφωνία μέσα σε μια ομάδα διοργάνωσης, που κινείται δυναμικά και

people as well as by the penetration into the historic and artistic sources of the city.

αποτελεσματικά, την καταξίωση από ελληνικούς και διεθνείς φορείς και κυρίως, τον πνευματικό εξοπλισμό που προσφέρουν τα έργα τέχνης νέων ανθρώπων, αλλά και η διείσδυση στις ιστορικές και

This year, Action Field Kodra participates at the celebration for the one hundred years of Thessa-

καλλιτεχνικές πηγές της πόλης.

loniki. It celebrates and at the same time it reflects. It invites to a unique experience of aesthetic entertainment and, also, it presents the challenge to look upon the daily routine creatively,

Φέτος, το Πεδίο Δράσης Κόδρα συμμετέχει στον εορτασμό για τα εκατό χρόνια της Θεσσαλονίκης.

humanely, inside the city, inside nature, next to Thermaikos.

Γιορτάζει και ταυτόχρονα, αναστοχάζεται. Προσκαλεί σε μια μοναδική εμπειρία αισθητικής ψυχαγωγίας και μαζί, προκαλεί να δούμε την καθημερινότητα δημιουργικά, ανθρώπινα, μέσα στην

From the Municipality of Kalamaria and me personally, a warm thanks to the creators who

πόλη, μέσα στη φύση, δίπλα στον Θερμαϊκό.

participate with their works, but also to everybody who has helped realizing Action Field Kodra 2012 and this collective edition with their work, scientific interest and creative intervention. We

Από τον Δήμο Καλαμαριάς και εμένα προσωπικά, ένα θερμό ευχαριστώ στους δημιουργούς που

wish the authenticity and the classical value of this edition to have a special place in your heart

συμμετείχαν με τα έργα τους, αλλά και σε όσους με τη δουλειά τους, το επιστημονικό ενδιαφέρον

and your bookcase for all the lucky you who will have it.

τους και τη δημιουργική τους παρέμβαση βοήθησαν στην πραγματοποίηση του Πεδίου Δράσης Κόδρα 2012 και την υλοποίηση αυτής της συλλεκτικής έκδοσης. Σε σας, που θα έχετε την τύχη να γίνει δική σας, ευχόμαστε η αυθεντικότητα και η διαχρονική της αξία, να αποκτήσουν μία ξεχωριστή

Theodosis Mpakoglidis

θέση στην καρδιά και τη βιβλιοθήκη σας.

MAYOR OF KALAMARIA

Θεοδόσης Μπακογλίδης ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΚΑΛΑΜΑΡΙΑΣ

and their role in the national artistic field. Action Field Kodra constitutes one of them, a his-

δυναμική και το ρόλο τους στο εθνικό καλλιτεχνικό τοπίο. Το Πεδίο Δράσης Κόδρα είναι ένας από

toric and innovative initiative of the Municipality of Kalamaria which has overcome difficulties

αυτούς, μία ιστορική και πρωτοποριακή πρωτοβουλία του Δήμου Καλαμαριάς που κατάφερε να

and developed in huge strides.

υπερνικήσει δυσκολίες και να αναπτυχθεί με αλματώδεις ρυθμούς.

During the 12 years of its operation, it has contributed to establishing contemporary art in

Στα 12 χρόνια λειτουργίας του συντέλεσε στην εδραίωση της σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα, καθώς

Greece, as it has hosted the greatest part of the new artistic potential of the country. It already

έχει φιλοξενήσει το μεγαλύτερο μέρος του νέου καλλιτεχνικού δυναμικού της χώρας. Πλέον, αξιώνει

demands its own role on the map of international cultural events, a role that the current cir-

τον δικό του ρόλο στο χάρτη των διεθνών πολιτιστικών διοργανώσεων, ένα ρόλο που η συγκυρία

cumstances may not favor, but they demand. That is because at times of crisis more than ever

της εποχής μπορεί να μην ευνοεί, αλλά απαιτεί. Και τούτο γιατί, είναι οι συνθήκες κρίσης που

what is needed is extroversion, cooperation and creative thinking.

επιτάσσουν, περισσότερο από ποτέ, εξωστρέφεια, συνεργασία και δημιουργική σκέψη.

Action Field Kodra responds to this need with its content as well as its educative importance.

Το Πεδίο Δράσης Κόδρα ανταποκρίνεται σε αυτή την ανάγκη τόσο με το περιεχόμενο όσο και με την

At the same time, having as a starting point last year and visual arts, it has incorporated in

εκπαιδευτική σημασία του. Ταυτόχρονα, με αφετηρία την περσινή χρονιά και τα εικαστικά ως σημείο

its programme theorists, researchers and artists from the fields of theatre, music, dance and

εκκίνησης, έχει εντάξει στο πρόγραμμά του θεωρητικούς, ερευνητές, έργα και καλλιτέχνες από τους

literature and it spreads even further with international conferences of research interest and

χώρους του θεάτρου, της μουσικής, του χορού και της λογοτεχνίας και επεκτείνεται ακόμη παραπέρα

intervention actions in public space.

με διεθνή συνέδρια ερευνητικού ενδιαφέροντος και παρεμβατικές δράσεις στον δημόσιο χώρο.

here are few cultural institutions in Greece which can be proud of their dynamics

ίναι λίγοι οι θεσμοί πολιτισμού στην Ελλάδα που μπορούν να υπερηφανεύονται για τη

This year, in the framework of the celebration for the one hundred years of Thessaloniki, we

Φέτος, στο πλαίσιο των εορτασμών για τα εκατό χρόνια της Θεσσαλονίκης, ενισχύσαμε ακόμη

have reinforced even more our cooperations with other municipalities and beyond the bor-

περισσότερο τις συνεργασίες μας διαδημοτικά, αλλά και εκτός συνόρων. Ο Δήμος Θεσσαλονίκης,

der. The Municipality of Thessaloniki, the Schools of Fine Arts of Thessaloniki, Athens,

οι Σχολές Καλών Τεχνών Θεσσαλονίκης, Αθηνών και Ιωαννίνων, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο

Ioannina, The Aristotle University of Thessaloniki, the Universities of Sutherland and Essen

Θεσσαλονίκης, τα Πανεπιστήμιο του Σάδερλαντ και του Έσσεν είναι σύμμαχοι και συνδιαμορφωτές

are all our allies and co-formulators at the Parallel Actions programme of this year’s Action

στο παράλληλο πρόγραμμα δράσεων του φετινού Πεδίου Δράσης Κόδρα. Στόχος μας ήταν και

Field Kodra. Our goal was and still is the emergence of a culture beyond geographical and

παραμένει η ανάδειξη ενός πολιτισμού που δε γνωρίζει γεωγραφικά όρια και διοικητικά στεγανά και

administrative boundaries and it highlights the fact that there is only one city in a simple,

απλά, φυσικά και ανθρώπινα καταδεικνύει το γεγονός ότι η πόλη είναι μία.

natural and humanistic way. Με αυτή τη φιλοσοφία και με τη δύναμη και αναγνώριση που μας δίνει από πέρσι η ένταξη του In this philosophy and with the strength and recognition deriving from the inclusion of Action

Πεδίου Δράσης Κόδρα στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Μακεδονίας – Θράκης 2007-2013 του ΕΣΠΑ

Field Kodra in the Operational Programme Macedonia-Thrace 2007-2013 of the NSRF and its co-

και η συγχρηματοδότησή του από την Ευρωπαϊκή Ένωση, σχεδιάσαμε ένα καλλιτεχνικό γεγονός, που

funding from the European Union, we have planned a cultural event which, we hope, will give

εύχομαι να δώσει σε όλο τον κόσμο την ευκαιρία και το προνόμιο να μετέχει σε αυτό το είδος τέχνης.

the opportunity and the privilege to everybody to participate in this form of art.

Νίκος Ζαχαριάδης Nikos Zahariadis City Councillor responsible for Culture

ΕΝΤΕΤΑΛΜΕΝΟΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

is enriched, develops and contributes significantly to the cultural processes of the country. Back

δημιουργικής ομάδας που εμπλουτίζεται, εξελίσσεται και συμβάλλει καθοριστικά στο πολιτιστικό

in two thousand and one (2001), when we organised the first meeting of young visual artists

γίγνεσθαι της χώρας. Όταν το 2001, οργανώναμε στον πρώην στρατώνα Κόδρα την πρώτη συνάντηση

at the Kodra ex military camp, we didn’t think that we were setting a new springboard for in-

νέων εικαστικών δημιουργών δεν φανταζόμασταν, ότι ορίζαμε μια νέα αφετηρία έμπνευσης, αλλά

spiration, as well as a rare field of communication and cohesion inside the city. Our goal was

και ένα σπάνιο πεδίο επικοινωνίας και συνοχής μέσα στην πόλη. Στόχος μας ήτανε να δώσουμε βήμα

to offer a foothold to the young generation of artists and to contemporary art which was «terra

στη νέα γενιά δημιουργών και τη σύγχρονη τέχνη που αποτελούσε “άγνωστη γη” για το ευρύ κοινό.

t is a blessing, joy and pride to be one of the initial core members of a creative team which

ίναι ευλογία, χαρά και περηφάνια να αποτελείς έναν από τους αρχικούς πυρήνες μιας

incognita» for the wider public. Σήμερα, δώδεκα χρόνια μετά, το Πεδίο Δράσης Κόδρα είναι ένα διεθνές φεστιβάλ εικαστικών Today, twelve years later, Action Field Kodra is an international festival of visual arts which is

τεχνών που χαίρει αναγνώρισης και στήριξης από την ελληνική καλλιτεχνική κοινότητα και την

recognised and supported by the greek art community and the European Union, it participates

Ευρωπαϊκή Ένωση, συμμετέχει στις γιορτές της πόλης για τα εκατό χρόνια της νεώτερης ιστορίας

at the city festivities for the one hundred years (100) of its modern history, it aims at and it cre-

της, επιδιώκει και δημιουργεί δίκτυα συνεργασίας με άλλους δήμους και φορείς και συμβάλλει σε

ates networks of collaboration with other municipalities and institutions and it contributes to

μια κοινωνία τέχνης και δημιουργικού πνεύματος.

a community of art and creative spirit. Φέτος, για πρώτη φορά, όλες οι εκθέσεις του διοργανώνονται σε σχέση με ένα κεντρικό θέμα, που This year, for the first time, all of the exhibitions are organised around a central theme whose

αντλεί το αισθητικό του ενδιαφέρον από τη νεωτερική παράδοση που ανέπτυξε η Θεσσαλονίκη

artistic interest is based on the modern tradition Thessaloniki developed during the last century.

τον τελευταίο αιώνα. Γύρω από αυτόν τον άξονα, το Πεδίο Δράσης Κόδρα 2012 διαμορφώνει

Around this, Action Field Kodra 2012 is forming the content of its actions and, within an unsound

το περιεχόμενο των δράσεών του και μέσα σε ένα κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον επισφαλές

and volatile socio-economic environment, it invites the artists to discover unchartered ground be-

και ρευστό, προκαλεί τους δημιουργούς να ανακαλύψουν αχαρτογράφητες περιοχές ανάμεσα

tween tradition and innovation. Oriented as always at the inquiring artistic creation, this year’s

στην παράδοση και την πρωτοπορία. Με προσανατολισμό που εστιάζει πάντα, προς την

Action Field Kodra promises surprises and attempts to present works of art which are aestheti-

ερευνητική καλλιτεχνική δημιουργία, το φετινό Πεδίο Δράσης Κόδρα επιφυλλάσσει εκπλήξεις

cally and intellectually directed towards another discourse – correct, new and reconstructive.

και αποπειράται να παρουσιάσει έργα με αισθητικές και διανοητικές κατευθύνσεις προς έναν άλλο λόγο - ορθό, νέο και αναδομητικό.

The result of this work is hanged on the walls of the old buildings of the military camp, it signals the route Thessaloniki – Kalamaria with a photography exhibition on public buildings

Το αποτέλεσμα αυτής της δουλειάς ανεβαίνει στους τοίχους των παλαιών κτιρίων του στρατώνα,

along Vasilisis Olgas Street and it opens up to the public space with a dance performance link-

σηματοδοτεί τη βόλτα Θεσσαλονίκη – Καλαμαριά με μια έκθεση φωτογραφίας στα δημόσια κτίρια

ing the end of the «Παρά θιν’ αλός» (By the sea) festival of Kalamaria with the beginning of

της Βασ. Όλγας και ανοίγεται στον δημόσιο χώρο με μια χορογραφημένη δράση που συνδέει τη λήξη

«Demetria» festival of Thessaloniki.

του φεστιβάλ «Παρά θιν’ αλός» της Καλαμαριάς με την έναρξη των «Δημητρίων» της Θεσσαλονίκης.

Action Field Kodra 2012 could not be organised without the tireless, methodical and concerted

Το Πεδίο Δράσης Κόδρα 2012 δε θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς την ακούραστη, μεθοδική

cooperation of the organising team from the Municipality of Kalamaria, of its artistic, scien-

και συντονισμένη συνεργασία της ομάδας διοργάνωσης του Δήμου Καλαμαριάς, των καλλιτεχνικών,

tific and administrative partners and its volunteers. I thank them all for the excellent result.

επιστημονικών και διοικητικών συνεργατών του και των εθελοντών του. Τους ευχαριστώ όλους για το εξαίρετο αποτέλεσμα.

Yorgos Kazantzis Artistic Director

Γιώργος Καζαντζής ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ

Κύριο πρόγραμμα Main Program

Yannis Posnakoff Θεσσαλονίκη, 1966 / Thessaloniki, 1966 Aκουαρέλλα, 12 x 17 εκ. Watercolour, 12 x 17 cm Συλλογή Ευαγγελινού, Λονδίνο / Evangelinos Collection, London

Heterodoxically

Ετερόδοξα

The first concept was our belief that, during these difficult and unpredictable times where we live in, a generation of artists there matures, a generation that needs to be documented in its own right. From a certain aspect, its sociological characteristics are, in theory, discernible. It is a generation which has carved out its stance, its point of view, its ambitions and its vernacular in a now waning context. It is about to experience new social stratifications and new milestones where, the era of relative safety and well-being runs the risk of becoming a painful recollection of stereotypes. And, at the same time, this generation stands at a vantage point, having the privilege not only to assess, evaluate and re-enunciate the past but also to provide the raw material for the aesthetic and political orientation of the future.

Η πρώτη ήταν η πεποίθησή μας πως στη δύσκολη και απρόβλεπτη εποχή στην οποία ζούμε ωριμάζει μια γενιά καλλιτεχνών που αξίζει να καταγραφεί ως τέτοια. Τα κοινωνιολογικά της χαρακτηριστικά είναι από μια άποψη θεωρητικά ευανάγνωστα. Έχει διαμορφώσει τις θέσεις της, την οπτική της γωνία, τις φιλοδοξίες της, το λεξιλόγιό της σε ένα πλαίσιο που πλέον φθίνει. Θα ζήσει καινούργιες κοινωνικές διαστρωματώσεις και νέες σηματοδοτήσεις στις οποίες η εποχή της σχετικής ασφάλειας και ευεξίας κινδυνεύει να είναι μια επώδυνη ανάμνηση στερεοτύπων. Και, ταυτόχρονα, μια γενιά που είναι σε προνομιακό σημείο όχι μόνον για να κρίνει, να αποτιμήσει και να επαναδιατυπώσει το παρελθόν αλλά και για να παράσχει την πρώτη ύλη για τον αισθητικό και πολιτικό προσανατολισμό του μέλλοντος.

rom the beginning –before all these things happen unto us– the planning of the «Action Field Kodra» 2012 material exhibition activities was based on two key, complementary concepts.

However, which are the artistic choices that capture this threshold era? In which way these new factors are reflected in the young artists work? Which are the specific forms and themes of the vernacular which has begun to take shape? Can one already discern the reflection, the critique, the rewriting of the artistic subject during this era of transition? Only a large exhibition, one with unity of time and space, could demonstrate if a morphological and thematic community has in fact begun to emerge; it could detect this useful, and necessary to all, intimacy of the contemporary visual arts field. For the materialization of this exhibition, we have committed for the first time in its history the entire building of the Dormitories of the Action Field Kodra. The organization was assigned to four young curators, whose track record promised to respond in the best possible way to our ambitious plans. They did respond. Two parallel exhibitions there emerged, in correspondence and in dialogue nonetheless. The exhibition «Vanishing Point», curated by Katerina Nikou, Galini Notti and Evita Tsokanta, and the exhibition «Stopover» curated by Nikos Mykoniatis. With insight, intuition, knowledge and ethos, these two parallel exhibitions document, capture, form and ponder. Only one suggestion was made to the four curators. We told them to bear it in mind, without being restricted by it. It should only be a springboard, even if this meant that this point of departure would then be lost, leaving nothing but a trace behind. This was exactly our second concept, associated with the 100 years anniversary of the annexation of Thessaloniki to the Greek state. We felt that it would be an excellent opportunity to introduce a certain hint to our exhibition activities, a reference to this particular tradition of modernity which developed in the city. Indeed, since the 1930s and the magazine «Days of Macedonia», a literary and artistic movement with particular form and theme attributes flourished in Thessaloniki. The inner monologue and the deconstruction of the subject, the fuzzy boundaries between fiction and historical archive, the connection of the personal with the political and social memory, the etching of the subject onto the urban fabric, the disruption of gender or racial identity, the transcendence of artistic genres; all the above are issues lying at the core of the literary movement of Thessaloniki. It is about a movement starting from Alciviadis Giannopoulos, Nikos Gabriil Pentzikis, Giorgos Vafopoulos, which includes major literary figures in its ranks, such as Manolis Anagnostakis, Giorgos Chimonas, Giorgos Ioannou, Elias Petropoulos, extending to the present day with Dinos Christianopoulos and, of course, Dimitris Dimitriadis. It is out of scope to discuss at this point the reasons that this entirely metropolitan tradition has appeared in Thessaloniki, a city that in many aspects lies at the administrative or political margin. However, we should keep in mind two of its attributes. First of all its artistic demands match in accuracy and clarity the demands set by contemporary art almost in its entity. And secondly, it is about

σχεδιασμός των ένυλων εκθεσιακών δραστηριοτήτων του Πεδίου Δράσης Κόδρα 2012 από την αρχή –πριν ταύτα τυπικώς συμβούν ημάς– βασίστηκε σε δύο κεντρικές, συμπληρωματικές, ιδέες.

Σε ποιες όμως καλλιτεχνικές επιλογές αποτυπώνεται αυτή η μεταίχμια εποχή; Πώς αντανακλώνται οι νέοι παράγοντες του πεδίου στο έργο των νέων καλλιτεχνών; Ποιο είναι το συγκεκριμένο μορφικό και θεματικό λεξιλόγιο το οποίο έχει αρχίσει να διαμορφώνεται; Μπορεί κανείς να αναγνωρίσει ήδη τον αναστοχασμό, την κριτική, την ανασύνταξη του καλλιτεχνικού υποκειμένου στην εποχή της μετάβασης; Μόνο μια μεγάλη έκθεση, με ενότητα χώρου και χρόνου, θα μπορούσε να δείξει εάν πράγματι έχει αρχίσει να αναδύεται μια μορφολογική και θεματική κοινότητα, να ανιχνεύσει αυτήν τη χρήσιμη και απαραίτητη σε όλους οικειότητα του σύγχρονου εικαστικού πεδίου. Για να υλοποιήσουμε την έκθεση αυτή δεσμεύσαμε για πρώτη φορά στην ιστορία του Πεδίου Δράσης Κόδρα ολόκληρο το κτίριο των Κοιτώνων. Και αναθέσαμε τη διοργάνωσή της σε τέσσερις νέους επιμελητές, των οποίων τα δείγματα γραφής υπόσχονταν ότι θα ανταποκρίνονταν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στον φιλόδοξο σχεδιασμό μας. Ανταποκρίθηκαν. Προέκυψαν δύο παράλληλες εκθέσεις, σε αντιστοιχία και διάλογο μεταξύ τους. Η έκθεση «Σημείο Φυγής», σε επιμέλεια της Κατερίνα Νίκου, της Γαλήνης Νόττι και της Εβίτας Τσοκάντα, και η έκθεση «Stopover» σε επιμέλεια του Νίκου Μυκωνιάτη. Οι δύο παράλληλες εκθέσεις, με οξυδέρκεια, διεισδυτικότητα, γνώση και ήθος καταγράφουν, αποτυπώνουν, συγκροτούν, αναστοχάζονται. Προς τους τέσσερις επιμελητές μία μόνον πρόταση κάναμε. Τους είπαμε να την έχουν υπόψη τους, χωρίς να τους δεσμεύει. Να είναι ένα σημείο εκκίνησης, ακόμη κι αν στη συνέχεια η αφετηρία χαθεί και μείνει μόνον το ίχνος της. Ήταν ακριβώς η δεύτερη κατευθυντήρια ιδέα μας. Σχετιζόταν με την επέτειο των 100 χρόνων από την προσάρτηση της Θεσσαλονίκης στο ελληνικό κράτος. Θεωρήσαμε πως θα ήταν μια πρώτης τάξης ευκαιρία να εισάγουμε στις εκθεσιακές μας δραστηριότητες κάποιον υπαινιγμό, μια παραπομπή, στην ιδιαίτερη αυτή παράδοση νεωτερικότητας που αναπτύχθηκε στην πόλη. Πράγματι, ήδη από τη δεκαετία του 1930 και το περιοδικό «Μακεδονικές ημέρες» άνθησε στη Θεσσαλονίκη μια λογοτεχνική και καλλιτεχνική σχολή με ιδιαίτερα μορφικά και θεματικά γνωρίσματα. Ο εσωτερικός μονόλογος και η σχάση του υποκειμένου, τα ασαφή όρια ανάμεσα στο αρχείο και τη μυθοπλασία, η συνάφεια της προσωπικής με την πολιτική και κοινωνική μνήμη, η αποτύπωση του υποκειμένου στον αστικό ιστό, η διαταραχή της έμφυλης ή φυλετικής ταυτότητας, η υπέρβαση των καλλιτεχνικών ειδών, όλα αυτά είναι ζητήματα που βρίσκονται στον λογοτεχνικό πυρήνα της σχολής της Θεσσαλονίκης. Πρόκειται για μια γραμματολογία που ξεκινά από τον Αλκιβιάδη Γιαννόπουλο, τον Νίκο Γαβριήλ Πεντζίκη, τον Γιώργο Βαφόπουλο, που περιλαμβάνει στις τάξεις της μείζονες λογοτέχνες, όπως τον Μανόλη Αναγνωστάκη, τον Γιώργο Χειμωνά, τον Γιώργο Ιωάννου, τον Ηλία Πετρόπουλο, και φτάνει έως τις ημέρες μας με τον Ντίνο Χριστιανόπουλο και, βέβαια, τον Δημήτρη Δημητριάδη. Δεν είναι της παρούσης να συζητήσουμε για τις αιτίες που η καθόλα μητροπολιτική αυτή παράδοση

demands which have been ignored –if not attacked– by the dominant political, aesthetic and artistic discourse in Greece. In other words, if the evaluation of recent history should stand critically towards the dominant political discourse, then it should equally explore under a critical eye the artistic enunciation of the dominant ideologies. To examine, for instance, how specific artistic attitudes and choices –from the 1930s generation to the most recent and living supporters of the ethographic and metaphysical qualities of Greekness– have either consciously or unconsciously provided their symbolic support to the political and economic domination. And vice versa: to examine if there were any artistic attitudes and choices which remained marginalized, either intentionally or unintentionally, and which can capture not only a parallel political history but also a radical political proposal. We believe that the dialogue between the contemporary Greek art and the literary tradition of Thessaloniki has much to offer towards this direction. As these ideas are always in danger of slipping either into the realm of the charming and shallow arbitrariness or that of the mechanistic academicism, we have chosen to treat the historical reference as an allusion, as a ghost pervading the Action Field Kodra; besides, modernism itself is like a heterodox ghost, either in its gothic or in its psychoanalytic version. It has defined, however, the rest of our central activities. The conference, which this year was inspired and organized by Associate Professor Yannis Stavrakakis of the Aristotle University of Thessaloniki. Under the title «Art and Politics at the Edge: Claiming a Heterodox Modernity», the annual conference of the Action Field Kodra combines the targeting on art with the academic process and forms the theoretical core of the rest of our activities. The international exhibition curated by the Indonesian curator Alex Supartono. Under the general title «Post Colonial Photo Studio» the exhibition brings together contemporary artists from countries which have experienced colonialism. By employing photography as the means, the artists visit a colonial past which did not only bequeath buildings, institutions and –more often than not– wars to the countries from which it has passed: it has also bequeathed to their people a way to depict and ponder about themselves. This is about a different kind of heterodoxy, another passage to modernity which gives room for comparisons, debate and dialogue with the Greek example. The historical exhibition «Kodra Fresh» which each year scouts for artists that are still studying at the School of Fine Arts. For 2012, painter Vassilis Zografos curated the event and under the title What We Want he incorporated this exhibition series to the nucleus of the Action Field Kodra. Finally, the sparse, uncatalogued traces of texts and souvenirs, which Mary Kenanidou and Theophilos Tramboulis, two of the three main curators of the Action Field Kodra, scattered across the exhibition area. A secret tour which, just like any other ghost, forms the afterimage of death but at the same time an unfulfilled desire. In addition to its core activities, the Action Field Kodra maintains, within the context of its Parallel Events, the partnerships which began last year. Thereby, in collaboration with the Municipality of Thessaloniki and «Demetria» it organizes two events which evolve outside the camp, themselves being also the result of collaborations. The group performance «Tanz Macht Frei» curated by Nikos Mykoniatis. Without it being a revival or a historical reminder, the work, a collaboration of choreographers, musicians and artists, gets its inspiration by a rumored tradition of the city of Thessaloniki and prickles the urban fabric.

εμφανίστηκε στη Θεσσαλονίκη, μια πόλη που από πολλές απόψεις βρίσκεται στην διοικητική ή πολιτική περιφέρεια. Δύο όμως γνωρίσματά της οφείλουμε να συγκρατήσουμε. Καταρχάς πως τα καλλιτεχνικά της αιτήματα αντιστοιχούν με ακρίβεια και διαύγεια στα αιτήματα που σχεδόν στο σύνολό της θέτει η σύγχρονη τέχνη. Και κατά δεύτερο λόγο πως πρόκειται για αιτήματα τα οποία ο κυρίαρχος πολιτικός, αισθητικός, καλλιτεχνικός, λόγος στην Ελλάδα, αγνόησε, για να μην πούμε πως πολέμησε. Με άλλα λόγια: εάν η αποτίμηση της πρόσφατης ιστορίας οφείλει να σταθεί κριτικά απέναντι στον δεσπόζοντα πολιτικό λόγο, τότε οφείλει να διερευνήσει εξίσου κριτικά και τις καλλιτεχνικές διατυπώσεις των κυρίαρχων ιδεολογημάτων. Να δει, για παράδειγμα, τον τρόπο με τον οποίον συγκεκριμένες καλλιτεχνικές στάσεις και επιλογές, από τη γενιά του 30 έως τους πρόσφατους και ζώντες υποστηρικτές της ηθογραφικής ή μεταφυσικής ελληνικότητας, παρείχαν συνειδητή ή ασύνειδη συμβολική υποστήριξη στην πολιτική και οικονομική κυριαρχία. Και το αντίθετο: εάν καλλιτεχνικές στάσεις και επιλογές που έμειναν εσκεμμένα ή άθελά τους στο περιθώριο μπορούν να αποτυπώσουν όχι μόνον μια παράλληλη πολιτική ιστορία αλλά και μια ριζική πολιτική πρόταση. Θεωρούμε πως ο διάλογος της σύγχρονης ελληνικής τέχνης με τη λογοτεχνική παράδοση της Θεσσαλονίκης έχει πολλά να προσφέρει στην κατεύθυνση αυτή. Καθώς οι ιδέες αυτές έχουν πάντα τον κίνδυνο να ξωκείλουν είτε στη χαριτωμένη και αβαθή αυθαιρεσία είτε στον μηχανιστικό ακαδημαϊσμό, επιλέξαμε να αφήσουμε την ιστορική παραπομπή ως νύξη, ως φάντασμα, να διατρέχει το Πεδίο Δράσης Κόδρα, όπως ετερόδοξο φάντασμα, είτε στην γοτθική, είτε στη ψυχαναλυτική του εκδοχή, είναι και η ίδια η νεωτερικότητα. Καθόρισε όμως τις υπόλοιπες κεντρικές μας δραστηριότητες. Το συνέδριο το οποίο αυτή τη χρονιά εμπνεύστηκε και επιμελήθηκε ο Αναπληρωτής Καθηγητής του ΑΠΘ Γιάννης Σταυρακάκης. Υπό τον γενικό τίτλο «Τέχνη και πολιτική στο όριο: Διεκδικώντας μια ετερόδοξη νεωτερικότητα», το ετήσιο συνέδριο του Πεδίου Δράσης Κόδρα συνδυάζει την καλλιτεχνική στόχευση με την ακαδημαϊκή μέθοδο και αποτελεί τον θεωρητικό πυρήνα των υπόλοιπων δραστηριοτήτων μας. Τη διεθνή έκθεση, η οποία είναι σε επιμέλεια του Ινδονήσιου επιμελητή Alex Supartono. Υπό τον γενικό τίτλο «Post Colonial Photo Studio» η έκθεση συγκεντρώνει σύγχρονους καλλιτέχνες από χώρες που γνώρισαν την αποικιοκρατία. Με μέσο τη φωτογραφία, επισκέπτονται ένα αποικιακό παρελθόν που δεν κληροδότησε στις χώρες από τις οποίες πέρασε μονάχα κτίρια, θεσμούς και πολύ συχνά – πολέμους αλλά και έναν τρόπο να αναπαριστούν και να σκέφτονται οι άνθρωποι τον εαυτό τους. Πρόκειται για μια άλλου είδους ετεροδοξία, για ένα άλλο πέρασμα στη νεωτερικότητα το οποίο αφήνει περιθώρια για συγκρίσεις, αντιπαραθέσεις και διάλογο με το ελληνικό παράδειγμα. Την ιστορική έκθεση Κόδρα fresh η οποία κάθε χρόνο ανιχνεύει τους καλλιτέχνες που ακόμη σπουδάζουν στις Σχολές Καλών Τεχνών της Ελλάδας. Για το 2012, την επιμέλεια ανέλαβε ο ζωγράφος Βασίλης Ζωγράφος και ενέταξε υπό τον τίτλο «What We Want» τον εκθεσιακό αυτό κύκλο στον κεντρικό άξονα του Πεδίου Δράσης Κόδρα. Τέλος, τα διάσπαρτα, ακαταλογογράφητα, ίχνη κειμένων και ενθυμίων. Μια κρυφή περιήγηση η οποία, όπως κάθε φάντασμα, είναι το μετείκασμα ενός θανάτου αλλά ταυτόχρονα και μια επιθυμία που δεν μπορεί να εκπληρωθεί. Εκτός από τις κεντρικές του δραστηριότητες, το Πεδίο Δράσης Κόδρα συνεχίζει στις Παράλληλες Εκδηλώσεις του το πλαίσιο συνεργασιών που ξεκίνησε από πέρυσι. Έτσι, σε συνεργασία με τον Δήμο Θεσσαλονίκης και τα Δημήτρια διοργανώνει δύο εκδηλώσεις

The photo exhibition «Civic», curated by British Professor and artist John Kippin. «Civic» has been the product of the collaboration between the University of Sunderland, Great Britain and the University of Essen, Germany. For the Greek exhibition, they were joined by the Photo Lab of the School of Fine Arts of Thessaloniki, headed by Professor Giorgos Katsaggelos. The exhibition evolved in public spaces, along the roads that connect the Municipality of Thessaloniki with the Municipality of Kalamaria. Finally, the Action Field Kodra cements its alliance with the School of Fine Arts by hosting the exhibition «ImagiNation» of Αssociate Professor Manolis Babousis’ photo lab students. The ties between the Action Field Kodra and the most important educational institution of Arts in the country serve a dual purpose: the presence of the artistic community of Athens in Thessaloniki, and, at the same time, that of the artistic establishment of Thessaloniki in Athens, at an institutional level. Action Field Kodra completes the core of its activities with its collaboration with the other events of "Para Thin Alos". In collaboration with Giorgos Kordomenidis it integrates in its exhibition venues part of the visual material that will be presented in the Litterary Conference, while in the same time, Antonis Sousamoglou, responsible for the musicological conference of "Para Thin Alos", chooses historical recordings of the main musical institutions of Thessaloniki, the Thessaloniki State Symphony Orchestra and the State Conservatory of Thessaloniki. Heterodox, weird ghost. Modernity, Thessaloniki, artistic activities, the Action Field Kodra itself. Now all these things happen unto us. For as long as we endure.

Maria Kenanidou, Theophilos Trampoulis

οι οποίες αναπτύσσονται εκτός των ορίων του στρατοπέδου και είναι και αυτές με τη σειρά τους αποτέλεσμα συνεργασιών. Την ομαδική περφόρμανς «Tanz Macht Frei» σε επιμέλεια του Νίκου Μυκωνιάτη. Χωρίς να είναι αναβίωση ή ιστορική υπενθύμιση, το έργο, συνεργασία χορογράφων, μουσικών και εικαστικών, εμπνέεται από μια φημολογούμενη παράδοση της πόλης της Θεσσαλονίκης και δημιουργεί αιχμές στον αστικό ιστό. Την έκθεση φωτογραφίας «Civic» σε επιμέλεια του βρετανού Καθηγητή και καλλιτέχνη John Kippin. Το «Civic» έχει προκύψει ήδη από τη συνεργασία του Πανεπιστημίου του Sunderland της Μεγάλης Βρετανίας και του Πανεπιστημίου του Essen της Γερμανίας. Για την έκθεσή του στην Ελλάδα, στη συνεργασία προστέθηκε το Εργαστήριο Φωτογραφίας της Σχολής Καλών Τεχνών της Θεσσαλονίκης του Καθηγητή Γιώργου Κατσάγγελου. Η έκθεση αναπτύχθηκε στο δημόσιο χώρο, στους οδικούς άξονες που συνδέουν το Δήμο της Θεσσαλονίκης με το Δήμο της Καλαμαριάς. Τέλος, συνεχίζοντας και θεσμοποιώντας τη συνεργασία του Πεδίου Δράσης Κόδρα με την ΑΣΚΤ, φιλοξενούμε την έκθεση «ImagiNation» με φοιτητές από το Εργαστήριο Φωτογραφίας του Αναπληρωτή Καθηγητή Μανόλη Μπαμπούση. Οι δεσμοί του Πεδίου Δράσης Κόδρα με το ανώτατο καλλιτεχνικό εκπαιδευτικό ίδρυμα της χώρας είναι μια διπλή έξοδος: της εικαστικής κοινότητας της Αθήνας στη Θεσσαλονίκη και, ταυτόχρονα, της καλλιτεχνικής συγκρότησης της Θεσσαλονίκης στο θεσμικό επίπεδο της Αθήνας. Το Πεδίο Δράσης Κόδρα συμπληρώνει τον κορμό των δραστηριοτήτων του με τη συνεργασία με τους άλλους κύκλους εκδηλώσεων του Παρά Θιν’ Αλός. Σε συνεργασία με τον Γιώργο Κορδομενίδη εντάσσει μέρος του οπτικού υλικού το οποίο θα παρουσιαστεί στο Λογοτεχνικό συνέδριο στους εκθεσιακούς του χώρους, ενώ, παράλληλα, ο Αντώνης Σουσάμογλου, υπεύθυνος του μουσικολογικού συνεδρίου του Παρά Θιν’Αλός, επιλέγει ιστορικές ηχογραφήσεις των μεγάλων μουσικών θεσμών της πόλης, της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης και του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης. Ετερόδοξο, λοξό φάντασμα. Η νεωτερικότητα, η Θεσσαλονίκη, οι καλλιτεχνικές δραστηριότητες, το ίδιο το Πεδίο Δράσης Κόδρα. Ταύτα τυπικώς συμβαίνουν ημάς. Όσο αντέχουμε.

Μαρία Κενανίδου, Θεόφιλος Τραμπούλης

Acknowledgements

Ευχαριστίες

The general curators of Action Field Kodra Maria Kenanidou and Theophilos Tramboulis in this year full of changes that led to the realization of the exhibition they had the undivided support of the Municipality of Kalamaria and particularly of the Mayor Theodosis Bagoglidis, the Deputy-Mayor of Education, Sports, Culture and Youth Theodoros Papoutsidis, the Deputy-Mayor of Technical Services, Civil Protection and Enviroment Dimosthenis Sarigiannis and the City Councillor responsible for Culture Nikos Zahariadis. We would like to thank them for their personal and for their institutional support.

Οι γενικοί επιμελητές του Πεδίου Δράσης Κόδρα Μαρία Κενανίδου και Θεόφιλος Τραμπούλης στη γεμάτη εναλλαγές χρονιά που οδήγησε στην υλοποίηση αυτής της έκθεσης είχαν την αμέριστη συμπαράσταση και υποστήριξη του Δήμου Καλαμαριάς και ειδικότερα του Δημάρχου Θεοδόση Μπακογλίδη, του Αντιδημάρχου Πολιτισμού, Παιδείας Αθλητισμού και Νεολαίας Θεόδωρο Παπουτσίδη, του Αντιδημάρχου Τεχνικών Υπηρεσιών, Πολιτικής Προτασίας και Περιβάλλοντος Δημοσθένη Σαρηγιάννη και του εντεταλμένου δημοτικού συμβούλου για θέματα πολιτισμού Νίκου Ζαχαριάδη. Θα θέλαμε να τους ευχαριστήσουμε τόσο για την προσωπική όσο και για τη θεσμική τους υποστήριξη.

The collaboration with Spyros Pegas, Deputy Mayor of Culture, Education and Tourism of the Municipality of Thessaloniki was of a major importance. His engagement and enthusiasm for the realization of our proposals gave us strength and made the expansion of Action Field Kodra to the center of the city feasible.

Ιδιαίτερα σημαντική στάθηκε για εμάς η συνεργασία με τον Σπύρο Πέγκα, Αντιδήμαρχο Πολιτισμού, Παιδείας και Τουρισμού του Δήμου Θεσσαλονίκης. Η δέσμευση και ο ενθουσιασμός του, προκειμένου να υλοποιηθούν οι προτάσεις μας, μας έδωσε δύναμη και έκανε την επέκταση του Πεδίου Δράσης Κόδρα προς το κέντρο της πόλης εφικτή.

Special thanks are dued to the Artistic Director of the Municipality of Kalamaria Yorgos Kazantzis not only for his crucial collaboration this year but also for his inspiration twenty years ago to conceive, organize and realize the Para Thin Alos festival to which Action Field Kodra owes its existence.

Ειδικές ευχαριστίες οφείλονται στον καλλιτεχνικό διευθυντή του Δήμου Καλαμαριάς Γιώργο Καζαντζή, όχι μόνον για τη φετινή του κρίσιμη συμβολή αλλά και για την έμπνευσή του πριν από είκοσι ήδη χρόνια να συλλάβει, να οργανώσει, να υλοποιήσει το φεστιβάλ Παρά Θιν’αλός στο οποίο το Πεδίο Δράσης Κόδρα οφείλει τη γέννησή του.

Whatever we will say won’t be enough for the contribution of Haralampos Belokas, manager of the technical support, who for one more year had to mobilize all his patience and his sytematicity in order to cope with our too often erratic demands.

Όσα και να πούμε θα είναι λίγα για τη συμβολή του Χαράλαμπος Μπελόκα, διευθυντή Τεχνικής Υποστήριξης του Δήμου Καλαμαριάς, ο οποίος για μια ακόμη χρονιά χρειάστηκε να επιστρατεύσει όλη του την υπομονή και τη συστηματικότητα για να τα βγάλει πέρα με τις πολύ συχνά ασύντακτες απαιτήσεις μας.

For the same reasons we thank the tireless Kiki Antoniadou and Tenia Zahariadou who have to struggle not only with the monster of bureaucracy but with the monster of our artless inspirations. We would also like to thank Maria Chatzitheodorou, Maria Pagoni, Xenia Iosifidou for their continuous support, as well as Pavlos Gavriilidis, Dimitris Karatzikos, Stavros Mavidis and Aggeliki Sapatra.

Για τους ίδιους λόγους ευχαριστούμε τις χαλκέντερες Κική Αντωνιάδου και Τένια Ζαχαριάδου οι οποίες παλεύουν όχι μόνον με το τέρας της γραφειοκρατίας αλλά και το τέρας των αιθεροβαμόνων εμπνεύσεών μας. Όπως επίσης και τις δημοτικές στυλοβάτιδες Μαρία Χατζηθεοδώρου, Μαρία Παγώνη και Ξένια Ιωσηφίδου για τη διαρκή υποστήριξή τους, όπως και τους Παύλο Γαβριηλίδη, Δημήτρη Καρατζίκο, Σταύρο Μαβίδη και Αγγελική Σαπάτρα.

But in any case our deepest thanks should go to Pericles Vandoros for his precious help and the support he offered us in the crucial moments of the preparation of the exhibitionn every time that the obstacles seemed unsourmantable.

Θα θέλαμε όμως ιδιαίτερα να ευχαριστήσουμε τον Περικλή Βανδώρο για την πολύτιμη βοήθειά του, για την στήριξη που μας προσέφερε στις κρίσιμες στιγμές της προετοιμασίας της έκθεσης κάθε φορά που τα εμπόδια φάνταζαν ανυπέρβλητα.

During all the discussions that defined the final form of this exhibition a lot of people contributed with their ideas, their inspirations and the material that held to our disposition. In a way it is impossible to cite them all. But we have to mention many:

Στις συζητήσεις που διαμόρφωσαν την τελική μορφή της έκθεσης πολλοί άνθρωποι συνέβαλαν με τις ιδέες τους, τις εμπνεύσεις τους και το υλικό το οποίο έθεσαν στη διάθεσή μας. Κατά κάποιον τρόπο είναι αδύνατον να τους μνημονεύσουμε όλους. Οφείλουμε όμως να σταθούμε σε πολλούς:

The Dean of AUTH Ioanni Mylopoulo, the Dean of the School of Fine Arts of AUTH Dimitri Naziri. Maria Vlachou. The administrations of the Cultural Foundation of the National Bank of Greece, the Goethe Institute and of the Macedonian Museum of Contemporary Art. The Gallery of the Society of Macedonian Studies. The Thessaloniki State Symphony Orchestra. The State Conservatory of Thessaloniki and Haralampos Lefakis. Family Nikos Sachinis. Aris Georgiou, Thanos Evangelinos, Giorgos Kordomenidis, Kostas Lachas, Yorgos Lazongas, Anna Michalitsianou, Sakis Papadimitriou, Yannis Pitsioras, Antonis Sousamoglou, Stelios Skoulos, Yannis Tsoustas, Thanassis Hondros and Alexandra Catsiani.

Στον Πρύτανη του ΑΠΘ Iωάννη Μυλόπουλο, στον Κοσμήτoρα της Σχολής Καλών Τεχνών ΑΠΘ Δημήτρη Ναζίρη και στη Μαρία Βλάχου. Στις διοικήσεις του ΜΙΕΤ, του Ινστιτούτου Γκέτε και του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης. Στην Πινακοθήκη της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, στην Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης, στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης και στον Χαράλαμπο Λεφάκη, στον Άρι Γεωργίου, τον Θάνο Ευαγγελινό, τον Γιώργο Κορδομενίδη, τον Αντώνη Κωνσταντινίδη, τον Γιώργο Λαζόγκα, τον Κώστα Λαχά, την Άννα Μιχαλιτσιάνου, την Αλεξάνδρα Μόσχοβη, τον Ρένο Μπαλτά, τον Σάκη Παπαδημητρίου, τον Γιούλη Παπαδόπουλο, τον Γιάννη Πιτσιώρη, την Οικογένεια Νίκου Σαχίνη, τον Αντώνη Σουσάμογλου, τον Στέλιο Σκούλο, τον Γιάννη Τσούστα, τον Θανάση Χονδρό και την Αλεξάνδρα Κατσιάνη.

Katerina Nikou, Galini Notti and Evita Tsokanta would like to warmly thank all the artists for their participation in the exhibition vanishing Point, AD Gallery, Loraini Alimantiri/Gazon Rouge, CAN/ Christina Androulidaki Gallery, Kappatos Gallery, Eleni Koronaiou Gallery, SIAKOS.HANAPPE House of Art, Ileana Tounta Contemporary Art Centre, and Agra Publications for the generous concession of certain work and all the people working in Action Field Kodra. Nikos Mykoniatis would like to thank Giorgo Chloro for his help collecting the material and the information that were used for the exhibition. Polyxeni Veleni, Leontini Economou, Argyro Skitsa, Mimi Cobs and Yannis Negri who entrusted us their recollections of this city. Thalea Stefanidou and Lenio Papantonopoulou for their valuable contribution to complete the idea of the exhibition. Thomas Mikroulis for the editing of the english texts and the translations. Alex Supartono would like to thank Ingeborg Eggink and Rob Jongmans of Tropenmuseum, Amsterdam, Janneke van Dijk, Wim Melis of Noorderlicht Photography Foundation, Marc Prust. Theophilos Tramboulis has especially to thank Alexandra Moschovi for her support. Effi Yannopoulou for being always here. Krino Konstantinidou for not being there. And of course Evgenia Noula for all the inspiration, even if she’s no longer here. And Filopoimen Sartas for not being and Andreas Michailides for he will be. Finally, our deapest thanks own to the people who are initially collaborators and finally become close friend, looking forward to recoming the opportunity to collaborate again. Above all we would like to thank Yiorgos Vassilopoulos, the person Tania Minogianni. Katerina Stafilidou. Maki Ananiadi. Christina Zarogianni and Katerina Siroglou, Tatiana Verbi, Thano Pappas. Konstantis Giotis and all the team of volunteers and of course all the curators and the artists who gave a real presence at the Action Field Kodra.

Η Κατερίνα Νίκου, η Γαλήνη Νόττι και η Εβίτα Τσοκάντα θα ήθελαν να ευχαριστήσουν θερμά όλους τους καλλιτέχνες για τη συμμετοχή τους στην έκθεση Σημείο Φυγής, τις γκαλερί ΑΔ, Αίθουσα Τέχνης Καππάτος, Ελένη Κορωναίου Gallery, CAN Christina Androulidaki Gallery, Loraini Alimantiri/Gazon Rouge, SIAKOS.HANAPPE House of Art, το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα και τις εκδόσεις Άγρα για την ευγενική παραχώρηση κάποιων έργων καθώς και όλους τους συντελεστές του Πεδίου Δράσης Κόδρα Ο Νίκος Μυκωνιάτης θα ήθελε να ευχαριστήσει το Γιώργο Χλωρό για τη βοήθειά του στη συλλογή του υλικού και των πληροφοριών που χρησιμοποιήθηκαν για την έκθεση. Επίσης, τις Πολυξένη Βελένη, Λεοντίνη Οικονόμου, Αργυρώ Σκίτσα, Μίμι Κομπς και το Γιάννη Νέγρη που μας πρόσφεραν τις εμπειρίες τους για την πόλη και κατέθεσαν τις μνήμες τους. Τη Θάλεια Στεφανίδου και τη Λενιώ Παπαντωνοπούλου για την πολύτιμη προσφορά τους ώστε να ολοκληρωθεί η ιδέα της έκθεσης. Το Θωμά Μικρούλη για την επιμέλεια των αγγλικών κειμένων και τις μεταφράσεις. Ο Alex Supartono θα ήθελε να ευχαριστήσει τους Ingeborg Eggink and Rob Jongmans του Tropenmuseum, Amsterdam, την Janneke van Dijk, τον Wim Melis του Noorderlicht Photography Foundation, τον Marc Prust. Ο Θεόφιλος Τραμπούλης οφείλει ειδικότερα να ευχαριστήσει την Αλεξάνδρα Μόσχοβη για όλα. Την Έφη Γιαννοπούλου, γιατί είναι πάντα εδώ. Την Κρινώ Κωνσταντινίδου, γιατί δεν ήταν εκεί. Και βέβαια την Ευγενία Νούλα, για όλη την έμπνευση, κι ας μην είναι πια εδώ. Τον Φιλοποίμενα Σάρτα επειδή δεν είναι και τον Αντρέα Μιχαηλίδη επειδή θα είναι. Τέλος, οι βαθύτερες ευχαριστίες μας οφείλονται στους ανθρώπους εκείνους με τους οποίους ξεκινάς συνεργάτης και γίνεσαι φίλος, ανυπομονώντας να ξανάρθει η ώρα που θα συνεργαστείς. Πάνω από όλους στον Γιώργο Βασιλόπουλο, τον άνθρωπο με την καλύτερη σχέση με το κινητό του τηλέφωνο. Την Τάνια Μινογιάννη. Την Κατερίνα Σταφυλίδου. Τον Μάκη Ανανιάδη. Τη Χριστίνα Ζαρογιάννη και την Κατερίνα Σύρογλου. Την Τατιάνα Βέρμπη. Τον Θάνο Παππά. Τον Κωνσταντή Γιώτη. Και όλους τους εθελοντές. Και βέβαια όλους τους επιμελητές και τους καλλιτέχνες που έδωσαν στο Πεδίο Δράσης Κόδρα την πραγματική του υπόσταση.

Cyber Art Space (www.cyberartspace.net) is part of Action Field Kodra 2012. It is an experimental, independent and international project, which focuses completely on artistic research, including a pioneering cybernetic exhibition space, to host the work of international artists. The ulterior motive of the project is to investigate whether cyberspace can be approached as a real dimension, and not as a virtual one, consisting of its own rules, its own fundamental attitudes and function. Cyberspace was created (or possibly discovered) within the communication networks, where humans have nowadays formed a different perception of space-time. Unarguably, cyberspace is a public space, where people spend a big part of their every day life. As for today, cyberspace is being presented and identified as virtual, in the sense of delusional. But it wouldn’t be approached and characterized as such, if humans had not intervened technologically in cyberspace, in order to conquer and simulate it to their own experience of navigating into their natural world. The concept of Cyber Art Space was inspired from the atom’s microcosmos, where physics identifies it as a universe (real space) with all the existing fundamental forces, same as in our real world. These fundamental forces include electromagnetism, strong interaction, weak interaction and gravitation. Atom’s microcosmos is considered in Physics as a universe (space), where gravitation is not measurable or non-existent at all. Cyberspace as space has a lot in common with the atom’s microcosmos, especially in its 3D depiction. At the same time there are a lot in common with our natural / every day world, but a lot of differences, too. Project' s Artistic direction: Dimitris Michalaros, visual artist / co-curator of Action Field Kodra. Curation: Dimitris Michalaros, Babis Venetopoulos, visual artist / lecturer at the Department of Visual and Applied Arts of A.U.Th.

Dimitris Michalaros www.dimitrismichalaros.com

Εκτός όμως από την ένυλη δραστηριότητά του το Πεδίο Δράσης Κόδρα έχει μια εξίσου σημαντική δραστηριότητα στον ψηφιακό χώρο. To Cyber Art Space (www.cyberartspace.net) αποτελεί κομμάτι του φετινού Πεδίου Δράσης Κόδρα. Πρόκειται για ένα πειραματικό project με ανεξάρτητο και διεθνή χαρακτήρα, που επικεντρώνεται σε αμιγώς καλλιτεχνική έρευνα. Περιλαμβάνει έναν καινοτόμο εκθεσιακό διαδικτυακό χώρο, στον οποίο θα εκθέσουν έργα τους καλλιτέχνες από διαφορετικά μέρη του κόσμου, με απώτερο σκοπό τη διερεύνηση του κυβερνοχώρου, ως πραγματική διάσταση και όχι ως εικονική ή δυνητική, με τους δικούς της κανόνες, τις δικές της φυσικές ιδιότητες αλλά και λειτουργικότητα. Ο κυβερνοχώρος δημιουργήθηκε (ή ίσως και ανακαλύφθηκε) εντός των δικτύων επικοινωνιών, μέσω των οποίων σήμερα ο άνθρωπος έχει διαμορφώσει μία διαφορετική αντίληψη του χωροχρόνου. Ο κυβερνοχώρος αποτελεί πια αναμφίβολα ένα δημόσιο χώρο, όπου οι άνθρωποι περνούν ένα μεγάλο μέρος της καθημερινότητας τους. Έως σήμερα ο κυβερνοχώρος παρουσιάζεται και ταυτίζεται με την έννοια του εικονικού χώρου, δηλαδή του ψευδαισθητικού ή δυνητικού. Δεν θα χαρακτηριζόταν όμως ως τέτοιος, εάν ο άνθρωπος στην ανάγκη του να κατακτήσει και αυτό τον χώρο, δεν επενέβαινε τεχνολογικά, ώστε να τον προσομοιώσει στη βιωματική του εμπειρία από την περιήγηση στο φυσικό του περιβάλλον. Η σύλληψη της ιδέας προήλθε από τον μικρόκοσμο του ατόμου, ενός σύμπαντος (πραγματικού χώρου) στο οποίο η φυσική έχει δείξει ότι υπάρχουν όλες οι θεμελιώδεις αλληλεπιδράσεις, όμοιες με αυτών του πραγματικού κόσμου˙ η ηλεκτρομαγνητική ενέργεια, η ισχυρή και αδύναμη αλληλεπίδραση, όπως και η βαρύτητα, που παρουσιάζεται ως μη μετρήσιμη ή ανύπαρκτη. Ο κυβερνοχώρος ως χώρος, παρουσιάζει πολλά κοινά με τον μικρόκοσμο του ατόμου, κυρίως σε σχέση με τις τρισδιάστατες απεικονίσεις. Παράλληλα διαθέτει ομοιότητες αλλά και πολλές διαφορές, από τον φυσικό μας κόσμο.

Καλλιτεχνική διεύθυνση project: Δημήτρης Μιχάλαρος, εικαστικός / συνεπιμελητής του Πεδίου Δράσης Κόδρα. Επιμέλεια: Δημήτρης Μιχάλαρος, Μπάμπης Βενετόπουλος, εικαστικός και Λέκτορας του τμήματος Εικαστικών & Εφαρμοσμένων Τεχνών του Α.Π.Θ.

Δημήτρης Μιχάλαρος www.dimitrismichalaros.com

Συνεδριο Conference

«Τέχνη και πολιτική στο όριο: Διεκδικώντας μια ετερόδοξη νεωτερικότητα» Art and Politics at the Limit: Claiming a Heterodox Modernity

SPEAKERS Ampatzompoulou Fragkiski Dimitriadis Dimitris Efklidis Alexandros Mosquera Gerardo Papanikolaou Dimitris Ray Gene Stafilakis Kostis Christopoulos Kostas

ΟΜΙΛΗΤΕΣ Αμπατζοπούλου Φραγκίσκη Δημητριάδης Δημήτρης Ευκλείδης Δημήτρης Mosquera Gerardo Παπανικολάου Δημήτρης Ray Gene Σταφυλάκης Κωστής Χριστόπουλος Κώστας

επιστημονικοσ συμβουλοσ Γιαννης Σταυρακακησ scientific advisor Yannis Stavrakakis

Συνεδριο

ΕΤΕΡΟΔΟΞΗ ΝΕΩΤΕΡΙΚΟΤΗΤΑ

HETERODOX MODERNITY

ithin the general framework of its activities, Action Field Kodra has inaugurated a series of annual international conferences serving a double goal. On the one hand, aiming to articulate original discourse from the point of view of aesthetics and art theory on the contemporary global political condition of which the Greek case is part; on the other hand, providing its curatorial and artistic activity a solid theoretical background required for its

anticipated political and social reach. The theme of this year’s conference is «Art and Politics at the Limit: Claiming a Heterodox Modernity». Recent economic and political events bring to the fore –once more in contemporary history– the issue of the relationship between Greece –and the continent’s periphery at large– with «Europe». A global crisis provides the opportunity for the enforcement of one more project of «modernizing» Greek culture under circumstances of a quasi-state of emergency. Within this framework, the relationship between «the nation» and European modernity is once more debated and the clash between «modernizing» and «traditionalist» tendencies seems to be returning to the fore. Until now the debate has largely been limited within the political and economic terrains; it is expected, however, that it will soon touch the field of artistic practices where similar debates have dominated the 19th and 20th centuries. In fact, to the extent that what seems to be at stake today is no less than the survival of the European Union and certainly the democratic dimension of the European legacy, such articulations between art and politics could acquire pan-european if not global importance. At any rate, the current conjuncture seems to be posing a series of questions: 1. From naive modernization to postcolonial theory and beyond How can we account, in a historico-cultural perspective, for the complex dialectic between Europe and the Greek context? Which local and global theoretical orientations can illuminate hidden aspects and highlight mutual short-circuits? 2. In search of a heterodox modernity Are there historical precedents of alternatives to the Greek-European modernist canon? How is cultural production in the city of Thessaloniki situated within this context? What forces –at the level of memory traces as well as creative potential– can be utilized in charting future alternatives? What resources can be enlisted from international experience? 3. Art of the limit or the limits of art? How can art intervene in times of crisis? Is the demand for an artistic response to the crisis bound to lead to a registering of the limits of art? Are there forms of radical artistic practices capable of charting alternative routes towards a heterodox modernity, capable of serving a democratic re-partition of the sensible, emancipating and sublimating the local potential beyond its particularistic articulations? What can we learn from the relevant global debate and developments in other parts of the world? Action Field Kodra has addressed this challenging set of questions to a series of theorists and artists from a variety of backgrounds and will host their reactions, associations and contributions. Speakers will include Gerardo Mosquera, art theorist, artistic director PHotoEspa ña; Gene Ray, art theorist, member of Radical Culture Research Collective (RCRC); Dimitris Dimitriadis, writer; Dimitris Papanikolaou, Lecturer in Modern Greek, Oxford University; Fragiski Abatzopoulou, Professor Emerita of Literature, Aristotle University of Thessaloniki; Kostis Stafylakis, art theorist-artist; Kostas Christopoulos, artist; Alexandros Efklidis, theatrologist-director.

Yannis Stavrakakis Conference Advisor

το ευρύτερο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του, το Πεδίο Δράσης Κόδρα έχει εγκαινιάσει μια σειρά ετήσιων διεθνών συνεδρίων, που εξυπηρετούν έναν διττό σκοπό. Από τη μία, στοχεύουν στην άρθρωση πρωτότυπου λόγου από τη σκοπιά της αισθητικής και της θεωρίας της τέχνης πάνω στην σύγχρονη παγκόσμια πολιτική συνθήκη της οποίας τμήμα αποτελεί και η Ελλάδα˙ από την άλλη, στην παροχή γόνιμων θεωρητικών ερεισμάτων στις επιμελητικές και καλλιτεχνικές πρωτοβουλίες του, ικανών να υποστηρίξουν την προσδοκόμενη πολιτική και κοινωνική τους απήχηση. Η θεματική του φετινού συνεδρίου είναι «Τέχνη και πολιτική στο όριο: Διεκδικώντας μια ετερόδοξη νεωτερικότητα». Η οικονομικο-πολιτική επικαιρότητα θέτει επιτακτικά –για μια ακόμη φορά στη σύγχρονη ιστορία– το ζήτημα της σχέσης Ελλάδας-Ευρώπης. Με αφορμή μια καλπάζουσα παγκόσμια κρίση επιχειρείται ένα ακόμη εγχείρημα «εξορθολογισμού/εκσυγχρονισμού» της ελληνικής κουλτούρας και μάλιστα υπό καθεστώς οιονεί εκτάκτου ανάγκης. Στο πλαίσιο αυτό, η σχέση του έθνους με την ευρωπαϊκή νεωτερικότητα τίθεται και πάλι επί τάπητος και η σύγκρουση «εκσυγχρονιστικής» και «παρωχημένης» κουλτούρας επανέρχεται στο προσκήνιο. Μέχρι στιγμής η συζήτηση παραμένει κυρίως στο πεδίο της οικονομικής και πολιτικής επικαιρότητας, είναι όμως νομοτελειακό ότι το διακύβευμα θα αγγίξει και τον χώρο της τέχνης, όπου αντίστοιχες διαμάχες απέκτησαν δεσπόζουσα θέση κατά τον δέκατο ένατο και τον εικοστό αιώνα. Στο βαθμό, μάλιστα, που εκείνο που διακυβεύεται φαίνεται να αγγίζει την ίδια την επιβίωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και σίγουρα την δημοκρατική υπόσταση της ευρωπαϊκής κληρονομιάς, τούτη η διαπλοκή τέχνης και πολιτικής αποκτά επιπλέον πανευρωπαϊκή, αν όχι πλανητική σημασία. Σε κάθε περίπτωση, η συγκυρία μοιάζει να θέτει μια σειρά από ερωτήματα: 1. Από την απλοϊκή νεωτερίκευση στην μετα-αποικιακή θεωρία και εντεύθεν Πώς μπορούμε να αποτιμήσουμε σήμερα, σε μια ιστορικο-πολιτισμική προοπτική, τη διαλεκτική Ελλάδας-Ευρώπης και τα διακυβεύματά της; Ποιοί διεθνείς και εγχώριοι θεωρητικοί προσανατολισμοί είναι ικανοί να φωτίσουν αθέατες πλευρές και να εξηγήσουν αμοιβαία βραχυκυκλώματα; 2. Αναζητώντας μια άλλη νεωτερικότητα Υπάρχουν ιστορικά προηγούμενα εναλλακτικής διαχείρισης των διακυβευμάτων αυτών πέρα από τον εθνικό/ ευρωπαϊκό μοντερνιστικό κανόνα; Πώς εντάσσεται η πνευματική παραγωγή στην πόλη της Θεσσαλονίκης (λόγος-γραφή-εικαστικά) στο πλαίσιο αυτό; Ποιες δυνάμεις -τόσο σε επίπεδο μνημονικών ιχνών όσο και σε επίπεδο επινοητικού δυναμικού- διαθέτει για την αναζήτηση αυτή στο μέλλον; Ποιες παρακαταθήκες από τη διεθνή εμπειρία μπορεί να επιστρατεύσει; 3. Τέχνη των ορίων ή όρια της τέχνης; Πώς μπορεί να τοποθετηθεί και να παρέμβει η τέχνη σε περιόδους κρίσης; Μήπως το αίτημα για μια τέχνη-απάντηση στην κρίση αχνογραφεί τελικά τα ίδια τα όρια της τέχνης; Υπάρχουν μορφές ριζοσπαστικών καλλιτεχνικών πρακτικών ικανές να χαράξουν εναλλακτικούς δρόμους προς μια ετερόμορφη ευρωπαϊκή νεωτερικότητα, ικανές να διασώσουν το αίτημα ενός δημοκρατικού μερισμού του αισθητού χειραφετώντας και μετουσιώνοντας το δυναμικό της εντοπιότητας; Τι μπορεί να προσφέρει σήμερα η διεθνής συζήτηση και τα ανάλογα διακυβεύματα σε άλλες περιοχές του πλανήτη; Το Πεδίο Δράσης Κόδρα απηύθηνε τα ανοιχτά αυτά ερωτήματα σε θεωρητικούς και καλλιτέχνες από διαφορετικούς χώρους και θα φιλοξενήσει τις αντιδράσεις, τους συνειρμούς και τις συμβολές τους. Στους ομιλητές περιλαμβάνονται οι Gerardo Mosquera, θεωρητικός της τέχνης, καλλιτεχνικός διευθυντής της PHotoEspa ña˙ Gene Ray, θεωρητικός της τέχνης, μέλος της Radical Culture Research Collective (RCRC)˙ Δημήτρης Δημητριάδης, συγγραφέας˙ Δημήτρης Παπανικολάου, λέκτορας νεοελληνικών σπουδών, Πανεπιστήμιο Οξφόρδης˙ Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, ομότιμη καθηγήτρια νεοελληνικής φιλολογίας ΑΠΘ˙ Κωστής Σταφυλάκης, θεωρητικός τέχνης-εικαστικός˙ Κώστας Χριστόπουλος, εικαστικός˙ Αλέξανδρος Ευκλείδης, θεατρολόγος-σκηνοθέτης.

Γιάννης Σταυρακάκης Επιστημονικοσ συμβουλοσ συνεδριου

What we Want

επιμελητησ Bασιλησ Zωγραφοσ curator Vassilis Zografos

What we Want

«Our forest is not concealed by the sky. No lumberjack passes through here». The Sky

«Το δικό μας δάσος δεν το κρύβει ο ουρανός. Δεν περνούν από δω ξυλοκόποι». Ο Ουρανός

Manolis Anagnostakis (Thessaloniki 1925–Athens 2005): radiologist doctor, poet and essayist.

Μανόλης Αναγνωστάκης (Θεσσαλονίκη 1925 - Αθήνα 2005): ιατρός ακτινολόγος, ποιητής και δοκιμιογράφος.

he forest was burnt down by fire-raisers who served specific interests and the lumberjacks, hopeful of future timber-felling, have sent memoranda.

ο δάσος κάηκε από εμπρηστές που εξυπηρετούσαν συμφέροντα και οι ξυλοκόποι έστειλαν μνημόνια ελπίζοντας σε μελλοντικές υλοτομήσεις.

This facility in free-associatively coining such witticisms betrays the secret hope of turning over a new leaf and denying the crisis nightmare that is currently afflicting Greece. Bearing a share of complicity, the country’s inhabitants ramble through their day-to-day lives and, using their indignation as a springboard, try to head towards a better future. It is evident that the causes of the crisis are intricate, multifarious and multifaceted. No solution seems feasible and no leader is capable of leading us to a way out. In such extreme cases, one should better work between the facts rather than with the facts themselves, as if keeping notes about solutions that lie hidden, either in the future or in the past, which would be proper to the role of artists as society’s visionaries.

Η ευκολία με την οποία παράγονται συνειρμικά τέτοια ευφυολογήματα φανερώνει την κρυφή ελπίδα να γυρίσει κανείς σελίδα και να αποποιηθεί τον εφιάλτη της κρίσης που πλήττει την Ελλάδα. Ως φορείς συνενοχής, όλοι οι κάτοικοι αυτής της χώρας περιφέρονται στην καθημερινότητα τους και με εφαλτήριο την αγανάκτησή τους προσπαθούν να πορευτούν για ένα καλύτερο μέλλον. Είναι εμφανές ότι τα αίτια της κρίσης είναι πολύπλοκα, πολύπλευρα και πολυσύνθετα. Καμιά λύση δε φαίνεται εφικτή και κανένας ηγέτης δεν είναι ικανός να μας οδηγήσει στην έξοδο. Σε τέτοιες ακραίες περιπτώσεις καλό είναι κανείς να δουλέψει ανάμεσα στα γεγονότα και όχι με τα ίδια τα γεγονότα, σαν να κρατάει δηλαδή σημειώσεις για λύσεις που βρίσκονται κρυμμένες, είτε στο μέλλον είτε στο παρελθόν· αυτό αρμόζει στο ρόλο των καλλιτεχνών ως οραματιστών της κοινωνίας.

In an effort to integrate themselves into the globalization setting, young artists, graduates of the four Schools of Fine Arts in Greece, strive to attune their work to the contemporary output of metropolitan centers and to experientially associate it with their own reality as well as that of their country. It is interesting that while the art market is collapsing and its values seem to be nullified, the country’s pool of artists appears to be increasing both in terms of quantity and quality.

Νέοι καλλιτέχνες, απόφοιτοι των τεσσάρων Σχολών Καλών Τεχνών της Ελλάδας, προσπαθούν, εντασσόμενοι στο κλίμα της παγκοσμιοποίησης, να συντονίσουν τη δουλειά τους με τη σύγχρονη παραγωγή των μητροπολιτικών κέντρων και να την συνδέσουν βιωματικά με την πραγματικότητα τη δική τους και της χώρας τους. Είναι ενδιαφέρον πως, ενώ η αγορά της τέχνης καταρρέει και οι αξίες μοιάζει να ακυρώνονται, το καλλιτεχνικό δυναμικό της χώρας φαίνεται να αυξάνεται τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά.

Approximately a decade ago, there began an effort to investigate and document the young artists in Greece with the objective of capturing the contemporary Greek scene, so as to highlight the differences between the young generation of artists and the previous ones. The development of this effort seems to have been stifled by the outbreak of the financial crisis. Nevertheless, several articles commending on the new alternatives, as well as on the venues for the promotion of contemporary art, have appeared in the international press, the credit for which is mostly due to the young artists and curators. And it is also invariably customary for the global market to turn to countries plagued by social and political shifts, as evidenced by the recent example of Romania. Will the myth of the phoenix be revived, will the Greek art scene rise reborn from its ashes, or will we go through chaotic paths? The verb «want» plays a pivotal part in learning a «new», in our case, language, since it allows one to express his basic needs in order to survive and enjoy the «new» environment that arises. So, what are the wants of the young artists and how are these prioritized? Twenty four young artists, a twenty-four-year-old poet and a group of students from the postgraduate program in landscape architecture at the Aristotle University of Thessaloniki renegotiate this question in this year’s exhibition of the same title, What We Want, at Kodra Fresh, attempting thus to concretize the role and discourse of a young artist living and working in «bankrupt» Greece. By reshaping the ideals and visions of the society in which they live, these young artists will spotlight through their artistic testimony the anxieties, the humor and the demands of a generation which will historically mark the crisis period in our times, because what will be left will not be the abolition of the vested rights that the previous generations had but the wants of the younger generation and the ways in which it will fight for and shape the conditions for development. Vassilis Zografos Artist September 2012

Πριν από μία δεκαετία περίπου ξεκίνησε μια προσπάθεια έρευνας και καταγραφής των νέων καλλιτεχνών στην Ελλάδα με στόχο την αποτύπωση της σύγχρονης ελληνικής σκηνής, ώστε να γίνουν εμφανείς οι διαφορές της νέας γενιάς καλλιτεχνών από τις προηγούμενες. Η εξέλιξη αυτής της προσπάθειας μοιάζει να έχει φιμωθεί με το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης. Παρόλα αυτά στο διεθνή τύπο παρουσιάζονται άρθρα που σχολιάζουν θετικά τις καινούργιες εναλλακτικές λύσεις, καθώς και τους χώρους προώθησης της σύγχρονης τέχνης, προϊόν που οφείλεται κυρίως σε νέους δημιουργούς και επιμελητές. Επίσης είναι κάτι που σταθερά συνηθίζεται, η διεθνής αγορά να στρέφεται σε χώρες που μαστίζονται από κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές, όπως το πρόσφατο παράδειγμα της Ρουμανίας. Θα αναβιώσει ο μύθος του φοίνικα, θα αναγεννηθεί η ελληνική καλλιτεχνική σκηνή από τις στάχτες της, ή θα περάσουμε μέσα από χαοτικά μονοπάτια; Στην εκμάθηση μιας «νέας» στη περίπτωσή μας, γλώσσας, πρωταρχικό ρόλο παίζει το ρήμα «Θέλω», έτσι ώστε να μπορεί να εκφράσει κανείς τις βασικές του ανάγκες για να είναι σε θέση να επιβιώσει και να χαρεί το «καινούριο» περιβάλλον που ανατέλλει. Ποια είναι λοιπόν τα θέλω των νέων καλλιτεχνών και πώς αυτά ιεραρχούνται; Είκοσι τέσσερις νέοι εικαστικοί, ένας εικοσιτετράχρονος ποιητής και μια ομάδα φοιτητών του μεταπτυχιακού τμήματος αρχιτεκτονικής τοπίου του ΑΠΘ, επαναδιαπραγματεύονται το ερώτημα, στη φετινή ομότιτλη έκθεση του Κόδρα fresh, «What We Want», προσπαθώντας έτσι να κάνουν πιο συγκεκριμένο το ρόλο και το λόγο ενός νέου καλλιτέχνη που ζει και εργάζεται στη «χρεοκοπημένη» Ελλάδα. Αναπλάθοντας τα ιδανικά και τα οράματα της κοινωνίας που ζουν, οι νέοι δημιουργοί θα αναδείξουν με την καλλιτεχνική τους κατάθεση τις αγωνίες, το χιούμορ, και τις απαιτήσεις μιας γενιάς που θα σηματοδοτήσει ιστορικά την περίοδο της κρίσης στην εποχή μας, γιατί αυτό που θα μείνει δεν είναι η ακύρωση των κεκτημένων από παλιότερες γενιές αλλά τα θέλω και οι τρόποι που θα διεκδικήσουν και θα διαμορφώσουν τις συνθήκες ανάπτυξης οι νεότεροι. Βασίλης Ζωγράφος Εικαστικός Σεπτέμβριος 2012

What we Want

Ελσα Αλατσιδου / Elsa Alatsidou

Η Έλσα Αλατσίδου στο φωτογραφικό της έργο καταγράφει το εσωτερικό ενός δημόσιου εκπαιδευτηρίου εστιάζοντας σε επιφάνειες τοίχων, αντανακλάσεις φωτός και ξεχασμένα αντικείμενα. Μέσα από της σιωπή του χώρου, ο χρόνος μοιάζει να διαστέλλεται. Το βιωματικό στοιχείο, η ευαισθησία και ο σεβασμός στη δική της ιστορία αλλά και στην ιστορία των ανθρώπων που πέρασαν από εκεί, αναβαθμίζουν τις εικόνες αυτές, κάνοντας τον θεατή συμμέτοχο στη συγκίνηση. Μέσα από αναφορές στην ιστορία της ζωγραφικής, μετατρέπει τα ασήμαντα ευρήματα των παραμελημένων χώρων σε μονολόγους υψηλής αισθητικής.

In her photographic work, Elsa Alatsidou captures the interior of a public school, focusing on wall surfaces, light reflections and forgotten objects. Time seems to expand through the silence of the space. The experiential element, her sensibility and respect for her own history, as well as that of the people who have been through there, enhance the images, allowing the viewer to share the emotion. With pronounced allusions to the history of painting, the artist enriches her gaze, transforming thus the insignificant finds from the desolate facilities into monologues with a distinctive aesthetics.

Χωρίς τίτλο, 2012 / Untitled, 2012 Εκτύπωση inkjet σε ματ χαρτί, 72 x 107 εκ. Inkjet print at matte paper, 72 x 107 cm

What we Want

Χρηστοσ Βαγιατασ / Christos Vagiatas

Κύριο χαρακτηριστικό των εγκαταστάσεων του Χρήστου Βαγιάτα, είναι η προσέγγιση των χωρικών συνθηκών της γραμμής, κυρίως του τρόπου που η ίδια η γραμμή σχεδιάζει το χώρο μέχρι να αφομοιωθεί ολοκληρωτικά από αυτόν, καθώς και η ιδιότητα να θέτει όρια στην κίνηση και στην οπτική αντίληψη του χώρου του θεατή. Χρησιμοποιώντας τα δυο αυτά σημαντικά χαρακτηριστικά της γραμμής, την οριακή λιτότητα και τον κινησιακό δυναμισμό, δημιουργεί ένα νέο, εμβόλιμο χώρο ενσωματώνοντας αντικείμενα που είτε υπονοούνται είτε βρίσκονται μέσα σε αυτόν.

A central feature of Christos Vagiatas’ installations is the approach of the line’s spatial conditions, mainly of the way in which line itself designs space up to the point of its total assimilation by it, as well as of its capacity to set boundaries on movement and the viewer’s visual perception of space. And it is through the use of these two significant features of the line, namely the austerity of boundaries and the vigor of movement, that the artist creates a new, intervening space by incorporating objects which are suggested within it.

Χωρίς τίτλο, 2012 / Untitled, 2012 Εγκατάσταση, ξύλο, μέταλλο, χρώμα, 200 x 200 εκ. Installation, wood, metal, paint, 200 x 200 cm

What we Want

Ευανθία Γιαννακοπούλου / Evanthia Giannakopoulou

Το έργο της Ευανθίας Γιαννακοπούλου Πλατεία είναι το αποτέλεσμα μιας δεκάμηνης επιτόπιας έρευνας και καταγραφής με κάμερα, στην πλατεία Συντάγματος. Το οπτικοακουστικό αυτό υλικό, αποτελείται από συνεντεύξεις με άγνωστους περαστικούς του Συντάγματος ή ακόμη και με φίλους ή γνωστούς, ξένους ή Έλληνες. Η Γιαννακοπούλου έθετε το ερώτημα γιατί βρίσκονται τη δεδομένη στιγμή στην πλατεία, ενώ παράλληλα επικεντρωνόταν και στην προσωπική της εμπλοκή με τους συνομιλητές αλλά και στον καταλυτικό ρόλο του ίδιου του μέσου, της κάμερας. Πρόκειται λοιπόν για μια δράση όπου η δημιουργός και ο περίγυρός της αποτελούν ένα in situ έργο, διαδραστικό και μεταβαλλόμενο μέσα στο χρόνο. Είναι ένα έργο που καθορίζεται από το λόγο και τις αισθήσεις των συμμετεχόντων στο δημόσιο χώρο.

Evanthia Giannakopoulou’s Square is the result of a ten-month long in situ research and camera recording at Syntagma Square. The audiovisual material consists of interviews with unknown passers-by from Syntagma, or even friends and acquaintances, both foreigners and Greeks. Giannakopoulou was posing the question why they were there at that particular moment, while at the same time focusing on both her own involvement with the interlocutors and the catalytic role of the medium itself, the camera. It is, therefore, an action where the artist and her surroundings constitute an interactive in situ piece which transforms through time. It is a piece conditioned by discourse and the sensations of the participants in public space.

Square, 2012 Βίντεο, 23΄΄06’’, διαστάσεις μεταβλητές Video, 23΄΄06’’, dimensions variable

What we Want

Κωνσταντησ Γιώτησ / Κostantis Giotis

Η ζωγραφική του Κωσταντή Γιώτη σχολιάζει την ανθρώπινη συνθήκη ύπαρξης, πέρα από το χρόνο και τον τόπο. Έχει σαν αφετηρία την ορατή πραγματικότητα, χωρίς όμως άμεσες αναφορές σ’ αυτήν. Μορφές διατηρούν ή χάνουν τον όγκο και το βάρος τους, διακρίνονται καθαρά ή αναμειγνύονται με το περιβάλλον τους. Ο εικαστικός του χώρος αρθρώνεται με στοιχεία ενός κόσμου που φαίνεται να χάνει σταδιακά την υλική του υπόσταση και συγκροτείται φέροντας το κενό, το οποίο δε λειτουργεί ως ουδέτερο στοιχείο στη συγκρότηση της σύνθεσης αλλά ως αναπόσπαστο κομμάτι της. Αποτελεί ένα φορέα φωτός, έναν ενδιάμεσο ζωτικό χώρο. Oι εικόνες του μοιάζουν με πρόσκληση σε μια διανοητική περιπλάνηση, άλλοτε ευχάριστα παιγνιώδη και άλλοτε ενδοσκοπικά μελαγχολική.

Kostantis Giotis painting is a commentary on the condition of human existence, beyond time and place. It uses as a springboard visible reality, yet without directly referring to it. The forms keep or lose their volume and weight; they are clearly discerned of merge with their environment. The artist’s visual space is structured with the elements of a world which seems to be gradually deprived of its material substance and is formed still bearing with it the void, which does not work as a neutral element in the formation of the composition but constitutes instead an integral part of it. It is a vector of light, a vital space in-between. The images it generates are like an invitation to a spiritual wandering, sometimes pleasantly playful and sometimes introvert and melancholic.

Structure, 2012 Ακρυλικά, γραφίτης και κάρβουνο σε καμβά, 140 cm x 200 εκ. Acrylic paint, graphite and charcoal on canvas, 140 x 200 cm

What we Want

Ιωάννα Γουζέλη - Γιάννης Κόκκαλης / Ιoanna Gouzeli - Yannis Kokkalis

Στο συνεργατικό έργο της Ιωάννας Γουζέλη και του Γιάννη Κόκκαλη, μέσω της φόρμας, του όγκου, και του υλικού, ο θεατής καλείται να συμμετάσχει νοερά και ίσως ενίοτε και ενεργητικά στη χωρική αλλά και χρονική μετακίνηση που υπονοείται. Eμφανίζεται ένας δεύτερος νοητικός χώρος που διακριτικά προκαλεί συνειρμούς. Ένας χώρος μέσα σε έναν ήδη καθορισμένο χώρο. Στη δράση που συμπληρώνει το έργο, μη αισθητά κομμάτια του κάθε πρωταγωνιστή, προερχόμενα από τη συνολική μη αισθητική συμπαντική λειτουργία τείνουν να καταλάβουν τα σχηματισμένα «μεγάλα κενά» δημιουργώντας για καθένα από αυτά και μία αντίστοιχη δίνη. Είναι ένα παιχνίδισμα συνεχών μεταμορφώσεων του χώρου και του χρόνου σε ύλη και συναίσθημα.

In the artwork that is the outcome of collaboration between Ioanna Gouzeli and Υannis Kokkalis, form, volume and material invite the viewer to participate, mentally and sometimes actively, in the spatial but also temporal transfer implied. A second mental space emerges which discretely generates associations. It is a space within an already defined space. In the action that completes the artwork, imperceptible parts of each protagonist, deriving from the total non-sensory operation of the universe, tend to occupy the already existing ‘large voids’ creating a vortex in every void. It’s an interplay of continuous transformations of space and time into matter and emotion.

moyn, 2012 Εγκατάσταση - Δράση, Μικτή τεχνική, διαστάσεις μεταβλητές Installation – Action, mixed technique, dimensions variable

What we Want

Χρηστοσ Δημητριαδησ / Christos Dimitriadis

Η ζωγραφική του Χρήστου Δημητριάδη είναι πολυκεντρική και πολυσύνθετη, καβαλέτα, καρέκλες, ανθρώπινες σκιές, στοιχεία ενός εργαστηρίου ζωγραφικής είναι διασκορπισμένα σ’ ένα δαιδαλώδες σύμπλεγμα γραμμών, στην προσπάθεια του να αναγνωρίσει τον κοινό τρόπο αίσθησης, ψυχικής διάθεσης και αντίληψης για τα πράγματα γύρω μας. Το οικείο δεν είναι αυτονόητο. Σαν άλλος Oδυσσέας, ο Δημητριάδης ξεκινά σε κάθε του σχέδιο ένα ταξίδι όχι στο άγνωστο· ένα ταξίδι επιστροφής στο οικείο.

Christos Dimitriadis’s painting is multicentric and multifaceted; easels, chairs, human shadows, fragments of a painting studio are scattered in a labyrinthine complex of lines, in an effort to identify a common way of feeling, establishing a frame of mind, and perceiving the things around us. Familiarity isn’t self-evident. Like another Ulysses, Dimitriadis sets out in each of his drawings not on a voyage to the unknown but on a return voyage to familiarity.

Χωρίς τίτλο, 2012 / Untitled, 2012 Κάρβουνο σε χαρτί, 70 x 100 εκ. Charcoal on paper, 70 x 100 cm

What we Want

Mαρκοσ Καρελλασ / Markos Karellas

Η εγκατάσταση του Μάρκου Καρέλλα She and her Readings, 2012, ξεκίνησε με αφορμή ένα βιβλίο, το αποκρυφιστικό περιεχόμενο του οποίου υπήρξε αντικείμενο μελέτης και τρόπος ζωής μιας σημαντικής για τον καλλιτέχνη γυναίκας. Η εγκατάσταση περιλαμβάνει την επεξεργασμένη και μεγεθυμένη φωτογραφία της γυναίκας από την εποχή που διάβαζε το βιβλίο και αποσπάσματα από το κείμενο, που αφορούν στη μαγεία. Ο ενδιάμεσος χώρος ανάμεσα στην εικόνα και στο κείμενο, στην αναγνώστρια και στο αγαπημένο ανάγνωσμα, στον άνθρωπο και στις ιδέες του, αποτελεί ένα ενεργειακό πεδίο, στο οποίο καλείται να κινηθεί ο θεατής.

Markos Karellas’s installation She and Her Readings, 2012, was occasioned by a book on the importance of witchcraft in everyday life. Its apocryphal content was an object of study and a way of life for a woman who played an important part in the artist’s life. The installation includes a photo of this woman in young age, a face ornamented with quotes of aphorisms on everyday life and explanations about the gendered, feminine character of witchcraft. The in-between space constitutes an energy field on which the viewer stands.

Untitled (She and her readings), 2012 Μέρος εγκατάστασης, ψηφιακές εκτυπώσεις, μελάνι πάνω στον τοίχο, διαστάσεις μεταβλητές Part of the installation, digital prints, ink on wall, dimensions variable

What we Want

Ειρηνη Πηνελοπη Κασιματη / Irene Penelope Kassimati

Με εφαλτήριο την παραδοχή ότι το συνειδητό και το υποσυνείδητο στοιχείο συγκροτούν ισότιμα την ανθρώπινη φύση, στη ζωγραφική της Ειρήνης Πηνελόπης Κασιμάτη παρουσιάζεται ένας κόσμος χωρίς την υλική του υπόσταση, που ανήκει περισσότερο στο χώρο των αισθήσεων και παραισθήσεων. Όνειρα και πραγματικότητα, ύπνος και θάνατος, ερωτισμός και θρησκευτικότητα, αλήθειες και μυθεύματα συμβιώνουν στα άκρα, επιτρέποντας μια αμοιβαία εισχώρηση αποκαλυπτική για τα συμβάντα, τις φαντασιώσεις,τα δρώμενα.

Using as a springboard the assumption that the conscious and the unconscious elements equally constitute human nature, in her painting. Irene Penelope Kassimati presents a world devoid of its material substance, which rather belongs to the realm of sensations and hallucinations. Dreams and reality, sleep and death, eroticism and religiousness, truths and fictions coexist on the edge, allowing a mutual penetration that reveals events, fantasies and happenings.

Χωρίς τίτλο, 2011 / Untitled, 2011 Λάδι σε καμβά, 190 x 160 εκ. Oil on cavas, 190 x 160 cm

What we Want

Γιαννησ Κοκκαλησ / Yannis Kokkalis

Η ανάδυση ενός υποβρυχίου… Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου… Η κορυφή ενός παγόβουνου. Ένα τμήμα πάνω από την επιφάνεια, αυτό που μπορεί κανείς να διαπραγματευτεί, να διαχειριστεί, ενώ το κυρίως σώμα κρύβεται καλά από κάτω. Η γνώση μιας μεγάλης απώλειας προβάλλει απειλητικά. Επάνω, αυτό που φαίνεται σαν πληροφορία, αυτό που διακινείται σαν είδηση. Κάτω, αυτό που έγινε, αυτό που το προκάλεσε, αυτό που το συντηρεί, το αμετάκλητο, το αθεράπευτο, το καλά κρυμμένο, το αθέατο, γιατί ο όγκος του θα προκαλούσε πανικό, γιατί δεν θα το χωρούσε ανθρώπου νους, γιατί η αποκάλυψή του θα προκαλούσε αφανισμό. (Ανάδυση, άρνηση, έκπληξη, θυμός, κοινοποίηση, διαπραγμάτευση, απειλή, κατάθλιψη, αποδοχή, απόκρυψη). Ανακατεύοντας αυτές τις λέξεις σαν τραπουλόχαρτα ο Γιάννης Κόκκαλης φτιάχνει ένα υποβρύχιο να αναδύεται με τη διαφάνεια ενός παγόβουνου, ύψους 2 m, μήκους 9m και πλάτους 2m, έξω από το κτίριο του παλιού Διοικητηρίου του Στρατοπέδου Κόδρα.

The emergence of a submarine… The chronicle of a death foretold… The tip of the iceberg. A part is on the surface - that’s the negotiable part - while the rest, the main body, is well-hidden below. The knowledge of a great loss approaching threateningly. On top, what seems like a piece of information, what disseminates as a piece of news. Below, what happened, what caused it, what fosters it; the irrevocable, the incurable, the well hidden, the unseen, because its size would stir panic, because the human mind would be unable to conceive it, because its revelation would mean devastation. (Emergence, denial, surprise, anger, disclosure, negotiation, threat, depression, acceptance, concealment). Shuffling these words as a pack of cards, Giannis Kokkalis makes a submarine, 2m high, 9m long and 2m wide, emerging transparent as an iceberg outside the old headquarters of the former camp Kodra.

Παγόβουνο, 2012 / Iceberg, 2012 Νάυλον, αέρας, 230 x 200 x 900 εκ. Nylon, air, 230 x 200 x 900 cm

What we Want

K-ON project

Τρεις εικαστικοί συνομιλούν επιτόπου στο Πεδίο Δράσης Κόδρα με το ποιητικό έργο του Κωνσταντίνου Παπαχαράλαμπου. Η Αναστασία Ζωή Σουλιώτου εγκατάσταση βίντεο για το ποίημα ‘0’· η Μαρία Τζανάκου, σχέδιο σε δημόσιο χώρο για το ποίημα ‘0’· και ο Πάνος Προφήτης εικαστική παρουσίαση για το ποίημα ‘Το Μήλο Που Θα Φτάσεις’.

Three visual artists converse in situ at Action Field Kodra with the poetical work of Konstantinos Papacharalambos. Anastasia Zoi Souliotou with a video installation for the poem ‘0’ ; Maria Tzanakou, with a public space drawing for the poem ‘0’ ; and Panos Profitis with the visual presentation for the poem ‘The Apple You Will Reach’

What we Want

Δημητρα Κονδυλατου - Δημητρησ Παπουτσακησ - Μαρια Τζαναkου Dimitra Kondylatou - Dimitris Papoutsakis - Maria Tzanakou

Το At The Top of One’s Lung είναι στην ουσία μια βιωματική άσκηση κατά την οποία οι τρεις εικαστικοί, επιχειρούν να αναγνώσουν διαδοχικά με όλη τη δύναμη της φωνής τους από ένα κείμενο, ενώ βρίσκονται στη θάλασσα. Η προσπάθεια τους να φωνάξουν όσο το δυνατόν περισσότερο τους καταβάλλει και δυσχεραίνει την αναπνοή τους. Είναι η ανάγκη να βιωθεί μια ακραία συνθήκη επιβίωσης.

At The Top of One’s Lung essentially is an experiential exercise in which the three artists attempt to read in succession, at the top of their lungs, a text while being in the water. Their effort to yell at the topmost of their lungs overwhelms them and hampers their breathing. It is the need for experiencing an extreme condition of survival.

Αt the top of one’ s lung, 2012 Eγκατάσταση, 20 x 35 εκ, κείμενα σε χαρτί Α4, διαστάσεις μεταβλητές Installation, 20 x 35 cm, texts on A4 paper, dimensions variable

What we Want

Αιμιλια Κουφα / Emilia Koufa

Η Αιμιλία Κούφα στα έργα της περιγράφει την ιστορία ενός ανθρώπου που οδηγείται από τα πάθη. Αναζητάει έναν σύντροφο που θα θεοποιήσει και θα λατρέψει και αυτό καταλήγει να είναι ο αυτοσκοπός του. Αιχμάλωτος του ίδιου του εαυτού του, αφήνεται να παρασυρθεί και να εξαπατηθεί. Η σύντομη άμεση χαρά και εφήμερη ηδονή που αντλεί τον οδηγούν μοιραία στην αναπαραγωγή, διαιωνίζοντας έτσι, χωρίς αίσθημα ευθύνης, την ύπαρξη του και ο κύκλος συνεχίζεται.

In her works, Emilia Koufa portrays the story of a man who is driven by passions. He is looking for a companion to deify and worship, and this eventually becomes an end in itself for him. A prisoner of his own self, he allows himself to be misled and beguiled. The brief direct joy and the fleeting pleasure he derives inevitably lead him to reproduction, perpetuating thus, and without any sense of responsibility, his existence and continuing the circle.

Doll sex, 2012 Βίντεο, 22΄΄, διαστάσεις μεταβλητές Video, 22΄΄, dimensions variable

What we Want

LoLA (Lab of Landscape Architecture)

Παλιό και νέο συναντιούνται δομώντας ένα πλέγμα στο χώρο της εισόδου του Διοικητηρίου του πρώην στρατοπέδου Κόδρα. Ένας δημιουργικός διάλογος αρχιτεκτονικών και φυσικών στοιχείων που συνδιαλέγονται μεταξύ τους για να παραχθεί μια νέα γραφή στο χώρο με ίχνη τόσο από το παρελθόν όσο και από το παρόν. Πρόκειται για μια δομή πάνω στην οποία το παλαιό στοιχείο ως υφιστάμενο υπόστρωμα προσφέρεται σαν δημιουργική βάση για κάτι νέο. Και είναι αυτό ενός τύπου προοίμιο σε μια έκθεση σύγχρονης τέχνης στο εσωτερικό ενός κτιρίου που έχει έντονα τα σημάδια και τις μνήμες του παρελθόντος.

The old and the new meet in the form of a grid at the entrance of the former camp Kodra headquarters. In a creative dialogue, architectural and natural elements get entangled to produce a new writing in space with traces both from the past and the present. It is a structure in which the old element is the underlayer that serves as the basis for creating something new. This works as a kind of foreword in an exhibition of contemporary art inside a building which still bears the marks and echoes the memories of the past.

Lola, 2012 Εγκατάσταση, 2012, σχοινί, ύφασμα, διαστάσεις μεταβλητές Instalation, 2012, rope, textile, dimensions variable

What we Want

Ειρηνη Μπαχλιτζανακη / Irene Bachlitzanaki

Τα έργα Windows #2 και Untitled (pallet #1) της Ειρήνης Μπαχλιτζανάκη ανήκουν σε μια ιστορική πρακτική διερεύνησης της σχέσης μας με καθημερινά αντικείμενα και υλικά που έχουν παραμεριστεί περνώντας σε κατάσταση αχρησίας. Η ιδέα της συλλογής και της ανακύκλωσης αλλά και η παράδοση του readymade, του found object και η χρήση του καθημερινού στην τέχνη είναι στοιχεία που καθορίζουν τη φύση της δουλειάς της. Η Μπαχλιτζανάκη εστιάζει παράλληλα σε φυσικά υλικά και παραδοσιακές μεθόδους παραγωγής και δημιουργίας που χαρακτηρίζονται από diy αισθητική και οικονομία των μέσων. Τα έργα της διερευνούν την έννοια του deskilling και του reskilling στη σύγχρονη τέχνη και θέτουν ερωτήματα για το ρόλο της δεξιοτεχνίας, για την ίδια τη φύση του καλλιτεχνικού αντικειμένου αλλά και για τη σχέση της τέχνης με καθημερινά αντικείμενα και υλικά αγαθά, με την εργασία και την παραγωγική διαδικασία.

Irene Bachlitzanaki’s Windows #2 and Untitled (Pallet #1) belong to the historical practice of investigating our relationship with everyday objects and materials that have been pushed aside, falling thus into disuse. The notions of collecting and recycling, the tradition of the readymade and the found object, as well as the use of the everyday in art, are elements that determine the nature of her work. Bachlitzanaki focuses at the same time on natural materials and traditional methods of production and creation, which are characterized by a DIY aesthetics and an economy of means. Her works explore the notions of deskilling and reskilling in contemporary art and raise questions on the role of skill, the very nature of the art object, as well as on the relationship between art and everyday objects and material possessions, work and the process of production.

Windows #2, 2010 Παλιό παράθυρο, ξύλο, γυαλί και ράφια από mdf, 138 x 98 x 30 εκ. Old window, timber, glass and mdf shelves, 138 x 98 x 30 cm

What we Want

Γρηγορησ Μυργιωτησ / Grigoris Myrgiotis

Το orbis του Γρηγόρη Μυργιώτη είναι ένα πειραματικό οπτικοακουστικό έργο που αντλεί τις επιρροές του από τα βίντεο κλιπ, τον πειραματικό κινηματογράφο, τις μικρού μήκους ταινίες και τις διαφημίσεις. Η αμφισημία και η αφαιρετική πλοκή του έργου μεταθέτουν την ανάγνωσή του στην υποκειμενική διάθεση του θεατή. Με κεντρικό άξονα τον άνθρωπο και τις επιδράσεις που δέχεται από το περιβάλλον μέσα στην καθημερινότητά του, διαμορφώνεται μια παλλόμενη κατάσταση όπου κάθε στοιχείο του έργου παλεύει για να επιβληθεί με το επόμενο, ενώ ταυτόχρονα υποτάσσεται στη σύνθεση με τα υπόλοιπα, προκειμένου να δημιουργηθεί εκ νέου μια αίσθηση ισορροπίας το orbis.

Grigoris’ Myrgiotis Orbis is an experimental audiovisual work which draws its influences from video clips, experimental cinema, short films and commercials. The piece’s ambiguity and abstract plot shift its reading to the viewer’s subjective inclination. With man and the influences that he gets from his everyday environment as its central axis, there is established a vibrating condition where one element of the piece contends with another to impose itself, while at the same time submitting itself to the composition, along with the other elements, so that a sense of balance, the orbis, can be created anew.

Orbis, 2012 Βίντεο, 24΄ 30΄, διαστάσεις 1920 x 1080 HD Video, 24΄ 30΄, dimensions 1920 x 1080 HD Mουσική από τους Cocteau Twins, Demdike Stare, Goblin, Mondkopf, The Present Moment, Ulver, Umberto, Vangelis. Music by Cocteau Twins, Demdike Stare, Goblin, Mondkopf, The Present Moment, Ulver, Umberto, Vangelis.

What we Want

Σταυρουλα Ντοκου / Stavroula Dokou

Το έργο La Partie Manquante της Σταυρούλας Ντόκου είναι μια σειρά 27 φωτογραφιών που απεικονίζουν καταστάσεις ή τόπους όπου κάτι λείπει. Σε κάθε φωτογραφία απεικονίζεται το κενό ως ίχνος από κάτι που δεν βρίσκεται πλέον εκεί . Για την ανάγνωση αυτού του έργου καλούμαστε να έρθουμε αντιμέτωποι με πράγματα σχεδόν αθέατα, αλλά σημαντικά, μικρές λεπτομέρειες, που όμως αποκτούν σημασία, μέσα από ένα πρίσμα συμβολισμού και αλληγορίας. Οι συνθήκες των φωτογραφιών που επιλέχθηκαν είναι ρεαλιστικές, γεγονός που ενδυναμώνει το νόημά τους και πλέκει ένα ενωτικό νήμα με τον κόσμο στον οποίο ζούμε και μια σχέση με τις έννοιες νοσταλγία, μνήμη, λήθη, απουσία, σημάδι, ίχνος...

The artwork La Partie Manquante by Stavroula Dokou is a series of 27 photographs depicting situations or places where something is missing. In the photographs the void is portrayed as the trace of something that is no longer there. The reading of this work requires that we come face to face with things almost unseen, yet important, small details which, nevertheless, acquire meaning in the light of symbolism and allegory. Conditions in the photographs selected are realistic, which reinforces their meaning and weaves a unifying thread with the world we live in and a relationship with the notions of nostalgia, memory, oblivion, absence, mark, trace...

La Partie Manquante, 2011-2012 Φωτογραφική εγκατάσταση, διαστάσεις μεταβλητές Photographic installation, dimensions variable

What we Want

Πανοσ Προφητησ / Panos Profitis

Στα έργα του bad luck, painter man και satyros, ο Πάνος Προφήτης με αίσθηση του χιούμορ και αυτοσαρκασμό σε σχέση με το ρόλο του ως δημιουργού, παράγει γλυπτά- αντικείμενα ανεκδοτολογικού χαρακτήρα, όπου αυτό που αναπαριστούν συνδιαλέγεται τέλεια με το υλικό κατασκευής τους. Oι λαϊκές ερμηνείες, το αυτονόητο της φάρσας και το τυχαίο (μοιραίο) παίζουν καθοριστικό ρόλο στη δουλειά του.

In his pieces Bad Luck, Painter Man and Satyros, Panos Profitis produces, with a sense of humor and a sense of self-sarcasm about his role as a maker, sculptures-objects of an anecdotal character, in which a perfect communion between the represented and their construction material is achieved. Vernacular interpretations, the self-evidence of farce, and the accidental (the fateful), all play a decisive part in his work.

Βad luck, 2012 Πορσελάνη 93 x 27 εκ. Stone ware, 93 x 27 cm

What we Want

Αλεξανδρα Σινοπουλου / Alexandra Sinopoulou

Ενώ οι εικόνες της Αλεξάνδρας Σινοπούλου δείχνουν πολλές φορές σημαντικά ιστορικά γεγονότα ή ψευδογεγονότα, ο τρόπος απεικόνισης τους δεν τα εξυμνεί· αντίθετα, η ζωγραφική διαδικασία καθιστά την εικόνα αυτιστική και ακυρώνει το συναρπαστικό στοιχείο της αφήγησης. Η ζωγραφική επιφάνεια και η ζωγραφική πράξη διατηρούν στάση ανάγωγη ως προς την αρχική εικόνα, δεν την οικειοποιούνται και προτάσσονται ως ένας κόσμος ενιαίος και ισότιμος με αυτήν. Η ύλη λειτουργεί ταυτόχρονα ως μέσο σταθερότητας (ορίζει τον κόσμο και τον κάνει υπαρκτό) και ως μέσο αμνησίας και πλαστικοποίησης· ακυρώνοντας έτσι με τον τρόπο εκτέλεσης την αρχική εικόνα, σε αντίθεση με τον ιστορικό πίνακα που είναι φορέας μιας απόλυτης υποκειμενικής αλήθειας.

Alexandra Sinopoulou’s images often portray important historical events or pseudo-events, yet their way of depiction is not celebrating them; in contrast, the painterly process lends an autistic quality to the image and thwarts any enthralling element in the narrative. The painterly surface and the painterly act have an insolent attitude towards the original image, since they do not appropriate it and advance themselves as a realm which is unified and equivalent to it. At the same time, the material also acts both as a means of stability (by defining the world and making it real) and as a means of forgetfulness and plasticization, thwarting thus the original image through its mode of execution, in contrast with the historical painting which is the vehicle of an absolute subjective truth.

1775, 2011 Λάδι σε καμβά, 150 x 120 εκ. Οil on canvas, 150 x 120 cm

What we Want

Αναστασια Ζωη Σουλιωτου / Anastasia ZoE Souliotou

Το I’ve Never been to London City προκύπτει από την πλοήγηση του εικονικού/δυνητικού εγώ στο Λονδίνο του Google Maps Street View. Ο εικονικός περιπατητής (virtual flâneur) γίνεται ποιητής και διατείνεται/παραδέχεται ότι ποτέ δεν έχει επισκεφτεί τη Βρετανική πρωτεύουσα. Αναζητά και αποτυπώνει στιγμιαία τους «ψηφιακούς ζωγραφικούς πίνακες» που δημιουργεί η (μετα) κίνησή του στο Λονδίνο του τρισδιάστατου περιβάλλοντος Google Street View. Τα στοιχεία του μητροπολιτικού τοπίου υφίστανται οπτική όσμωση, ρευστοποιούνται και απαλλάσσονται από το βάρος και τη δομική τους ακαμψία. Έτσι, η ταυτότητα του φυσικού Λονδίνου (επανα) προσδιορίζεται μέσα από το εικονικό του αντίστοιχο. Η εικονική εμπειρία οδηγεί στην αποκάλυψη της «οπτικής υπογραφής» της πόλης.

I’ve Never been to London City originates from virtual walking in London streets through Google Maps Street View. The virtual flâneur-se becomes the poet of the city and claims that he/she has never visited the metropolis. However, this virtual figure undertakes a journey in virtual London City. A perpetual quest for the ‘digital painting canvases’ is put forward. Virtual ego’s movement produces images with urban patterns in visual amalgamation. This, in turn, forms dynamic totals, which let urban environment to escape from stiffness and stagnation. London City identity-visual and otherwise-is being revealed and (re) discovered.

I’ve Never been to London City, 2011 Προβολή διαφανειών, (40 φωτογραφίες), 3΄ 30΄΄, διαστάσεις μεταβλητές Slide show (40 slides), 3΄ 30΄΄, dimensions variable

What we Want

Αλικη Σουμα / Aliki Souma

Κύριο θεματικό στοιχείο της βιντεοεγκατάστασης Maison du fada της Αλίκης Σούμα είναι κινηματογραφημένες προτομές που βρίσκονται σε δημόσιους χώρους. Με τη χρήση της κινηματογραφικής γλώσσας δημιουργούνται παράδοξες εικόνες, οπτικές παραβάσεις και ψευδείς πραγματικότητες. Σε μορφή έντυπου υλικού εκτίθενται ψεύτικα ντοκουμέντα, παραποιημένα άρθρα από εφημερίδες και αποσπάσματα από λογοτεχνικά και επιστημονικά κείμενα. Η Αλίκη Σούμα στο έργο της έρευνα την έννοια του ασυνείδητου συναισθήματος της ενοχής που εμποδίζει τον άνθρωπο να υπάρξει ως ελεύθερο ον.

A central thematic element in Aliki Souma’s video installation Maison du fada is the filmed busts of important figures that can be found in public spaces. The use of the cinematic language gives rise to paradoxical images, visual transgressions and false realities. Fake documents, altered newspaper articles and quotations from literary and scholarly texts are exhibited in the form of printed material. In her work, Aliki Souma explores the notion of the unconscious sense of guilt which prevents man from existing as a free being.

Maison du fada, 2012 2 βίντεο, 32΄΄ και 0.51΄΄ σε λούπα, έντυπο υλικό, διαστάσεις μεταβλητές 2 videos, 32΄΄ and 0.51΄΄ on loop, printed material, dimensions variable

What we Want

Ανδρεασ Στυλιανουδακησ / Andreas Stylianoudakis

Στα έργα του Ανδρέα Στυλιανουδάκη κυριαρχούν η παραδοξότητα, το χιούμορ και ο κοινωνικός σχολιασμός. Η χρήση έτοιμων αντικειμένων, οι αντιθέσεις στα υλικά, η κατάργηση της χρηστικότητας, η ένταξη της κίνησης είναι στοιχεία που ενσωματώνονται καίρια στη δουλειά του χαρίζοντας πρωτοτυπία και νέο ρόλο σε φόρμες που είναι ενταγμένες πλήρως στην καθημερινότητα μας. Έτσι τα γλυπτά του μας είναι οικεία αλλά συγχρόνως και ευρηματικά, μας κερδίζουν με τον ανεκδοτολογικό τους χαρακτήρα αλλά συνεχίζουν να μας προβληματίζουν ως ανάμνηση.

Paradoxicality, humor and political commentary prevail in Andreas Stylianoudakis’s works. The use of found objects, the clash of materials, the abolition of usability, and the incorporation of movement are elements that merge opportunely in his work, lending originality and a new role to forms which are totally integrated in our everyday lives. Thus, his sculptures exhibit a familiarity and inventiveness, winning us with their anecdotal character and continuing to trouble us as a memory.

Τύχη, 2012 / Luck, 2012 Aνοξείδωτο ατσάλι, σίδερο, mdf, 42 x 42 x 42 εκ. Inox, iron, mdf, 42 x 42 x 42 cm

What we Want

Maρια Τζανακου / Maria Tzanakou

Το έργο, μια εγκατάσταση, βασίζεται σε ένα παιχνίδι με την ιστορία - μία φαινομενικά τυχαία επανάληψη γεγονότων μέσα στο χρόνο με κοινή αναφορά στο όνομα του Ελευθέριου Βενιζέλου και στη χρήση της πέτρας ως μέσο αγανάκτησης και καταστροφής. Αποτελείται από δύο φωτογραφίες με σαφή αναφορά σε δύο ιστορικά γεγονότα που καθορίζουν τη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας. Η πρώτη αναφέρεται στο ανάθεμα του Βενιζέλου που έγινε στο Πεδίον του Άρεως το 1916, από τον τότε Αρχιεπίσκοπο της Ελληνικής Εκκλησίας Θεόκλητος Α’. Η δεύτερη αναφέρεται στους βανδαλισμούς που έγιναν στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας πρόσφατα. Στην εικόνα καταγράφονται καταστροφές στο δημόσιο χώρο, στη Λεωφόρο Ελευθερίου Βενιζέλου (Πανεπιστημίου). Οι συνειρμοί και οι συσχετίσεις των δυο ιστορικών γεγονότων που δημιουργούνται στο θεατή ολοκληρώνουν το έργο

Αnathema Rocks!.

Her piece, an installation, rests on a play with history – an ostensibly accidental repetition of events through time, making common reference to the name of Eleftherios Venizelos and the use of rocks as a vehicle of indignation and destruction. It consists of two photos which explicitly refer to two historical events that defined modern Greek history. The former refers to the anathema against Venizelos, which was pronounced in 1916, at the Pedion tou Areos, by the then Archbishop of the Greek Church Theoklitos I. The latter refers to the acts of vandalism that recently occurred in the historical center of Athens. The image captures the acts of destruction that were carried out in public space, on Eleftherios Venizelos (Panepistimiou) Avenue. The associations and connections brought about in the viewer complete the piece Αnathema Rocks!.

Αnathema Rocks!, 2012 Εγκατάσταση, διαστάσεις μεταβλητές Installation, dimensions variable

What we Want

Παρασκευη Φρασιολα / Paraskevi Frassiola

Αφετηρία στη δουλεία της Παρασκευής Φρασιόλα είναι η σύγκρουση του οικείου με το ανοίκειο. Σκηνές και αντικείμενα της καθημερινότητας μεταβάλλονται μέσα σε ένα κλίμα αμφισημίας και παραδοξότητας. Με τη λογική του κολάζ, κόβει αφαιρεί, διαλύει, καταστρέφει, τοποθετεί στα σχεδία της ρεαλιστικές εικόνες που εξυπηρετούνται τέλεια υφολογικά με αυστηρή γραφή, παίζοντας έτσι με τους μηχανισμούς του τι και πώς μπορεί κάτι να γίνει αντιληπτό, αλλάζοντας συχνά σηματοδότηση, προσφέροντας έτσι έξοδο διαφυγής στο πραγματικό.

The starting point in Paraskevi Frassiola’s work is the conflict between the familiar and the unfamiliar. Scenes and objects of everyday life are transformed in an atmosphere of ambiguity and paradoxicality. Using the logic of the collage, the artist cuts up, removes, disintegrates, destroys and places realistic images in her drawings, which, stylistically, are perfectly served by austere lines, playing with the mechanisms of what and how can something become perceptible, often shifting signification, creating thus a way out from the real.

Χωρίς τίτλο, 2012 / Untitled, 2012 Μολύβι σε χαρτί, 150 x 150 εκ. Pencil on paper, 150 x 150 cm

What we Want

Νικοσ Χατζησμαλησ

/ Nikos Chatzismalis

Η συνδιαλλαγή με τη φύση, όχι μόνο μέσω της πρωτογενούς παρατήρησης, αλλά κυρίως μέσα από τα έργα μεγάλων τοπιογράφων, τόσο της ανατολικής όσο και της δυτικής κουλτούρας, είναι το κύριο χαρακτηριστικό της δουλειάς του Νίκου Χατζησμάλη. Όπως οι μεγάλοι δάσκαλοι, ανάλογα και αυτός, θέλει να διαφυλάξει στα σχέδια του τις δεξιότητες του και τους χρόνους της ζωγραφικής διαδικασίας. Ο αισθητικός αυτός αναστοχασμός πάνω στη φύση και τις δυνάμεις της, υπονοεί πως πολλές σημαντικές αλήθειες θα εντυπωθούν στη συνείδηση μας μόνο αν έχουν πλαστεί από αισθητηριακό συναισθηματικό υλικό.

Communing with nature, not only through first-hand observation, but above all through the works of great landscape painters, both of the Western and the Eastern culture, is central in the work of Nikos Chatzismalis. Just like the Great Masters, the artist seeks to preserve his skills and the time frame of the painterly process in his drawings. This aesthetic reflection on nature and its powers suggests that numerous important truths could impress themselves upon our consciousness, but only if they are shaped by sensory emotional material.

Χωρίς τίτλο, 2012 / Untitled, 2012 Μελάνι και κάρβουνο σε χαρτί, 80 x 105 εκ. Ink and charcoal on paper, 80 x 105 cm

What we Want

Elsa Alatsidou was born in Thessaloniki. She studied Graphic Design at the Technological Educational Institute of Athens and completed her bachelor degree in Communication Design at the Central Saint Martin’s College of Art and Design of London. She graduated from the 2nd Painting Workshop of Fine and Applied Arts, Faculty of Fine Arts of the Aristotle University in 2012. Irene Bachlitzanaki was born in 1984 in Athens. She studied History of Art at the University College of London (UCL) and Fine Arts at the Chelsea College of Art and Design, London. She presented her first individual project in London in May 2011. She completed her first personal editing in Athens, in March 2012. Chatzismalis Nikos was born in Athens in 1973. He studied at the Department of Fine and Applied Arts at the University of Western Macedonia under the direction of Kastritsis Giannis. Evanthia Giannakopoulou was born in Athens in 1977. She studied Italian Literature at the “Federico II” University of Naples. In 2012 she graduated from the Athens School of Fine Arts, her teacher was P. Haralampous. Kostantis Giotis was born in Arta in June of 1988. He is a graduate of Fine Arts of the Department of Plastic Arts and Art Sciences, at the University of Ioannina. Ioanna Gouzeli was born in Athens. She graduaded from Vakalo. Art and Design College, obtaining a diploma from the department of the Interior Design and the department of painting. Ιn 2011, she graduated from The Athens School of Fine Arts. Christos Dimitriadis was born in Florina on the 20th of March 1989. He is a graduate of the Department of Fine and Applied Arts at the University of Western Macedonia. Paraskevi Frassiola was born in Litohoro in 1979. She is a graduate of the School of Visual and Applied Arts of the School of Fine Arts of the Aristotle University of Thessaloniki, at the 3rd Workshop of painting direction, under the supervision of G. Tsakiri. Markos Karellas was born in Athens in 1989. He is a graduate of Fine Arts of the Department of Plastic Arts and Art Sciences, at the University of Ioannina. Ιrενε Penolopi Kassimati was born in 1973 in Thessaloniki and graduated from the School of Fine Arts of the Aristotle University of Thessaloniki in 2012. Dimitra Kondilatou, Dimitris Papoutsakis and Maria Tzanakou were born in Athens, they are graduates of the Athens School of Fine Arts and all of them are experienced from studying abroad at the Artesis Fine Arts Academy in Antwerp, at the “Koninklijke Academie van Beeldende “ in The Hague and at the Central Saint Martin’s College of Art and Design in London. Yannis Kokkalis was born in Athens. He studied photography in Focus college and he is a professional photographer. Ιn 2008, he graduated from The Athens School of Fine Arts and he is currently following the postgraduate department of Digital Arts in the same school. Aimilia Koufa was born on the 25th of September 1991 in Thessaloniki and has both Greek and Austrian citizenship. She is currently on the sixth semester of her studies at the workshop of Professor G. Foka. She has acquired the Filmmaking Certificate from the London Film Academy in 2011 and is a member of the Organizing Committee of the Balkaniad the will be hosted in Thessaloniki in 2012. Lola. Lab of Landscape Architecture. Seven individuals form for the first time an open, experimental team with a view to creating action with regard to architecture, art and their relation with landscape. With the postgraduate programme

in Landscape Architecture of AUTH, run by Professor Mary Ananiadou-Tzimopoulou, president, and vice-president Professor Ioannis Tsalikidis, as a common starting point, and Thessaloniki as a field of reference, the team formed is interested in pursuing polyphony and variety of views, as derives from the different courses followed by its members: Gerovassili Ioanna-Despina (Larissa, 1985, Horticulturist UTHA), Giouveznalis Vassileios (Thessaloniki, 1982, Forester-Environmentalist UTHA), Mavridou Sofia (Thessaloniki, 1980, Architect-engineer UTHA, 3-year studies Facolta di Architectura Fontanella Borghese, Univercita della Sapienza, Roma), Papadopoulou Athina (Thessaloniki, 1986, Biologist, UTHA), Skourtis Theofanis (Thessaloniki, 1978, Architect-engineer UTHA, B.Sc. U.C.L.The Bartlett), Charalambidis Efthymios (Thessaloniki, 1979, Horticulturist UTHA), Charistos Vassileios (Thessaloniki, 1985, Architect-engineer, UTHA). Grigoris Mirgiotis was born in 1990; he is currently studying at the Department of Plastic Arts and Art Sciences, at the University of Ioannina and is in his 5th year of studies. Stavroula Ntokou was born in Thessaloniki in 1988. She graduated from the “Ecole Superieure d’Art et Design Le Havre Rouen (ESADHAR) in 2012 and acquired the “Diplome National Superiur d’Expression Plastique- Master 2”. She is also a graduate student of the School of Film Studies of the Aristotle University of Thessaloniki. Konstantinos Papaharalampos was born in Kavala in 1988. He is a Qualified Rural and Surveying Engineer of the Aristotle University of Thessaloniki and a member of the Technical Chamber of Greece since 2010. In April of 2011 he released his first poetry book “Project K-ON” from Enteuktirio Publishing’s. He has published texts in the magazines Enteuktirio, Poema, Poetix, Teflon and FuctArt. He lives and works as a Development Surveyor at the Development Securities PLC in London. Panos Profitis was born in Galatsi in 1988. He has studied Graphic Arts at AKTO and is a graduate of the Athens School of Fine Arts. Alexandra Sinopoulou was born in Athens in 1987. She graduated from the Athens School of Fine Arts in 2011. This year she began studying the master’s program of the Central Saint Martin’s University of London. Anastasia Zoi Souliotou was born in Volos in 1987. She has graduated from the Department of Fine Arts of the School of Fine Arts of the Aristotle University of Thessaloniki and from the master’s program degree of “Arts and Space” of the University of Kingston, London (2009-2010). She also took part at a research program involved with artistic work in the department of “Art and Technology” of the Research Center of Contemporary Art of the University of Kingston, London (2010-2011) with Scholarships from the institutes of Leventi and Goulandri. She is a doctoral candidate at the University of Paris VIII in the department of “Art and Image Technology”. Aliki Souma was born in Athens in 1989. She is a graduate of the Athens School of Fine Arts. Andreas Stilianoudakis was born in 1983 in Athens and grew up in Ierapetra, Crete. In 2012 he graduated from the School of Visual and Applied Arts of the School of Fine Arts of the Aristotle University of Thessaloniki. Maria Tzanakou is a graduate of the Athens School of Fine Arts and has attended the postgraduate studies of “Performance Design and Practice” at the Central Saint Martin’s College of Art and Design, London. Christos Vagiatas was born on the 19th of May 1990. He is a graduate of the Department of Plastic Arts and Art Sciences, at the University of Ioannina.

Η Έλσα Αλατσίδου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε στο Τμήμα Γραφιστικής του ΤΕΙ Αθήνας και έκανε τις μεταπτυχιακές σπουδές της στο Communication Design στο Central Saint Martins College of Art and Design του Λονδίνου. Αποφοίτησε από το 2ο Εργαστήριο Ζωγραφικής του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ. το 2012. Ο Χρήστος Βαγιάτας γεννήθηκε στις 19 Μαΐου 1990. Είναι τελειόφοιτος του τμήματος πλαστικών τεχνών και επιστήμων την τέχνης στο πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Η Εύανθια Γιαννακοπούλου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1977. Σπούδασε Ιταλική φιλολογία στο πανεπιστήμιο ”Federico II” της Νάπολης και το 2012 αποφοίτησε από την ΑΣΚΤ Αθήνας, με καθηγητή τον Π. Χαραλάμπους. Ο Κωσταντης Γιώτης γεννήθηκε στην Άρτα τον Ιούνιο του 1988. Τελειόφοιτος της εικαστικής κατεύθυνσης του Τμήματος Πλαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Η Ιωάννα Γουζέλη γεννήθηκε στην Αθήνα. Αποφοίτησε από τη σχολή Βακαλό στον τομέα αρχιτεκτονικής διαμόρφωσης εσωτερικών χώρων. Είναι απόφοιτος της Ανώτερης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας το 2011. Ο Χρήστος Δημητριάδης, γεννήθηκε στη Φλώρινα στις 20 Μαρτίου 1989. Είναι τελειόφοιτος του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Ο Μάρκος Καρέλλας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1989. Είναι τελειόφοιτος του Tμήματος Πλαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων στην κατεύθυνση Εικαστικών Τεχνών. Η Ειρήνη Πηνελόπη Κασιμάτη γεννήθηκε το 1973 στη Θεσσαλονίκη και αποφοίτησε από την Σχολή Καλών Τεχνών του ΑΠΘ το 2012. Ο Γιάννης Κόκκαλης γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε στη σχολή Focus και ασχολήθηκε επαγγελματικά με τη φωτογραφία. Είναι απόφοιτος της Ανώτερης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας το 2008 και σπουδάζει στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών της Σχολής, Ψηφιακές Μορφές Τέχνης. Οι Δήμητρα Κονδυλάτου, Δημήτρης Παπουτσάκης και Μαρία Τζανάκου γεννήθηκαν στην Αθήνα, είναι τελειόφοιτοι της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών (ΑΣΚΤ) της Αθήνας και έχουν και οι τρεις τους εμπειρία από σπουδές στο εξωτερικό στην Artesis fine arts Academie στην Αμβέρσα, στην Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten στη Χάγη, στο Central Saint Martins College of Art and Design στο Λονδίνο αντίστοιχα. Η Αιμιλία Κούφα γεννήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 1991 στη Θεσσαλονίκη και έχει ελληνική και αυστριακή υπηκοότητα. Βρίσκεται στο έκτο εξάμηνο των σπουδών της στο Εργαστήριο του Καθηγητή Γ. Φωκά . Έχει πάρει Filmmaking Certificate από το London Film Academy το 2011 και είναι μέλος της Οργανωτικής Επιτροπής της Βαλκανιάδας που θα φιλοξενηθεί στη Θεσσαλονίκη το 2012. Lola. Lab of Landscape Architecture. Επτά άτομα συνθέτουν για πρώτη φορά ένα ανοικτό, πειραματικό σύνολο με απώτερο σκοπό τη δράση γύρω από την αρχιτεκτονική, τη τέχνη και τη σχέση τους με το τοπίο. Με κοινή αφετηρία το μεταπτυχιακό της Αρχιτεκτονικής Τοπίου του ΑΠΘ, υπό την προεδρία της καθηγήτριας Μαίρης Ανανιάδου – Τζημοπούλου και του αντιπροέδρου καθηγητή Ιωάννη Τσαλικίδη, και πεδίο αναφοράς το χώρο της Θεσσαλονίκης, η ομάδα που προκύπτει αποβλέπει στη πολυφωνία και τη ποικιλία των απόψεων, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από τις διαφορετικές έως σήμερα πορείες των παρακάτω μελών της: Γεροβασίλη Ιωάννα–Δέσποινα (Λάρισα, 1985, Γεωπόνος ΑΠΘ), Γιουβέζναλης Βασίλειος (Θεσσαλονίκη, 1982, Δασολόγος-Περιβαλλοντολόγος ΑΠΘ), Μαυρίδου Σοφία (Θεσσαλονίκη, 1980, Αρχιτέκτονας μηχανικός ΑΠΘ, 3ετείς σπουδές Facolta di Architectura Fontanella Borghese, Univercita della Sapienza, Roma), Παπαδοπούλου Αθηνά (Θεσσαλονίκη, 1986, Βιολόγος ΑΠΘ), Σκούρτης Θεοφάνης

(Θεσσαλονίκη, 1978, Αρχιτέκτονας μηχανικός ΑΠΘ, B.Sc. U.C.L.-The Bartlett), Χαραλαμπίδης Ευθύμιος (Θεσσαλονίκη, 1979, Γεωπόνος ΑΠΘ), Χαριστός Βασίλειος (Θεσσαλονίκη, 1985, Αρχιτέκτονας μηχανικός ΑΠΘ). H Ειρήνη Μπαχλιτζανάκη γεννήθηκε το 1984 στην Αθήνα. Σπούδασε Ιστορία της Τέχνης στο University College London (UCL), και Καλές Τέχνες στο Chelsea College of Art and Design London. Παρουσίασε το πρώτο ατομικό της project στο Λονδίνο τον Μάιο του 2011 Πραγματοποίησε την πρώτη της προσωπική επιμέλεια στην Αθήνα, τον Μάρτιο του 2012. Ο Γρηγόρης Μυργιώτης γεννήθηκε το 1990, φοιτά στη Σχολή Πλαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης στα Ιωάννινα στο 5ο έτος. H Σταυρούλα Ντόκου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1988. Αποφοίτησε από την (ESADHAR) Ecole Superieure d’ Art et Design Le Havre/Rouen το 2012 με το (Diplome Natiοnal Superieur d› Expession Plastique- Master 2) . Είναι επίσης τελειόφοιτη φοιτήτρια του τμήματος κινηματογράφου της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ. Ο Κωνσταντίνος Παπαχαράλαμπος γεννήθηκε το 1988 στην Καβάλα. Είναι Διπλωματούχος Αγρονόμος – Τοπογράφος Μηχανικός ΑΠΘ και μέλος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας (ΤΕΕ) από το 2010. Τον Απρίλιο του 2011 κυκλοφόρησε το πρώτο του ποιητικό βιβλίο/project «K – On» από τις Εκδόσεις Εντευκτηρίου. Έχει δημοσιεύσει κείμενα στα περιοδικά Εντευκτήριο, (.poema..), Poetix, Τεφλόν και fuctART. Ζει και εργάζεται ως Development Surveyor στην Development Securities PLC στο Λονδίνο. Ο Πάνος Προφήτης γεννήθηκε στο Γαλάτσι το 1988. Είναι απόφοιτος γραφικών τεχνών της ΑΚΤΟ και τελειόφοιτος της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας. Η Αλεξάνδρα Σινοπούλου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1987. Αποφοίτησε από την ΑΣΚΤ το 2011. Φέτος ξεκίνησε το μεταπτυχιακό πρόγραμμα του Central Saint Martins.στο Λονδίνο. Η Αναστασία Ζωή Σουλιώτου γεννήθηκε το 1987 στο Βόλο. Είναι απόφοιτη του Τμήματος Εικαστικών Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ. και του μεταπτυχιακού προγράμματος «Art & Space» του Πανεπιστημίου Kingston του Λονδίνου (20092010) καθώς και του ερευνητικού προγράμματος με καλλιτεχνικό έργο στον τομέα «Τέχνη και Τεχνολογία» του Ερευνητικού Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης του Πανεπιστημίου Kingston του Λονδίνου (2010-2011) με υποτροφίες από τα ιδρύματα Λεβέντη και Γουλανδρή. Είναι υποψήφια διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Paris VIII στον τομέα «Τέχνη και Τεχνολογία Εικόνας». Η Αλίκη Σούμα γεννήθηκε στην Αθήνα το 1989. Είναι τελειόφοιτη της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας. Ο Ανδρέας Στυλιανουδάκης γεννήθηκε το 1983 στην Αθήνα και μεγάλωσε στην Ιεράπετρα Κρήτης. Το 2012 αποφοίτησε από το Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ. Η Μαρία Τζανάκου είναι απόφοιτη της Ανωτάτης Σχολή Καλών Τεχνών και έχει παρακολουθήσει στο Central Saint Martins College of Art and Design London το μεταπτυχιακό κύκλο σπουδών Performance Design and Practice. Η Παρασκευή Φρασιόλα γεννήθηκε το 1979 στο Λιτόχωρο. Είναι τελειόφοιτη του τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών ,του Α.Π.Θ, στο 3ο εργαστήριο ζωγραφικής κατεύθυνσης, υπό την διεύθυνση του κ. Γ. Τσακίρη. Ο Χατζησμάλης Νίκος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1973. Σπούδασε στο Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, με την καθοδήγηση του κ. Καστρίτση Γιάννη.

Σημειο Φυγησ Vanishing Point

επιμελητeσ Κατερινα Νικου Γαληνη Νοττι Εβιτα Τσοκαντα curators Katerina Nikou Galini Notti Evita Tsokanta

Σημειο φυγησ / Vanishing Point

n the theory of perspective, a vanishing point is the point at the viewer’s eye level, or

horizon, towards which all parallel lines in space converge. Linear perspective is a system for the representation of three-dimensional space on a two-dimensional plane. As an art term, it means the depiction of the volume of three-dimensional objects on a two-dimensional plane, which gives an impression of depth. The exhibition Vanishing Point deals with points of diverse

temporalities that converge in the present. Through works by contemporary Greek artists, it investigates the perspectives which are traced by the parallel vectors of past and future on the present. It explores systems of representation and perspectives as possibilities that result from thinking, observation and action. «Time present and time past / Are both perhaps present in

time future, / And time future contained in time past». 1 The investigation of the present conjuncture poses a challenge. The socio-political and economic crisis morphs into an identity crisis. On the one hand, we do not have the necessary distance from the events to assess them lucidly and critically, and, on the other, the pressure is so intense that it is impossible to avoid. The current conditions force a continuous re-adaptation to successive shifts, and timeliness is redefined through constantly subverted facts. As in most cases of change, the social realignments induce comparisons between the old and the new. This comparison always involved some degree of moralizing. Change is traditionally viewed with suspicion, it is bound up with loss and creates a feeling of insecurity. Still, the anticipation of the future vacillates between fear and hope. Our society as a whole and each of us individually is called to reframe the constants and to define what’s important, examining the past and moving on to a constantly shifting present. This path seems intermittent, having pauses, climaxes, small or big defeats and achievements, but no definite end. In these conditions, the exhibition seeks to showcase the borderline situation of our society, displaying works that refer to transition and to unsettled issues both in the present and in a long term. Looking back to recent years, one identifies, among others, two dominant, historically familiar, trends: aestheticism and decadence. The aestheticism – the exaltation of the beautiful as an autonomous value, which is free from moral constraints – that was prevalent in the past

τη θεωρία της προοπτικής, σημείο φυγής ορίζεται ως το σημείο το οποίο βρίσκεται στον ορίζοντα του ματιού του θεατή και στο οποίο συγκλίνουν όλες οι παράλληλες γραμμές του χώρου. Η γραμμική προοπτική είναι ένα σύστημα αναπαράστασης του τρισδιάστατου χώρου σε επιφάνεια δυο διαστάσεων. Ως καλλιτεχνικός όρος δηλώνει την απεικόνιση του όγκου τρισδιάστατων αντικειμένων σε δισδιάστατη επιφάνεια, ώστε να δίνει την εντύπωση του βάθους. Η έκθεση Σημείο Φυγής πραγματεύεται σημεία διαφορετικών χρονικοτήτων που συγκλίνουν στο τώρα. Μέσα από τα έργα σύγχρονων Ελλήνων καλλιτεχνών, εξερευνά τις προοπτικές που διαγράφονται στο παρόν από τις παράλληλες συνιστώσες του παρελθόντος και του μέλλοντος. Εξετάζει συστήματα αναπαραστάσεων, τις προοπτικές ως δυνατότητες που προκύπτουν μέσα από τη σκέψη, την παρατήρηση, την πράξη. «Ο Παρών χρόνος και ο παρελθόν χρόνος / είναι ίσως και οι δύο παρόντες στο μέλλοντα χρόνο / και ο μέλλον χρόνος να περιέχεται στον παρελθόντα χρόνο». 1 Η διερεύνηση της παρούσας συγκυρίας θέτει μια πρόκληση. Η κοινωνικοπολιτική και οικονομική κρίση επεκτείνεται σε μια κρίση ταυτότητας. Από τη μια, δεν υπάρχει η απαραίτητη απόσταση από τα γεγονότα που επιτρέπει την διαυγή κριτική αξιολόγησή τους και από την άλλη η πίεση είναι τόσο έντονη που δε μπορεί κανείς να την παρακάμψει. Οι σημερινές συνθήκες επιβάλλουν μια διαρκή αναπροσαρμογή σε αλλεπάλληλες αλλαγές και το τι είναι επίκαιρο επαναπροσδιορίζεται μέσα σε δεδομένα που συνεχώς ανατρέπονται. Όπως σε κάθε μεταβολή, οι κοινωνικές ανακατατάξεις προτρέπουν συγκρίσεις παλιού και νέου. Η σύγκριση αυτή παρουσίαζε ανέκαθεν κάποια στοιχεία ηθικολογίας. Η αλλαγή παραδοσιακά αντιμετωπίζεται με καχυποψία, είναι συνυφασμένη με την απώλεια και δημιουργεί ανασφάλεια. Όμως, η προσμονή για το μέλλον ταλαντεύεται ανάμεσα στο φόβο και την ελπίδα. Η κοινωνία ως ολότητα και ο καθένας ξεχωριστά καλείται να επαναδιατυπώσει τις σταθερές του και να ορίσει τι είναι ουσιαστικό κάνοντας έναν απολογισμό του παρελθόντος και προχωρώντας σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο τώρα. Η πορεία αυτή μοιάζει να είναι ασυνεχής, έχει παύσεις, κορυφώσεις, μικρές ή μεγάλες ήττες και κατακτήσεις αλλά δεν έχει ένα οριστικό τέλος. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, η έκθεση επιχειρεί να προβάλει το μεταιχμιακό αυτό στάδιο στο οποίο βρισκόμαστε κοινωνικά, εκθέτοντας έργα που αναφέρονται στην μετάβαση και την εκκρεμότητα στο παρόν και σε βάθος χρόνου.

of boundless prosperity gained ground. The pursuit of hedonism began to give way to

Ανατρέχοντας στα πρόσφατα χρόνια, αναγνωρίζει κανείς, μεταξύ άλλων, δύο ιστορικά γνώριμες τάσεις: τον αισθητισμό και την παρακμή. Ο αισθητισμός – η ανύψωση του ωραίου σε αυτόνομη αξία, απελευθερωμένη από ηθικές υποχρεώσεις – που κυριάρχησε τις δύο τελευταίες δεκαετίες, λειτούργησε σαν μια σφραγίδα ταυτότητας. Απαλλαγμένοι από τα βάρη της παραγωγικότητας και πλέον εξοικιωμένοι με τον καταναλωτισμό της ευδαιμονίας, αποκτήσαμε την πολυτέλεια καλλιέργειας της αισθητικής που επιβεβαιώνει την κοινωνική θέση. Η ατομικότητα εξιδανικεύτηκε. Επικράτησε η έννοια της επιδεικτικής κατανάλωσης καθώς η αργόσχολη τάξη συνεχώς διευρυνόταν. Με κορεσμένες πια τις βασικές ανάγκες επιβίωσης αλλά και ικανοποιημένα τα απωθημένα υλικής στέρησης του παρελθόντος, ενεργοποιούνται ως είθισται οι αναζητήσεις της επόμενης ευαρέσκειας, των νέων άκρων. Ενώ η έννοια της παρακμής συνδέεται εκ πρώτης με τον εκφυλισμό, εμπεριέχει και το κατακερματισμό που προϋποθέτει ο ηδονισμός. Σύμφωνα με τους Συμβολιστές, μόνο στο περιβάλλον ενός πολιτισμού σε αποσύνθεση μπορούν να υπάρξουν αυτοί οι λίγοι προνομιούχοι που έχουν τη δυνατότητα να βιώσουν τις πιο έντονες απολαύσεις. Οι προνομιούχοι φαινόταν εκείνο το διάστημα να μην είναι πλέον οι λίγοι όμως αυτό δε επιτεύχθηκε μέσα από μια δίκαιη κατανομή του πλούτου αλλά από την αυξανόμενη διαφθορά.

< 1 > T. S. Eliot, Four Quartets, Faber &Faber, London, 1968, p. 13.

< 1 > Τ. Σ. Έλιοτ, Τέσσερα Κουαρτέτα, Εκδόσεις Πατάκη, 2012, μτφ. Χάρης Βλαβιανός, σ. 47.

two decades served as the hallmark of identity. Relieved from the burdens of productivity, and having grown accustomed to blissful consumerism, we gained the luxury to foster the aesthetics that affirmed our social status. Individuality is idealized. The notion of conspicuous consumption prevailed as the leisure class continuously expanded. Having satiated our basic survival needs and satisfied our past, pent-up material deprivation, the quest for the next pleasure, the new extremes, customarily comes into play. The notion of decadence, while prima facie connected with degeneration, involves the fragmentation implied by hedonism. According to the Symbolists, it is only within the framework of a decaying culture that the few privileged individuals who are able to experience the most intense pleasures can exist. It seems that the privileged are no longer the few; this, however, is not achieved through a fair redistribution of wealth, but through increasing corruption. The emergence of the first signs of the crisis, over the past five years, initially brought into play a denial mechanism; gradually, though, the misgivings about the illusory character

Σημειο φυγησ / Vanishing Point

insecurity. The quagmire-in-waiting was becoming more and more perceptible, and there arose the need for reassessing and adapting ourselves to the new circumstances. Looking for the causes in the recent past gave rise to feelings of guilt and still does. The review extends to the more distant past in order to find historical points of reference that work as supports, in the preparation for an uncertain future. The above trajectory, leading from the mid-1990s to the early 21 st century, presents similarities with the period from the late 19th century to the early 20th century, also known as fin de siècle. This period has been described as the end of an era in European culture. With the social and economic effects of the Industrial Revolution having become manifest, the prosperity and aestheticism of the Belle Époque and the Victorian Era gave place to defiance and to the realization that the end of the status quo is near. Nationalism begins to spread through Europe. In the first decade of the 20th century, the expansionist policy of the European powers steadily leads to the outbreak of the First World War in 1914. In parallel, the avant-garde art movements emerged, eschewing what had come before and demanding the abolition of the boundaries between art and politics. The timing of the turn of the century coincided with the sense of ending and the need for review. The current sense of an end of an era made us return to this period in order to understand the current situation, rather than seeking for exact analogies. All this also arose from our need to turn our gaze backwards while looking intently ahead. «Every epoch, in fact, not only dreams the one to follow but, in thus dreaming, precipitates its awakening». 2 In the exhibition Vanishing Point we are attempting a syllogistic process. Aiming at making room for reflection, rather than putting forward solutions, we have focused on works which define points of today, possibly resorting to a comparison with the past and making a projection onto the future. The exhibition is composed of works that raise the questions of collective identity, individual freedom, amnesia and memory recall, offering reflections on decay with vague glimpses of optimism. Each of these works exposes pieces of our lives, a series of inherent vested rights or possibilities that seek to come into play. The works converse with this external to them condition, of which they are a part and at the same time a hiatus. Their political character is neither direct nor declaratory. They formulate their own code, a different language which borrows elements from the already existing ones, while at the same time shifting them and bestowing new meaning on them. By establishing different ways of communication, they envisage different kinds of relationships, different connections

Η εμφάνιση των πρώτων ενδείξεων της κρίσης, την τελευταία πενταετία, αρχικά κινητοποίησε ένα μηχανισμό άρνησης όμως σταδιακά οι υπόνοιες για τον ψευδαισθητικό χαρακτήρα της άμετρης ευμάρειας κέρδιζαν έδαφος. Το κυνήγι του ηδονισμού άρχισε να υποχωρεί και να δίνει χώρο στην ανασφάλεια. Έγινε ολοένα πιο αισθητό το τέλμα που παραμονεύει και προέκυψε η ανάγκη για επανεξέταση και προσαρμογή σε νέα δεδομένα. Η αναζήτηση των αιτιών στο πρόσφατο παρελθόν προκαλούσε και προκαλεί αμηχανία. Η ανασκόπηση επεκτείνεται στο πιο μακρινό παρελθόν για την εύρεση ιστορικών σημείων αναφοράς που λειτουργούν ως στηρίγματα, στην προετοιμασία για ένα αβέβαιο μέλλον. Η πορεία που περιγράφεται από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 έως τις αρχές του 21ου αιώνα, παρουσιάζει ομοιότητες με το διάστημα από τα τέλη του 19 ου αιώνα έως τις αρχές του 20 ου, γνωστό και ως fin de siècle. Το διάστημα αυτό χαρακτηρίστηκε ως το τέλος μιας εποχής του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Με έκδηλες πια τις κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της βιομηχανικής επανάστασης, η ευημερία και ο αισθητισμός της Belle Epoque και των βικτωριανών χρόνων έδωσαν τη θέση τους στην αμφισβήτηση και τη συνειδητοποίηση πως το τέλος του status quo πλησιάζει. Ο εθνικισμός αρχίζει να εξαπλώνεται στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Κατά την πρώτη δεκαετία του 20 ου αιώνα, η επεκτατική πολιτική των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων οδηγεί σταθερά στο ξέσπασμα του Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου το 1914. Παράλληλα, ξεπροβάλλουν τα κινήματα της πρωτοπορίας απορρίπτοντας ό,τι έχει προηγηθεί και διεκδικώντας την κατάλυση των ορίων μεταξύ τέχνης και πολιτικής. Η χρονική συγκυρία της αλλαγής του αιώνα συμπίπτει με την αίσθηση τέλους και την ανάγκη για ανασκόπηση. Η παρούσα αίσθηση τέλους εποχής μας έκανε να ανατρέξουμε στην περίοδο αυτή, περισσότερο για να κατανοήσουμε αυτό που συμβαίνει τώρα παρά για να αναζητήσουμε ακριβείς αντιστοιχίες. Προέκυψε και από τη δική μας ανάγκη να στρέψουμε το βλέμμα πίσω καθώς κοιτάμε επίμονα μπροστά. «Κάθε εποχή, στην ουσία, όχι απλά ονειρεύεται την επόμενη αλλά, με το όνειρο, επισπεύδει το ξύπνημά της». 1 Με την έκθεση Σημείο Φυγής επιχειρούμε μια συλλογιστική διαδικασία. Έχοντας ως στόχο τον προβληματισμό και όχι την πρόταξη λύσεων, επικεντρωθήκαμε σε έργα που το καθένα με τον τρόπο του ορίζει σημεία του σήμερα, ανατρέχοντας ενδεχομένως σε ένα συσχετισμό με το παρελθόν και κάνοντας μια προβολή στο μέλλον. Έργα που θέτουν ζητήματα συλλογικής ταυτότητας, ατομικής ελευθερίας, αμνησίας και επαναφοράς της μνήμης, προβληματισμούς πάνω στη φθορά με ασαφείς ματιές αισιοδοξίας συντάσσουν αυτή την έκθεση. Καθένα αποκαλύπτει κομμάτια της ζωής μας, μια σειρά κεκτημένων ή δυνατοτήτων που ενυπάρχουν και ζητούν ενεργοποίηση.

marks that help us to read and distinguish, like signs that interrupt, color, and lend meaning

Τα έργα συνδιαλέγονται με την εξωτερική από αυτά πραγματικότητα, είναι κομμάτια της και ταυτόχρονα έρχονται σε ρήξη με αυτή. Ο πολιτικός τους χαρακτήρας, δεν είναι ούτε άμεσος, ούτε διακηρυκτικός. Στοιχειοθετούν ένα δικό τους κώδικα, μια άλλη γλώσσα που ενώ δανείζεται στοιχεία από τις υπάρχουσες, τα μετατοπίζει και τα επανανοηματοδοτεί. Δημιουργώντας άλλους τρόπους επικοινωνίας προσβλέπουν και σε άλλου είδους σχέσεις, σε άλλους συσχετισμούς και τρόπους ύπαρξης. Επεμβαίνοντας στο υπάρχον διαθέσιμο λεξιλόγιο, διαρρηγνύουν τη ροή του λόγου, διευρύνουν τις δυνατότητες της εμπειρίας και επεμβαίνουν στους τρόπους καταγραφής της. Προτείνοντας μια ορολογία εκ νέου αναφέρονται σε κάτι συλλογικό, είτε αυτό είναι μνήμη, είτε σημείο αναφοράς, είτε διεκδίκηση. Επενδύοντας στις εμπειρίες που βιώνονται από κοινού καλλιεργούν το έδαφος στο οποίο μπορεί να χτιστεί κάτι σταθερό που διαλύει την απομόνωση και τη μοναξιά.

< 2 > Walter Benjamin, “Paris, the Capital of the Nineteenth Century. Exposé of 1935”, in The Arcades Project, translated by Howard Eiland and Kevin McLaughlin, Cambridge, Massachusetts, and London, England, The Belknap Press of Harvard University Press, 1999, p. 13.

< 2 > W. Benjamin, “Paris, the Capital of the Nineteenth Century. Exposé of 1935” in The Arcades Project, Translated by Howard Eiland & Kevin McLaughlin, Cambridge, Massachusetts & London, England, Belknap Press of Harvard University Press, 1999, σ. 13.

and different ways of being. By interfering in the existing available vocabulary, they interrupt the flow of speech, expand the possibilities of experience and interfere in the ways of recording it. By proposing a new terminology, they refer to something collective, be it memory, a point of reference or a claim. By investing in the commonly lived experiences, they cultivate the ground on which something stable, which would dispel isolation and loneliness, can be built. The works are open to interpretation and to the confirmation of their hypothesis. Some seem like broken pieces or fragments in an equally fragmented reality, while others treat monumentality as a reminder. Through the flow of time, history and everyday life, they work as punctuation

Σημειο φυγησ / Vanishing Point

to the text. A pronounced sense of humor also informs the works, undermining and at the same time strengthening their seriousness. Their subtle irony raises questions, is at the same time defensive and offensive, breaks form, and waits for the reactions. The exhibition anticipates more than just offering proof that the present crisis, its causes and effects, are not historically unprecedented. This presumed potential circularity of history is the first part of a hypothesis that considers human behavior as constantly changing and always involving previous experience. Moreover, the observation of contemporary society allows us to distinguish the conscious or unconscious collective knowledge of the past; as to identify both the need for and the urge to shift facts and redefine positions through a contemporary perspective. The sociological terms of modernity with which we read the present fall short of today’s demands. The objective is to propose a new vocabulary that can sustain the complexity of the present. A vocabulary that could be bequeathed to and ripen in the future, as an evolving monument to the constantly changing present.

Katerina Nikou, Galini Notti, Evita Tsokanta

Τα έργα είναι ανοιχτά στην ερμηνεία και επαλήθευση της υπόθεσής τους. Κάποια μοιάζουν με θραύσματα ή αποσπάσματα μέσα σε μια εξίσου αποσπασματική πραγματικότητα. Άλλα πραγματεύονται τη μνημειακότητα με την έννοια της υπενθύμισης. Μέσα στη ροή του χρόνου, της ιστορίας, της καθημερινότητας λειτουργούν ως σημεία στίξης που μας βοηθούν να διαβάσουμε και να διακρίνουμε, σαν σημάδια που διακόπτουν, χρωματίζουν και προσδίδουν νόημα στο κείμενο. Εμφανής είναι και η αίσθηση του χιούμορ που διαπνέει τα έργα η οποία υποσκάπτει και ταυτόχρονα ενισχύει τη σοβαρότητά τους. Η υπόγεια ειρωνία τους θέτει ένα διακύβευμα, έχει κάτι αμυντικό και παράλληλα επιθετικό, σπάει τη φόρμα και περιμένει μια αντίδραση. Η προσδοκία της έκθεσης αυτής είναι κάτι περισσότερο απο την απόδειξη πως η σημερινή κρίση, τα αίτια και οι συνεπαγωγές της δεν είναι ιστορικά πρωτόγνωρα φαινόμενα. Η πιθανή κυκλικότητα της ιστορίας είναι το πρώτο σκέλος μιας υπόθεσης που θεωρεί πως η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι συνεχώς μεταβαλλόμενη εμπεριέχοντας πάντα το προηγούμενο βίωμα. Με την παρατήρηση της σημερινής κοινωνίας, διακρίνεται άλλωστε η συνειδητή ή υποσυνείδητη συλλογική γνώση του παρελθόντος. Παράλληλα αναγνωρίζει κανείς όχι μόνο την ανάγκη αλλά και την ορμή για ανατροπή των δεδομένων και επαναπροσδιορισμό των θέσεων μέσα από ένα σύχρονο πρίσμα. Οι κοινωνιολογικοί όροι της νεωτερικότητας με τους οποίους ερμηνεύουμε το παρόν υπολείπονται των απαιτήσεων της εποχής. Το πρόταγμα είναι η ανάδειξη ενός νέου λεξιλογίου που να μπορεί να ανταποκριθεί στην περιπλοκότητα του παρόντος. Ενός λεξιλογίου που να δύναται να κληροδοτηθεί και να ωριμάσει στο μέλλον, σαν ένα εξελισσόμενο μνημείο του διαρκώς εναλλασσόμενου σήμερα.

Κατερίνα Νίκου, Γαλήνη Νόττι, Εβίτα Τσοκάντα

Σημειο φυγησ / Vanishing Point

Έρση Βαρβέρη / Ersi Varveri

Το έργο Stairway to Heaven της Έρσης Βαρβέρη πραγματεύεται μια κατάσταση αναίρεσης και αποσταθεροποίησης. Μια σκάλα την οποία δε μπορεί κανείς ν’ ανέβει, μια κουνιστή πολυθρόνα – τραμπάλα στην οποία δε μπορεί κανείς να καθίσει, θέτει ένα δίλημμα που αυτοακυρώνεται. Το έργο λειτουργεί σαν ένα κλειστό κύκλωμα που μας επαναφέρει πάντα στο σημείο εκκίνησης, μας γυρνάει πίσω στον εαυτό μας. Ορίζει με παιγνιώδη τρόπο μια συνθήκη ματαίωσης, μια σισύφεια προσπάθεια, μια αλληγορία της ανθρώπινης κατάστασης. Αποτυπώνει μια σύγκρουση, μια ταλάντευση και όμως τελικά ισορροπεί, έστω και σε ένα μόνο σημείο. Γ. Ν.

The work of Ersi Varveri entitled Stairway to Heaven deals with a condition of invalidation and destabilization. A staircase that no one can climb, a rocking chair – a seesaw, on which no one can sit, pose a dilemma that eventually denies its own validity. The artwork operates as a closed circuit which keeps returning us to the starting point; it takes us back to ourselves. In a playful manner it defines a condition of vanity, a Sisyphean effort, an allegory of the human condition. It depicts a conflict, a swing, but eventually a balance, even if that’s on a single point. G.N.

Stairway to Heaven, 2011 MDF, 180 x 175 x 160 εκ. MDF, 180 x 175 x 160 cm Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας Courtesy of the artist

Σημειο φυγησ / Vanishing Point

Versaweiss

H δημιουργική δραστηριότητα της ομάδας Versaweiss, εκφράζει την ανάγκη για ένα συλλογικό οπτικό διάλογο με κοινωνικές προοπτικές. Μέσα από τις εικόνες τους, ο θεατής εισάγεται σε μια εύθραυστη «πραγματικότητα» και οδηγείται σε νέους συσχετισμούς, που αφορούν πνευματικές εμπειρίες και συναισθηματικές καταστάσεις. Ειρωνεία, σαρκασμός, άγνοια, γνώση, ρομαντισμός, αλήθεια, πίστη, αλλά κυρίως η αναζήτηση για αυθεντικό σκεπτικισμό, είναι εμφανείς στις καλλιτεχνικές τους πρακτικές. Το έργο Hypnosis θέτει ερωτήματα ως προς την κατάχρηση του πλούτου, τη σημασία της υπεραξίας, την απληστία αλλά και την ανθρώπινη ματαιοδοξία. Η γιγαντιαία τοιχογραφία απεικονίζει τη σύναξη μεσήλικων οι οποίοι στοχάζονται σε σχέση με το γλυπτό που είναι τοποθετημένο μπροστά τους. Το επιχρυσωμένο οικοδομικό τούβλο παραπέμπει στην αρχιτεκτονική και στην έννοια της κατοίκησης και τον τρόπο με τον οποίον αυτή η ανάγκη γίνεται αντικείμενο οικονομικής εκμετάλλευσης. Οι αναφορές των Versaweiss πηγάζουν, μεταξύ άλλων, από την καθημερινή ζωή, το σύγχρονο εικαστικό πολιτισμό, την αρχιτεκτονική και την ιστορία της τέχνης. Κ.Ν.

The creative activity of Versaweiss expresses the need for a collective, visual dialogue with social perspectives. Through their imagery, the viewer is introduced to a fragile ‘reality’ and draws new connections regarding mental experiences and emotional states. Irony, sarcasm, ignorance, knowledge, romanticism, truth, faith, but mainly the quest for authentic skepticism is obvious in their artistic practices. The work Hypnosis poses questions on the abuse of wealth, the meaning of hypervalue, greed but also human vanity. The enormous mural depicts the gathering of middle aged people who are pondering on the sculpture placed in front of them. The gold coated brick refers to architecture and the notion of inhabiting as well as the manner in which this need becomes the object of economic abuse. The references of Versaweiss derive mainly from every day life, the contemporary visual culture, architecture and the history of art. Κ.Ν.

Ύπνωση, 2012 / Hypnosis, 2012 Άποψη εγκατάστασης, διαστάσεις μεταβλητές Installation view, dimensions variable Ευγενική παραχώρηση των καλλιτεχνών Courtesy of Versaweiss

Σημειο φυγησ / Vanishing Point

Ζωή Γαϊτανίδου

/ Zoe Gaitanidou

Η τεχνοτροπία της Ζωής Γαϊτανίδου είναι ο συνδυασμός ζωγραφικής και μιας χειροτεχνικής διαδικασίας κεντήματος πάνω σε καμβά, δύο παραδοσιακά μέσα, από τον συγκερασμό και χειρισμό των οποίων προκύπτει ένα είδος σύγχρονης ταπισερί. Η ίδια η θεματολογία της Γαϊτανίδου παρουσιάζει τη μάχη παλιού και νέου. Για αυτή τη σειρά έργων η καλλιτέχνης επινόησε μια φυλή ανθρωποειδών που ζει στην Κεντρική Αμερική και παραμένει ανέπαφη από την εξέλιξη του δυτικού πολιτισμού. Στην ουσία, η φυλή αυτή αποτελεί ένα λευκό χαρτί απεικόνισης των πανανθρώπινων βασικών ενστίκτων και συναισθημάτων. Η πρωτόγονη φυλή βρίσκεται σε αρμονία με το φυσικό της περιβάλλον και τα μέλη της παρουσιάζονται σε διάφορα στιγμιότυπα καθημερινών δραστηριοτήτων επιβίωσης. Στον ορίζοντα μικρά διαστημόπλοια, με τη μορφή ναίφ παιδικής ζωγραφιάς, διαταράσσουν το περιβάλλον και εικονοποιούν την απειλή. Οι βουβές κραυγές της κάθε φιγούρας αντιλαλούν το τρόμο απέναντι στο άγνωστο αλλά και την αφέλεια με την οποία αντιμετωπίζεται το καινούργιο, ακόμα και στη λιγότερη δυσοίωνη έκφραση του. Με το έργο Fest, που εκτίθεται εδώ, η Γαϊτανίδου κλείνει τον κύκλο αυτής της σειράς με μια γιορτή. Αντικαθιστώντας τις εχθρικές μορφές με μια εστία φωτιάς, ένδειξη της αποδοχής της εξελικτικής πορείας, γύρω από την οποία στήνεται ο χορός, η φυλή γιορτάζει την απελευθέρωση της από την πηγαία και φυσική ανασφάλεια. Ε.Τ.

Zoe Gaitanidou’s work combines painting with a procedure of embroidery on canvas, the blending and treatment of both leads to the creation of a contemporary tapestry. The artist’s main themes revolve around the battle of the new and the old. For this series of works the artist has invented a race of anthropoids which lives in Central America and has remained intact from the evolution of the western civilisation. In essence, this race constitutes a blank canvas for the depiction of all human basic instincts and emotions. The primitive race is in perfect harmony with its natural environment and its members are presented in various snapshots of daily survival activities. In the horizon, small spaceships, in the form of naïf children’s drawings disrupt the environment and visualize the threat. The soundless cries of each figure echo the terror before the unknown and at the same time the naivety towards anything new, even in its least ominous version. In the work Fest, which is exhibited here, Gaitanidou draws the circle of this series with a feast. By replacing the hostile figures with a fire – a sign of acceptance of evolution – around which the dance is set, the tribe celebrates its liberation from the instinctive and natural insecurity. E.T.

Fest, 2012 Κλωστή και ακρυλικό σε καμβά Thread and acrylic on canvas

Σημειο φυγησ / Vanishing Point

Βασιλησ Γεροδημοσ / Vassilis Gerodimos

Οι εγκαταστάσεις του Βασίλη Γεροδήμου μαρτυρούν τα σύνεργα ενός παραδοσιακά εκπαιδευμένου γλύπτη. Η σωματικότητα του χειρωνακτικού, η ηδονική εμμονή με το υλικό και η κατανόηση της ολότητας του χώρου συντελούν στη δημιουργία μιας κατασκευαστικής πληρότητας που συχνά μεταφέρεται και στην ενασχόληση του καλλιτέχνη με τη θεατρική σκηνογραφία. Η εναλλαγή της διαδικασίας αφαίρεσης και πρόσθεσης της ύλης προδίδουν την εξοικείωση με τη συμπεριφορά των υλικών και κάνουν εμφανή την πίστη στο αξίωμα ότι η φόρμα ακολουθεί τον εννοιολογικό στόχο, αντί να τον ορίζει. Τα έργα του Γεροδήμου, τα οποία κατασκευάζονται in situ, συνδιαλέγονται με την ιστορία και τις μορφές των χώρων στους οποίους εκτίθενται. Απόηχοι παρελθοντικών λειτουργιών του περιβάλλοντος βρίσκονται στα υλικά που επιλέγει για να σχολιάσει την εξελικτική πορεία τους. Μέσω της επανάληψης επιτυγχάνει μια μορφή μνημειακότητας της πρώτης ύλης, η οποία ενώ παραμένει στην αρχική μορφή της, μετασχηματίζεται σε αφαιρετική φόρμα και αποκτά όλες τις ιδιότητες του καθολικού συμβόλου. Στο έργο της έκθεσης, ο Γεροδήμος χτίζει ένα δωμάτιο, το βίωμα του οποίου είναι ασφυκτικό, ώστε να μετατοπίσει την αίσθηση του περιβάλλοντος του κτιρίου. Υποχρεώνοντας το θεατή να αλλάξει την σκοπιά του στο χώρο στον οποίο βρίσκεται, τον υποχρεώνει και να αλλάξει και τη δική του οπτική γωνία και στάση απέναντι σε όσα τον περιβάλλουν. Ε.Τ.

The installations of Vassilis Gerodimos attest to the use of a traditionally trained sculptor’s tools. The physicality of the manual work, the hedonistic obsession with materials and the understanding of space wholeness contribute to a sense of completeness of construction often present in the artist’s involvement in scenography. The interchange of the processes of subtracting and adding material reveals the artist’s familiarity with materials behaviour further underlying the belief in the axiom that form follows the conceptual target rather than setting it. Constructed in situ, Gerodimos artworks are in a dialogue with the history and the form of the space that hosts them. Echoes of past functions of the environment are found in the materials the artist chooses in order to comment on their evolution. By means of repetition he achieves a form of monumentation of raw materials which, without losing their initial shape, are transformed into an abstract form, thus acquiring all the properties of a catholic symbol. In the particular work exhibited here, Gerodimos has built a room, one that gives out a sense of suffocation, to shift the sense of the building’s environment. By forcing the spectators to change their view of the space they are in, he also forces them to change their perspective and stance towards the space that surrounds them. E.T.

Χωρίς τίτλο, 2012 / Untitled, 2012 Χαρτί, μεταβλητές διαστάσεις Paper, dimensions variable

Σημειο φυγησ / Vanishing Point

Greece is for Lovers

Οι Greece is for Lovers σχεδιάζουν και παράγουν χρηστικά αντικείμενα με αναφορές στην στερεοτυπική ελληνική ταυτότητα. Με τάσεις εκλεκτικισμού, εντάσσουν στη δουλειά τους στοιχεία από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, τη λαϊκή παράδοση και τη σύγχρονη νεοελληνική κουλτούρα, όπως βιώνονται σε καθημερινές ή έκτακτες περιστάσεις και όπως αναπαρίστανται σε τουριστικά σουβενίρ και άλλα είδη μαζικής κατανάλωσης. Στη σειρά πιάτων Amen μεταφέρουν το έμβλημα των αναρχικών σε πιάτα φαγητού, αντικαθιστώντας τον κύκλο που περιστοιχίζει το Α με έναν μαίανδρο. Στο έργο Go Naked επενδύουν την κλασσική πλέον άσπρη πλαστική καρέκλα με γούνα και φινίρισμα από χρυσή υφασμάτινη τρέσσα. Μέσα από το συνδυασμό αυτών των ετερόκλητων, αντιφατικών και υποτιθέμενα αντιπροσωπευτικών ελληνικών συμβόλων προκύπτουν παιγνιώδεις, υβριδικές μορφές που θέτουν σε αμφισβήτηση την έννοια μιας «ομοιογενούς» εθνικής ταυτότητας. Το καυστικό χιούμορ, η επιδεικτική πολυτέλεια και η κιτς αισθητική υπογραμμίζει σε τέτοιο βαθμό το φετιχιστικό χαρακτήρα των αντικειμένων που φτάνει να τον χλευάζει. Γ. Ν.

Greece is for Lovers design and produce handy objects which refer to the stereotypical Greek identity. With a tendency toward eclecticism, they incorporate in their work elements from the ancient Greek civilization, the folklore tradition and the contemporary modern Greek culture, as these are experienced every day or occasionally and as they are represented in tourist souvenirs and other mass consumption items. In their plates series entitled Amen they transfer the anarchist emblem on dinner plates, replacing the circle around the letter ‘A’ with a meander. In the work entitled Go Naked the classic white plastic chair is presented with a fur lining and a gold tissue finish. From the combination of these heterogeneous, contradictory and supposedly typical Greek symbols derive playful, hybrid forms that question the concept of a ‘homogeneous’ national identity. The wry humour, the ostentatious luxury and the kitsch aesthetics underline the fetishist character of the objects to an extent that reaches the point of derision. G.N.

Amen tableware, 2007 Μεταξοτυπία σε πορσελάνη, διάμετρος 26 εκ. Printed china plates, diameter 26 cm Ευγενική παραχώρηση των καλλιτεχνών / Courtesy: the artists Φωτογραφίες: Νίκος Αλεξόπουλος / Photos by Nikos Alexopoulos

100

Ειρηνη Ευσταθιου / Irene Efstathiou

Σημειο φυγησ / Vanishing Point

Σε μία σύγχρονη Αθηναϊκή έρημη χώρα, στα εγκαταλελειμμένα εδάφη των Ολυμπιακών Ακινήτων, η Ειρήνη Ευσταθίου σκηνοθετεί και καταγράφει μια καλλιτεχνική ανάγνωση του γνωστού ποιήματος του Τόμας Στέρνς Έλιοτ. Η συστηματική έρευνα εικόνων της Ευσταθίου και η αρχειακή τους ταξινόμηση σε μια απόπειρα μη γραμμικής αφήγησης της ιστορίας δίνει εδώ τη θέση της στην οικειοποίηση του λόγου με τον ίδιο σκοπό. Η απαγγελία του έργου Έρημη Χώρα (1922) στα παρατημένα κουφάρια του πρόσφατου ένδοξου παρελθόντος αναγκάζει το θεατή να ανακαλέσει και να αμφισβητήσει τα χρόνια που οδήγησαν στο τώρα. Ταυτόχρονα, οι στίχοι του Έλιοτ, ένα από τα πρώτα δείγματα γραφής που ταυτίζονται με τις έννοιες του μοντερνισμού, θυμίζουν πως η προσωπική-συλλογική απογοήτευση από την κατάπτωση του δυτικού κόσμου δεν είναι πρωτοφανής. Οι, τότε πρωτόγνωρες, πολλαπλές φωνές λογοτεχνικής αφήγησης του συγγραφέα μεταφέρονται μέσα από την πολυφωνία των συμμετεχόντων της δράσης της Ευσταθίου δημιουργώντας ένα είδος εικαστικού εγκιβωτισμού που τελικά εικονοποιεί τη σύγχυση και ματαιότητα του σύγχρονου Πύργου της Βαβέλ. «Ποια είναι η πολιτεία πέρα απ’ τα βουνά Σκάζει, ξαναγεννιέται, θρουβαλιάζεται μες στο μενεξεδένιο αέρα Πύργοι πέφτουν Ιερουσαλήμ Αθήνα Αλεξάντρεια Βιέννη Λόντρα Ανύπαρχτες» (Έρημη Χώρα, Τ.Σ. Έλιοτ, μτφ. Γιώργου Σεφέρη). Ε.Τ. Στο έργο συμμετείχαν οι: Ειρήνη Ευσταθίου, Υπατία Βουρλούμη, Μαίρη Ζυγούρη, Μαρία Μίχου, Μυρτώ Ξανθοπούλου, Τερέζα Παπαμιχάλη, Μάριο Χατζηπροκοπίου

In a contemporary Athenian wasteland, in the deserted Olympic sites, Irene Efstathiou stages and records an artistic reading of the well known poem of Thomas Sterns Elliot. Efstathiou’s systematic research of images and their archival classification in an attempt to produce a nonlinear narration of history gives its place to the appropriation of the written word with the same aim. The recitation of Wasteland (1922) in the deserted carcass of a recently glorious past forces the spectator to recall and question past years that led to the present as it is. Meanwhile, Elliot’s verses, one of the first examples of writing identifying with the notions of modernism, are reminiscent of the fact that the personal-collective disillusionment following the decay of the western world is definitely not without precedent. The multiple voices of narration as an author’s literary tool, introduced at that time, are mirrored in the polyphony of participants involved in the performance created by Efstathiou thus producing a kind of visual capsulation which eventually visualizes the upheaval and vanity of the contemporary Babel Tower. «What is the city over the mountains/Cracks and reforms and bursts in the violet air/Falling towers/ Jerusalem Athens Alexandria/Vienna London/Unreal» (T.S. Elliot, Wasteland, 1922). E.T. With the participation of Irene Efstathiou, Hypatia Vourloumis, Mary Zygouris, Maria Michou, Myrto Xanthopoulou, Tereza Papamichalis, Mario Chatziprokopiou.

Wasteland in the Wasteland, 2012 Ψηφιακή φωτογραφία, κασσετόφωνο, ηχητική καταγραφή, ράφι, μεταβλητές διαστάσεις Digital print, tape recorder, sound recording, shelf, dimensions variable Ευγενική παραχώρηση Ελένη Κορωναίου Gallery και της καλλιτέχνιδας Courtesy Eleni Koronaiou Gallery and the artist

101

Σημειο φυγησ / Vanishing Point

102

Απόστολοσ Καραστεργίου / Apostolos Karastergiou

Το σημείο εκκίνησης του πρόσφατου σώματος δουλειάς του Απόστολου Καραστεργίου είναι η μελέτη της ιστορίας της ανακάλυψης και της γεωγραφικής κατανομής της ορχιδέας. Ερευνώντας τις περιγραφές της ορχιδέας των εξερευνητών-φυσιοδιφών του 19ου αιώνα στο Αρχιπέλαγος της Μαλαισίας και παρατηρώντας σημερινές φωτογραφίες τους, ο Καραστεργίου αναπαράγει κάποιες από τις χιλιάδες ποικιλίες του λουλουδιού πάνω σε γραμματόσημα. Η σπάνια, ερωτική ομορφιά της ορχιδέας υπαινίσσεται τον εξωτισμό με τον οποίον η πρώιμη περίοδος της εθνογραφίας, ένα άγνωστο ως τότε πεδίο, αντιμετώπιζε τους μη- δυτικούς πολιτισμούς, τον Άλλον. Η επιθυμία του 19ου αιώνα για μεθοδική παρατήρηση και επιστημονική καταγραφή της φύσης, μαρτυρά την αισιόδοξη ουτοπία του δυτικού κόσμου ο οποίος αισθανόταν περήφανος για τα έως τότε επιτεύγματά του και βέβαιος για τις απεριόριστες δυνατότητές του. Η σημερινή διαδικασία του Καραστεργίου εμπεριέχει όχι μόνο τη νοσταλγία για αυτή την αισιοδοξία αλλά και τη ματαίωση της. Σήμερα, υπό το πρίσμα της κατάρρευσης μιας μόνο φαινομενικά παγιωμένης πραγματικότητας, εποχές δυνατής πίστης στην ανθρώπινη εγκυρότητα πιθανό να φαντάζουν πλέον αφελείς. Η αξία όμως της συνεχούς αναζήτησης της γνώσης και συνεπώς της αλήθειας παραμένει μια στιβαρή αναφορά για την ανακατασκευή της έννοιας του ωραίου. Ε.Τ.

The starting point of the recent body of work by Apostolos Karastergiou is the study of the orchid’s history of discovery and geographical distribution. Researching orchid descriptions of explorers-naturalists of the 19th century at the Malaysian Archipelago and observing recently photographed orchids, Karastergiou reproduces some of the thousands of the flower’s varieties on stamps. The rare, erotic beauty of the orchid refers to the exoticism with which the non-western civilizations, the Other, were treated during the early period of ethnography, a field unknown at the time. The prevailing tendency of the 19th century for methodical observation and scientific nature observation recording attests to the optimistic utopia of the western world which felt proud for its achievements at the time and confident about its immense potential. Karastergiou’s present process hints at nostalgia for that optimism and at the same time insinuates vanity. Today, in the light of the collapse of an only apparently fixed reality, times of strong faith to the human validity possibly sound naïve. However, the value of the constant quest for knowledge and therefore the truth remains a solid reference in terms of reconstructing the concept of the beautiful. E.T.

Άτιτλο (Το Αρχιπέλαγο της Μαλαισίας) ΙΙΙ, 2011 / Untitled (Malay Archipelago) III, 2011 Mολύβι σε χαρτί, 21 x 29 εκ. Pencil on paper, 21 x 29 cm

103

Σημειο φυγησ / Vanishing Point

104

Aνδρεασ Κασαπησ / Andreas Kasapis

Η ζωγραφική του Ανδρέα Κασάπη ανέκαθεν φλέρταρε με την αυτοπροσωπογραφία. Οι εύθραστες, συχνά ημιτελείς, φιγούρες του, αρχικά διάσπαρτες στους τοίχους της πόλης, αργότερα σε φτηνές αναπαραγωγές-αυτοκόλλητα που μοίραζε απλόχερα σε φίλους και τελικά πάνω στο ξύλο και το χαρτί είχαν πάντα τα χαρακτηριστικά του βωβού καλλιτέχνη που παρατηρεί αλλά δύσκολα επιτρέπει να παρατηρείται. Ωστόσο η ίδια η διαδικασία της αυτοπροσωπογραφίας εμπεριέχει την ανάγκη αντιστροφής της οπτικής γωνίας και της προβολής του έως τώρα προβολέα. Στα έργα του Κασάπη, σημείο εκκίνησης της αυτοπροβολής δεν φαίνεται να είναι ο ναρκισσισμός αλλά η βαθιά ανθρώπινη, εσωτερική ανάγκη για προσωπική έκθεση. Στην πιο πρόσφατη σειρά έργων του, τα αυτοβιογραφικά στοιχεία εξελίσσονται στην αποτύπωση του εαυτού μέσα από τις μνήμες του, ενεργοποιώντας έτσι την επεισοδιακή μνήμη και ανάγοντάς τες σε θεμελιώδη χαρακτηριστικά της υπόστασης. Οι επιζωγραφισμένες φωτογραφίες που έχουν αλιευθεί από το διαδίκτυο ή από παλιά βιβλία στέκουν σαν κολάζ αναμνήσεων των παιδικών χρόνων του καλλιτέχνη σε μια προσπάθεια ανάκλησης του προσωπικού χθες που οικοδόμησε τη σημερινή μορφή. Οι επικαλύψεις στις εικόνες λειτουργούν σαν ματαιώσεις, σαν τα απόκοσμα κενά ενός ονείρου την αφήγηση του οποίου δεν μπορείς να ολοκληρώσεις. Τα έργα του Κασάπη παρουσιάζουν τον ενδιάμεσο χώρο μεταξύ του πραγματικού βιώματος και της θολής ανάμνησης. Όπως λέει ο ίδιος «Η μνήμη μοιάζει να σταμάτησε πια, μοιάζει να είναι απλώς μια προβολή, ένα συνεχόμενο τώρα». Ε.Τ.

Andreas Kassapis’ painting has always flirted with self-portraiture. His fragile, often unfinished figures, at first found scattered on walls across the city, later on cheap reproductionsstickers that he generously offered to friends and finally on wood and paper, have always had the characteristics of the silent artist who observes but hardly allows to be observed. Nevertheless, the self-portrait process itself contains the need to reverse both the perspective and the projections of the projecting subject at the time. In Kassapis works, what triggers self-projection does not seem to be narcissism but rather a deep human inner need for self- exposure. In his recent series of works, autobiographical elements unfold to depict the self through memories, thus activating the episodic memory and transforming them into fundamental traits of the existence. The painted over photographs fished from the internet or from old books seem to form a collage of the artist’s childhood memories in an attempt to recall the past that built his present. The coatings on images operate as vanities, as the eerie voids of a dream the narration of which one can never complete. Kassapis works portray the space in-between the real experience and the blurred memory. As the artist himself points out «memory seems to have reached a halt, it simply seems to be a projection, an ongoing present». E.T.

Αυτή αποπειράται να φάει ηλιαχτίδες, 2012 / She attempts to eat sunlight, 2012 Χρωματιστά μολύβια σε χαρτί, χαρτί κανσόν και λαδοπαστέλ, 308 x 130 εκ. Color pencils on paper, canson paper and oil pastel, 308 x 130 cm Ευγενική παραχώρηση Loraini Alimantiri gazonrouge και του καλλιτέχνη Courtesy Loraini Alimantiri gazonrouge and the artist

105

Σημειο φυγησ / Vanishing Point

106

Παναγιώτησ Κουλουράσ / Panayiotis Koulouras

Το έργο του Παναγιώτη Κουλουρά Προς εγκατάστασιν... αποτελείται από μία στοίβα θραυσμάτων μαρμάρου που έχουν σφραγιστεί με αναπαραγωγές εικόνων της επικαιρότητας από την περιόδο 2011-2012. Η ιστορικότητα που ταυτίζεται με το μάρμαρο ανάγει σαρκαστικά τα γεγονότα που απεικονίζει σε μνημειακά. Με το επαναλαμβανόμενο σφράγισμα των εικόνων, ο Κουλουράς ανακαλεί τον πληροφοριακό καταιγισμό της ειδησεογραφίας η οποία περιλαμβάνει στη θεματολογία της από πολιτικές δολοφονίες έως την αποθέωση των ποπ ειδώλων. Η αποσπασματική απεικόνιση των ειδήσεων καταδεικνύει τον εφήμερο χαρακτήρα τους καθώς και τη βιαστική κατανάλωσή τους. Η εγκατάσταση λειτουργεί σαν μια τεμαχισμένη επιτύμβια στήλη, σύμβολο της εξάλειψης της μνήμης. Το ακανόνιστο αποτύπωμα που αφήνει το κόκκινο λάδι στη λευκή επιφάνεια αντηχεί την κυρίαρχη είδηση της περιόδου, τη βία της διαμαρτυρίας στους αστικούς δρόμους της χώρας και τη συνεπαγόμενη καταστροφή των συμβόλων τους. Ταυτόχρονα τα ίδια μάρμαρα, έμβλημα του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού, μετατρέπονται σε όπλα ενάντια στο σύγχρονο. Ο θεατής καλείται να περπατήσει πάνω στο ασταθές έργο, να βιώσει τον ήχο και την εμπειρία της φθοράς του υλικού συμμετέχοντας στη δημιουργία όχι μόνο ενός σύγχρονου μνημείου αλλά ενός σύγχρονου ερειπίου. Ε.Τ.

Panayiotis Koulouras work To be installed... consists of a stack of marble fragments which have been stamped by the reproductions of news images from the period 2011-2012. The sense of historicity connected with marble sarcastically elevates the facts depicted to monumental status. With the repeated stamping of images, Koulouras recalls the tremendous overflow of news information on current facts ranging from political assassinations to the apotheosis of pop idols. The fragmented depiction of news items shows their ephemeral character as well as their hasty consumption. The installation operates as a fragmented tombstone, a symbol of memory extinction. The irregular trace that red oil leaves on the white surface echoes the prevailing news item of the period, the violence of protest in the streets of the city centre and the resulting destruction of their symbols. Meanwhile, the same marbles, an emblem of the ancient Greek civilisation, are turned into weapons against the contemporary. The spectator is invited to walk on the unstable artwork, to feel the sound and experience the ravage of the material by participating in the creation of what is a contemporary monument and at the same time a contemporary ruin. E.T.

Προς εγκατάστασιν..., 2011 - 2012 / Τo be installed…, 2011-2012 Λάδι σε Μάρμαρο, μεταβλητές διαστάσεις Oil on marble, dimensions variable Ευγενική παραχώση SIAKOS.HANAPPE House of Art και του καλλιτέχνη Courtesy SIAKOS.HANAPPE House of Art and the artist

107

Σημειο φυγησ / Vanishing Point

108

Αλέξανδρος Λάιος / Alexandros Laios

Ο Αλέξανδρος Λάιος επικεντρώνεται στην αναζήτηση του οικείου (heimlich), δηλαδή ενός χώρου ή μιας κατάστασης με τα οποία μπορούμε να συμφιλιωθούμε. Η αναζήτηση αυτή μπορεί ωστόσο να οδηγήσει στο αντίθετο αποτέλεσμα φτάνοντας έως το ανοίκειο, καθώς τα τα δύο αυτά ανταγωνίζονται μόνιμα στη συνείδηση του ανθρώπου. Το ανοίκειο (unheimlich), που μεταφράζεται επίσης ως φρικώδες ή αλλόκοτα μυστηριακό, χαρακτηρίζεται από την αίσθηση μιας, κατά τα άλλα, γνώριμης σε εμάς κατάστασης, η οποία όμως μπορεί να γίνει εφιαλτική καθώς, ενώ μοιάζει φαινομενικά με αυτό το οποίο γνωρίζουμε, είναι εντέλει κάτι το παράξενα ξένο. Αν επιστρέψουμε όμως στην έννοια της συμφιλίωσης, θα λέγαμε πως πρωτύτερα από αυτήν έχει υπάρξει μια κατάσταση διεκδίκησης. Η διεκδίκηση, εγγενής στο πολιτικό το ίδιο, αφορά την κατάκτηση του χώρου ελέγχου. Θα μπορούσαμε ίσως να πούμε πως αυτή η ίδια η διεκδίκηση ορίζει και έναν ενδιάμεσο χώρο εντός του οποίου οι διεκδικούντες προσπαθούν να ορίσουν τη θέση τους. Σε ένα τόπο χωρίς σταθερές. Με μια ιστορία που διαρκώς κερδίζεται ή όχι. K.N.

Alexandros Laios focuses on the quest for the familiar (heimlich), in other words a space or a situation with which we can reconciliate. This quest can nevertheless bring about the opposite result, and even reach the point of the unfamiliar, as these two elements are in constant conflict in the human conscience. The unfamiliar (unheimlich), also translated as ‘freakish’ or ‘strangely mystical’ conveys the sense of a familiar situation to us, yet one that may become a nightmare because, even though it looks like something we know, it is eventually something strangely unfamiliar. If we return though to the notion of reconciliation, we might say that before that there has been a claim situation. Claim, which is an inherent trait of the political system itself, is about gaining command of space control. We could probably say that the claim itself defines an intermittent space where those who claim are actually trying to define their position. In a place that lacks stability. With a history that one will always have to earn. K.N.

Heimlich?, 2012 Μολύβι σε χαρτί, 36 x 31 εκ. Pencil on paper, 36 x 31 cm Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη / Courtesy of the artist

109

Σημειο φυγησ / Vanishing Point

110

Παναγιώτης Λουκάς / Panayiotis Loukas

Θεματολογικά και μορφολογικά, ο Παναγιώτης Λουκάς αντλεί χαρακτηριστικά από την τεχνοτροπία του γκροτέσκου. Όχι τόσο με την έννοια του αποκρουστικού, αλλά με την έννοια της παραμόρφωσης του φυσικού. Στις αλλόκοτες, υβριδικές καρικατούρες του, ο Λουκάς εντάσσει στοιχεία του παραλόγου προκαλώντας αντιδράσεις που ακροβατούν ανάμεσα στη αμηχανία και τη συμπάθεια. Συχνά στα έργα του καλλιτέχνη συναντά κανείς φιγούρες με ανθωπομορφικά στοιχεία, όμοιες με αυτές των παιδικών κινουμένων σχεδίων. Το παράδοξο αποτέλεσμα δεν έχει αισωπικό, ηθικοπλαστικό χαρακτήρα αλλά λειτουργεί σαν τραγική σάτιρα του οικείου. Τα έντονα, φωτεινά χρώματα που χρησιμοποιεί στη ζωγραφική του αντηχούν την παραληρηματική διαταραχή της όρασης που προκαλούν οι παραισθησιογόνες ουσίες, εντείνοντας την αναφορά στην έρευνα του ασυνείδητου. Η ίδια η ιδέα της μεταμόρφωσης, άλλωστε, σηματοδοτεί υπαρξιακές αναζητήσεις. Στο τρίπτυχο σχεδίων με τίτλο Τρείς Νεκροί Ζωγράφοι, 2012 ο Λουκάς σχολιάζει την αποσύνθεση και απώλεια όχι μόνο του πλέον παραδοσιακού εικαστικού μέσου, της ζωγραφικής, αλλά και του ίδιου του ρόλου του καλλιτέχνη. Τυπικό παράδειγμα έργων που καταπιάνονται με την έννοια του memento mori, λειτουργούν σαν υπενθύμιση της θνητότητας κάθετι φυσικού, συμπεριλαμβανομένου του σύγχρονου καλλιτέχνη. Μέσα από αυτές τις τρόπον τινά ποπ-γκοθ νεκρές φύσεις, η μηδενιστική δήλωση του καλλιτέχνη, μολονότι εκ πρώτης βρίθει αμοραλιστικής ματαιότητας, ωστόσο εμπεριέχει βαθειά απογοήτευση που διαδοχικά κρύβει ένα σχεδόν παιδικό ρομαντισμό για το ανθρωπίνως δυνατό. Ε.Τ.

In terms of theme and morphology, Panayiotis Loukas draws characteristics from the art of the grotesque. Not in the sense of the appalling but in the sense of the distortion of the natural. The artist embeds irrational elements in his strange hybrid caricatures provoking responses that range from puzzlement to sympathy. Very often we see in his works figures with anthropomorphic characteristics, similar to those in animation. The paradoxical outcome does not have an Aesopic, moralistic character but rather functions as a tragic satire of the familiar. The strong, bright colours used in his painting reverberate the delirium disorder of vision caused by hallucinative substances, further intensifying the reference to the exploration of the subconscious. Besides, the very idea of metamorphosis signifies an existential quest. In the triptych of drawings entitled Three Dead Painters, 2012, Loukas makes a comment on the decomposition and loss not only of the traditional visual medium par excellence, in other words painting, but of the role of the artist itself. It is a typical example of works concerned with the notion of memento mori, which function as a reminder of the mortality of anything physical, including the contemporary artist himself. Through these somehow pop-goth still lifes, the nihilist statement of the artist, while being full of amoralistic vanity, contains a deep disappointment that in turn hides a childlike romanticism for the humanly possible. E.T.

Three Dead Painters I, 2012 Μολύβι σε χαρτί, 30 x 21 εκ Pencil on paper, 30 x 21 cm

111

Σημειο φυγησ / Vanishing Point

112

Νικοσ Μαρινησ / Νikos Marinis

Το έργο Σχάση του Νίκου Μαρίνη ορίζει ένα δικό του αφηρημένο χώρο. Μοιάζει με επιφάνεια καλυμμένη με λάβα, με απανθρακωμένο τοπίο. Είναι ασαφές όμως αν είναι ό,τι απέμεινε από κάτι που υπήρξε ή αν είναι έτοιμο να δεχτεί κάτι που θα γίνει. Το κάρβουνο είναι ένα υλικό που έχει προέλθει από καύση και συνήθως χρησιμοποιείται ως καύσιμη ύλη, περικλείει μια διαδικασία μεταβολής και ανακύκλωσης. Ο Μαρίνης επεμβαίνει σε αυτό τελετουργικά. Η πρακτική του συγγενεύει με αυτή του διαλογισμού και της προσευχής. Μέσα από μια επαναλαμβανόμενη, σχεδόν εμμονική χειρονομία, δημιουργεί όμοια, αφηρημένα σχήματα που διέπονται από ένα ρυθμό και συγκροτούν ένα οργανικό μοτίβο. Σχηματίζει κάποιου είδους mandala που πραγματεύεται τη μεταβλητότητα, τη διαλεκτική σχέση ανάμεσα στη δημιουργία και την καταστροφή. Γ. Ν.

The artwork entitled Fission, by Nikos Marinis, defines an abstract space of its own. It looks like a surface covered with lava, like a charred landscape. It is, however, unclear whether it is what is left of something that once existed or whether it is ready to receive something that is about to happen. Coal is a material produced by combustion, mainly used as fuel, and it integrates a process of mutation and recycling. Marinis intervenes in this process in a ritual manner. His practice correlates to that of meditation and praying. Through a repetitive, almost compulsive motion he creates similar, abstract designs linked by rhythm which put together an organic pattern. He creates some kind of mandala which deals with variance, the dialectic relation between creation and destruction. G.N.

Σχάση, 2011 / Fission, 2011 Κάρβουνο, 130 x 130 εκ. Coal, 130 x 130 cm Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη / Courtesy of the artist

113

Σημειο φυγησ / Vanishing Point

114

Κώστασ Μπασάνοσ / Kostas Bassanos

Το χαρακτηριστικό της δουλειάς του Κώστα Μπασάνου είναι ο τρόπος που χειρίζεται έννοιες αποδίδοντάς τους ποιητική χροιά με ελάχιστα μέσα, όπως ένα στιγμιότυπο, όταν πρόκειται για φωτογραφία ή για βίντεο, το μελάνι ή ένα φύλλο χαρτιού για τις γλυπτικές κατασκευές. Με σαφείς αναφορές στο ρομαντισμό -άλλοτε εμφανείς και άλλοτε συγχωνευμένες σε ένα αυστηρό και λιτό εικαστικό λεξιλόγιο- ο καλλιτέχνης επιχειρεί μια εννοιολογική διερεύνηση της αντίληψης της πραγματικότητας μέσα από την παράδοση του μοντερνισμού. Το βίντεο « Ήμουν εδώ κι εκεί» αναφέρεται ακριβώς σε μια εύθραυστη πραγματικότητα η οποία απορρέει από ένα προσωπικό βίωμα και προεκτείνεται στο συλλογικό ασυνείδητο. Η αίσθηση της περιπλάνησης, της απομόνωσης και της ερημίας ολοκληρώνεται με τη «διάφανη» γραφή της φράσης η οποία μεσολαβεί μεταξύ του θεατή και του ορίζοντα καθορίζοντας εννοιολογικά το περιεχόμενο της εικόνας. Ο χρόνος ή καλύτερα η διάρκειά του, εδώ αποκτά εφήμερη υπόσταση τονίζοντας τη σχετικότητα και την υποκειμενικότητά του, ενώ συνδέεται έντονα με το απροσδιόριστο του χώρου. Με το στιγμιότυπο ως διάρκεια και το θραύσμα σαν ένα σύνολο, ο Κώστας Μπασάνος επιδιώκει τη δυναμική συμπύκνωση των σχέσεων, η οποία εκδηλώνεται στο έργο του μέσω της ανάδειξης του ασήμαντου ως μοναδικό.Έτσι, «κατασκευάζει» σύγχρονα μνημεία με αναφορές άλλοτε φανερές και άλλοτε όχι στο πολιτικό και κοινωνικό συγκείμενο. K.N.

The main characteristic of Kostas Bassanos work is the way he treats concepts rendering them with a poetic hue with only minimum means, such as a snapshot, some ink or a sheet of paper. With clear references to romanticism—sometimes obvious and sometimes merged in a simple and accurate visual vocabulary – the artist attempts a conceptual investigation of the perception of reality through the modernist tradition. The video I Was Here and There directly refers to a reality that’s fragile and which derives from a personal experience and extends to the collective subconscious. The sense of drifting, isolation and seclusion is completed with the ‘transparent’ writing of that phrase in-between the viewer and the horizon and therefore conceptually defines the content of the image. Time, or better, time duration becomes fleeting here thus underlying its relativity and subjectivity, while at the same time being closely connected to indefinable space. Taking the snapshot as duration and the fragment as a whole, Kostas Bassanos pursues the dynamic concentration of relations which manifests in his work through the portrayal of the trivial as unique. Therefore, the artist ‘constructs’ contemporary monuments with references, either apparent or not, to the political and social context. K.N.

Ήμουν Εδώ κι Εκεί, 2007 / I was Here and There, 2007 Bίντεο, 1΄ 26΄΄ σε λούπα, ήχος Video, 1΄ 26΄΄ loop, audio Ευγενική παραχώρηση του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα και του Καλλιτέχνη Courtesy of Ileana Tounta Contemporary Art Center & the artist

115

Σημειο φυγησ / Vanishing Point

116

Μαργαρίτα Μποφιλίου / Margarita Bofiliou

Οι φωτογραφίες της Μαργαρίτας Μποφιλίου είναι στιγμιότυπα του καθημερινού. Αποτυπώνουν το τετριμμένο, αυτό που είναι μπροστά στα μάτια μας και περνάει απαρατήρητο. Λειτουργούν ως αποσπάσματα, υποκειμενικές λεπτομέρειες μιας μεγαλύτερης εικόνας, της πραγματικότητας. Οι λήψεις είναι προϊόντα δηλωτικών συμπτώσεων ή σκηνοθετημένων συναντήσεων με αντικείμενα και ανθρώπους. Προκύπτουν από την παρατήρηση και αποκτούν νόημα μέσα από την επιλογή και την απομόνωσή τους από ένα σύνολο. Ο δημόσιος και ο ιδιωτικός χώρος, τα αντικείμενα και το σώμα, το τυχαίο και το εσκεμμένο αντιμετωπίζονται φωτογραφικά με τον ίδιο τρόπο σα να προεκτείνει το ένα το άλλο. Κοιτώντας από κοντά και εξετάζοντας τα πράγματα ξεχωριστά, τόσο το οικείο γίνεται ξένο όσο και μέσα στο ξένο εμφανίζεται κάτι γνώριμο. Αναδεικνύεται μια μεταβατική οπτική, η καταγεγραμμένη από φακό αποτύπωση συγχέεται με τις προβολές που κάνουμε πάνω της. Γ.Ν.

Margarita Bofiliou’s photographs are snapshots of every day life. They depict the commonplace, what is right before our eyes and yet is missed. They operate as subjective details of a larger image, as fragments of reality. The artist’s shots are products of denotative coincidences or staged meetings with objects and people. They are the outcome of observation and acquire meaning by being chosen or isolated from a larger whole. The photographic approach is such that public and private space, the objects and the body, the unintentional and the deliberate appear to be extending one another. Taking a closer look and examining things separately, the familiar becomes more and more foreign while at the same time something familiar manifests itself in the foreign. A transitional perspective unfolds as the depiction recorded by the lens seems to mingle with our projections on it. G.N.

P1030313, από τη σειρά «Glass bottom just for comfort» series, 2007-σήμερα P1030313, from «Glass bottom just for comfort» series, 2007-today Ψηφιακή εκτύπωση c-type, 21 x 30 εκ. Digital c-type print, 21 x 30 cm Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας / Courtesy of the artist

117

Σημειο φυγησ / Vanishing Point

118

Ελισάβετ Μωράκη

/ Elisavet Moraki

Οι νεκρές φύσεις της Ελισάβετ Μωράκη αποτυπώνουν λεπτομέρειες από οικιακά περιβάλλοντα. Οι πολαρόιντ ως μέσο, το μικρό τους μέγεθος, η ελαφριά φθορά και το κιτρίνισμά τους αποπνέουν μια νοσταλγία για ένα χρόνο που έχει παρέλθει. Τα λουλούδια μέσα στα βάζα, τα μπιμπελό – οικογενειακά κειμήλια αναφέρονται σε κάτι διακοσμητικό, στη φροντίδα και στο στόλισμα του σπιτιού, στην ανάγκη για ομορφιά και για συλλογή αντικειμένων. Ενώ δεν υπάρχει καμία ανθρώπινη παρουσία, η παράθεση προσωπικών αντικειμένων διαμορφώνει οικογενειακά πορτρέτα, συγκροτεί μια μικρογραφία της κοινωνίας και της ευρύτερης ανάγκης ταυτότητας μέσα από το κάθε φορά οικείο. Όμως η ωραιοποιημένη και ρομαντική διάσταση των φωτογραφιών είναι μόνο η μια φωτεινή πλευρά τούς. Μέσα τους περικλείουν και κάτι τρομακτικό. Ο ρομαντισμός, όταν στέκεται στην αναπόληση και δεν είναι μια διεκδίκηση ομορφιάς στο παρόν, μπορεί να αποβεί βαθειά συντηρητικός και καθηλωτικός. Η περιφρούρηση του οικείου και οικιακού περιβάλλοντος εκτός από μια ανάγκη για ασφάλεια και διαφυγή από ένα καταιγιστικό εξωτερικό περιβάλλον, μπορεί να δημιουργήσει και έναν απομονωμένο μικρόκοσμο. Τα λουλούδια εκτός από φρέσκα και όμορφα είναι μια υπενθύμιση της παροδικότητας και της φθαρτότητας, ενώ αν είναι ψεύτικα διατηρούνται αλλά δε μυρίζουν ποτέ. Κάθε επιλογή έχει κι ένα κόστος, ό,τι συμβαίνει τώρα έχει επιπτώσεις στο μέλλον. Γ. Ν.

The still lifes of Elisavet Moraki depict details from domestic environments. The Polaroid as a medium with its small size, the slight wear and the paleness gives out nostalgia for past times. The flowers in the vases, the bibelots-heirlooms refer to a decorative element, the care and decoration of the house, the need for beauty and collection of pretty items. While there is no human presence, the lining up of personal items forms family portraits, composes a miniature of society and of the wider need for finding an identity in what looks familiar every time. Nevertheless, the prettified and romantic dimension of the photographs is their bright side. Inside them there lies something frightening. When romanticism is only contemplating the past and not pursuing beauty in the present, it can be deeply conservative and crippling. The safeguarding of familiar and domestic environment, apart from a need for security and evasion from a tumultuous external environment, may also result in an isolated small world. Apart from being fresh and lovely, flowers are also a reminder of transience and perishability, while, if they are artificial, they last but they have no smell. Every choice has its price; what happens now has an impact on the future. G.Ν.

Χωρίς τίτλο, 2012 / Untitled, 2012 Πολαρόιντ, 9 x 11 εκ. Polaroid 9 x 11 cm Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας Courtesy of the artist

119

Σημειο φυγησ / Vanishing Point

120

Πετροσ Μωρησ / Petros moris

Δομική Διακόσμηση / Κληρονομημένη Δραστηριότητα Θα μπορούσαμε να περιμένουμε. Αλλά η διακόσμηση θεωρήθηκε έγκλημα γιατί επιβράδυνε την ανθρώπινη εξέλιξη, σπαταλώντας εργασία, οικονομικούς και υλικούς πόρους. Πώς όμως διαφέρει η δόμηση από την διακόσμηση; Η δομή από την επιφάνεια; Εικονογραφίες εγγράφονται στις επιφάνειες αναπόφευκτα, όπως οι παραδόσεις στην συσσωρευμένη γνώση της εποχής μας. Μερικές φορές ως απελπισμένο υπόλοιπο και άλλες ως ευπρόσδεκτη ανάμνηση. Αναπτύσσουμε εργαλεία και αλλάζουμε την σχέση μας με τον χρόνο. Έτσι ξανακοιτάμε και τις αξίες μας. Θα έπρεπε να επενδύουμε στο μυαλό ή στο χέρι; Ο διχασμός και η δυαδική σκέψη είναι άλλωστε η κληρονομιά μας. Εν τω μεταξύ, οι κανόνες του παιχνιδιού τίθενται: πάντα να φτιάχνεις κάτι με ό,τι βρίσκεται διαθέσιμο. Να διατηρείς συνήθειες. Να βρίσκεις τον ρυθμό μεταξύ της λύσης και της παραγωγής προβλημάτων. Βέβαια, η δραστηριότητά μας είναι πεπερασμένη. Αλλά και ανομοιογενής. Στην πραγματικότητα, δεν αφορά καν αυτό που θα μπορούσαμε να ορίσουμε ως «το παρόν». Γιατί τα στυλ δεν είναι φορείς ιδεολογίας. Αυτό που μένει είναι η επιτελεσμένη δραστηριότητα. Αυτή που τείνει σε στάσεις αποκαλύπτοντας διαθέσεις και κατευθύνεις, ξεχωρίζοντας τα αφηρημένα από τα συγκεκριμένα.

Structural Adornment / Inherited Activity We could wait. But decoration was considered a crime because it slowed down human evolution, wasting labor, economic and material resources. How does however structuring differ from decorating? How does structure from surface? Iconographies are inevitably registered on surfaces, as traditions do on the accumulated knowledge of our time. Some times as a desperate remainder and others as a welcomed reminder. We develop tools and change our relation with time. Thus, we consider again our values. Should we invest on the brain or the hand? Besides, separation and binary thinking are our heritage. Meanwhile, the rules of the game are set: always make something with what is within reach. Maintain habits. Find the pace between solving and producing problems. Of course, our activity is finite. But heterogeneous as well. In reality, it doesn›t even concern what we could define as “the present”. Because styles are not carriers of ideology. What remains is the performed activity. This which tends towards attitudes, revealing intentions and directions, separating the abstracts from the concretes.

Emboss, 2010 Εξηλασμένη πολυστερίνη χαραγμένη με αυτοσχέδιο CNC router, μεταβλητές διαστάσεις Extruded polystyrene carved with self-made CNC router. dimensions variable Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη και της Αίθουσας Τέχνης Καππάτος / Courtesy of the artist & Kappatos Gallery

121

Σημειο φυγησ / Vanishing Point

122

Ιωάννα Πανταζοπούλου / Ιοαννα pantazopoulou

H δουλειά της Ιωάννας Πανταζοπούλου επικεντρώνεται στην κατασκευή εγκαταστάσεων μεγάλης κλίμακας που συντίθενται από ήδη χρησιμοποιημένα υλικά. Ουσιαστικά η Πανταζοπούλου δημιουργεί σύγχρονα μνημεία με συγκεκριμένη χρονικότητα, έχοντας ως σκοπό να θέσει υπό αμφισβήτηση τη συνήθη σχέση μας με το χώρο και τα αντικείμενα. Τα έργα της σχολιάζουν την εμπειρία της «διαταραχής» και της αταξίας μέσα από απρόσμενους συνδυασμούς κατά τη διάρκεια της δημιουργίας τους. Υπάρχει μια σταθερή μετατόπιση, αλλαγή και επαναπροσδιορισμός των κανόνων. Η καλλιτέχνις αντιπροτείνει ένα οργανωμένο χάος που ενθαρρύνει την αναθεώρηση των εννοιών σε σχέση με τα αντικείμενα, το χρόνο, το χώρο και τις κοινωνικές συνθήκες που τα χαρακτηρίζουν. Η εγκατάσταση Indoor Playground φέρνει αντιμέτωπο τον θεατή με μία αντίθεση: ένα σύνολο (παιδική χαρά) που συναντάται σε υπαίθριους χώρους τοποθετημένο σε τρισδιάστατο εσωτερικό χώρο. Το σύνολο όμως έχει αποδομηθεί και έχει «συμπυκνωθεί» σε μια εσωστρεφή κατασκευή. Οι ενδιάμεσοι χώροι που προκύπτουν ανάμεσα στα αντικείμενα, έχουν χτιστεί με τούβλα, μπλοκάροντας οποιαδήποτε ενδεχόμενη κίνηση ανάμεσά τους. Η Πανταζοπούλου «εγκιβωτίζει» και «στεγανοποιεί» στερεοτυπικές αντιλήψεις που συνδέονται με την παιδική ηλικία όπως η αθωότητα, η αγνότητα, η ανεμελιά. K.N.

Ioanna Pantazopoulou’s work is focused on the construction of large scale installations composed of materials that have already been used. What the artist creates, in fact, are contemporary monuments with specific temporality, aiming to question our usual relation with space and objects. Her works comment on the experience of ‘mental disorder’ and disorder through unexpected combinations during their formation. There is a steady shift, change and redefinition of rules. The artist’s counter-proposal is an organised chaos which encourages the review of meanings attached to objects, time, space and the social conditions pertaining to all these. The installation Indoor Playground places the viewer face to face with a contradiction: a set of recreational equipment for children (playground) usually found in outdoor areas, located in a three-dimensional interior space. The set though has been deconstructed and condensed in an introvert construction. The in-between spaces that are formed among the objects have been built with bricks blocking any possible movement. Pantazopoulou ‘encases’ and ‘seals up’ stereotypical views connected with childhood such as innocence, naivety, carelessness. K.N.

Indoor Playground, 2012 Eγκατάσταση, μεταβλητές διαστάσεις Installation, dimensions variable Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας & του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα Courtesy of the artist and Ileana Tounta Contemporary Art Center

123

Σημειο φυγησ / Vanishing Point

124

Πάνος Παπαδόπουλος / Panos Papadopoulos

Ο Πάνος Παπαδόπουλος δημιουργεί κυρίως εγκαταστάσεις που συνδυάζουν τη ζωγραφική, το κολάζ, το σχέδιο και τη φωτογραφία με found objects είτε από τη δική του προσωπική συλλογή είτε από την καθημερινότητα. Επεμβαίνοντας σε glossy εικόνες περιοδικών ποικίλης ύλης, σχολιάζει την ανθρώπινη ματαιοδοξία που συνδέεται με το lifestyle και κατά συνέπεια την επίπλαστη κοινωνική πραγματικότητα. Ο σαρκασμός του πηγάζει από τον αισθητισμό εκείνο και την «εικονική πραγματικότητα» που κυριάρχησε σε σημαντικό μέρος του κοινωνικού συνόλου τις τελευταίες δεκαετίες. Παράλληλα, μέσα από επιμελή έρευνα, επιλέγει εικόνες αρχαίων θεάτρων – ιστορικά, ορόσημων τόπων παραγωγής πολιτισμού – και τις ακυρώνει επεμβαίνοντας με το δικό του προσωπικό ειρωνικό λόγκο (dj nothing) που αφορά το σύγχρονο πολιτισμό. Ο έντονος αφαιρετικός εξπρεσσιονιμσός, που διακρίνεται στα έργα του, εμπεριέχει μια «απροσδιόριστη» εσωστρέφεια που δηλώνει μούδιασμα, μειδίαμα, τάση για ανατροπή. Ενδεχομένως τα ιδια τα έργα να είναι η απεικόνιση μιας νέας μόδας που συμπεριλαμβάνει και τον εσωτερικό κόσμο μας. K.N.

Panos Papadopoulos mainly creates installations that combine painting, collage, drawing and photography with found objects from every day life. By intervening in pictures from glossy magazines he comments on the human vanity connected with lifestyle and consequently on the fabricated social reality. The artist’s sarcasm springs from the kind of aestheticism and the ’virtual reality’ that was a dominant element in a large part of society during the last decades. Meanwhile, through thorough research, he selects images of ancient theatres – historical milestones of cultural production – and invalidates them by intervening with his own personal ironical discourse (dj nothing) on contemporary culture. The abstract expressionism strongly present in his work contains an ‘indefinable’ introversion denotative of numbness, a smile, a tendency for reversal. Possibly the works themselves are the depiction of a new trend that also includes our inner world. K.N.

avDj Nothing, 2012

Τμήμα εγκατάστασης, κολλάζ, μικτή τεχνική (ακρυλικά, μολύβι, μαρκαδόροι, spray σε χαρτί) Installation part, 45 x 65cm collage, mixed media (acrylics, pencil, markers & spray on paper) Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη / Courtesy of the artist

125

Σημειο φυγησ / Vanishing Point

126

Παρησ Πετριδησ - Σακησ Σερεφασ / Paris Petridis - Sakis Serefas

Το έργο Εδώ:Τόποι Βίας στη Θεσσαλονίκη των Πάρι Πετρίδη και Σάκη Σερέφα είναι ένα οδοιπορικό σε τόπους εγκλημάτων, εκτελέσεων και άλλων θανατικών που διαπράχθηκαν στη Θεσσαλονίκη από το 390 έως το 2011. Στην έκθεση παρουσιάζονται τέσσερα από τα συνολικά πενήντα τέσσερα κείμενα και φωτογραφίες που αναφέρονται σε ισάριθμα συμβάντα βίας. Τα κείμενα που ανθολογεί ή συνθέτει ο Σάκης Σερέφας προέρχονται από μαρτυρίες καταγεγραμμένες στην ιστοριογραφία, την αρθρογραφία των εφημερίδων και τη δικογραφία. Τα κίνητρα των δολοφονιών είναι, όπως πάντα, πολιτικά, θρησκευτικά, οικονομικά, ερωτικά και μέσα από την κάθε περίπτωση αναδεικνύονται οι κοινωνικοί συσχετισμοί και τα ήθη της κάθε εποχής. Ενώ τα κείμεναt αφηγούνται την ιστορία, οι φωτογραφίες του Πάρι Πετρίδη μένουν σιωπηλές. Αποτυπώνουν τους τόπους του εγκλήματος σε μια αυτοψία που γίνεται πολύ μετά το έγκλημα. O φωτογράφος δεν εργάζεται ως «πράκτορας θανάτου», δεν πραγματεύεται το γεγονός ούτε αναζητά τα ίχνη του. Οι τόποι παρουσιάζονται έρημοι και απογυμνωμένοι από κάθε συναίσθημα. Η πόλη αντιμετωπίζεται ως παλίμψηστο σε συνεχή χρήση. Η βία που συντελέστηκε στους δρόμους της εγγράφεται στον δημόσιο χώρο, ο οποίος τη φέρει ως μνήμη, έστω και απωθημένη. Η φωτογραφία, με την παράλληλη μαρτυρία του κειμένου, ανακαλεί τη μνήμη ως τόπο και τη βία ως ενθύμηση, ως κοινό τόπο της καθημερινότητάς μας. Αλλά μήπως κάθε γωνιά των πόλεών μας δεν είναι ένας τόπος εγκλήματος; (Walter Benjamin, «Συνοπτική Ιστορία της Φωτογραφίας», στο Δοκίμια για την Τέχνη, Κάλβος, Αθήνα, 1978, σ. 66). Γ. Ν.

The artwork of Paris Petridis and Sakis Serefas Here: Sites of Violence in Thessaloniki is a chronicle of the murders committed in Thessaloniki from 390 to 2011. Four out of a total of fifty-four texts and photographs referring to an equal number of murders are featured in the present exhibition. The texts, either collected or composed by Sakis Serefas, come from testimonies extracted from historical documents, newspaper articles and trial records. The motives for the murders are political, religious, economic and ‘out of love’ and each case reveals social correlations and the customs practiced at the time. While the texts narrate the story, Petridis’s photographs remain silent. They depict the crime scenes in an autopsy that takes place long after the time of the crime. The photographer does not act as an ‘agent of death’, he does not deal with the fact nor does he seek to find traces of the crime. The places are portrayed deserted and deprived of any kind of emotion. The city becomes a palimpsest in constant use. The violence committed in the streets is recorded on public space which bears it in memory, even if it may be a repressed memory. The photograph recalls memory as place and violence as remembrance, as a common place in our every day life. But isn’t every square inch of our cities a crime scene? (Walter Benjamin, «Little History of Photography», in Walter Benjamin: Collected Writings, Volume 2, 1927-1934. Cambridge, Massachusetts and London, England: The Belknap Press of Harvard University Press, 1999, p. 527). G.N.

46. Aristotle University, new building of the School of Philosophy, fourth floor toilets. 53 year old K.M. was murdered HERE on 19.9.2000.

46. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, νέο κτίριο της Φιλοσοφικής Σχολής, τέταρτος όροφος, τουαλέτες. ΕΔΩ δολοφονήθηκε η 53χρονη Κ. Μ. στις 19.9.2000.

‘The murdered woman was known to both the staff and the students as she was constantly seen wandering in the university premises where she found shelter for the night. The woman had received medical treatment in psychiatric hospitals and, according to some sources, she suffered from a persecution complex. In the past she had often sent letters to the university administration claiming that her life was threatened by unreal factors such as electromagnetic waves. According to the coroner who performed the autopsy, one of the stabs was aimed at her back while the rest of them were on the woman’s chest. This is the second murder committed in the premises of the Aristotle University of Thessaloniki. In 1998, a young foreigner had lost his life after being mortally wounded in a fighting with criminals’.

«Η δολοφονημένη ήταν γνωστή στους εργαζόμενους και στους φοιτητές, καθώς κυκλοφορούσε συνεχώς μέσα στο πανεπιστήμιο, όπου έβρισκε κατάλυμα τις νυχτερινές ώρες. Η γυναίκα είχε νοσηλευτεί σε ψυχιατρικά ιδρύματα και, σύμφωνα με πληροφορίες, έπασχε από μανία καταδίωξης. Στο παρελθόν είχε στείλει πολύ συχνά επιστολές σε υπηρεσίες του πανεπιστημίου, στις οποίες ανέφερε ότι κινδύνευε η ζωή της από εξωπραγματικούς παράγοντες, όπως από τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα. Σύμφωνα με τον ιατροδικαστή που έκανε τη νεκροψία, μία από τις μαχαιριές του δολοφόνου είχαν στόχο την πλάτη της Μ., ενώ οι υπόλοιπες την βρήκαν στο στήθος. Πρόκειται για τη δεύτερη δολοφονία που διαπράττεται στους χώρους του ΑΠΘ. Το 1998 στη διάρκεια συμπλοκής μεταξύ κακοποιών είχε τραυματιστεί θανάσιμα ένας νεαρός αλλοδαπός».

(Newspaper ‘Thessaloniki’, 21.9.2000)

(εφημ. Θεσσαλονίκη, 21.9.2000)

Τόπος 46, από τη σειρά Εδώ: Τόποι Βίας στη Θεσσαλονίκη, 2011-2 Site 46, from the series Here: Sites of Violence in Thessaloniki, 2011-2 Κείμενο και εκτύπωση inkjet σε ματ αρχειακό χαρτί Text and Inkjet print on matte archival paper Φωτογραφία: Πάρις Πετρίδης / Photograph: Paris Petridis Έρευνα-κείμενα: Σάκης Σερέφας / Research-texts: Sakis Serefas Ευγενική Παραχώρηση των καλλιτεχνών, της Γκαλερί ΑΔ, Αθήνα και των Εκδόσεων Άγρα Courtesy: the artists, AD Gallery, Athens and Agra Publications

127

Σημειο φυγησ / Vanishing Point

128

Θοδωρήσ Προδρομίδησ / Thodoris Prodromidis

Το φίλμ του Θοδωρή Προδρομίδη Je Μehr Es Hervordringt είναι ένα αιχμηρό σχόλιο πάνω στην παραγωγή εμπορικών αρχιτεκτονικών δομών (Εμπορικό κέντρο Sofia, Sofia Business Park, Europe Park Sofia) που επιχειρεί να καταγράψει τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες της σύγχρονης Βουλγαρίας. Ο Προδρομίδης συνδέει τον ιδεολογικό άξονα που διαμορφώνει η αστική αρχιτεκτονική με το στούντιο του καλλιτέχνη και το θέατρο. Πρόκειται για χώρους που βρίσκονται παραδοσιακά στον ιστό μιας πόλης και κατ’ επέκταση μιας κοινωνίας. Η κατασκευή εμπορικών συγκροτημάτων στον πυρήνα μιας πόλης οδηγεί στην «κοινωνική» απομόνωση ενός μέρους του συνόλου και αναπόφευκτα δημιουργεί «μικροκοινωνίες» αποκομμένες από τις γειτονικές περιοχές. Θέλοντας να ανατρέψει αυτή την κοινωνική απομόνωση προτείνει την κατασκευή ενός «άυλου» οικοδομήματος, εντός ενός φορτισμένου πολιτισμικά χώρου, όπως είναι το θέατρο. Η παρεμβολή κειμένων του Benjamin πάνω στον Goethe οδηγεί εύστοχα σε συνειρμούς σε σχέση με την υπόσταση και το περιεχόμενο ενός έργου τέχνης. Το «άυλο» οικοδόμημα μετατρέπεται στη συνέχεια σε σκηνικό και μεταμορφώνεται σε μουσική παρτιτούρα που εκτελείται μέσα σε ένα άλλο οικοδόμημα. Τίθενται υπό αμφισβήτηση έννοιες όπως ή ύλη, η φθορά, η μεταμόρφωση του αντικειμένου – υποκειμένου και η ιδεολογική του προσέγγιση στον σύγχρονο πολιτισμό. Η διαλεκτική του Προδρομίδη συνδέεται με την έννοια του έργου τέχνης και της (δια)μεσολαβησής του ως κοινωνικής μορφής παραπέμποντας στο σχήμα του Χέγκελ: Θέση – Αντίθεση – Σύνθεση. K.N.

Thodoris Prodromidis film Je Μehr Es Hervordringt is a sharp comment on the production of commercial architectural structures (Sofia Mall, Sofia Business Park, Europe Park Sofia) which attempts to record the socio-political conditions in contemporary Bulgaria. Prodromidis connects the ideological axis defined by urban architecture with the artist’s studio and the theatre. It is about spaces that have traditionally been part of the urban fabric and therefore society itself. The construction of commercial complexes in the heart of a city leads to the ‘social’ isolation of a part of society and, no doubt, to the creation of ‘microsocieties’ detached from neighboring areas. In an attempt to reverse this social isolation the artist suggests the construction of an ‘immaterial’ edifice, inside a culturally charged space, like the theatre. The interference of Benjamin’s texts on Goethe directly results in associations relevant to the existence and the content of an artwork. The ‘immaterial’ edifice then converts into a scene and transforms into a music score performed within another edifice. Notions such as matter, perishability, object metamorphosis and its ideological approach in contemporary civilization are questioned. Prodromidis dialectics is connected to the notion of the artwork and its (inter)vention as a social form thus referring to Hegel’s formula: Thesis – Antithesis – Synthesis. K.N.

Je Μehr Es Hervordringt, 2009 ΜXDCAM σε DVD, στέρεο, 21΄ ΜXDCAM to DVD, stereο, 21΄ Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη Courtesy of the artist

129

Σημειο φυγησ / Vanishing Point

130

Νίκος Σεπετζόγλου / Νίκοs Sepetzoglou

Η ζωγραφική του Νίκου Σεπετζόγλου έχει μια βίαιη χειρονομιακή διάσταση. Η μορφή συγκροτείται και αποδομείται μέσα από την αφαίρεσης της ύλης, σαν να επρόκειτο για γλυπτική ή χαρακτική. Το έργο I am directing my course to port είναι λαδομπογιά σε ξύλο που έχει δουλευτεί παράλληλα με τσεκούρι. Η φυσική διαδικασία της φθοράς επιταχύνεται και η τελική εικόνα αποτελεί ένα θραύσμα. Προκύπτει από επιμέρους ακρωτηριασμούς της ζωγραφισμένης επιφάνειας, ενώ τα κενά που δημιουργούνται ενσωματώνονται πλέον στο έργο. Τα αφηρημένα γεωμετρικά σχήματα και τα χρώματα προέρχονται από το ναυτικό κώδικα. Κάθε σημαία-σημείο του κώδικα αντιπροσωπεύει ένα γράμμα της αλφαβήτου καθώς και ένα μήνυμα. O κώδικας αυτός είναι ένα οπτικό, διεθνές, κρυπτογραφικό λεξιλόγιο, όπως η ζωγραφική, το οποίο όμως δεν επιδέχεται αμφισημίες και πολλαπλές ερμηνείες. Στο έργο X Sign ο Σεπετζόγλου επεμβαίνει στο σύμβολο της αντλίας πυρόσβεσης αντιστρέφοντας και τεμαχίζοντας το. Μετατοπίζοντας τα σύμβολα και εντάσσοντας τα σε ένα ανοιχτό, πολυσημαντο σύστημα επικοινωνίας αναδεικνύει τη δυνατότητα επανανοηματοδότησής τους και δημιουργίας μιας καινούργιας γλώσσας. Γ. Ν.

Nikos Sepetzoglou’s painting has a violent, gestural element. The form is constructed and deconstructed through the subtraction of material, as in sculpture and engraving. The artwork I am directing my course to port is oil paint on wood and part of the work has been done with an axe. The natural process of detarioration is accelerated and the final image is a fragment. It is the result of the individual mutilations of the painted surface while the gaps formed eventually become part of the artwork. The abstract geometrical shapes and colours derive from the maritime code. Every signal flag of the code represents a letter of the alphabet as well as a message. This code is a visual, international, cryptographic vocabulary, like painting, which, nevertheless, does not include ambiguities and cannot be subjected to multiple interpretations. In X Sign, Nikos Sepetzoglou intervenes in the symbol of fire pump by reversing it and mutilating it. By shifting symbols and integrating them into an open, multi-signifying communication system points directly to a resignification potential as well as the creation of a new language. G.N.

I am directing my course to port, 2011 Λάδι και τσεκούρι σε ξύλο, 128 x 83 εκ. Oil and axe on wood, 128 x 83 cm Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη / Courtesy of the artist

131

Σημειο φυγησ / Vanishing Point

132

Γιώργος Σταμκόπουλος / Yorgos Stamkopoulos

Ο Γιώργος Σταμκόπουλος μελετά το χρώμα και τις δυνατότητές του μέσα από μια πολύπλευρη «αφήγηση» που βασίζεται κυρίως στην απόδοση της άλλοτε πιο «χαμηλόφωνης» και άλλοτε πιο «κραυγαλέας έντασής του». Η αριστοτεχνική διαχείρισή του υπενθυμίζει για ακόμα μια φορά πως μέσα από την τέλεια σύνθεση οδηγείται κανείς στην αφαίρεση. Τα κολλάζ του αποτελούν την εικονογραφική εκδοχή της ζωγραφικής του με έμφαση όμως στο έντονο σουρεαλιστικό στοιχείο. Τα έργα εμπερικλείουν το στοιχείο της μνήμης και της ανάμνησης καθώς δημιουργήθηκαν ως προσωπικές καρτ ποστάλ με σκοπό να αποσταλούν σε φίλους και συγγενείς του καλλιτέχνη. Δύο ήρωες κόμιξ αντιμάχονται (ο Captain America εναντίον του Red Skull) με φόντο ένα σύμπαν υπό κατάρρευση. Η φαινομενικά χαοτική σύνθεση καθώς και το απροσδιόριστο του χώρου και του χρόνου προκαλούν την αίσθηση του ανοικείου. Κυριαρχεί το ουτοπικό στοιχείο που χαρακτηρίζει τα κόμικς. Μέσα από αυτή τη φαντασιακή εικονογραφία δημιουργούνται φόρμες και πεδία χρώματος που είναι απαλλαγμένα από τα όρια των γραμμών σχεδίασης. K.N.

Yorgos Stamkopoulos studies colour and its potential through a multi-sided narration which is based primarily on the rendering of its sometimes less and sometimes more intensity. The masterly management of colour reminds us once more of the fact that through a perfect composition one can reach abstraction. The artist’s collages are the illustration version of his painting, still with an emphasis on a prevailing surrealist element. The works encompass the element of memory and remembrance as they were initially created as personal cards destined to be sent out to friends and relatives of the artist. Two comics heroes (Captain America and Red Skull) are fighting against each other in a collapsing universe. The apparently chaotic composition and the indefinable space and time create a sense of unfamiliarity. The utopian element of comics prevails in the works. This imaginary portrayal releases forms and colour fields free from the limits posed by outlines. K.N.

Χωρίς Τίτλο από τη σειρά «Captain America VS The Red Skull», 2012 Untitled from the series «Captain America VS The Red Skull», 2012 Κολλάζ σε χαρτί καρτ ποστάλ, 32 x 26 εκ. Collage on postcard paper, 32 x 26 cm Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη και CAN / Christina Androulidaki Gallery Courtesy of the artist and CAN / Christina Androulidaki Gallery

133

Σημειο φυγησ / Vanishing Point

134

Μάρω Φασουλή / Maro Fassouli

Η Μάρω Φασουλή έχει ως αφετηρία τη σύγχρονη ελληνική αρχιτεκτονική, έτσι όπως αυτή άναρχα διαμορφώνεται από τη δεκαετία του 1960 ως και σήμερα. Το κτίσμα, από την απλούστερη ως την πιο σύνθετή του μορφή, αποτελεί το βασικό στοιχείο της έρευνάς της. Η Φασουλή παρακάμπτει την «εξωστρέφεια» της αρχιτεκτονικής, την αποσυνδέει από την πρόσοψη (façade) και αναδεικνύει μια πολύ ιδιαίτερη πλευρά: την εσωστρέφεια ορισμένων κατασκευών ανάλογα με τον τόπο που βρίσκονται. Η πρόθεσή της δεν είναι να δημιουργήσει μια τυπολογία, ούτε να σχολιάσει την εξέλιξη μέσα στα χρόνια αλλά να εμβαθύνει να εμβαθύνει στις κοινωνικές, πολιτικές, ιστορικές κτλ διαστάσεις του κτίσματος. Το κτίσμα είναι το «μέσα» στο οποίο εμπεριέχεται ένας «σφραγισμένος» χώρος, ερμητικά κλειστός και κυρίως δυνητικά προστατευμένος, ικανός να δημιουργήσει ένα τόπο άθικτο. Ο τρισδιάστατος αυτός χώρος δημιουργεί έναν «μη – τόπο» που εξελίσσεται διαρκώς ανάλογα με τη χρονικότητα. Μέσα από μια τέτοια διαδικασία αυτό που προκύπτει είναι η συνειδητοποίηση του χώρου. Η έννοια της ύλης και της φθοράς και η αποϋλοποίηση . Όπως καίρια παρατηρεί ο Jean Nouvel «…η αντίληψη του αισθητού όχι μέσα στην ύλη αλλά μέσα στο άυλο είναι μια έννοια που πρέπει να προσοικειωθεί η αρχτιτεκτονική». K.N.

Maro Fassouli’s starting point is contemporary Greek architecture as this has developed from the 60’s to the present. The edifice, from its simplest to its most complex form, is the primary element of her research. Fassouli overrides the «extroversion» of architecture; she disconnects it from the façade and thus reveals a particularly exceptional aspect: the introversion of certain constructions with regard to their location. The artist’s intention, far from creating a typology or commenting on evolution through time, looks more closely into the social, political, historical etc dimensions of the edifice. The edifice is the «inside» which contains a «sealed» space, hermetically closed and above all potentially protected, capable of creating a space that’s intact. This three-dimensional space creates in its turn a «non-space» which evolves incessantly depending on temporality. The outcome of such a process is the perception of space. The notion of the material and perishability as well as dematerialization. As Jean Nouvel points out «...The perception of the tangible, not within matter but within the immaterial is exactly what architecture needs to embrace». K.N.

Χωρίς τίτλο, 2011 / Untitled, 2011 Επεξεργασμένη φωτοτυπία, 54 x 39 εκ. Manipulated photocopy, 54 x 39 cm Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδος / Courtesy of the artist

135

Σημειο φυγησ / Vanishing Point

136

Ζωή Χατζηγιαννάκη / Zoe Hatziυiannaki

Οι φωτογραφίες της σειράς Μυστικά και Κρίσεις της Ζωής Χατζηγιαννάκη παρουσιάζουν κτίρια στο κέντρο της Αθήνας που στεγάζουν, ή στέγαζαν, δημόσιους οργανισμούς. Στα δεξιά του διπτύχου παρουσιάζεται σε μεγέθυνση μια θολή λεπτομέρεια παραθύρου από τη φωτογραφία του κάθε κτιρίου. Τα συγκεκριμένα κτίρια, τα Υπουργεία Ανάπτυξης και Οικονομικών, εν μέσω κρίσης, στέκουν σαν σύμβολα των αμφισβητούμενων πλέον εννοιών του κράτους και της δημόσιας ζωής που εκπροσωπούν και υπηρετούν. Η επιβλητικότητα της αρχιτεκτονικής των οικοδομημάτων ειρωνεύεται το μηχανισμό της ατελέσφορης γραφειοκρατίας που στεγάζουν. Ο εικονικά άσπιλος γαλανός ουρανός που τα περιβάλλει σαν φωτοστέφανο υπονομεύει την αγέρωχη εικόνα τους. Ο φακός της Χατζηγιαννάκη εκπληρώνει την επιθυμία για την κρυφή, σχεδόν ηδονοβλεπτική, διείσδυση του βλέμματος στα περάσματα του ιδιωτικού χώρου του δημόσιου κτιρίου προσπαθώντας να αποκαλύψει τα μυστικά που κρύβει και να επιβεβαιώσει τις ασαφείς κατηγορίες διαφθοράς εναντίον του. Τα υπουργεία μπαίνουν κάτω από το μικροσκόπιο παρακολούθησης. Στην πραγματικότητα οι λεπτομέρειες του εσωτερικού των κτιρίων παραμένουν αόριστες και συγκεχυμένες, άρα αντίστοιχα χαρακτηρίζονται και οι καταγγελίες. Οι απορίες μένουν αναπάντητες, το αίσθημα αγανάκτησης και θυμού παραμένει χωρίς κατεύθυνση και διέξοδο και η ηθική δικαίωση ανικανοποίητη. E.T.

The photographs of the series Secrets and Crises by Zoe Hatziyiannaki portray buildings in the centre of Athens which accommodate, or had so in the past, public organisations. On the right side of the diptych there is an enlarged blurred window detail taken from the photograph of each building. These particular buildings, the Ministry of Development and the Ministry of Finance, under the current economic crisis, now stand as symbols of the questionable ideas of the state and the public life that they are meant to represent and serve. The architectural grandeur derides the mechanism of the ineffectual bureaucracy that they accommodate. The virtually immaculate blue sky surrounding them like an aura undermines their image of superiority. Hatzigiannaki’s lens fulfils the desire for a hidden, almost hedonistic, penetration of the gaze in the passages of private space inside the public building trying to unravel hidden secrets and to confirm the vague accusations of corruption against it. The ministries are put under the microscope. However details of the building interior remain fuzzy and unclear, and so the complaints are characterized accordingly. Questions remain unanswered; the sense of exasperation seems to have no orientation and no way out and there is no sense of moral victory. E.T.

Μυστικά και Kρίσεις (Υπουργείο Ανάπτυξης), 2011 Secrets and Judgments (Ministry of Development), 2011 C-prints σε dibond, 150 x 60 εκ. C-prints οn dibond, 150 x 60 cm

137

Σημειο φυγησ / Vanishing Point

138

Ersi Varveri was born in Athens in 1984 and grew up in Syros. She graduated from the Athens School of Fine Arts in 2011. She has participated in group exhibitions in Greece and abroad. Since 2011 she is a member of the artistic team BA17. Versaweiss is an art group. They have participated in group exhibitions. Kostas Bassanos was born in 1961. He studied sculpture at the School of Fine Arts “Academia Clementina” in Bologna, Italy and has a Ma/PhD in sculpture by an IKY Scholarship from the Winchester School of Art, U.K. He teaches sculpture at the Plastic Arts and Science of Arts at the University of Ioannina. Margarita Bofiliou was born in 1979 in Athens. She lives and works in Athens. She has a Masters in Fine Art Degree from the Royal College of Art, School of Fine Arts, Department of Photography, London, UK (2003-2005). In 2012 she was proposed for the Future Generation Art Prize. In 2008 she was awarded with the first prize of the Foundation Jannis Spyropoulos. She has done a solo exhibition and has participated in group exhibitions. Zoi Gaitanidou was born in 1981 in Athens. She lives and works in Athens, Greece. She studied at the Thessaloniki School of Fine Arts (2000-2001) and at the Athens School of Fine Arts (2001-2005). She has held 3 solo exhibitions and has participated in group shows in Greece and abroad. Vassilis Gerodimos was born in Arta in 1977. He studied marble sculpture at the Panormos School of Fine Arts, Tinos and sculpture at the Athens School of Fine Arts. He attended the seminar Land Art in Glasgow, Scotland together with Andy Goldsworthy. He has participated in group exhibitions in Greece and abroad. He lives and works in Athens. Greece is for lovers is a creative group focusing on the design of domestic / utility products. Its members are: Thanos Karampatsos (product design, Central St. Martin’s College of Art and Design) and Christina Kotsilelou (product design and jewelry, Central St. Martin’s College of Art and Design). They participate in exhibitions in Greece and Abroad. Irene Efstathiou was born in 1980 in Athens. She has acquired a Masters Degree of Fine Arts from the Athens School of Fine Art and she has a Fifth Year Certificate acquired from the School of the Museum of Fine Arts, Boston MA (2003). She also has Bachelors of Fine Arts from Tufts University, Medford MA (2005). In 2009 she won the 6th Deste Prize, from the Deste Foundation, Athens Greece. She has presented her works in exhibitions at Museums of contemporary art, including the National Museum of Contemporary Art of Athens, Portland Museum of Art and art galleries in Greece and abroad (Andrea Rosen Gallery, New York, USA). Yorgos Stamkopoulos was born in 1983 in Katerini, Greece. He has studied at the Athens School of Fine Arts and studied, in the context of the Erasmus program, as a Guest student and with the Onasis foundation scholarship at the University of Arts Berlin. He has held 2 Solo Exhibitions, including Positive Pollution Fabio Tiboni/Sponda, Bologna, Italy, and has participated in numerous group shows in Greece and abroad. Apostolos Karastergiou was born in 1973. He lives and works in Athens, Greece. He studied at the Athens School of Fine Arts and has a MA Art in Architecture, from the University of East London, London UK. He has held 3 solo exhibitions and has participated in group exhibitions.

Andreas Ragnar Kasapis was born in 1981 in Athens, Greece. He lives and works in Athens, Greece. He has studied at the Athens School of Fine Arts (1999-2004). He has held 4 solo exhibitions (2006-2008-2011 Loraini Alimantiri Gazonrouge) and has participated in group exhibitions in Greece and abroad (Anathena, DESTE Foundation,2007 / HEAVEN-2nd Athens Biennial, 2009).

Η Έρση Βαρβέρη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1984 και μεγάλωσε στη Σύρο. Αποφοίτησε από την ΑΣΚΤ το 2011. Έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Από το 2011 είναι μέλος της καλλιτεχνικής ομάδα ΒΑ17.

Panayiotis Koulouras was born in Kalamata in 1973 and grew up in Syros. He graduated from the Athens School of Fine Arts where he studied under the supervision of Professor Chronis Botsoglou. He was a partner of the artist Vlassis Kaniaris between 2004 and 2011. In 2008 he took part in the A4 project curated by Artemis Potamianou at Kodra, Thessaloniki. Ιn 2010 he took part in the exhibition Time. People. Their stories., curated by Manos Stefanidis at the Benaki Museum and presented the project Ephemeral Monuments at the Gallery Siakos - Hannape. In 2012 he presented the installation Im-prints at the program of XYZ Outlet.

Η Ζωή Γαϊτανίδου γεννήθηκε το 1981 στην Αθήνα. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Θεσσαλονίκης (2000-2001) και στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας (2001-2005). Έχει πραγματοποιήσει 3 ατομικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Alexandros Laios was born in Athens in 1979. He studied painting at the School of Fine and Applied Arts at the Aristotle University of Thessaloniki (2000-2002) and at the Athens School of Fine Arts (2002-2005). He completed his PostGraduate studies in Fine Arts at the Athens School of Fine Arts (2007-2009). He is a member of the Under Construction group. He lives and works in Athens, Greece. He participated in group exhibitions in Greece («EXIT» together with the Under Construction group, Athens Biennale 3, Monodrome, Athens, 2011) and abroad. Panagiotis Loukas was born in 1975 in Athens, Greece. He lives and works in Athens. He studied at the Athens School of Fine Arts (1994-1999). In 2003 he was awarded by the Spyropoulos foundation and in 2007 he won the AICA Hellas award for best new artist. He has held solo exhibitions and has participated in group exhibitions in Greece and abroad. Nikos Marinis was born in 1986 in Corinth, Greece. He studied at the Athens School of Fine Arts (2006-2011) in the painting department under the supervision of Anastasios Xristakis. He has held 1 solo exhibition and has participated in group shows. Elisavet Moraki was born in Athens in May 1975. She has studied photography. Her works have been published in the press and in contemporary art catalogues. Her work includes photography for cinema, theater and lighting design for artistic performances. The book Lilium was released in 2009 by Futura publications. Petros Moris was born in 1986 in Lamia, Greece. He graduated from the Athens School of Fine Arts in 2009 and he is currently studying at the MFA Curating at the Goldsmiths University of London. He lives and works in Athens and in London. He has presented his work internationally in group exhibitions and in 2010 he implemented his first solo ehxibition under the title The Instractional Capital volume II at the Kappatos Gallery, Athens. His creative activity involves the participation in research-based and multidisciplinary collaborations, writing and editing, including the project Word of Mouth,for the 3rd Athens Biennale 2011. He is co-founder of the art collective KERNEL and the curatorial collaboration Office SIM. Pantazopoulou Ioanna was born in 1984 in Athens, Greece. She studied at the Chelsea College of Art and Design and has: a Foundation Diploma in Art and Design, in 2007 she acquired her Bachelors Degree with Honors on Fine Art Painting (2.1) and in 2008 she acquired her Post Graduate Diploma on Fine Art. In 2007 she took part in a group exhibition Where is the Art? which was a parallel project with the first Biennale of Athens, Destroy Athens.

Οι Versaweiss είναι εικαστική ομάδα. Έχουν συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις.

Ο Βασίλης Γεροδήμος γεννήθηκε στην Άρτα το 1977. Σπούδασε μαρμαρογλυπτική στη Σχολή Καλών Τεχνών Πανόρμου της Τήνου και γλυπτική στην Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Παρακολούθησε το εργαστηριακό σεμινάριο Land Αrt στη Γλασκόβη της Σκωτίας με τη συμμετοχή του Andy Goldsworthy. Έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Οι Greece is for lovers είναι δημιουργική ομάδα, με έμφαση στο σχεδιασμό οικιακών / χρηστικών προϊόντων, που αποτελείται από το Θάνο Καραμπάτσο (product design, Central St. Martin’s College of Art and Design) και τη Χριστίνα Κοτσιλέλου (product design and jewellery, Central St. Martin’s College of Art and Design). Συμμετέχουν συχνά σε διεθνείς κι εγχώριες εκθέσεις. Η Ειρήνη Ευσταθίου γεννήθηκε το 1980 στην Αθήνα. Έχει σπουδάσει στη Σχολή του Μουσείου Καλών Τεχνών της Βοστώνης (2003). Έχει Bachelors Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Tufts, Μέντφορντ MA (2005) και Masters Καλών Τεχνών στην ΑΣΚΤ. Το 2009 ήταν νικήτρια του 6ου Βραβείου του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ. Έχει παρουσιάσει έργα της σε Μουσεία Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ, Portland Museum of Art) και Αιθουσών Τέχνης στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Andrea Rosen Gallery, New York,USA). O Απόστολος Καραστεργίου γεννήθηκε το 1973 στην Αθήνα όπου ζει και εργάζεται. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και συνέχισε με MA Art in Architecture, στο University of East London, Λονδίνο. Έχει διοργανώσει 3 ατομικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις. Ο Ανδρέας Ράγκναρ Κασάπης γεννήθηκε το 1981 στην Αθήνα, όπου ζει και εργάζεται. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας (1999-2004). Έχει διοργανώσει 4 ατομικές εκθέσεις (2006-2008-2011 Loraini Alimantiri Gazonrouge) και έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Anathena, DESTE Foundation, 2007 / HEAVEN-2nd Athens Biennial, 2009). Ο Παναγιώτης Κουλουράς γεννήθηκε στην Καλαμάτα το 1973. Αποφοίτησε το 2007 από την Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, από το εργαστήριο του Χρόνη Μπότσογλου. Υπήρξε συνεργάτης του εικαστικού Βλάση Κανιάρη από το 2004 ως και το 2011. Το 2008 έλαβε μέρος στο Α4 project σε επιμέλεια Αρτέμιδας Ποταμιάνου στρατόπεδο Κόδρα Θεσσαλονίκη. Το 2010 έλαβε μέρος στην έκθεση Ο χρόνος οι άνθρωποι οι ιστορίες τους σε επιμέλεια Μάνου Στεφανίδη στο μουσείο Μπενάκη και παρουσίασε το έργο Εφήμερα Μνημεία στην Γκαλερί Siakos – Hannape. Το 2012 παρουσίασε την εγκατάσταση Εν- τυπώσεις στο πρόγραμμα του XYZ Outlet . Ο Αλέξανδρος Λάιος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1979. Σπούδασε ζωγραφική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης στο Τμήμα Εικαστικών Και Εφαρμοσμένων Τεχνών (2000-02) και στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας (2003-05). Ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές σπουδές του στις εικαστικές τέχνες στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας (2007-2009). Είναι μέλος της εικαστικής ομάδας Under Construction. Ζει και

εργάζεται στην Αθήνα . Έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα (EXIT with Under Construction group, Athens Biennale 3, Monodrome, Athens, 2011) και στο εξωτερικό. Ο Παναγιώτης Λουκάς γεννήθηκε το 1975 στην Αθήνα, όπου ζει και εργάζεται. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας (1994-1999). Το 2003 βραβεύτηκε με το Βραβειο του Ιδρύματος Σπυρόπουλου και το 2007 βραβεύτηκε ως καλύτερος νεος καλλιτέχνης από την AICA Hellas. Έχει διοργανώσει ατομικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ο Νίκος Μαρίνης γεννήθηκε το 1986 στην Κόρινθο. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας (20062011) στον τομέα ζωγραφικής με καθηγητή τον Αναστάσιο Χριστάκη. Έχει διοργανώσει 1 ατομική έκθεση και έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις. Ο Κώστας Μπασάνος γεννήθηκε στην Ελλάδα. Σπούδασε Καλές Τέχνες στην Μπολόνια (Ιταλία) και στο Winchester (Μεγ. Βρεττανία). Διδάσκει Γλυπτική στο Τμήμα Πλαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης του Παν/μιου Ιωαννίνων. Έχει δείξει τη δουλειά του σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Η Μαργαρίτα Μποφίλιου (1961) σπούδασε γλυπτική στη Σχολή Καλών Τεχνών Accademia Clementina στη Bologna και Ma/ PhD στη γλυπτική με υποτροφία του ΙΚΥ στο Winchester School of Art στη Μ. Βρετανία. Διδάσκει γλυπτική στο τμήμα Πλαστικών Τεχνών και Επιστήμης και Τέχνης του Παν/μίου Ιωαννίνων. Η Ελισάβετ Μωράκη γεννήθηκε στην Αθήνα τον Μάιο του 1975. Έχει σπουδάσει φωτογραφία. Έργα της έχουν δημοσιευτεί στον τύπο και σε εκδόσεις σύγχρονης τέχνης. Φωτογραφίζει για τον κινηματογράφο, το θέατρο και σχεδιάζει φωτισμούς για εικαστικές παραστάσεις. Το 2009 κυκλοφόρησε το βιβλίο Lilium από τις εκδόσεις Futura. Ο Πέτρος Μώρης γεννήθηκε το 1986 στη Λαμία. Αποφοίτησε από την Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών Αθήνας το 2009 και είναι τελειόφοιτος του MFA Curating του Goldsmiths University of London. Ζει και εργάζεται στο Λονδίνο και την Αθήνα. Έχει παρουσιάσει την δουλειά του σε ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό και το 2010 πραγματοποίησε την πρώτη ατομική του έκθεση με τίτλο The Instractional Capital volume II στην Αίθουσα Τέχνης Καππάτος, Αθήνα. Η δημιουργική δραστηριότητά του περιλαμβάνει την συμμετοχή σε ερευνητικές και διεπιστημονικές συνεργασίες, την συγγραφή κειμένων και την επιμέλεια εκθέσεων και projects όπως το Word of Mouth για την 3η Μπιενάλε της Αθήνας, 2011. Είναι συνιδρυτής της καλλιτεχνικής ομάδας KERNEL και της επιμελητικής συνεργασίας Office SIM. H Ιωάννα Πανταζοπούλου γεννήθηκε το 1984 στην Αθήνα. Σπούδασε στο Chelsea College of Art and Design και έχει Foundation Diploma στο Art and Design, το 2007 απέκτησε πτυχίο με τιμητική διάκριση στη ζωγραφική και το 2008 Μεταπτυχιακό στις Καλές Τέχνες από το ίδιο Πανεπιστήμιο. Το 2007, συμμετείχε στην ομαδική έκθεση Where is the Art? η οποία ήταν μέρος του παράλληλου προγράμματος της Μπιενάλε της Αθήνας, Destroy Athens. O Πάνος Παπαδόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1975. Ζει και εργάζεται στη Βιέννη και την Αθήνα. Έχει MA και BA στην Ζωγραφική, Akademie der Künste του Bildenden Wien, καθηγητής Marcus Prachensky. Το 1999 τιμήθηκε με το «Meisterschulpreis» - Ακαδημία Καλών Τεχνών, Βιέννη, Αυστρία. Έχει συμμετάσχει σε πολλές εκθέσεις στο εξωτερικό και στην Ελλάδα. O Πάρις Πετρίδης σπούδασε οικονομικές επιστήμες στα πανεπιστήμια της Θεσσαλονίκης και της Νέας Υόρκης. Είναι διδάκτωρ της φωτογραφίας στο πανεπιστήμιο του Σάντερλαντ της Αγγλίας. Φωτογραφίες του έχουν εκτεθεί στην Ελλάδα και στο

139

Σημειο φυγησ / Vanishing Point

140

Panos Papadopoulos was born in 1975, Athens, Greece. He lives and works in Vienna and in Athens. He has a MA & a BA in Painting,from the Akademie der Bildenden Künste in Wien, Prof. Marcus Prachensky was awarded with the «Meisterschulpreis» from the Academy of Fine Arts, Vienna, Austria. He has participated in numerous excibitions in Greece and Abroad. Ρaris Petridis studied Economics at the universities of Thessaloniki and New York City (NYU) and Photography at Sunderland University (PhD). His photographs have been exhibited both in Greece and abroad. He has published the monographs: Kath’ Odon (Istos, 1998), Wedding Album (Istos, 2002), Notes at the Edge of the Road (Agra, 2006), The Rum-Orthodox Schools of Istanbul (Agra, 2007). Here: Sites of Violence in Thessaloniki (Agra, 2012) is forthcoming. Thodoris Prodromidis 1979 was born in Thessaloniki, Greece.He lives and works in Athens, Greece. He studied Contemporary Media Practice at the University of Westminster, London and has a MFA in Fine Art from Goldsmiths 2005-2007. He has participated in exhibitions including Placements - Replacements - Misplacements: Towards a New Remapping, AD Gallery for Remap 3, Athens, Farewell, Kunsthalle Athena, Athens, (2011), Sensitivity Questioned, Ileana Tounta Art Centre, Athens, (2010), Move, Werkleitz zentrum für medienkunst, Halle, Germany, Workshop, part of Heterotopias, 1st Thessaloniki Biennale of Contemporary Art ,State Museum of Contemporary Art, Thessaloniki, Greece. He has won the Onassis Foundation Award, Greece, 2006. His works are in public and private collections in Greece, the United Kingdom and Italy. Nikos Sepetzoglou was born in Athens in 1979. He lives and works in Athens, Greece. In 2005 he graduated with honors from the Painting Department of the School of Fine Arts. He currently studies at the Interdisciplinary Postgraduate Studies, Faculty of Architecture, NTUA. He has received awards for his work. He has held 3 solo exhibitions and has participated in group exhibitions. Sakis Serefas was born in Thessaloniki. He has published forty seven books consisting of poetry, prose, drama, studies on cities, on landscapes and on poets, translations and anthologies. He has written thirteen plays which have been staged at the National Theatre of Greece, the State Theatre of Northern Greece, the Athens-Epidaurus Festival, the Philippi-Kavala Festival, the Art Theatre «Karolos Koun», the Peiramatiki Skini «Technis», the Tristan Bates Theatre in London and elsewhere. His play Yum-Yum (Food) won the 2007 Karolos Koun Prize for Modern Greek play awarded by the Union of Greek Critics for Drama and Music. In 2007 he was awarded the Hellenic Ministry of Culture Prize for his play Mission to Planet Earth. His play The Road Will Take You is included in ‘The top one hundred and twenty contemporary European plays’ shortlist by the European Theatre Convention (ETC, 2010). His book A Dinosaur on my Balcony won the 2008 Greek State Prize for Children’s Literacy. He received the Milos Prize for the best Greek photography book by the Kythira Cultural Society for his book Thessaloniki in direct speech (texts by Sakis Serefas, photographs from Haris Yiakoumis archive). He wrote the script for Ball-Bearing, a feature film directed by Panos Karkanevatos (2004). Maro Fassouli was born in Athens in 1980. She studied painting at the School of Fine and Applied Arts at the Aristotle University of Thessaloniki(2000-2002) and at the Athens School of Fine Arts (2002-2005). She completed her Post-Graduate studies in Fine Arts at the Athens School of Fine Arts (2007-2009). She is a member of the Under Con-

struction group. She lives and works in Athens, Greece. She participated in group shows in Greece (EXIT with Under Construction group, Athens Biennale 3, Monodrome, Athens, 2011) and abroad. Zoe Hatziyannaki was born in 1976. She studied graphic design, in 2005 she acquired a MA in Sociology, Photography and Urban Cultures from Goldsmiths College, London and since 2010 she has a PhD in Visual Cultures, Goldsmiths College, London. She has 3 solo (2008 SantoREni: work in progress, Ileana Tounta, Athens) and has participated in group exhibitions in Greece and abroad (11th Biennale of Young Artists from Europe and the Mediterranean, Athens. / Jerwood Photography Awards).

εξωτερικό σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις. Έχουν εκδοθεί τα βιβλία του Καθ’ οδόν (Ιστός, 1998), Γαμήλιο Άλμπουμ (Ιστός, 2002), Σημειώσεις στην άκρη του δρόμου (Άγρα, 2006), Τα ρωμαίΐκα σχολεία της Πόλης (Άγρα, 2007) ενώ υπό έκδοση είναι το Eδώ: Τόποι βίας στη Θεσσαλονίκη (Άγρα, 2012). Ο Θοδωρής Προδρομίδης γεννήθηκε το 1979 στη Θεσσαλονίκη. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Σπούδασε Contemporary Media Practice, University of Westminster, London και αποφοίτησε από το MFA in Fine Art στο Goldsmiths το 2007, στο Λονδίνο. Έχει συμμετάσχει σε εκθέσεις, μερικές απο των οποιων είναι οι Placements - Replacements Misplacements: Towards a New Remapping, AD Gallery for Remap 3, Athens, Farewell, Kunsthalle Athena, Athens, (2011), Sensitivity Questioned,Ileana Tounta Art Centre, Athens, (2010), Move, Werkleitz zentrum für medienkunst, Halle, Germany, Workshop, part of Heterotopias, 1st Thessaloniki Biennale of Contemporary Art ,State Museum of Contemporary Art, Thessaloniki, Greece Έχει βραβευτεί με το βραβείο του Ιδρύματος Ωνάση 2006. ‘Εργα του βρίσκονται σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές στην Έλλαδα, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιταλία. Ο Νίκος Σεπετζόγλου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1979 όπου ζεί και εργάζεται. Το 2005 αποφοίτησε με άριστα από την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στον Τομέα Ζωγραφικής. Παρακολουθεί το Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Ε.Μ.Π. Έχει βραβευτεί για τη δουλειά του ενώ έχει διοργανώσει 3 ατομικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις. Ο Σάκης Σερέφας έχει εκδώσει 47 βιβλία με ποίηση, πεζογραφία, θέατρο, μελέτες για πόλεις, για τόπους και για ποιητές, μεταφράσεις και ανθολογίες. Έγραψε 13 θεατρικά έργα τα οποία έχουν ανέβει στο Εθνικό Θέατρο, στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, στο Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου, στο Φεστιβάλ Φιλίππων-Καβάλας, στο Θέατρο Τέχνης «Κάρολος Κουν», στην Πειραματική Σκηνή της «Τέχνης», στο Tristan Bates Theatre (Λονδίνο, σε αγγλική μετάφραση) και αλλού. Το θεατρικό έργο του Μαμ τιμήθηκε με το βραβείο νεοελληνικού έργου «Κάρολος Κουν 2007», της Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών Κριτικών. Το θεατρικό έργο του Λιωμένο Βούτυρο παρουσιάστηκε ως πρόταση του Υπουργείου Πολιτισμού στο Διεθνές Φεστιβάλ του Σεράγιεβο (2012). Το θεατρικό έργο του Αποστολή στον Πλανήτη Γη τιμήθηκε με το Βραβείο του Υπουργείου Πολιτισμού για το 2007. Το θεατρικό έργο του Θα Σε Πάρει ο Δρόμος περιλαμβάνεται στον κατάλογο «Τα 120 καλύτερα σύγχρονα ευρωπαϊκά θεατρικά έργα» της European Theatre Convention (ETC, 2010). Το βιβλίο του Ένας Δεινόσαυρος στο Μπαλκόνι Μου τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Βιβλίου Γνώσεων για Παιδιά, 2008. Το βιβλίο Θεσσαλονίκη σε πρώτο πρόσωπο (κείμενα: Σάκης Σερέφας, φωτογραφίες: από το αρχείο του Χάρη Γιακουμή) τιμήθηκε με το βραβείο Milos ως το καλύτερο ελληνικό φωτογραφικό βιβλίο στην 5η Φωτογραφική Συνάντηση Κυθήρων 2006, από την Πολιτιστική Εταιρεία Κυθήρων και μεταφράστηκε στα γαλλικά από τις εκδόσεις Kallimages. Έγραψε το σενάριο για την ταινία Ρουλεμάν (μεγάλου μήκους, σκηνοθεσία: Πάνος Καρκανεβάτος, 2004) η οποία προβλήθηκε στο 46ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης (2005) καθώς και στο filmmarket του Φεστιβάλ των Καννών (2005). Ο Γιώργος Σtamkoπoυλoσ γεννήθηκε το 1983 στην Κατερίνη. Σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας και στο Πανεπιστήμιο των Τεχνών του Βερολίνου με το πρόγραμμα Erasmus, ως φοιτητής επισκέπτης και με υποτροφία του ιδρύματος Ωνάση. Έχει πραγματοποιήσει 2 ατομικές εκθέσεις συμπεριλαμβανομένης της Positive Pollution Fabio Tiboni / Sponda, Μπολόνια, Ιταλία και έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Η Μάρω Φασουλή γεννήθηκε στην Αθήνα το 1980. Σπούδασε ζωγραφική στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας (2000-2005). Ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές σπουδές της

στις εικαστικές τέχνες στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας (2009). Είναι μέλος της εικαστικής ομάδας Under Construction. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα (EXIT με την ομάδα Under Construction group στην Μπιενάλε της Αθήνας 3, Monodrome, Αθήνα, 2011) και στο εξωτερικό. Η Ζωή Χατζηγιαννάκη γέννηθηκε το 1976. Σπούδασε γραφιστική, το 2005 πήρε MA Sociology, Photography and Urban Cultures, Goldsmiths College, Λονδίνο και το 2010 PhD Visual Cultures, Goldsmiths College, Λονδίνο. Έχει 3 ατομικές (2008 SantoREni: work in progress, Ιλεάνα Τούντα, Αθήνα) και έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό (11η Biennale Νέων Δημιουργών της Ευρώπης και της Μεσογείου, Aθήνα / Jerwood Photography Awards).

141

Stopover

επιμελητησ Nικοσ Mυκωνιατησ curator Nikos Mykoniatis

Stopover

144

hat one can easily notice about this city is its irregularities. It has been erected on a basis that now, after thousand of years, seems wrong. Wrong as the upside-down and the inside-out, but at the same time it feels right as it is, upside-down and inside-out. Reading its history, anyone can realize that the core of its population has never been the same for more than a few hundred years. A city that has never had inhabitants, in practice, a city of tenants. That is its culture, not a culture of inhabitants, but a culture of tenants and that is the reason why everything seems wrong and at the same time right. People who came here to live were forced to abandon the city. These people decided to make their home here and then they left, leaving but just a piece of cultural information behind them, adding that to the cultural database of the city. That is how the plethora of cultural information in a small city like this can be explained. A city that is still warmly inviting people and is open to challenges that, of course, will fail in the most successful way. This is the city that Greeks liberated 100 years ago and declared its freedom and its «greekness». They did something that looks quite right, to the only city in the world that right is profoundly, utterly and obviously wrong. In one day, everything had to become one, in a way that has never been before. In one day, the city with the uncommon character had been erased from the map of the stopovers and went on to become part of a homogenous whole, when it used to be just a great nothing of everything. Living and experiencing the Greek version of the city, one can mentally draw a picture of its past and even its future, a picture not much different from the one we now have. For the purposes of this exhibition, some of the citizens of Thessaloniki were asked to testify and, through their recollections, become the protagonists of this city for the first time. Pieces of the cultural examples that the tenants have created throughout the years are brought together and presented in this exhibition. Though, this time it is not a reproduction, neither a memorial, nor a reenactment. The exhibition is closer to a case study of what can be named «culture of tenants» and its products. Its intention is to work against all academic and scientific ways of studying and researching history, using the results as something secure and official. Information and testimonies are left without crosschecking their reliability, bringing cases that have never affected the city’s everyday life to the forefront. Finally, it deals with myths, symbols and stereotypes which are edited with a sense of lightness, since its seriousness is acknowledged better than anything else. It also points out the irregularities and their attractive aspects, plays memory games and brings cases of forgery and originality to the surface. What this exhibition really wants to achieve is to develop a «software» that can be «installed» whenever someone is facing a similar creative challenge, finding himself in a place like Thessaloniki, a Stopover. Nikos Mykoniatis Art Historian July 2012

αρατηρώντας την ιστορία της πόλης διαπιστώνει κανείς ότι ο πυρήνας του πληθυσμού δεν ήταν ποτέ ίδιος για πάνω από μερικές εκατοντάδες χρόνια. Είναι μια πόλη που δεν είχε ποτέ ουσιαστικούς κατοίκους, ιδιοκτήτες αν θα μπορούσαμε να τους ονομάσουμε έτσι, αλλά περαστικούς, κατ’ αντιστοιχία ενοικιαστές. Συνεπώς αυτός είναι και ο πολιτισμός που παρουσιάζει, ένας πολιτισμός των ενοικιαστών (culture of tenants). Όσοι έφτασαν στη Θεσσαλονίκη για να κατοικήσουν είτε εκδιώχθηκαν είτε τους ανάγκασαν να εγκαταλείψουν την πόλη ή ακόμη συρρικνώθηκαν πληθυσμιακά ύστερα από την έλευση των επόμενων κατοίκων. Όλοι αποφάσισαν να την κάνουν το σπίτι τους αλλά το μόνο που κατάφεραν είναι να αφήσουν ένα κομμάτι πολιτιστικής πληροφορίας στη βάση πολιτιστικών δεδομένων της πόλης και να αποχωρήσουν. Έτσι εξηγείται η πληθώρα πολιτιστικών πληροφοριών σε μια σχετικά μικρή πόλη, η οποία όμως δεν έχασε ποτέ τον αστικό της χαρακτήρα. Μια πόλη που ακόμη και σήμερα είναι ανοιχτή σε προκλήσεις και ρίσκα τα οποία θα πάρει και φυσικά θα αποτύχει με τον πλέον επιτυχημένο τρόπο. Ίσως γι’ αυτό είναι μια πόλη όπου μπορεί εύκολα να γίνει αντιληπτό ότι τη χαρακτηρίζουν οι παρατυπίες. Ασύνδετα πολιτισμικά σχήματα αλλά με μια σταθερή ροή και συνέπεια στην παραγωγή με στοιχεία να μεταφέρονται από τη μια εποχή στην άλλη τόσο παραλλαγμένα σε ένα επίπεδο πρωτόγνωρης οικειοποίησης. Αυτή είναι η πόλη την οποία απελευθέρωσαν οι Έλληνες και κατοχύρωσαν την ελληνικότητά της στα 1912. Μέσα σε μια μέρα όλα έπρεπε να γίνουν ένα όπως δεν ήταν ποτέ στο παρελθόν αυτής της πόλης. Μια μέρα αποφασίστηκε ότι ένας τόπος ο οποίος στην αντίληψη της ταξιδιωτικής γεωγραφίας ήταν πέρασμα (stopover) έπρεπε να γίνει τερματικός σταθμός και μέρος ενός ομογενοποιημένου συνόλου, ενώ αποτελούσε ένα ελκυστικό τίποτα που απαρτιζόταν όμως από όλα. Ζώντας την ελληνική της εκδοχή μπορεί κανείς να φαντάζεται τις προηγούμενες εκδοχές, όχι νοσταλγικά ούτε στο επίπεδο μιας νοερής σκηνογραφίας και να υποψιάζεται ότι το μέλλον της δεν θα είναι πολύ διαφορετικό από το παρελθόν της. Πάνω σε όλες τις παραπάνω παρατηρήσεις και μέσα από την ανάπτυξη μιας προσωπικής σχέσης με έναν τόπο πέρασμα, οι περισσότεροι καλλιτέχνες δημιούργησαν έργα για τη συγκεκριμένη έκθεση. Μελέτησαν και προσέγγισαν τα στοιχεία που τους ενδιέφεραν αποκλειστικά με μη ακαδημαϊκούς τρόπους. Κάποια έργα έχουν αναφορές σε μαρτυρίες γραπτές ή προφορικές, άλλα στην απλή και τόσο ουσιώδη παρατήρηση της πόλης ως συγκεκριμένο φαινόμενο και άλλα βέβαια σε σύγχρονους προβληματισμούς. Δεν πρόκειται για μια αναπαράσταση, ούτε για ένα μνημόσυνο στο χαμένο παρελθόν, ούτε για μια αναπαραγωγή, αλλά για μια δημιουργική απόδοση σε μια εικαστική γλώσσα των στοιχείων του πολιτισμού των ενοικιαστών, ενός πολιτισμού που στο σύνολό του χαρακτηρίζεται από παρατυπίες και είναι χαρακτηριστικός στους τόπους περάσματα. Συνεπώς η έκθεση μελετάει ένα παράδειγμα αυτού που μπορούμε να ονομάσουμε culture of tenants και τα παράγωγά του. Κάνει μια σκόπιμη αντιεπισημονική καταγραφή της ιστορίας και τη χρησιμοποιεί πλέον επίσημα, αφήνει στοιχεία και μαρτυρίες αδιασταύρωτες, φέρνει στο προσκήνιο υποθέσεις που δεν απασχόλησαν τόσο την καθημερινότητά της πόλης και καταπιάνεται με μύθους, σύμβολα και στερεότυπα τα οποία επεξεργάζεται με μια διάθεση ελαφρότητας γιατί μπορεί να γνωρίζει καλύτερα από πολλούς τη σοβαρότητά τους. Επισημαίνει τις παρατυπίες και τις ελκυστικές τους πτυχές, παίζει παιχνίδια με τη μνήμη και ανακινεί υποθέσεις πλαστότητας και αυθεντικότητας. Θέλει να πετύχει την ανάπτυξη ενός λογισμικού που μπορεί να εφαρμόζεται σε κάθε περίπτωση όπου βρίσκεται κανείς μπροστά σε μια δημιουργική πρόκληση για έναν τόπο Stopover όπως η Θεσσαλονίκη. Νίκος Μυκωνιάτης Ιστορικός Τέχνης Ιούλιος 2012

145

Stopover

146

Arbit City Group

H ομάδα Arbit City Group συνέλεξε από κατοίκους της Θεσσαλονίκης προτάσεις για δράσεις και μνημεία της πόλης, τις οποίες τα μέλη της ομάδας φιλτράρησαν και επεξεργάστηκαν μέσα από την άγνοιά τους αλλά και τη στερεοτυπική αντίληψη για την πόλη, δίνοντάς τους μορφές καλλιτεχνικής καφρίλας. Το υλικό αυτό αφισοκολλήθηκε σε διάφορα σημεία της πόλης, ενώ μία από αυτές θα κατατεθεί επίσημα στο Δήμο Θεσσαλονίκης προς υλοποίηση. Οι προτάσεις αναδιατυπώνονται σε σύντομα κείμενα και αποδίδονται σε σκίτσα ώστε να παρουσιαστούν συνολικά, εκτυπωμένες πλέον, σε μια μορφή εγκατάστασης.

The Arbit City Group has collected proposals for actions and city monuments from Thessaloniki’s inhabitants, which have been filtered and processed by members of the group, in all their ignorance and stereotypical views of the city, lending them an air of artistic crassness. The material has been posted in various city spots, while one of the proposals will be officially submitted to the Municipality of Thessaloniki for realization. The proposals have been reformulated in short texts and portrayed in sketches, so that they, having been printed, can be displayed as a whole in installation form.

Тесалоники, 2012 Εγκατάσταση, διαστάσεις μεταβλητές Installation, dimensions variable

147

Stopover

148

Ζωή Γιαμπουλντάκη / Zoe Giabouldaki

Σε αυτό το έργο η Ζωή Γιαμπουλντάκη ικανοποιεί την περιέργειά της, κάνει την παρατήρηση ένα ευχάριστο για την ίδια παιχνίδι, το παιχνίδι καταλήγει ψυχογράφημα και ολοκληρώνεται με μια ανακάλυψη ισοδύναμη με τη χαρά της εύρεσης ενός θησαυρού. Σε έναν ιδιαίτερο χώρο, όπως ένα αεροδρόμιο, η καλλιτέχνης εντοπίζει μια συγκεκριμένη συμπεριφορά την οποία καταγράφει. Στη διάρκεια του βίντεο ο θεατής περνάει από την περιέργεια, οδηγείται στον εκνευρισμό, έπειτα αντιλαμβάνεται πως έχει κι ο ίδιος βρεθεί στο παρελθόν μπροστά σε μια παρόμοια σκηνή και, ενώ έχει συνειδητοποιήσει όλα αυτά, το κομμάτι που ολοκληρώνει την ιστορία εντοπίζεται τελευταίο. Το Die Gesellschaft der Überlebenden, ένα βιβλίο με μαρτυρίες από επιζήσαντες γερμανούς στρατιώτες του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου ολοκληρώνει το πορτραίτο του ανθρώπου τον οποίο παρατηρεί η Ζωή Γιαμπουλντάκη. Μια ιδιαίτερη συμπεριφορά, μια επαναλαμβανόμενη στα όρια του αυτισμού, μηχανικά νευρική, κίνηση, μια στερεοτυπική φυσιογνωμία, μια χαρακτηριστική συνήθεια και ένα βιβλίο ολοκληρώνουν το πορτραίτο ενός τυχαίου επιβάτη μιας πτήσης. Αν μας ρωτήσουν αν ξέρουμε τον συγκεκριμένο άνθρωπο μετά από αυτό το βίντεο θα απαντήσουμε, ναι.

With this work Zoe Giabouldaki satisfies her curiosity, she is making observation her personal enjoyable game; this game becomes a psychogram and ends with a discovery equally pleasant to the discovery of a treasure. In a special place, such as an airport, the artist detects a specific behaviour, which records with her videocamera. During this video the viewer passes through curiosity, thence he feels disturbed, then he has the feeling that sometime in the past he has witnessed something similar, and after realising all this, finally notices the piece that completes the story. Die Gesellschaft der Überlebenden, a book based on testimonies of German soldiers who survived WWII, completes the portrait of the man that the artist is observing. A peculiar behaviour, a repeated mechanical reflex, a nervous move, almost autistic, a stereotypical physiognomy, a characteristic habit, and a book construct the portrait of a random flight passenger. If, after watching this video, we were asked whether we know this man, the answer would be «yes».

Die Gesellschaft der Überlebenden, 2010 Βίντεο, 3΄ 12΄΄ Video, 3΄ 12΄΄

149

Stopover

150

Δήμητρα Γιαννακάκου - Ραζέλου / Dimitra Giannakakou - Razelou

Οι κύριες έννοιες της δομής του έργου της Δήμητρας Γιαννακάκου Ραζέλου είναι το χρώμα και ο χώρος. Το χρώμα νοείται ως η χρωστική ύλη της ζωγραφικής, η λαδομπογιά ως ύλη, ως έτοιμο χρώμα. Μία έκθεση με το τίτλο Color Chart (=δειγματολόγιο) που έγινε το 2008 στο M.O.M.A. της Νέας Υόρκης κατέδειξε ότι πολλοί καλλιτέχνες της pop art και μινιμαλιστές από το 1950 και μετά, όπως ο Richter, o Jasper Johns αλλά και ο Duchamp προγενέστερα, είδαν το χρώμα ως χρωστική ύλη και όχι ως φαινομενικές χρωματικές εντυπώσεις του ανθρώπινου υποκειμένου προερχόμενες από το φωτεινό φάσμα του Νεύτωνα. Στο έργο, η ύλη του χρώματος, βγαλμένη όχι από την παλέτα του καλλιτέχνη, αλλά «ωραία, όπως είναι μέσα στο κουτί», -(ο Frank Stella το 1964 σε ραδιοφωνική εκπομπή είπε ότι θα ήθελε να διατηρήσει τη μπογιά τόσο ωραία όσα ήταν μέσα στο κουτί)- προκύπτει στον πραγματικό χώρο σαν να βγαίνει από τα όρια του δισδιάστατου ζωγραφικού καμβά. Έτσι το χρώμα ως ύλη γίνεται πραγματικός χώρος. Ο χώρος όμως που παρουσιάζει το έργο είναι μία προσομοίωση, η προσομοίωση π.χ. ενός δωματίου, του δωματίου της καλλιτέχνιδας. Έτσι το πραγματικό ταυτίζεται με την προσομοίωση του. Η βάση (τοίχοι, πάτωμα, κουρτίνα) και τα αντικείμενα του δωματίου αποδίδονται στις φυσικές τους διαστάσεις, όπως στα γλυπτά των υπερρεαλιστών γλυπτών Hanson και Levine.

At the center of the work by Dimitria Giannakakou Razelou are color and space. Color is viewed as the ingredient of any painting, oil paint as the material that represents real color. The exhibition entitled Color Chart, held at MOMA, New York in 2008, showed that many pop artists such as Gerhard Richter of Jasper Johns and earlier Marcel Duchamp, considered color itself as a means for painting and not as an illusion of color arising from Newton’s spectrum. We are thus talking, not about the color on the painter’s palette but the materiality of color as can be found ready in a tube. Frank Stella mentioned in a 1964 broadcast that he would like to preserve the paint on his canvas «beautiful as she is in the box». As a result, color as material becomes real space and the space that incorporates the work of art becomes a simulation. Dimitra Giannakakou Razelou’s room is the simulation of a room, her own room transformed into oil paint, in which the walls, floor, curtain, objects, etc. are represented in real dimensions. They exceed the limits of the two dimensional canvas and refer to the hyperrealist sculptures of e.g. Hanson and Levine.

Κήπος, 2011 / Garden, 2011 Λάδι σε καμβά, 220 x 160 εκ. Οil on canvas, 220 x 160 cm

151

152

Πηνελόπη Θωμαΐδη / Penelope Thomaidi

Stopover

Η Πηνελόπη Θωμαΐδη παρουσιάζει ένα πειραματικό δημιουργικό ντοκιμαντέρ αναζητώντας τους τρόπους με τους οποίους διαμορφώνεται η συλλογική μνήμη ή η συλλογική αμνησία. Μελετά τους μηχανισμούς διαμόρφωσης της Ιστορίας αλλά και πώς αποτυπώνεται η συλλογική μνήμη στο αστικό τοπίο με εργαλεία τις πηγές σε ιστορικά αρχεία και εκδόσεις, μέσα από αναζητήσεις στο διαδίκτυο, ενώ οικειοποιείται οπτικοακουστικό υλικό ακόμη και από την τηλεόραση. Με αφορμή τις εργατικές κινητοποιήσεις του Μάη του 1936 (το εργατικό κίνημα των αρχών του 20ου αιώνα στη Θεσσαλονίκη είναι ιδιαίτερα δυνατό και διαπιστώνεται ότι είναι παράλληλα μάλλον ιδιαίτερα ξεχασμένο), που μετέτρεψαν «την φιλήσυχον Θεσσαλονίκη εις μία επαναστατημένην Βαρκελώνην» (εξώφυλλο εφημερίδας Μακεδονία, 12.5.1936), ξεκινά μια προσπάθεια επανοικείοποίησης της ιστορίας, μια διαδικασία η οποία καταγράφεται στο βίντεο. Αρχικά, η καλλιτέχνης τοποθετείται ως φυσική υπόσταση στο χώρο όπου εκτυλίχθηκε κάποτε η ιστορία και ακολουθώντας τη διαδρομή της πορείας της 9ης Μαΐου του 1936, αναζητά ίχνη που να θυμίζουν τα γεγονότα. Συνήθως καταλήγει να καταγράφει την απουσία τους. Πολλές φορές τοποθετεί την κάμερα σε στρατηγικά σημεία για την εξέλιξη της ιστορίας, αναζητώντας το σημείο όπου ένας διαδηλωτής έπεσε νεκρός ή εκεί όπου στεκόταν ένας ελεύθερος σκοπευτής. Τελικά καταλήγει θεατής της σύχρονης ιστορίας που γράφεται μπροστά στα μάτια της καλλιτέχνιδας. Απομένει να καταγράφεται η ροή της καθημερινότητας στο σύχρονο αστικό τοπίο.

Penelope Thomaidi presents an experimental, creative documentary, looking for the ways in which collective memory or collective amnesia is shaped. The artist delves into the mechanisms for shaping history and imprinting collective memory onto the urban landscape, using tools and sources from historical archives and publications, web searches, appropriated audiovisual material, and TV broadcasts. Prompted by the labor rallies of May 1936 (the early 20th century labor movement in Thessaloniki is particularly powerful and rather forgotten now), which have turned «peace-loving Thessaloniki into a revolted Barcelona» (from the front page of the Macedonia newspaper, 12/5/1936), the artist sets out on an effort to reappropriate history, a process which is documented in her video. At first, the artist puts herself physically in the area where history once happened, and, following the course of the May 9 rally, looks for traces reminiscent of the events. More often than not, she ends up documenting their absence. On many occasions, she places her camera in strategic spots for the development of history, looking for the spot where a demonstrator was shot dead, or the spot where a sniper was standing. The artist eventually becomes a witness of a piece of contemporary history happening before her very eyes. What remains is the documentation of the flow of everyday life in the contemporary urban landscape.

Αόρατες Ιστορίες (Ο Μάης της Θεσσαλονίκης), 2012 Invisible stories (A May in Thessaloniki), 2012 Μονοκάναλο βίντεο με ήχο, 3΄ 52΄΄ Single channel video with sound, 3΄ 52΄΄

153

Stopover

154

Κωνσταντίνοσ Νεκταριοσ Κολέτσοσ / Konstantinos Νεκταριοσ Koletsos

Η κεντρική κατασκευή στην εγκατάσταση Conteneur en bois του Κωνσταντίνου Κολέτσου είναι ένα ευμέγεθες, ξύλινο κοντέινερ. Κατασκευή προσωρινή σε απλές βάσεις που προσφέρουν εφήμερη στατικότητα, φθαρτές τόσο όσο να μην υποστηρίζουν τη μονιμότητα της. Δομικά και ανάλογα με τη χρήση που θα μπορούσε να έχει είναι κατοικία, ναός ή μνημείο. Χρησιμοποιώντας το περίκλειστο αυτό σχήμα ορίζει την ενδεχόμενη ιερότητα του χώρου ή από την άλλη κρύβει το ανίερο σε χώρο μακριά από τους ανθρώπους. Μια κλειστή κατασκευή, ένα τεχνητό περιβάλλον που μπορεί να μετατραπεί από θησαυρός σε φυλακή. Παρουσιάζει ένα χαρακτηριστικό της ζωής που είναι η μεταβλητότητα, ενώ παράλληλα κάνει ένα σχόλιο πάνω σε αυτό που χτίζει ο άνθρωπος για να προστατευθεί και τελικά τον απομονώνει.

The main construction in Konstantinos Koletsos’s installation Conteneur en bois is a sizeable wooden container. It is a temporary construction on simple bases that offer ephemeral static structural adequacy, destructible to the extent that they do not support its permanence. Structurally, and depending on the potential, it is a house, a church, or a monument. The use of this enclosed shape defines the potential sanctity of the space, or, conversely, conceals the sacrilegious in a far-from-people space. The piece is an introvert construction, an artificial environment that can be anything from a treasury, an ancient Greek thesaurus, to a prison. It presents a characteristic of life that is mutability, while at the same time commenting on what man builds to protect himself, which eventually isolates him.

Conteneur en bois, 2012 Εγκατάσταση, ξύλο, πέτρα, φωτογραφία, L.E.D, 120 x 600 x 270 εκ. Installation, wood, stone, photograph, L.E.D, 120 x 600 x 270 cm

155

Stopover

156

Βασίλης Πασπάλης / Vassilis Paspalis

Τα πορτραίτα για τον Βασίλη Πασπάλη δεν είναι παρά πρόσωπα ή ίσως απλές φιγούρες που δεν φέρουν καμία πληροφορία, είναι μόνον φορείς μιας ιδιότητας που δημιουργεί στον θεατή τη διάθεση να παρατηρήσει το έργο. Ο θεατής ξεκινά να πλάθει ιστορίες οι οποίες έχουν ελάχιστη σχέση με τη λογική. Οποιαδήποτε δομή αφήγησης δημιουργείται από το θεατή είναι μέσα από τη δική του αντίληψη και τις ασυνείδητές του προσδοκίες. Ο ίδιος ο καλλιτέχνης αρνείται τη γραμμικότητα της αφήγησης προσφέροντας σπαράγματα ιστοριών σε ένα σύνολο τα οποία όμως παραμένουν ασύνδετα μεταξύ τους. Ο θεατής συγκρoύεται με την απουσία της αφήγησης και καλείται να λύσει ένα ουσιαστικά άλυτο μυστήριο. Αυτό που αναδεικνύεται πιο πολύ σαν έννοια στα έργα του Βασίλη Πασπάλη είναι η αέναη πάλη για δύναμη. Μια συνεχής εναλλαγή ρόλων μεταξύ υπεροχής και υποταγής χωρίς να είναι ευδιάκριτο ποιος θέλει να υπερισχύσει σε αυτό το παιχνίδι εξουσίας. Η ένταση μεταξύ των χαρακτήρων ενδιαφέρει τον καλλιτέχνη περισσότερο από τα ίδια τα πρόσωπα, τα οποία απλώς λειτουργούν ως οχήματα ιδεών, φόρμας και ενέργειας. Αυτό που πραγματικά έχει σημασία είναι το εύθραυστο προϊόν της αναμέτρησης των δυνάμεων, καθώς η εικόνα συλλαμβάνει τη στιγμή λίγο πριν ή αμέσως μετά από ένα γεγονός το οποίο είναι εξαιρετικά ασαφές.

Vasilis Paspalis is not interested in the depicted figure as such. In his work, the person /figure is used as a vehicle to induce the «mode» of looking at a portrait. The viewer is invited into constructing narratives, only to realize that these narratives make no sense. The artist resists linear, conventional narrative by offering several, simultaneous narratives, fragments of stories which when combined appear incoherent. The viewer is confronted with the absence of narrative; he is invited to solve a mystery that cannot be solved. There is no other choice than to abandon any attempt to create a story that makes sense. The painting subsequently becomes a portrait of a state of mind, rather than of an individual. What emerges is an endless struggle of power; a constant change of roles between superiority and submission, without ever knowing who is able to abuse and who is willing to be abused. Vasilis Paspalis is interested in the tension within the space between his characters, rather than the characters per se and what they might represent. They are merely vehicles of concepts, forms and energy. What matters is the fragile product of their confrontation. The image captures a moment just before or immediately after an event that is unclear itself.

Untitled I, 2012 Χάραξη σε πλέξι, 67 x 67 εκ. Engraving on perspex, 67 x 67 cm

157

Stopover

158

Δημήτρης Πολυχρονιάδης / Dimitris Polychroniadis

Ο τίτλος του έργου προέκυψε από ένα γλυκερό τραγούδι που έκανε τεράστια επιτυχία στις αρχές του 20 ου αιώνα στην Αμερική. Πολυχρησιμοποιημένος τίτλος για ταινίες, έργα τέχνης, βιβλία και για άπειρα χαλάκια εισόδου σε σπίτια όλου του πλανήτη. Η συγκεκριμένη δουλειά έχει αναφορές στην αμερικανική ποπ κουλτούρα των κλισέ, της αφέλειας, των έντονων χρωμάτων, της διαφήμισης, των σλόγκαν, του χαμηλότερου κοινού παρανομαστή. Με παραπομπές, από τη μια, σε εικόνες καταστροφής βομβαρδισμένων κατοικιών σε Συρία, Λίβανο, Γάζα και από την άλλη στην ποδηλασία άλλοτε ως μόδα άλλοτε ως ερασιτεχνικό σπορ, συνώνυμο της ανεμελιάς και της ζωής στην εξοχή. Το έργο Home Sweet Home προσεγγίζει τις κοινωνικές, τεχνολογικές και φουτουριστικές ουτοπίες του Μοντερνισμού ως θεμέλια του σημερινού παγκόσμιου χωριού και του Ηοmo Interneticus.

The work’s title comes from an overly emotional song that was a huge hit in early 20th century America. It is a phrase that has often been used as a movie title, an artwork title, a book title and on countless doormats across the globe. It is a piece that refers to the American pop culture of clichés, naiveté, bold colors, advertising, slogans and the lowest common denominator. It alludes, on the one hand, to devastating pictures of bombed houses in Syria, Lebanon and Gaza, and, on the other hand, to cycling as a trend and as an amateur sport, synonymous with carefree indulgence and country living. Home Sweet Home treats modernism’s social, technological and futuristic utopias as the bedrock for today’s global village and Homo Interneticus.

Home Sweet Home, 2012 Γλυπτό μικτής τεχνικής, ξύλο, χαρτόνι, μονωτικό υλικό, άμμος, κόλλα, τροποποιημένες ανθρώπινες φιγούρες, ακρυλικά και σπρέι χρώματα, 65 x 50 x 50 εκ. Πινακίδα τοποθετημένη σε εξωτερικό χώρο, μεταλλική κατασκευή στήριξης, κόντρα πλακέ θαλάσσης, ακρυλικό χρώμα, 770 x 620 x 240 εκ. Mixed media sculpture, wood, cardboard, insulating material, sand, glue, found and modified human figures, acrylic and spray colors, 65 x 50 x 50 cm. Life-size sign placed in the open, steel structure, ply wood, acrylic color, 770 x 620 x 240 cm

159

Stopover

160

Έφη Σπύρου / Effie Spyrou

Η Έφη Σπύρου παρουσιάζει το έργο Antivainin, μια εγκατάσταση όπου καθημερινά στοιχεία και εικόνες μιας προσωπικής αφήγησης μετατρέπονται σε «ποιητικά» αντικείμενα, ανοιχτά στις διαφορετικές αναγνώσεις κάθε θεατή. Κεντρικό στοιχείο της εγκατάστασης αποτελεί το κρεβάτι, μια λιτή κατασκευή με αδρές γραμμές και κυρίαρχο σκελετό, στην οποία στήνεται ένα παιχνίδι ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι, στην ανάμνηση και την πραγματικότητα. Η Σπύρου επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στο βίωμα και στον τρόπο που αυτό επανέρχεται και διαδραματίζεται ξανά, έτσι ώστε να εξελιχθεί όπως η ίδια η ζωή. Η πορεία αυτή εγγράφεται τόσο στα σχέδια όσο και στο βίντεο που συνοδεύουν την εγκατάστασή της. Στο τελευταίο, πρωταγωνίστρια είναι μία γυναικεία μορφή που, μέσα από μια διαδικασία τελετουργική, μεταφέρεται σε ένα ταξίδι αυτοσυνειδησίας και επίγνωσης, λυτρωτικό για τον εαυτό της και αποκαλυπτικό για τους θεατές της. Χάρις Κανελλοπούλου Με την ευγενική χορηγία της εταιρείας E. JET – Μ. Κουρουπάκη & Σία Ο.Ε. Το βίντεο με τη συμβολή των: Όλγα Ευαγγελίδου (Περφόρμερ), Μαριλένα Σοφοκλέους (Φωτογραφία-Κάμερα), Μάνος Γεωργόπουλος (Μοντάζ)

Efi Spyrou presents Antivainin, an installation where everyday elements and images of a personal narrative are transformed into “poetic” objects, open to the different readings of each viewer. Central in the installation is the bed, an austere construction with broad outlines and a dominant frame, on which a play between light and darkness, memory and reality is set. Spyrou focuses on experience and the way in which it recurs and comes about again, so that it can evolve like life itself. This path is inscribed both in her drawings and the video that accompanies her installation. The latter features a female figure that, through a ritual process, is transported to a journey of self-discovery and awareness, which is liberating for herself and revelatory for her viewers. Charis Kanellopoulou Sponsored by E. JET–M. Kouroupaki. Video credits: Olga Evangelidou (Performer), Marilena Sofokleous (Camera), Manos Georgopoulos (Editing).

Antivainin, 2011-2012 Ξύλο, ύφασμα, λάμπες φθορισμού, 140 x 100 εκ, 83 x 39 εκ. Βίντεο: 2΄ 45΄΄ Wood, fabric, lights, 140 x 100 cm, 83 x 39 cm. Video: 2΄ 45΄΄

161

Stopover

162

Αναστάσης Στρατάκης / Anastasis stratakis

Ένα μάτι για μια οπτική θεωρία, πολλά μάτια για πολλές οπτικές θεωρίες. Η συγκεκριμένη εγκατάσταση εντάσσει τη μιαρή, για την τέχνη, πράξη της αντιγραφής στη διαδικασία της για να μπορέσει να εξαγάγει τα αποτελέσματά της. Ουσιαστικά σκοπός δια της αντιγραφής είναι να αποτυπωθεί η άποψη και η προσέγγιση του κάθε καλλιτέχνη που συμμετέχει στο πρότζεκτ. Σε μια αλυσιδωτή σειρά το πρώτο έργο αντιγράφεται και η αντιγραφή δίνεται στον δεύτερο αντιγραφέα, μέχρι να φτάσει στους εννέα καλλιτέχνες, συμπεριλαμβανομένου και του πρώτου. Αλλοιώνεται έτσι σκόπιμα το αποτέλεσμα και γίνεται μια παρατήρηση στα οπτικά λάθη, τις διαφορετικές τεχνικές, τις εικαστικές καταγωγές των καλλιτεχνών που συμμετείχαν και αυτόματα η αντιγραφή παύει να υπάρχει καθώς τα αντιμετωπίζουμε ως εννέα διαφορετικά έργα. Η πληροφορία έχει αλλάξει τόσο, το αποτέλεσμα έχει μεταφερθεί ξανά και ξανά παρουσιάζοντας κάθε φορά ένα νέο έργο. Οι καλλιτέχνες που συμμετείχαν είναι: Χριστίνα Αντωνοπούλου, Αλεξία Ζωίδου, Τάκης Καλογιάννης ,Δημήτρης Καρλαφτόπουλος ,Βίκυ Κορακάκη, Λάουρα Ράπτη, Θοδωρής Σπανός, Λυδία Στατίρη.

An eye for an optical theory, many eyes for many optical theories; this installation incorporates the disgraceful, for art, act of copying in its process in order to draw its results. Essentially, the objective of copying is to record the viewpoint and approach of each participating artist in the project. In chain sequence, the first work is copied and the copy is given to the second copyist, until it reaches all eight copies, including the first copyist. In this way, the result is deliberately altered, allowing an examination of the visual faults, the distinct techniques and the artistic origins of the participating artists, and the copy automatically ceases to exist, since they are treated as nine distinct works. The information has changed greatly, since the result has been transposed again and again, presenting a new work each time. Untitled (Simulacra #4), 2012 The participating artists were: Christina Antonopoulou, Alexia Zoidou, Takis Kalogiannis, Dimitris Karlaftopoulos, Vickey Korakaki, Laoura Rapti, Thodoris Spanos, Lydia Statiri.

Γραφίτης και κάρβουνο σε χαρτί, 40x35 εκ. Graphite and charcoal on paper, 40x35 cm

163

Stopover

164

Ιωάννα Στρατόγλου / Ioanna Stratoglou

Η Ιωάννα Στρατόγλου δημιουργεί και δημοσιεύει μέσα από αυτό το έργο ένα αρχείο για τη Θεσσαλονίκη με στοιχεία που συλλέγει η ίδια. Ετυμολογικά, όπως έχει καταδείξει ο Ζακ Ντεριντά, η λέξη αρχείο ορίζει ένα σπίτι, μια κατοικία, μια διεύθυνση, το ενδιαίτημα των ανώτερων αρχόντων, εκείνων που διέτασσαν. Το πρωτογενές υλικό το οποίο θα χρησιμοποιηθεί, καθώς βρίσκεται σε θρυμματισμένη κατάσταση, αναζητά ένα σχήμα μνήμης, η οποία όμως για να υπάρξει έχει ανάγκη το στήριγμα του χώρου, τα σημεία αναφοράς, τα σύμβολα που τη συνδέουν με τον πίσω χρόνο και έχουν ακόμη τη δύναμη να επιβάλλονται. Ο τίτλος του έργου αναφέρεται στο Κομπραί, την τοποθεσία όπου εκτυλίσσεται ένα μεγάλο μέρος του εμβληματικού μυθιστορήματος του Μαρσέλ Προύστ Αναζητώντας τον χαμενο χρόνο. Όλο το έργο είναι μια εμμονική κατάδυση στη μνήμη πάνω στην οποία στηρίζεται η αφήγηση. Οι μνήμες μας αποτελούν ένα είδος νοητικού ταξιδιού στον χρόνο, που εν τέλει ίσως μας απελευθερώνει από τους περιορισμούς του χρόνου και του χώρου.

Ioanna Stratoglou creates and publishes an archive of Thessaloniki with data that she has collected. Etymologically, as Jacques Derrida has pointed out, the word archive denotes a house, a domicile, an address, the residence of the superior magistrates, those who commanded. The primary material that will be used, given that is found in a fragmented state, is seeking a form of memory, which, in order to exist, needs the foundation of space, its points of reference, the symbols that connect it with past time and still have the power to impose themselves. The piece’s title alludes to Combray, the place where a great part of Marcel Proust’s iconic novel, In Search of Lost Time, takes place. The piece is an obsessive immersion in the memories on which the narrative rests. Our memories are a sort of mental journey through time, which could eventually be liberating us from the constraints of time and space.

Οι δυο μεριές του Κομπραί, 2012 The two parts of Combray, 2012 Εγκατάσταση, διαστάσεις μεταβλητες Installation, dimensions variable

165

Stopover

166

Νίκος Τριανταφύλλου / Nikos Triantaphyllou

Το έργο Salute de Constantinople ανήκει σε μια σειρά έργων που στηρίζονται στις αρχειακές εκτυπώσεις. Όπως συνηθίζει ο Νίκος Τριανταφύλλου, εντάσσει στις συνθέσεις του κομμάτια προσωπικής αλλά και συλλογικής μνήμης, ενώ το κυρίως σώμα αποτελείται από αντικείμενα τα οποία υπάρχουν μέσα στο ίδιο του το σπίτι. Στο συγκεκριμένο έργο, όπως είναι προφανές και από τον τίτλο, δημιουργεί ουσιαστικά ένα μνημείο αφιερωμένο στην Κωνσταντινούπολη με αντικείμενα οικεία, αναφορές στην ιστοριογραφία της Πόλης αλλά και σε πρόσωπα-συνδετικούς κρίκους τόσο της Κωνσταντινούπολης, όσο και της Θεσσαλονίκης, όπως και της ευρύτερης περιοχής της Μακεδονίας. Μπορεί κανείς να μελετήσει στο έργο του Νίκου Τριανταφύλλου τις λεπτομέρειες και να μαζέψει όλες τις πληροφορίες που θέλει να μεταφέρει στο θεατή ή να αφεθεί στην ατμόσφαιρα που δημιουργεί και να κατακλυσθεί από την αίσθηση που του προσφέρει.

Salute de Constantinople belongs to a number of works based on archival printings. Customarily, Nikos Triantaphyllou incorporates pieces of personal and collective memory in his composition, while the main body consists of objects that can be found in his own home. In this piece, as is evident from its title, the artist essentially creates a memorial to Istanbul, using familiar objects, references to the history of Constantinople, as well as to figures that act as connecting links between Istanbul, Thessaloniki and the wider northern Greece (Macedonia). In his work, one can examine the details and collect all the information that the artist wishes to convey to the viewer, or let oneself to be carried by the atmosphere he creates and immersed in the sensation he provides.

Salute de Constantinople, 1993-2012 Αρχειακή εκτύπωση inkjet, 204 x 135 εκ. Αrchival inkjet print, 204 x 135 cm

167

Stopover

168

Μαρία Τσάγkαρη / Maria Tsagari

Πρόκειται για μια in situ εγκατάσταση η οποία έχει απόλυτα εφήμερο χαρακτήρα, όπως εξάλλου ορίζεται από την ίδια τη φύση του υλικού. Η στάχτη συνδέεται με το φόβο του ανθρώπου για την επιστροφή στην ανόργανη ύλη, ενώ παράλληλα εικονοποιεί την απώλεια, την απουσία της ίδιας της απουσίας αλλά και κάθε ίχνους. Το συγκεκριμένο έργο χαρακτηρίζει με ιδιαίτερο τρόπο η χειρωναξία, η εργασία δια χειρών γινόμενην, η τέχνη, η οποία από μόνη της και σύμφωνα με την σημασιολογία της, θέτει ζητήματα που αφορούν το ρόλο του καλλιτέχνη και ανοίγει διάλογο με τις μορφές πνευματικής άσκησης, οι οποίες απαιτούν αυτοσυγκέντρωση και πειθαρχία. Η Μαρία Τσάγκαρη μετά από την δημιουργία του έργου προβαίνει στην καταστροφή του τονίζοντας έτσι την αδυνατότητα της μονιμότητας του έργου τέχνης στο χώρο και παρουσιάζοντάς το ως «τέφρα της νεωτερικότητας».

The work is an in situ installation with a totally ephemeral character, as is dictated by the very nature of the material. Ashes are connected with man’s fear of a return to incorporeal substance, and at the same time portray loss, the absence of absence itself, the absence of any trace. It is a piece that is characterized by manual labor, the work done with the hands, craftsmanship, which by itself, and according to its semantics, raises questions on the role of the artist and opens up a dialogue with forms of mental exercise which require concentration and self-discipline. After creating the piece, Maria Tsagari proceeds to its destruction, stressing thus the impossibility of permanence of artworks and presenting it as «the ashes of modernity».

Για μια κοινότητα των απόντων, 2012 For a community of absent, 2012 Στάχτη, διαστάσεις μεταβλητές Αsh, dimensions variable

169

Stopover

170

Frown Tails & Μαρίνος Κουτσομιχάλης / Frown Tails & Marinos Koutsomichalis

Ηχητική εγκατάσταση, η οποία αποτελείται από 14 κολώνες και 7 ηχεία. Τοποθετημένη σε ευθεία παράταξη, καλεί το θεατή να πλησιάσει και να αποκαλύψει στο χώρο τον ήχο που φέρει κάθε μία από τις 14 αυτές κολώνες, δημιουργώντας έτσι κάθε φορά ένα μοναδικό ηχητικό τοπίο (sound landscape). Ήχοι του παρελθόντος ανασύρονται από τη μνήμη της Θεσσαλονίκης για να γίνουν κομμάτια μιας σύνθεσης, υποκινούμενης από τους θεατές.

It is a sound installation that consists of 14 columns and 7 speakers. Placed in linear array, it invites the viewer to come closer in order to unveil in space the sound borne by each of the 14 columns, creating thus a unique sound landscape each time. Sounds of the past are recalled from Thessaloniki’s memory to become parts of a viewer-incited composition.

14.7 #1 - Thessaloniki, 2012 Διαδραστική ηχητική εγκατάσταση, διαστάσεις μεταβλητές Interactive sound installation, dimensions variable

171

Stopover

172

Arbit City Group is a visual artists’ group that focuses on subjects related to public space and the collective unconscious. Its members are: Krini Dimopoulou, Dimitra Dimopoulou, Natassa Efstathiadi, Manolis DaskalakisLemos and Yiannis Μouravas. It was formed in Athens in 2011. Ιn 2011 the group participated in the 15 Biennale de la Mediterranée. Zoe Giabouldaki was born in 1982 in Alexandroupoli, Greece, and lives between Thessaloniki and Berlin. She has held one Solo Show (Object Not Found, Dynamo ProjectSpace, Thessaloniki, Greece) and has participated in group shows in Greece and Abroad. Dimitra Giannakakou-Razelou was born in Athens in 1981. She is a graduate of the Athens School of Fine Arts under the supervision of teachers R. Papaspirou, M. Spiliopoulos and has Master of Fine Arts, Athens School of Fine Arts “M.E.T.” with honors. Served as Assistant of sculptor Takis. She has held Solo Show and has participated in group shows in Greece and Abroad. Frown Tails was founded in 2010 by Maria Varela, Konstantinia Vafeiadou, Angeliki Hatzi and Marianna Christofi. Active between Athens and London the team finally housed in Athens in January 2011, at Kerameikos. The Frown Tails space offers to artists, researchers and the public an opportunity for creative experimentation under a single roof. Konstantinos - Nektarios Koletsos was born in Athens in 1982. He Is Graduate of Athens School of Fine Arts in Painting and studies for a Master in Fine Arts, Athens School of Fine Arts. He has participated in group shows. Marinos Koutsomichalis is an artist working primarily with sound and occasionally with other media. He has held residencies in various research centres and institutions in Europe and has lectured at the Technical University of Crete and at the Centre of Contemporary Music Research (KSYME) in Athens. Vasilis Paspalis. b.1982 Lives and works in London. Education: 2009-2011 Royal College Of Art, MA Printmaking. 2003-2007 University of Ioannina Greece BA Fine Arts & Sciences of Arts. Awards and Prizes. Full scholarship winner, Greek State Scholarship Foundation (I.K.Y.) Prize, 2009-2011 Man Group Drawing Prize 2011, Moni Douroutis, Ioannina Prize 2009. DIMITRIS POLYCHRONIADIS. Βorn in Thessaloniki, 1975. He is an Architect and Stage designer with an MA in Urban Design, aquired at the University of Greenwich in London. He has a wide range of experience in design and construction. Has attended the Scenography workshop classes at the Athens School of Fine Arts (2001 – 2002). As a stage designer he has worked for productions of the Greek National Theatre, The Greek National Opera, Athens & Epidaurus Festival, Thechnis and Thission Theatres, in collaboration with renowned Greek directors. He has received an award by Athinorama magazine for the set of Six Characters in Search of an Author (Greek National Theatre 2003). Has also been awarded the «Karolos Koun» Prize for Best Greek Play of the year (along with Dimitris Mavrikios and Maria Vardaka) for The Monstrous Masterpiece (Epidaurus Festival 2009). During 2011 he has started to create mixed media sculptures that strongly originate from his architectural and theatrical backround. June 2011, he exhibited at The Cheaper Show No 10 in Vancouver, Canada. His first solo exhibition has been scheduled for November 2012.

Efi Spirou has Bachelor «MEDIA, Communications» (MCL) University of Indianapolis, Degree in Painting from the Athens School of Fine Arts and now is at the Master of Fine Arts, Athens School of Fine Arts. She has organized 1 solo exhibition (Post Gravity, 6 DOGS exhibition Space, Athens, 2011) and has participated in group exhibitions in Greece and abroad.

Οι Arbit City Group είναι εικαστική ομάδα που εστιάζει κυρίως σε θέματα σχετικά με το δημόσιο χώρο και το συλλογικό ασυνείδητο. Αποτελείται από τους Κρήνη Δημοπούλου, Δήμητρα Δημοπούλου, Νατάσα Ευσταθιάδη, Μανώλη ΔασκαλάκηΛεμό και Γιάννη Μουράβα. Σχηματίστηκε το 2011 στην Αθήνα. To 2011 η ομάδα συμμετείχε στη 15η Μπιενάλε Μεσογείου.

Anastasis Stratakis was born in 1985. Lives and works in Thessaloniki, Greece. He has participated in group shows in Greece and Abroad. In 2009 he was awarded by Peristera Cultural Center of the University of Ioannina.

Η Ζωή Γιαμπουλντάκη γεννήθηκε το 1982 στην Αλεξανδρούπολη. Ζει και εργάζεται μεταξύ Θεσσαλονίκης και Βερολίνου. Έχει πραγματοποιήσει μία ατομική έκθεση (Object Not Found, Dynamo Project-Space, Θεσσαλονίκη) και έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Ioanna Stratoglou is a graduate of the Department of History and Archaeology, University of Ioannina and School of Visual and Applied Arts, Aristotle University of Thessaloniki, D Painting Workshop with Prof. Ioannis Fokas. She has participated in group exhibitions and in the Action Field Kodra 09 and 10.

Η Πηνελόπη Θωμαΐδη γεννήθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 1984. Είναι απόφοιτος της Σχολής Πλαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης του Πανεπιστημίου Ιωάννινων και έχει Master στην Καλλιτεχνική Παραγωγή και Έρευνα στη Σχολή Καλών Τεχνών του Universitat de Barcelona, Ισπανία. Είναι υποψήφια διδάκτορας της Σχολή Καλών Τεχνών του Universidat de Barcelona. Έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις.

Pinelopi Thomaidi was born on September 11, 1984. She is a graduate of the School of Plastic Arts and Art Sciences, University of Ioannina, and has a Master in Artistic Production and Research in the School of Fine Arts of Universitat de Barcelona, Spain. Also is a PhD candidate in the School of Fine Arts Universitat de Barcelona. She has participated in group exhibitions. Nikos Triantaphyllou studied Political Science at the Athens Panteio University, and Fashion at the Central St Martin’s College of Art and Design in London, the Aesthetic Restoration of works of art in Florence, Painting in the Department of Visual and Applied Arts of the School of Fine Arts of the Aristotle University of Thessaloniki, and Museology as part of the ‘Museology’ Inter-University Programme of Postgraduate Studies of the Aristotle University of Thessaloniki and of the University of Western Macedonia. He has presented his works in exhibitions at the State Museum of Contemporary Art and the Centre for Contemporary Art in Thessaloniki, the Benaki Museum, the Athens National Gallery, private collections (Nikos Alexiou, Leonidas Beltsiou, Aris Stoïdis), and art galleries in Athens and Thessaloniki, in Athens, Thessaloniki, Naxos, Nafplio, Trikala, Limassol, Vienna, and Sarajevo. Marια Tsagari was born in Piraeus. She studied Conservation of Antiquities and Works of Art at the TEI of Athens, she worked at the National Gallery and in private collections. In 2005 she continued her studies at the Athens School of Fine Arts under Professor A.Christaki. In 2008 with scholarship from IKY studied at the Facultad de Bellas Artes in Madrid. She graduated in 2010 with honors and continued her studies at the Master of Fine Arts in Athens, where she graduated in 2012.

Η Δήμητρα Γιαννακάκου-Ραζέλου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1981. Είναι απόφοιτος της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας υπό την επίβλεψη των καθηγητών Ρ. Παπασπύρου, Μ. Σπηλιόπουλου και του Μεταπτυχιακού Εικαστικών Τεχνών, M.E.T. Ανώτατη Σχολή Καλών τεχνών με βαθμό πτυχίου άριστα. Διετέλεσε Βοηθός του γλύπτη Τakis. Έχει πραγματοποιήσει μία ατομική έκθεση και έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ο Κωνσταντίνος-Νεκταριος Κολέτσος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1982. Είναι απόφοιτος της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών και παρακολουθεί το Μεταπτυχιακό Εικαστικών Τεχνών της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών. Έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις. Ο Μαρίνος Κουτσομιχάλης διερευνά τον ήχο από τη δεκαετία του 2000 δουλεύοντας με διάφορα μέσα. Έχει πραγματοποιήσει residencies σε διάφορα ερευνητικά κέντρα και ιδρύματα στην Ευρώπη και έχει δώσει διαλέξεις στο Πολυτεχνείο Κρήτης και στο Κέντρο Σύγχρονης Μουσικής Έρευνας (ΚΣΥΜΕ) στην Αθήνα. Ο Βασίλης Πασπάλης γεννήθηκε το 1982. Ζει και εργάζεται στο Λονδίνο. Σπουδές: 2003 – 2007, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Πτυχίο Πλαστικών Τεχνών, 2009-2011, Royal College Of Art, MA Printmaking. ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΑΔΗΣ. Γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη το 1975. Είναι αρχιτέκτονας και σκηνογράφος με μεταπτυχιακές σπουδές στον αστικό σχεδιασμό. Έχει εμπειρία στη μελέτη-επίβλεψη κατασκευής ιδιωτικών έργων ενώ παράλληλα έχει μαθητεύσει στο εργαστήριο σκηνογραφίας του Γ. Ζιάκα στην Α.Σ.Κ.Τ. (2001-2). Έχει κάνει σκηνικά για παραστάσεις στο Εθνικό Θέατρο, την Εθνική Λυρική Σκηνή, το Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου, το Θέατρο Τέχνης και το Θέατρο Θησείον, συνεργαζόμενος με σημαντικούς Έλληνες σκηνοθέτες. Είναι βραβευμένος από το περιοδικό «Αθηνόραμα» για τα σκηνικά του στην παράσταση Έξι πρόσωπα Ζητούν Συγγραφέα (Εθνικό Θέατρο, 2003). Έχει λάβει (από κοινού με τον Δημήτρη Μαυρίκιο και τη Μαρία Βαρδάκα) το Βραβείο «Κουν» Δραματουργίας Νεοελληνικού Έργου της Ένωσης Ελλήνων Κριτικών για το Τερατώδες αριστούργημα (Φεστιβάλ Επιδαύρου, 2009). Τον τελευταίο χρόνο κατασκευάζει γλυπτά με μεικτή τεχνική που αντλούν στοιχεία από την αρχιτεκτονική και τη σκηνογραφική εμπειρία του. Τον Ιούνιο του 2011 έλαβε μέρος στην ομαδική έκθεση The Cheaper Show, στο Βανκούβερ του Καναδά. Η πρώτη του ατομική εικαστική έκθεση είναι προγραμματισμένη για τον Νοέμβριο 2012. Η Έφη Σπυρου έχει πτυχίο «ΜΜΕ, Επικοινωνίες» (MCL) University of Indianapolis, Πτυχίο Ζωγραφικής από την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Αθήνας και βρίσκεται στο Με-

ταπτυχιακό Εικαστικών Τεχνών, Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών Αθήνας (ως υπότροφος IKYK) Έχει διοργανώσει ομαδική έκθεση (Post Gravity, 6 D.O.G.S exhibition Space, Αθήνα, 2011) και έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ο Αναστάσης Στρατάκης γεννήθηκε το 1985. Ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη. Έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Το 2009 βραβεύτηκε από το Κέντρο Πολιτισμού Μονής Περιστεράς του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Η Ιωάννα Στρατόγλου είναι απόφοιτος του τμήματος Ιστορίας κι αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και του τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών, Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Δ΄ Εργαστήριο Ζωγραφικής με καθηγητή τον Ιωάννη Φωκά. Έχει συμμετοχές σε ομαδικές εκθέσεις και στο Πεδίο Δράσης Κοδρα 09 και 10. Ο Νίκος Τριανταφύλλου σπούδασε Πολιτική Επιστήμη στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Μόδα στο Central Saint Martins College of Art and Design του Λονδίνου, Αισθητική Αποκατάσταση έργων Τέχνης στη Φλωρεντία, Ζωγραφική στο Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και Μουσειολογία στο Διαπανεπιστημιακό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Μουσειολογία του Α.Π.Θ. και του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Έχει παρουσιάσει έργα του σε εκθέσεις του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, του Μουσείου Μπενάκη, της Εθνικής Πινακοθήκης, Ιδιωτικών Συλλογών (Νίκου Αλεξίου, Λεωνίδα Μπέλτσιου, Άρη Στοΐδη) και Αιθουσών Τέχνης Αθηνών και Θεσσαλονίκης, στην Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Νάξο, Ναύπλιο, Τρίκαλα, Βιέννη και Σεράγεβο. Η Μαρία Τσάγκαρη γεννήθηκε στον Πειραιά. Σπούδασε Συντήρηση Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης στο ΤΕΙ Αθήνας, εργάστηκε στην Εθνική Πινακοθήκη και σε ιδιωτικές συλλογές. Το 2005 συνέχισε τις σπουδές της στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας με καθηγητή τον Α.Χριστάκη. Το 2008 με υποτροφία του Ι.Κ.Υ σπούδασε στο Facultad de Bellas Artes στην Μαδρίτη. Αποφοίτησε το 2010 με άριστα και συνέχισε τις σπουδές της στο Μεταπτυχιακό Εικαστικών Τεχνών της Καλών Τεχνών στην Αθήνα, απ’ όπου αποφοίτησε το 2012. H ομάδα Frown Tails ιδρύθηκε το 2010 από τις Βαρελά Μαρία, Βαφειάδου Κωνσταντινιά, Χατζή Αγγελική και Χριστοφή Μαριάννα. Ενεργή στον καλλιτεχνικό χώρο μεταξύ Αθήνας και Λονδίνου η ομάδα στεγάστηκε στην Αθήνα τον Ιανουάριο του 2011, στον Κεραμεικό. Ο χώρος της Frown Tails προσφέρει σε καλλιτέχνες, ερευνητές και κοινό την ευκαιρία για δημιουργικό πειραματισμό κάτω απο μια ενιαία στέγη.

173

Post – Colonial Photo Studio

επιμελητησ Alexander Supartono curator Alexander Supartono

Post – Colonial Photo Studio

176

Re-defining “Otherness”: The (Post) Colonial Photo Studio

olonial» photography, as a generic term often indiscriminately used to describe

Επαναπροσδιορίζοντας την «Ετερότητα»: Το (μετα)αποικιακό φωτογραφικό εργαστήριο

έχρι τη δεκαετία του 1980, ως γενικός όρος, η «αποικιακή» φωτογραφία περιέγραφε

photographic depictions and practices within and of colonial settings and subjects,

αδιακρίτως φωτογραφικές απεικονίσεις και πρακτικές που λάμβαναν χώρα ή/και απεικόνιζαν

has, since the 1980s, acquired novel currency in interdisciplinary scholarly debates.

αποικιακό περιβάλλον, ενώ άνθρωποι από αυτό το περιβάλλον αποτελούσαν το αντικείμενο

Historically, that is following the introduction of the medium of photography in the

ή τα υποκείμενά τους. Από τότε μέχρι σήμερα όμως έχει αποκτήσει στις διεπιστημονικές

colonies, photographic representation was equally in the service of the colonial state and

συζητήσεις καινούργιες σημασίες. Από ιστορική άποψη, μετά την εισαγωγή στις αποικίες του

the private sector to describe, maintain and create knowledge of the colonial subject as

μέσου της φωτογραφίας, η φωτογραφική αναπαράσταση τέθηκε στην υπηρεσία εξίσου του

well as to document the success of diverse colonial projects, and thus verify and visually

αποικιακού κράτους και του ιδιωτικού τομέα, προκειμένου να περιγράψει, να συντηρήσει και

reinforce the supremacy and power of the colonizers over the colonized. The discourse of

να δημιουργήσει γνώση για το αποικιακό υποκείμενο, καθώς επίσης και για να τεκμηριώσει

and around colonial photography has been avidly contested in post-colonial scholarship,

την επιτυχία ποικίλων αποικιακών σχεδίων και έτσι να επιβεβαιώσει και να ενισχύσει οπτικά

and more specifically in the historicization of photographic practices of formerly colonized

την ανωτερότητα και την εξουσία των αποικιοκρατών έναντι των αποικιοκρατούμενων. Οι

countries. The «other», an ideological construct of western thought that was used to describe

μετααποικιακές σπουδές και, ειδικότερα, η ιστορικοποίηση των φωτογραφικών πρακτικών των

and categorize the Orient—now considered politically incorrect—has been reinterpreted in

πρώην αποικιοκρατούμενων χωρών αμφισβήτησαν έντονα τόσο τη ρητορική της αποικιακής

current studies across the field of humanities, whilst photography per se, traditionally

φωτογραφίας όσο και τη ρητορική περί αυτής. Οι σημερινές έρευνες στο πεδίο των ανθρωπιστικών

seen as an offspring of the western technological civilization, is examined as a technical

σπουδών επανερμηνεύουν τον «άλλον» –μια ιδεολογική κατασκευή της δυτικής σκέψης που

and representational medium used by the colonized. Questions that challenge the

στο παρελθόν χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει και να κατηγοριοποιήσει την Ανατολή και

validity and authority of colonial photographic practices include: how should the national

πλέον λογίζεται ως πολιτικά μη ευπρεπής–, ενώ η φωτογραφία καθεαυτή, η οποία παραδοσιακά

photographic history of a former colony evaluate the photographic practice performed

θεωρούνταν προϊόν του τεχνολογικού πολιτισμού της δύσης, επανεξετάζεται ως τεχνικό και

by foreign and local photographers during the colonial period? To what extent has the

αναπαραστατικό μέσο στα χέρια του αποικιοκρατούμενου. Τα ερωτήματα που αμφισβητούν την

photographic tradition developed in the colonial era influenced tradition and practices in

εγκυρότητα και την αυθεντία των αποικιακών φωτογραφικών πρακτικών είναι: Πώς θα έπρεπε

the post-colonial era? And what are the continuities, commonalities, synergies, or points of

η εθνική φωτογραφική ιστορία μιας πρώην αποικίας να αποτιμήσει τη φωτογραφική πρακτική

departure between them?

την οποία εφάρμοζαν ξένοι και ντόπιοι φωτογράφοι κατά τη διάρκεια της αποικιακής περιόδου;

In the same ideological vein, it is fairly recently that contemporary photographers of formerly

Σε ποιο βαθμό η φωτογραφική παράδοση η οποία αναπτύχθηκε κατά την αποικιακή περίοδο

colonized countries have been revisiting practices in their colonial history, embracing a variety

επηρέασε την παράδοση και τις πρακτικές της μετααποικιακής περιόδου; Και ποιες είναι οι

of conceptual and technical attributes originally associated with photographic practices in

συνέχειες, τα κοινά σημεία, οι συνέργειες ή οι αποκλίσεις μεταξύ τους;

the colonial period. They directly or indirectly connect their practices to historical colonial

Πρόσφατα και στην ίδια ιδεολογική κατεύθυνση, σύγχρονοι φωτογράφοι από χώρες που γνώρισαν

photographs by appropriating certain colonial photographic mannerisms, patterns and

την αποικιοκρατία έχουν αρχίσει να επιστρέφουν σε πρακτικές της αποικιακής τους ιστορίας,

commonplaces and/or critically reinterpreting colonial representations. Whether depicting

υιοθετώντας μια ποικιλία από εννοιακά και τεχνικά γνωρίσματα που είχαν καταρχήν συνδεθεί

a likeness of the colonizer or, more often, of the colonized, the portrait has been at the heart

με φωτογραφικές πρακτικές της αποικιακής περιόδου. Συνδέουν άμεσα ή έμμεσα τις πρακτικές

of such critical and creative inquiries.

τους με τις ιστορικές αποικιακές φωτογραφίες, οικειοποιούμενοι αποικιακούς μανιερισμούς,

Studio portraiture was the first global photographic genre that was to actively involve

μοτίβα και κοινούς τόπους και/ή επανερμηνεύοντας κριτικά τις αποικιακές αναπαραστάσεις. Είτε

colonial subjects. Portraits of non-western subjects first appeared as a curiosity and

απεικονίζει κάποια ομοιότητα με τον αποικιοκράτη είτε, πιο συχνά, με τον αποικιοκρατούμενο,

studies for scientific inquiry. Taken mainly by foreign travelers and professional

το πορτρέτο βρίσκεται στον πυρήνα αυτών των κριτικών και δημιουργικών διερευνήσεων.

photographers, photographs of indigenous populations, plain portraits and genre scenes

Το πορτρέτο σε στούντιο ήταν το πρώτο γενικευμένο φωτογραφικό είδος που ενέπλεξε ενεργά τα

alike, targeted primarily metropolitan audiences, being circulated as book illustrations

αποικιακά υποκείμενα. Τα πορτρέτα μη δυτικών υποκειμένων εμφανίστηκαν αρχικά ως αξιοπε-

and postcards, in the illustrated press, or as souvenirs for wealthy tourists. It was

ρίεργα και ως σπουδές για επιστημονική έρευνα. Φωτογραφίες ιθαγενών πληθυσμών, μετωπικές

not long before the fast-growing photo studio industry in the colonies recognized the

προσωπογραφίες και θεματικές σκηνές, τραβηγμένες από ξένους ταξιδιώτες και επαγγελματίες

immanent local market for studio portraiture. This local demand for social representation

φωτογράφους, απευθύνονταν κυρίως στο μητροπολιτικό κοινό και κυκλοφορούσαν ως εικονο-

and preservation of one’s image for posterity may explain the survival of the studio

γραφήσεις βιβλίων και περιοδικών, ως καρτ ποστάλ ή ως ενθύμια για ευκατάστατους τουρίστες.

portrait tradition during and after the turbulent period of decolonization in different

Η ταχύτατα αναπτυσσόμενη βιομηχανία του αποικιακού φωτογραφικού στούντιο δεν άργησε να

colonies. Equally, studio portraiture was to cater to the new nation’s need to brand a

καταλάβει τις δυνατότητες που είχε η εντόπια αγορά. Η τοπική ζήτηση για κοινωνική αναπαρά-

unifying national identity. Being already an established social practice and part of the

σταση και διατήρηση της εικόνας του προσώπου στην αιωνιότητα, μπορεί να εξηγήσει την επι-

everyday, those fairly standardized studio portraits, whose conceptual and aesthetic

βίωση της προσωπογραφικής παράδοσης κατά τη διάρκεια και μετά την ταραγμένη περίοδο της

attributes may be traced in the colonial part, would also become part and parcel of the

αποαποικιοποίησης στις διάφορες αποικίες. Παράλληλα, το πορτρέτο σε στούντιο ανταποκρί-

newly formulated notions of citizenry and nationess. So how do studio portraits of the

θηκε στην ανάγκη των νέων εθνών να καλλιεργήσουν μια ενοποιητική εθνική ταυτότητα. Αυτές

177

Post – Colonial Photo Studio

178

post-colonial period differ from those taken at colonial times? How do contemporary photographers address the post-colonial claims of objectification and exoticization of

οι μάλλον τυποποιημένες προσωπογραφίες των οποίων τα εννοιακά και αισθητικά γνωρίσματα ανάγονται στην αποικιακή περίοδο, ήταν μια ήδη καθιερωμένη κοινωνική πρακτική και μέρος

the otherness of their people and traditions?

της καθημερινότητας και θα γίνονταν μέρος και σκευή των καινούργιων εννοιών της εθνικής και

Arjun Appadurai (1997) pointed to the use of backdrop and other props in the photo studio

της πολιτικής ταυτότητας. Σε τι διαφέρουν λοιπόν τα πορτρέτα της μετααποικιακής περιόδου

as the site to look at the different claims of photography in the colonial and post-colonial

από αυτά που τραβήχτηκαν την αποικιακή εποχή; Πώς οι σύγχρονοι φωτογράφοι διαχειρίζονται

periods. The backdrop manifests the transformation of the alleged «documentary realism»

τις μετααποικιακές διεκδικήσεις αντικειμενοποίησης και εξωτικοποίησης της ετερότητας των

of the colonial gaze to the «experiment with modernity» of the post-colonial subaltern;

συμπατριωτών τους και των παραδόσεών τους;

from a flat, neutral and rather minimal backdrop that isolated and emphasized the sitter’s

Ο Arjun Appadurai (1997) επισήμανε τη χρήση του φόντου και άλλων αξεσουάρ του φωτογρα-

individuality to elaborate and decorated backdrops that offered sitters the opportunity

φικού στούντιο ως τον τόπο στον οποίο θα πρέπει να αναζητήσουμε τις διαφορετικές διεκδι-

to explore and symbolically own for posterity what did not yet exist in their social world

κήσεις της φωτογραφίας στην αποικιακή και τη μετααποικιακή περίοδο. Το φόντο δείχνει πώς

(Pinney, 2003). The grid-like backdrop, typical in anthropometric photographs in the later

μετασχηματίζεται ο υποτιθέμενος «ρεαλισμός του ντοκουμέντου» του αποικιακού βλέμματος σε

half of the nineteenth century, is perhaps the bluntest example of the abovementioned

«πείραμα με τη νεωτερικότητα» του μετααποικιακού επίγονου· από ένα επίπεδο, ουδέτερο και

«documentary realism» claim, as native sitters were directed to pose, more often than

μάλλον μινιμαλιστικό φόντο που απομόνωνε και τόνιζε την ατομικότητα του απεικονιζόμενου,

not, in full nudity, photographed and classified as «scientific human types». The growing

σε περίτεχνα και εκλεπτυσμένα φόντα που προσέφεραν στους απεικονιζόμενους την ευκαιρία

physical anthropology in the mid nineteenth century offered the scientific justification

να διερευνήσουν και συμβολικά να αποκτήσουν για την αιωνιότητα αυτό που ακόμη δεν υπήρχε

for such practices and politically fostered the creation of a certain racial hierarchy under

στον κοινωνικό τους κόσμο (Pinney, 2003). Το φόντο-πλέγμα, τυπικό στις ανθρωπομετρικές

western imperialism. However the need to localize (and orientalize) the sitter had made the

φωτογραφίες του δευτέρου μισού του 19ου αιώνα, είναι ενδεχομένως το πιο χρησιμοποιημέ-

painted backdrop and/or the use of related props more common in documenting, archiving

νο παράδειγμα της προαναφερθείσας διεκδίκησης του «ρεαλισμού του ντοκουμέντου», καθώς

and defining colonial subjects.

οι απεικονιζόμενοι ιθαγενείς έπαιρναν οδηγίες να ποζάρουν, τις περισσότερες φορές εντελώς

The popularity of the studio portrait of the native (and the use of different painted

γυμνοί, και στη συνέχεια φωτογραφίζονταν και ταξινομούνταν ως «επιστημονικοί ανθρώπινοι

backdrops), both in the colonies and the metropole, owed as much to the fully-fledged

τύποι». Η αναπτυσσόμενη φυσική ανθρωπολογία των μέσων του 19ου αιώνα πρόσφερε επιστη-

industrialization of photographic representation as to the booming of commercial photo

μονική δικαιολόγηση για παρόμοιες πρακτικές και ενίσχυε πολιτικά τη δημιουργία μιας συγκε-

studios in the late nineteenth century; technological and commercial developments

κριμένης φυλετικής ιεραρχίας υπό τον δυτικό ιμπεριαλισμό. Ωστόσο, η ανάγκη εντοπισμού (και

which meant that such imagery was readily available for purchase to a wide, socially

εξωτικοποίησης) του απεικονιζόμενου είχε κάνει το ζωγραφισμένο φόντο και/ή τη χρήση σχετι-

diverse, clientele at home and abroad. Therefore the economic motive overtly overcame

κών αξεσουάρ πιο συνηθισμένα στην καταγραφή, την αρχειοθέτηση και τον ορισμό των αποικι-

the scientific and state objectives. The Surinamese Inhabitants and Singkep Tin Company

ακών υποκειμένων.

series, the only historic records featuring in the exhibition, represent precisely this

Η δημοτικότητα του πορτρέτου σε στούντιο του ιθαγενούς (και η χρήση των διάφορων ζωγρα-

advanced stage of colonial photo studio practice and how they were to manifest the

φισμένων φόντων) τόσο στις αποικίες όσο και στη μητρόπολη, όφειλε πολλά τόσο στην πλήρη

economic development of the Dutch colony in Surinam and Indonesia. At the same time,

βιομηχανοποίηση της φωτογραφικής αναπαράστασης όσο και στην άνθιση των εμπορικών φω-

these photographs also inform contemporary viewers about the racial categorisation that

τογραφικών εργαστηρίων στα τέλη του 19ου αιώνα· τεχνολογικές και εμπορικές εξελίξεις που

was made possible by the colonial industrialization: in the case of the photographs of

σήμαιναν ότι μια τέτοια εικονοποιία ήταν εύκολα διαθέσιμη προς αγορά για ένα ευρύ, κοινωνικά

the Singkep Tin Company, the Chinese migrant employees were placed between white

διαφοροποιημένο πελατειακό κοινό, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Στο εξής το

personnel and the native workers in the line of work, whereas in the series Surinamese

οικονομικό κίνητρο υπερίσχυσε σαφώς των επιστημονικών ή κρατικών λειτουργιών. Οι φωτο-

Inhabitants, Julius Eduard Muller clearly evidenced that the creation of race categorization

γραφικές σειρές Κάτοικοι του Σουρινάμ και Εταιρεία Κασσίτερου Σίνγκεπ, τα μοναδικά ιστορικά

(including creoles and Dutch farmer colonists) was created for purely economic reasons.

αρχεία που παρουσιάζονται στην έκθεση, αναπαριστούν αυτήν ακριβώς την αποικιακή πρακτι-

The contemporary photographers selected in this exhibition provide critical interpretations

κή φωτογραφίας στούντιο και τον τρόπο με τον οποίο εκφράζουν την οικονομική ανάπτυξη της

of the stereotypical (post)colonial photographic practices questioning their validity and

ολλανδικής αποικίας στο Σουρινάμ και την Ινδονησία. Την ίδια στιγμή, αυτοί οι φωτογράφοι

place in national history and culture. Yee I-Lann’s Study of Lamprey’s Malayan Male is

δίνουν πληροφορίες στους σύγχρονούς τους θεατές για τη φυλετική κατηγοριοποίηση που έγινε

a deliberate blunt response of abovementioned documentary realism claim of colonial

εφικτή από την αποικιακή εκβιομηχάνιση: στην περίπτωση των φωτογραφιών από την Εταιρεία

photography. Whereas in her second series featured in this exhibition, Yee I-Lann revisits

Κασσίτερου Σίνγκεπ, οι κινέζοι μετανάστες υπάλληλοι τοποθετούνται μεταξύ του λευκού προ-

and appropriates, physically and stylistically, nineteenth-century anthropometric and

σωπικού και των ιθαγενών εργαζόμενων στη γραμμή παραγωγής, ενώ στη σειρά Κάτοικοι του

ethnographic photographic practices to examine what «Malaysian-ness» may stand for,

Σουρινάμ, ο Julius Eduard Muller αποδεικνύει ότι η δημιουργία μιας φυλετικής κατηγοριοποί-

then and now. Dow Wasiksiri works in the manner of itinerant photographers of the

ησης (που περιλαμβάνει κρεολούς και αποικιοκράτες ολλανδούς γαιοκτήμονες) δημιουργήθηκε

previous century and photographs random shoppers al fresco and against a make-shift

για καθαρά οικονομικούς λόγους.

backdrop in a busy market in Thailand. Andrea Stultiens uses studio imagery in Uganda

Οι σύγχρονοι φωτογράφοι επέλεξαν για αυτή την έκθεση κριτικές ερμηνείες των στερεοτυπικών

to contest cultural and visual commonplaces of Africa and the West. Victor Ehikhamenor

(μετα)αποικιοκρατικών πρακτικών οι οποίες αμφισβητούν την εγκυρότητά τους και τις εντάσ-

traces the influence of American culture in the appearance, mannerisms and aspirations

σουν στην εθνική ιστορία και κουλτούρα. Η Σπουδή του μαλαίσιου άρεννος του Lamprey της

179

Post – Colonial Photo Studio

180

of youths in his home village in Nigeria. Angki Purbandono re-enacts popular themes

Yee I-Lann είναι μια σκόπιμα ωμή απάντηση στην προαναφερθείσα διεκδίκηση του ρεαλισμού

in commercial studio portraiture to challenge preconceived ideas about race, class and

του ντοκουμέντου της αποικιακής φωτογραφίας. Ενώ στη δεύτερη σειρά φωτογραφιών της

identity. In the hands of these artists photography, a global, universal medium for many,

που παρουσιάζεται σ’ αυτή την έκθεση, η Yee I-Lann επανέρχεται και οικειοποιείται, φυσικά

becomes a unique tool for local and personal empowerment.

και υφολογικά, τις ανθρωπομετρικές και εθνογραφικές πρακτικές του 19ου αιώνα προκειμένου να διερευνήσει τι μπορεί να δηλώνει η «μαλαισιακότητα» τότε και τώρα. Ο Dow Wasiksiri

Alexander Supartono (Noorderlicht)

εργάζεται με τον τρόπο των περιπλανώμενων φωτογράφων του προηγούμενου αιώνα και φωτογραφίζει τυχαίους μαγαζάτορες σε εξωτερικούς χώρους και μπροστά από ένα αυτοσχέδιο φόντο σε μια πολυσύχναστη αγορά της Ταϊλάνδης. Η Andrea Stultiens χρησιμοποιεί την εικονοποιία του στούντιο στην Ουγκάντα προκειμένου να αμφισβητήσει πολιτισμικούς και οπτικούς κοινούς τόπους της Αφρικής και της Δύσης. Ο Victor Ehikhamenor ιχνηλατεί την επιρροή της αμερικανικής κουλτούρας στην εμφάνιση, τους τρόπους και τις φιλοδοξίες των νέων στο γενέθλιο χωριό του στη Νιγηρία. Ο Angki Purbandono επανενεργοποιεί λαϊκά θέματα του εμπορικού πορτρέτου σε στούντιο για να αμφισβητήσει προκατασκευασμένες ιδέες για τη φυλή, την τάξη και την ταυτότητα. Στα χέρια αυτών των καλλιτεχνών η φωτογραφία, ένα παγκόσμιο, οικουμενικό μέσο για τους πολλούς, γίνεται ένα μοναδικό εργαλείο για την τοπική και προσωπική ενδυνάμωση. Alexander Supartono (Noorderlicht)

References

Βιβλιογραφικές αναφορές

Appadurai, Arjun. «The Colonial Backdrop». Afterimage 24, 5 (Marc/April 1997): pp. 4-7.

Appadurai, Arjun, «The Colonial Backdrop», Afterimage 24, 5, Μάρτιος/Απρίλιος 1997, σσ. 4-7.

Pinney, Christopher. «Notes from the Surface of the Image: Photography, Postcolonialism, and Vernacular Modernism». In Christopher Pinney and Nicolas Peterson, eds., Photography’s Other Histories. Durham: Duke University Press, 2003: pp. 202-220.

Pinney, Christopher, «Notes from the Surface of the Image: Photography, Postcolonialism, and Vernacular Modernism», στο Christopher Pinney and Nicolas Peterson (επιμ.), Photography’s Other Histories, Durham, Duke University Press, 2003, σσ. 202-220.

Hight, Eleanor M., and Gary D. Sampson. «Introduction: Photography, ‘Race,’ and Post-Colonial Theory». In Eleanor M. Hight and Gary D. Sampson Colonialist Photography: Imag(in)ing Race and Place. London: Routledge, 2002: pp. 1-19.

Hight, Eleanor M., και Gary D. Sampson, «Introduction: Photography, ‘Race,’ and Post-Colonial Theory», στο Eleanor M. Hight and Gary D. Sampson Colonialist Photography: Imag(in)ing Race and Place, Λονδίνο, Routledge, 2002, σσ. 1-19.

181

Post – Colonial Photo Studio

182

Julius Eduard Muller (Ολλανδία – Σουρινάμ) Julius Eduard Muller (Dutch-Surinamese)

Το Σουρινάμ είναι η τυπική περίπτωση δημιουργίας μιας αποικιακής φυτείας, κυρίως ζάχαρης, σε έναν καινούργιο κόσμο. Τα πάντα, εκτός από το γόνιμο έδαφος, ήρθαν απ’ έξω: κεφάλαια, διαχείριση, σπορά και εργατικό δυναμικό. Εξαιτίας της ιστορίας του, το σημερινό Σουρινάμ θεωρείται ως μια από τις πιο κοινωνικά και πολιτισμικά πολυσχιδείς κοινωνίες στον κόσμο. Οι Ολλανδοί κατέλαβαν το Σουρινάμ το 1667 και το πούλησαν στην Ολλανδική Εταιρία των Δυτικών Ινδιών. Οι Ολλανδοί άρχισαν να επενδύουν σημαντικά ποσά στο Σουρινάμ, ως μέρος της διαβόητης πλέον «φούσκας του 18ου αιώνα». Η κατάργηση της δουλειάς στα μέσα του 19ου αιώνα υποχρέωσε τους Ολλανδούς να σκεφτούν εναλλακτικές λύσεις: να στρατολογήσουν ελεύθερους εργάτες από την Αφρική και η πιο συμφέρουσα λύση, να εισαγάγουν φθηνούς και έμπειρους εργάτες από την Ιάβα, την Ινδία και την Κίνα, μέσω της σύνδεσης των Βρετανικής και της Ολλανδικής Εταιρίας των Δυτικών Ινδιών. Μια άλλη λύση ήταν η προσέλκυση εποίκων καλλιεργητών από την Ευρώπη. Η αποικιακή φωτογραφία του Σουρινάμ αναπτύχθηκε μέσα σε αυτό το πλαίσιο: για να προσελκύσει στο Σουρινάμ νέους άποικους. Το κίνητρο για τα πορτρέτα αυτά ήταν οικονομικό, σε αντίθεση με τις συνηθισμένες εθνογραφικές φωτογραφίες στα τέλη του 19ου αιώνα. Έτσι, όλες (εκτός από μία) τραβήχτηκαν από έναν ερασιτέχνη που ήταν γνωστός ως θερμός κήρυκας της προόδου του Σουρινάμ στο πλαίσιο της Ολλανδικής αυτοκρατορίας: του Julius Edward Muller (Παραμαρίμπο (1846-1902). Γιος ενός ολλανδού γιατρού που γεννήθηκε στο Σουρινάμ, ξεκίνησε από μηχανουργός, επιστάτης και δημοσιογράφος για να γίνει διευθυντής και δραστήριο μέλος του κοινοβουλίου του Σουρινάμ. Το 1895 δώρισε περίπου 300 φωτογραφίες στο Αποικιακό Μουσείο του Χάαρλεμ για να κυκλοφορήσουν στην Ολλανδία και έτσι να προσελκύσουν καινούργιους έποικους καλλιεργητές στο Σουρινάμ.

Suriname is the typical case of the new world creation of colonial plantation, mainly sugar. Everything, except the fertile soil itself, was brought in from the outside: capital, management, the crop and labour. Because of its history, present day Surinam is regarded as one of the most ethnically and culturally diverse societies in the world. Conquered by the Dutch in 1667, Surinam was sold to the Dutch West Indies Company. The Dutch started to invest large amounts of money in the Suriname as part of what was notoriously known as the «18th century economic bubble». The abolition of slavery in the mid 19th century forced the Dutch to consider different options: recruiting free labours from Africa, and the best cause was importing cheap and experienced labours from Java, India and China through the connection of the British and the Dutch East Indies Companies. Another options was attracting farmer colonists from Europe. The development of Surinamese colonial photo studio was within this context: to attract new settlers in Surinam. These portraits were economic driven for their making, rather than the usual native type photographs of the late 19th century. Consequently they (except one) were taken by an amateur who was known as the advocate of Surinam’s progress within the context of the Dutch Empire: Julius Edward Muller (Paramaribo 1846-1902). A Surinam-born son of a Dutch physician, he rose from being a machinist, surveyor and journalist to director and he was an active member of the Surinamese parliament. In 1895 he donated around 300 photographs to the Colonial Museum in Haarlem so they can be circulated throughout the Netherlands in order to attract new farmer colonists to settle in Surinam.

Κάτοικοι του Σουρινάμ, π. 1880-1893 Surinamese Inhabitants, ca. 1880-1893 Ευγενική παραχώρηση Tropenmuseum, Amsterdam. Coll.nr. 60012329 Courtesy of Tropenmuseum, Amsterdam. Coll.nr. 60012329

183

Post – Colonial Photo Studio

184

Αγνώστου / Unknown

Το 1917, το Βασιλικό Τροπικό Μουσείο –το οποίο ονομαζόταν τότε Αποικιακό Μουσείο- παρέλαβε μια σειρά από γυάλινα αρνητικά με τους υπαλλήλους της Εταιρείας Κασσιτέρου Σινγκέπ. Ήταν ανταπόκριση σε έναν διαγωνισμό με τον οποίον το Αποικιακό Μουσείο επεδίωκε να στήσει μια έκθεση φωτογραφίας για να τονίσει την ευημερία των Ολλανδικών Δυτικών Ινδιών (της σημερινής Ινδονησίας). Το εξαιρετικό με τις φωτογραφίες αυτές είναι ότι εστιάζουν στους τοπικούς υπαλλήλους. Τα πορτρέτα στούντιο εκείνης της εποχής ήταν αποκλειστικότητα της λευκής αποικιακής ελίτ. Οι αυτόχθονες υπάλληλοι το πολύ να φωτογραφίζονταν στον τόπο εργασίας τους ή στα χωράφια. Δεν είναι γνωστό ποιος έκανε τη σειρά. Ως προς τους εργαζόμενους που απεικονίζονται, καταγράφεται μόνον η θέση τους στην εταρεία ή καμιά φορά η εθνική τους καταγωγή. Έτσι, το ίδιο το έργο καθίσταται αντιφατικό. Τα πορτρέτα από τη μία, αποτείνουν φόρο τιμής και σεβασμό, ενώ από την άλλη τονίζουν τόσο το αρχέτυπο όσο και το άτομο. Η έκθεση για την οποία κατατέθηκαν δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, εξαιτίας του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. (Janneke van Dijk).

In 1917 the Royal Tropical Institute - then the Colonial Museum - was sent a series of glass negatives with portraits of the employees of the Singkep Tin Company. They were a response to a contest through which the Colonial Museum was seeking to put together a photo show emphasizing the prosperity of the Dutch East Indies (present day Indonesia). What is exceptional about the photographs is their focus on local employees. Studio portraits in those days were the preserve of the white colonial elite. Native employees were at the most photographed on the work floor or in the fields. It is not known who made the series. Regarding the employees depicted, only their function, and sometimes their ethnic background, is reported. That makes it a contradictory project. On the one hand, the portraits bestow status and respect, on the other they emphasize the archetype just as much as the individual. The exhibition for which the photographs were submitted was never realized, due to the outbreak of the First World War. (Janneke van Dijk).

Πορτρέτο του κινέζου εργοδηγού της Εταιρείας Κασσιτέρου Σινγκέπ, π. 1917 Portrait of the Chinese foreman of the Singkep Tin Company, ca. 1917 Ευγενική παραχώρηση Tropenmuseum, Amsterdam. Coll.nr. 10005288 Courtesy of Tropenmuseum, Amsterdam. Coll.nr. 10005288

185

Post – Colonial Photo Studio

186

Victor Ehikhamenor (Νιγηρία) / Victor Ehikhamenor (Nigeria)

Το 2010, άρχισα να φωτογραφίζω τη νέα τάση στην τοπική μόδα του χωριού από το οποίο κατάγομαι, το Ουντόμι-Ουβεσάν, μια ώρα δρόμος με το αυτοκίνητο από την πλησιέστερη πόλη, τη Μπενίν στην Πολιτεία του Έντο. Η νεολαία φορούσε μεταχειρισμένα ρούχα, εισαγμένα ως επί το πλείστον από τη Δύση, ειδικότερα την Αμερική με αμερικανικές επιγραφές. Δανείστηκα την μαντήλα της μητέρας μου, ένα ύφασμα 40 χρόνων (το οποίο είναι γνωστό ως Αφρικανικό μοτίβο, ενώ στην πραγματικότητα είναι ολλανδική κηρογραφία), το οποίο χρησιμοποίησα ως φόντο. Αυτό με βοήθησε να τοποθετήσω το καινούργιο πάνω στην επιφάνεια του παλιού. Όσο γύριζα στο χωριό, ζητώντας από τους ανθρώπους να ποζάρουν όπως ήθελαν, είχα ένα όλο και πιο έντονο συναίσθημα πως φωτογράφιζα τη νεολαία στις υποβαθμισμένες περιοχές της Ουάσινγκτον όπου είχα ζήσει για πολλά χρόνια. Επιπλέον, οι πόζες τους θύμιζαν κάποια από τα θέματα του Kehinde Wiley στα υπερμεγέθη του ζωγραφικά πορτρέτα. Τα περισσότερα υποκείμενα στα οποία έπιασα την κουβέντα μου είπαν πως ήθελαν να πάνε «Αμερική», από αυτά που είχαν δει στην τηλεόραση και κάποιοι ήθελαν απλώς να νιώθουν κουλ, όπως οι νέοι που είχαν δει στις αμερικανικές ταινίες. Έτσι, έδωσα σε αυτό το σώμα έργου τον τίτλο «Αμερικανική εισβολή».

In 2010, I started photographing the new trend of the local fashion in home village UdomiUwessan, one hour drive from the nearest city, Benin City in Edo State. The youth were wearing second-hand clothes mostly exported from the West, especially America with American inscriptions. I borrowed my mother’s 40 years old wrapper (popular known as African Prints, though they are actually Dutch Wax) as my background prop. This help me superimposed the new on the surface of the old. As I walked around the village asking people to strike any pose, I had this growing feeling that I was photographing inner city youth in Washington DC where I had been for years. Also their poses were reminiscent of some of Kehinde Wiley’s subject in his outsized portrait paintings. Most of my subject I spoke to said they want to go «America» based on what they have seen on TV and some just want to feel «cool» like the youth they have seen on American movies. Hence I titled the body of work American Invasion.

Αμερικανική εισβολή, 2010 American Invasion, 2010

187

Post – Colonial Photo Studio

188

Yee I-Lann (Μαλαισία) / Yee I-Lann (Μαlaysia)

Στη Σπουδή για τον μαλαίσιο άρρενα του Lamprey I & II, οικειοποιήθηκα τις εθνογραφικές φωτογραφίες του John Lamprey μετωπιαία και πλάγια όψη μαλαίσιου άρρενος,π. 1868-69. Έχει σημασία πως ανακάλυψα αυτήν την εικόνα σε ένα βιβλίο με τίτλο Φωτογραφία: Μια πολιτισμική ιστορία της Mary Warner Marien. Η πρωτότυπη εκτύπωση άνθρακα του μαλαίσιου άντρα του John Lamprey βρίσκεται πλέον στο Βασιλικό Ανθρωπολογικό Ίδρυμα της Μεγάλης Βρετανίας και Ιρλανδίας στο Λονδίνο. Δεν ήμουν βέβαιη γιατί ήθελα να ακολουθήσω την εικόνα του John Lamprey και τι ακριβώς ζητούσα από αυτήν. Οι δύο άνδρες, τόσο το υποκείμενο όσο και ο φωτογράφος, με είχαν στοιχειώσει, ίσως εξαιτίας του πάθους που έκρυβε το αποτραβηγμένο βλέμμα του μαλαίσιου άντρα, της κόσμιας γύμνιας του σώματός του, του μετρημένου βλέμματος του φωτογράφου. Υποψιάζομαι πως το κίνητρό μου για να θέλω να «ξανακοιτάξω» αυτήν την εικόνα ήταν να μελετήσω τις σχέσεις μεταξύ των «βλεμμάτων», του δικού μου συμπεριλαμβανομένου, και να προσπαθήσω να επανατοποθετήσω το βλέμμα αυτό. Ήθελα επίσης να δω εάν αυτή η εικόνα ενός αποικιακού παρελθόντος, μια εικόνα που αφορούσε την εξουσία και τον «άλλον» μπορούσε να αλλάξει σημασία και να ενδυναμωθεί σε έναν μετα-αποικιακό κόσμο και ποια θα μπορούσε να είναι η αντανάκλασή του στο σύγχρονο περιβάλλον μας. Εντούτοις, ήταν μια προβληματική διαδικασία, όπως είναι κάθε αλλαγή ή αντιπαράθεση με αποχρώσεις –ο παραμικρός εικαστικός σπασμός, το παραμικρό τέχνασμα, η παραμικρή επεξεργασμένη γραμμή του ματιού, έφερνε στην επιφάνεια συνδηλώσεις και σημασίες, γινόταν το χρονικό ενός καινούργιου βιασμού, ο απολογισμός προθέσεων με τις οποίες δεν αισθανόμουν άνετα. Η μόνη «βολική» λύση που βρήκα για να συνομιλήσω με τον μαλαίσιο άντρα του John Lamprey ήταν να τον κόψω από την εικόνα, να αφήσω μόνον την ανάμνηση της παρουσίας του και της εμπειρίας του στην εποχή μας, σήμερα που η κοινωνία μας έχει πια την εμμονή να πλαισιώνει, να καταμετρά, να καταλογογραφεί τις ταυτότητες και να υποτάσσει το πλήθος σε έννοιες φυλετικής ανωτερότητας και «ετερότητας».

In Study of Lamprey’s Malayan Male I & II, I have appropriated John Lamprey’s Ethnographic photographs Front and Profile Views of a Malayan Male, c. 1868-69. Significantly, I found this image in a book titled Photography: A Cultural History by Mary Warner Marien. The original carbon print of John Lamprey’s Malayan Male now resides at the Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland, in London. I was uncertain of why I wanted to pursue John Lamprey’s image and what exactly I wanted from it. The men «got me», both the subject and photographer, perhaps because of the pathos of the Malayan Male’s averted gaze, his figure’s demeaning nakedness and the measured gaze of the photographer. I suspect my motivations for wanting to «re-look» this image was to study the relationships within «the gaze», my own included, and to try an re-position this gaze. I also wanted to see if this image from a colonized past, about power and an «other», could change its meaning and be empowered in a post-colonial world and how that may reflect in our contemporary surroundings. It was a problematic process however, as every nuanced change or juxtaposition — every figurative twitch, every prop, every manipulated eye-line, asserted connotations and meaning, chronicled a kind of further violation, inventory of agenda that I was uncomfortable with. The only «comfortable» solution I found to address John Lamprey’s Malayan Male was to cut him out, leaving a memory of his presence and experience in our time—when our society is particularly obsessed with framing, measuring, indexing identities and subjugating its populace to notions of racial supremacy and «otherness».

Σπουδή για τον μαλαίσιο άρρενα του Lamprey Ι & ΙΙ, 2008 Study of Lamprey’s Malayan Male Ι & ΙΙ, 2008

189

Post – Colonial Photo Studio

190

Yee I-Lann (Μαλαισία) / Yee I-Lann (Μαlaysia)

Μέχρι τη δεκαετία του 1980 μόνον η ανώτερη τάξη και ένα μικρό μέρος της μεσαίας τάξης της Μαλαισίας είχε τα μέσα για να αποκτήσει φωτογραφικές μηχανές. Ο υπόλοιπος πληθυσμός ήταν υποχρεωμένος να καταφεύγει στα φωτογραφικά εργαστήρια. Μια κανονική παρέλαση νεαρών Μαλαίσιων φωτογραφήθηκε στα φωτογραφικά εργαστήρια, δημιουργώντας χωρίς να το θέλει ένα λεπτομερές κοινωνικοπολιτισμικό αρχείο με μύχιες εικόνες γεμάτες αθωότητα από την εποχή που δημιουργήθηκε η Μαλαισία. Βασιζόμενη στο αρχείο των εμπορικών φωτογραφικών εργαστηρίων, η Yee I- Lan κατασκεύασε αυτό που θα μπορούσε να αποτελεί την «μαλαισιακότητα» της περιόδου από το 1977 έως το 1982, μέσα από τις προσωπικές τελετές μνήμης των μαζών.

Until the 1980s, only the upper class and a small part of the middle class in Malaysia could afford photo cameras. The rest of the population had to rely on photo studios. A procession of new Malaysians had themselves photographed in photo studios, unintentionally creating a detailed social-cultural archive with images full of innocent and intimacy from the period in which Malaysia was formed. Based on the archive of commercial photo studios, Yee I-Lann constructed what might constitute «Malaysian-ness» in the period of 1977 to 1982 through the personal commemorations of the masses.

Μαλαισιάνα, 2002 Malaysiana, 2002

191

Post – Colonial Photo Studio

192

Angki Purbandono (Indonesia)

Οι τοπικές εμπορικές φωτογραφίες εργαστηρίου έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη δημιουργία της προσωπικής ταυτότητας, είτε της πραγματικής σου ταυτότητας είτε της ταυτότητας που θα ήθελες να αποκτήσεις. Και είναι πολύ εύκολο! Το μόνο που χρειάζεται είναι να πεις τι θέλεις: θέλεις να γίνεις μουσικός, δάσκαλος του Καράτε, άριστος μαθητής; Μην ανησυχείς για την αλήθεια, κανείς στο στούντιο δεν πρόκειται να επιβεβαιώσει την αυθεντικότητά σου. Μόλις ακούσεις το κλικ, μπορείς να δείξεις τη φωτογραφία όπου θέλεις και να πεις: Ναι… Αυτός είμαι εγώ! Δέκα μυστικά για να δημιουργήσεις τη δική σου ταυτοτική φωτογραφία: 1. Αποφάσισε τι θέλεις να γίνεις. 2. Προετοίμασε τον εξοπλισμό της ταυτότητάς σου. 3. Πήγαινε στο επαγγελματικό φωτογραφικό εργαστήριο και βεβαιώσου πως έχουν ποικιλία από φόντα (είναι πολύ χρήσιμα για την υποστήριξη της ταυτότητάς σου). 4. Ζήτησε από τους φίλους σου να σε συνοδεύσουν στο εργαστήριο. 5. Διάλεξε το κατάλληλο φόντο για τη φωτογραφία σου. 6. Εμπιστεύσου τον φωτογράφο του εργαστηρίου· αυτός ξέρει πώς να αναδείξει το στυλ σου μπροστά στην κάμερα. 7. Μην ξεχάσεις να κρατήσεις την απόδειξη. Θα την χρειαστείς για να παραλάβεις τη φωτογραφία σου. 8. Αφού παραλάβεις τη φωτογραφία σου, βάλε την στην κατάλληλη κορνίζα. 9. Τοποθέτησέ την στον τοίχο ή πάνω σε ένα τραπέζι. Απλώς βεβαιώσου πως την έχεις βάλει σε μέρη που φαίνονται με την πρώτη ματιά. 10. Τι; Άκουσες κάποιους να θαυμάζουν ή να σχολιάζουν τη φωτογραφία σου; Τέλεια! Τότε μην γίνεσαι εγωπαθής.

Local commercial photo studios has had important role creating one’s identity, your own identity or the identity you want to be. And it’s very easy! You just need to define which identity you want: a musician, a Karate master, a very good student, and not to worry about the truth because nobody in the studio will reconfirm your authenticity. After you heard the sound of ‘click’, you can display it in wherever you want, and you can say: yeah...that’s me! Ten Tips to create your-own-identity photograph: 1. Decide what you want it to be. 2. Prepare the equipments of your identity. 3. Go to your professional photo studio, and make sure they have variety of backdrops (very useful to support your new identity). 4. Ask your friends to accompany you to the studio. 5. Pick the most appropriate backdrops for your photograph. 6. Trust the studio photographer to define your style in front of the camera. 7. Don’t forget to keep the receipt. You’ll be needed it to pick up your photograph. 8. After picked up the photograph, put it on a suitable frame. 9. Display it on the wall or on top of a table. Just make sure that you display it in the places where people can see it easily. 10. What? You heard other people’s admiring or make comments on your photograph? Yeah, just don’t be a bigheaded then.

Top Collection, 2007

193

Post – Colonial Photo Studio

194

Andrea Stultiens (Ολλανδια)/ Andrea Stultiens (The Netherlands)

Λίγους μήνες πριν ο κόσμος δει το 2012, ένα βίντεο το οποίο ζητούσε τη σύλληψη του Joseph Kony, μου ζητήθηκε να τραβήξω φωτογραφίες για μια ΜΚΟ που δούλευε στη Βόρεια Ουγκάντα. Έκανε τόσο ζέστη όση με είχαν προειδοποιήσει ότι θα έκανε. Η γλώσσα ακουγόταν παράξενη. Είδα καλύβες τόσο κοντά τη μία στην άλλη που άλλαξα την εντύπωση που είχα για το πώς είναι ένα στρατόπεδο προσφύγων. Λίγες ημέρες στη φυσαλίδα της ΜΚΟ ήταν αρκετές για να τραβήξω κάποια πορτρέτα κατά παραγγελία και να νιώθω την ανάγκη να δραπετεύσω έστω και λίγο. Τελικά επισκέφτηκα ένα τοπικό φωτογραφικό εργαστήριο στην πόλη. Εκεί συνάντησα τον Moses Ocitti τον οποίον, όταν ήταν παιδί είχε απαγάγει ο Στρατός της Αντίστασης του Κυρίου του Joseph Kony και έκτοτε ζει με ένα θραύσμα χειροβομβίδας στο κεφάλι. Ο Μoses με ξενάγησε στο Κίντγκαμ το οποίο αποδείχτηκε πως είχε έξι φωτογραφικά εργαστήρια. Το παλαιότερα ιδρύθηκε το 2006. Το στούντιο έχει σε διαθέσιμα φόντα λίγο πολύ ολόκληρο τον κόσμο. Το πιο δημοφιλές φόντο είναι οι ολλανδικές τουλίπες. Ένιωσα σαν το σπίτι μου.

A few months before the world saw a video calling for the arrest of Joseph Kony in 2012, I was asked to make photographs for an NGO working in northern Uganda. It was just as hot as I was told it would be. The language sounded strange. I saw huts placed closely together that shook up the image I had in my head of a refugee camp. Living in the NGO bubble for a few days resulted in a set of commissioned portraits, and in me trying to escape the bubble for a moment by visiting a local photo studio in town. Here I met Moses Ocitti, who was abducted by Kony’s Lord’s Resistance Army as a child and lives with a grenade splinter in his head. Moses is happy to show me around Kitgum, which turns out to have six photo studios. The oldest one was founded in 2006. The studio’s make more or less the whole world available as a backdrop. Most popular are Dutch tulips. I felt at home.

Στούντιο Κίντγκαμ, Ουγκάντα (από τη σειρά Crafted, About Making and Taking), 2012 Kitgum Studio, Uganda (from the series Crafted, About Making and Taking), 2012

195

Post – Colonial Photo Studio

196

Dow Wasiksiri (Ταϊλάνδη) / Dow Wasiksiri (Τhailand)

Η αγορά του Καντ Λουάνγκ είναι η μεγαλύτερη αγορά στο βόρειο κομμάτι της Ταϊλάνδης και βρίσκεται στις όχθες του Ποταμού Πινγκ στην Τσιανγκμάι. Ο πλούτος και η ποικιλία της έχουν καταστήσει την πολύβουη και ζωντανή αυτή αγορά έναν ενδιαφέροντα τόπο. Για το λόγο αυτό ενδιαφέρθηκα να φωτογραφίσω τους διαφορετικούς ανθρώπους και χαρακτήρες της περιοχής της αγοράς. Εστίασα κυρίως στον τρόπο με τον οποίον ντύνονται οι άνθρωποι προκειμένου να εκφραστούν χωρίς να χρειάζεται να ακολουθούν τις επιταγές της μόδας και ο καθένας είναι μοναδικός με τον δικό του τρόπο. Επίσης κοιτάζω την αγορά ως έναν τοπικό οίκο μόδας, συναντάς πολλά ενδυματολογικά στιλ, εδώ όμως δεν πουλάνε μονάχα ρούχα, μπορείς να αγοράσεις σχεδόν τα πάντα, φαγητό, χειροτεχνήματα, παπούτσια, καλλυντικά, για να πούμε μόνον κάποια από αυτά. Ακόμη και τα φόντα των πορτρέτων μου έχουν αγοραστεί από την αγορά αυτή. Δουλεύω ως εξής: εντοπίζω τους χαρακτήρες που ντύνονται κάπως ξεχωριστά σε σχέση με τον κανόνα και τους ζητώ να φωτογραφηθούν. Έπειτα τρέχω να αγοράσω τα φόντα που ταιριάζουν με τα υποκείμενά μου, αυθόρμητα και χωρίς πολλή σκέψη. Είναι επίσης αυτός ένας τρόπος για να πω πως η αγορά παρέχει ό,τι χρειαζόμαστε. Ξεκίνησα το έργο αυτό το 2010, γνωρίζοντας ότι το 2011, η αγορά θα γιόρταζε τα εκατό της χρόνια.

Kad Luang market is the largest market in the Northern part of Thailand and is situated by the Ping River in Chiangmai. Its richness and diversity makes this busy and lively market an interesting place. That’s why I was interested in photographing the people and their different characters around the market area. I focused mainly on how people dress to express themselves without having to follow fashion trends, each and everyone is unique in their own way. I also look at the market as a local fashion house, many styles of clothing can be found there, but not only do they sell clothes, you can also buy almost anything there - food, handicrafts, shoes, cosmetics, just to name a few. Even the backdrops to my portraits are bought from this market. The way I work is to find the characters who dress quite loud from the norm and single them out to be photographed. I then run off to buy the backdrops to go with my subjects, very spontaneously and very raw. This is also my way of showing that the market supplies everything when needed. I started this project in 2010 knowing that in 2011 the market will be holding its 100 years celebration.

Η μόδα στην αγορά του Καντ Λουανγκ, στην Τσιανγκμάι της Ταϊλάνδης, 2012 The Fashion in Kad Luang Market, Chiangmai, Thailand, 2012

197

Post – Colonial Photo Studio

198

Victor Ehikhamenor is a visual artist, photographer and writer. He has a BA degree in English and Literature, Msc. in Technology Management and Masters of Fine Art (MFA) from University of Maryland, College Park, USA. Ehikhamenor has been prolific in producing abstract, symbolic and ethnographic works shown in Nigeria and United States. He has published numerous fiction and essays in world journals and magazines. His art works have been used as book/journal/magazine covers by major authors and publishers. He was the pioneer Creative Director of Next newspapers. He is currently the CEO/ Editor-in-Chief of Nigeria’s oldest newspaper, Daily Times Nigeria (www.dailytimes.com.ng) He maintains a studio in Lagos, Nigeria and Maryland, USA. Yee I-Lann (b. 1971, Sabah, Borneo Malaysia) received her BA in Visual Arts from the University of South Australia, Adelaide in 1992, majoring in photography and cinematography. I-Lann has gained recognition internationally for her distinctive photomedia-based practice, which seeks resonances across history, landscape, memory and cultural identity. Such layers necessitate an extensive and multi-layered visual vocabulary drawn from historical references, popular culture, topography, archives and everyday objects. She has taken part in numerous exhibitions including the latest Negotiating Home: History and Nation at Singapore Art Museum, Singapore, 2011; Inner Voices, 21st Century Museum of Contemporary Art, Kanazawa, Japan (2011). Her major solo exhibitions were Horizon (2003) and Boogeyman (2010) both in Kuala Lumpur, Malaysia. Angki Purbandono (b. 1971) studied at he Indonesian Institute of Art majoring in photography. He is one of the founding members of Mes 56, the most active photography collective based in Yogyakarta, Indonesia. His exploration of the photography medium has granted him recognition within Indonesian contemporary art scene most notably his experiment with non-camera produce work, which he called “Scanography.” His latest solo exhibition is Top Pop at S.Bin.Art Plus Gallery in Singapore. Recently he is commissioned for JogArt in Yogyakarta in 2012. First place goes to Andrea Stultiens whose practice is difficult to categorise which makes it intriguing from the start. Stultiens is using photographic narratives to better understand the relationship between Africa and the West. Working with found photographs, she creates new and unexpected meanings by re-categorising and editing vernacular images and mixing them with her own photographs, research and writings. Dow Wasiksiri (1970) went to high school in Wellington, New Zealand and moved to California to study film, photography, radio and television broadcasting. After returning to Thailand in the early 1980s he began his photographic career shooting for leading Thai fashion magazines. Since founding his studio PERSONA in 1983, Dow has been one of the country’s most sought after commercial photographers with jobs taking him around the world. His last participated exhibition was in Foto Freo 2008: The City of Fremantle Festival of Photo Exhibition Kulcha, Fremantle Western Australia.

Ο Victor Ehikhamenor είναι εικαστικός, φωτογράφος και συγγραφέας. Έχει πτυχίο Αγγλικής γλώσσας και λογοτεχνίας, Μεταπτυχιακό (Msc) στη Διαχείριση τεχνολογίας και Μεταπτυχιακό (MFA) στις Καλές Τέχνες από το Πανεπιστήμιο του Κόλετζ Παρκ, στο Μαίριλαντ των ΗΠΑ. Ο Ehikhamenor έχει δημιουργήσει πολλά αφαιρετικά, συμβολικά και εθνογραφικά έργα που έχουν παρουσιαστεί στη Νιγηρία και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Έχει δημοσιεύσει πολυάριθμα διηγήματα και δοκίμια σε επιθεωρήσεις και περιοδικά παγκοσμίως. Τα έργα του έχουν χρησιμοποιηθεί ως εξώφυλλα βιβλίων, επιθεωρήσεων, βιβλίων από μείζονες συγγραφείς και εκδότες. Ήταν ο πρωτοπόρος Δημιουργικός Διευθυντής των εφημερίδων Next. Είναι την περίοδο αυτή ο ΔΣ και Εκδότης της παλαιότερης εφημερίδας της Νιγηρίας, της Daily Times Nigeria (www. dailytimes.com.ng). Έχει εργαστήρια στο Λάγος της Νιγηρίας και στο Μαίριλαντ των ΗΠΑ. Η Yee I-Lann (γ. 1971, Σάμπα, Βόρνεο, Μαλαισία) πήρε το πτυχίο της στις Εικαστικές Τέχνες από το Πανεπιστήμιο της Νοτίου Αυστραλίας στην Αδελαΐδα το 1992, με ειδίκευση στη φωτογραφία και τον κινηματογράφο. Η I-Lann απέκτησε διεθνή αναγνώριση με την ξεχωριστή φωτοκεντρική τεχνική της η οποία αναζητά αντηχήσεις στην ιστορία, το τοπίο, τη μνήμη και την πολιτισμική ταυτότητα. Οι διαστρωματώσεις αυτές απαιτούν ένα ευρύ και πολυστρωματικό εικαστικό λεξιλόγιο το οποίο αντλεί από ιστορικές παραπομπές, τη λαϊκή κουλτούρα, την τοπιογραφία, τα αρχεία και τα καθημερινά αντικείμενα. Έχει πάρει μέρος σε πολυάριθμες εκθέσεις οι οποίες περιλαμβάνουν τις Negotiating Home: History and Nation at Singapore Art Museum, Singapore, 2011· Inner Voices, 21st Century Museum of Contemporary Art, Καναζάβα, Ιαπωνία (2011). Οι μεγαλύτερες ατομικές της εκθέσεις ήταν η Horizon (2003) και η Boogeyman (2010) οι οποίες διοργανώθηκαν στην Κουάλα Λουμπούρ της Μαλαισίας. Ο Angi Purbandono (γ. 1971) σπούδασε στο Ινδονησιακό Ίδρυμα Τέχνης με πτυχίο στη φωτογραφία. Είναι ένα από τα ιδρυτικά μέλη του Mes 56, της πιο δραστήριας φωτογραφικής κολεκτίβας με έδρα τη Γιογκιακάρτα της Ινδονησίας. Οι έρευνές του στο μέσο της φωτογραφίας του έχουν χαρίσει αναγνώριση στη σύγχρονη ινδονησιακή σκηνή της τέχνης, ειδικότερα τα πειράματά του σε έργα που έχουν παραχθεί χωρίς τη διαμεσολάβηση της κάμερας, τα οποία αποκαλεί «Σκανογραφίες». Η τελευταία του ατομική έκθεση είναι η Τop Pop στην γκαλερί S. Bin Art Plus της Σιγκαπούρης. Πρόσφατα, το 2012, του γίνει ανάθεση από την JogArt της Γιογκιακάρτα. H πρακτική της Andrea Stultiens είναι δύσκολο να κατηγοριοποιηθεί, κάτι που από την αρχή κινεί την περιέργεια. Η Stultiens χρησιμοποιεί φωτογραφικές αφηγήσεις για να καταλάβει καλύτερα τη σχέση μεταξύ Αφρικής και Δύσης. Δουλεύοντας με ευρεθείσες φωτογραφίες, δημιουργεί νέες και αναπάντεχες σημασίες, επανακατηγοριοποιώντας και μοντάροντας καθημερινές εικόνες τις οποίες αναμιγνύει με τις δικές της φωτογραφίες, την έρευνα και τα κείμενά της. Ο Dow Wasiksiri (1956) πήγε σχολείο στο Γουέλινκτον της Νέας Ζηλανδίας και μετακόμισε στην Καλιφόρνια για να σπουδάσει κινηματογράφο, φωτογραφία, ραδιόφωνική και τηλεοπτική μετάδοση. Αφού επέστρεψε στην Ταϊλάνδη στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ξεκίνησε την φωτογραφική του σταδιοδρομία, κάνοντας φωτογραφίες για τα μεγαλύτερα ταϊλανδέζικα περιοδικά μόδας. Από τότε που ίδρυσε το δικό του φωτογραφικό εργαστήριο, το PERSONA, το 1983, ο Dow είναι ένας από τους πλέον περιζήτητους εμπορικούς φωτογράφους της χώρας με παραγγελίες που τον φέρνουν να ταξιδεύει σε ολόκληρο τον κόσμο. Η τελευταία έκθεση στην οποία συμμετείχε ήταν στη Foto Freo 2008: The City of Fremantle Festival of Photo Exhibition Kulcha, Fremantle Δυτική Αυστραλία.

199

Συνεργασιεσ

Collaborations

Συνεργασιεσ / Collaborations

202

The contribution of Thessaloniki to modern greek literature

Η εισφορά της Θεσσαλονίκης στη νεοελληνική λογοτεχνία

It is exactly this singularity of the literary production of Thessaloniki, which «cultivated new psychologies and established new ways of expression», that the Literary Scene of «Para Thin Alos» aspires to present for the first time and which may become in the following years a dynamic literary festival for poets and writers from the Mediterranean and the Balkans ― and more.

Αυτή την ιδιαιτερότητα των λογοτεχνών της Θεσσαλονίκης, που «καλλιέργησαν νέες ψυχικές διαθέσεις και επέβαλαν καινούριους εκφραστικούς τρόπους», φιλοδοξεί να παρουσιάσει η Λογοτεχνική Σκηνή του «Παρά θιν’ αλός», που διοργανώνεται για πρώτη φορά και μπορεί να εξελιχθεί, τα επόμενα χρόνια, σε ένα δυναμικό λογοτεχνικό φεστιβάλ για ποιητές και πεζογράφους από τις χώρες της Μεσογείου και τα Βαλκάνια ― αλλά όχι μόνο.

This year’s Literary Scene, organised for the first time and including three days full of events (14, 15 and 16 September, «Melina Merkouri Theatre» at the Municipality of Kalamaria, all three days from 19.30, free entrance) is prepared to offer a panorama of the rich and diverse contribution of the city to the Modern Greek literature; it is a panorama that combines different arts and makes the best of the possibilities and facilities offered by today’s sophisticated technology.

Η φετινή, πρώτη διοργάνωση, σε ένα τριήμερο εκδηλώσεων (14, 15 και 16 Σεπτεμβρίου, Δημοτικό Θέατρο Καλαμαριάς «Μελίνα Μερκούρη», ώρα έναρξης 7.30 μ.μ., με ελεύθερη είσοδο), φιλοδοξεί να λειτουργήσει σαν ένα πανόραμα της πλούσιας και ποικιλόχρωμης εισφοράς της πόλης στην εγχώρια λογοτεχνία· πανόραμα που συνδυάζει διαφορετικές μεταξύ τους τέχνες και αξιοποιεί τις δυνατότητες και τις ευκολίες που παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία.

n its 100 years of presence in the Modern Greek literary tradition, Thessaloniki has made such a significant contribution with numerous revolutionary poets, writers and essayists as well as avant-garde journals that it has rightfully gained the title of a remarkable cultural centre and has made many literary scholars refer to the «School of Thessaloniki» despite the difficulty in classifying its writers in any way, since they are undoubtedly the participants of a literary tradition without frontiers.

τα 100, μέχρι τώρα, χρόνια του νεοελληνικού της βίου, η Θεσσαλονίκη εισέφερε στα εγχώρια γράμματα πληθώρα πρωτοποριακών ποιητών, πεζογράφων και δοκιμιογράφων, καθώς και επιδραστικών περιοδικών, σε βαθμό που η πόλη να αναδειχθεί σε ιδιαίτερα αξιόλογο πνευματικό κέντρο, κάνοντας πολλούς ιστορικούς και μελετητές της λογοτεχνίας να μιλούν για «Σχολή Θεσσαλονίκης», παρότι δεν είναι εύκολο να ομαδοποιηθούν με οποιονδήποτε τρόπο οι συγγραφείς της, καθώς έχουν αποδειχθεί μέτοχοι μιας δίχως σύνορα λογοτεχνικής παράδοσης και πράξης.

The programme for each of the three days of events is organised as follows:

Η δομή κάθε βραδιάς περιλαμβάνει

• Two 20 minute presentations on the literary tradition of Thessaloniki during the period 1912-2012, in other words on all literary milestones of that time. Speakers: 14.9 Dinos Christianopoulos, poet and researcher of the literary history of Thessaloniki (Literature of the period 1912-1932); Alexis Ziras (literary critic, president of the Hellenic Authors Society, (Literature of the period 1933-1945); 15.9 Dimitris Kokoris, philologist and author (Literature of the period 1946-1955); Venetia Apostolidou, associate professor at the Aristotle University of Thessaloniki (Literature of the period 1956-1970); 16.9 Thanassis Markopoulos, philologist, poet and literary critic (Literature of the period 1971-1980); Vagelis Chatzivassileiou, literary critic, (Literature of the period 1981-present).

• Δύο 20λεπτες εισηγήσεις για τη λογοτεχνία της Θεσσαλονίκης την περίοδο 1912-2012, δηλαδή για το τι σημαντικό συμβαίνει στη λογοτεχνική παραγωγή στο διάστημα αυτό. Ομιλητές: 14.9 Ντίνος Χριστιανόπουλος, ποιητής και μελετητής της λογοτεχνικής ιστορίας της Θεσσαλονίκης (θα μιλήσει για την περίοδο 1912-1932)· Αλέξης Ζήρας (κριτικός λογοτεχνίας, πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Συγγραφέων, θα μιλήσει για την περίοδο 1933-1945) 15.9 Δημήτρης Κόκορης (φιλόλογος, συγγραφέας, θα μιλήσει για την περίοδο 1946-1955)· Βενετία Αποστολίδου (αναπληρώτρια καθηγήτρια Α.Π.Θ., θα μιλήσει για την περίοδο 1956-1970) 16.9 Θανάσης Μαρκόπουλος (φιλόλογος, ποιητής και κριτικός, θα μιλήσει για την περίδο 1971-1980), Βαγγέλης Χατζηβασιλείου (κριτικός λογοτεχνίας, θα μιλήσει για την περίοδο 1981-σήμερα).

• Projections of short videos as a tribute to important writers and poets who are not here to read or talk about their works ( among them Stelios Xefloudas, G. Th. Vafopoulos, N. G. Pentzikis, Zoe Karelli, Ν. Bakolas, Tolis Kazantzis, Anestis Evangelou, G. Ioannou, Elias Petropoulos, Tasos Chatzitatsis).

• Προβολή μικρών σχετικών βίντεο με σημαντικούς λογοτέχνες που δεν ζουν πια να διαβάζουν λογοτεχνικά τους κείμενα ή να μιλούν για το έργο τους ( από τους Στέλιο Ξεφλούδα, Γ. Θ. Βαφόπουλο, Ν. Γ. Πεντζίκη, Ζωή Καρέλλη μέχρι τους Ν. Μπακόλα, Τόλη Καζαντζή, Ανέστη Ευαγγέλου, Γ. Ιωάννου, Ηλία Πετρόπουλο, Τάσο Χατζητάτση).

• Reading of poetry and fiction by contemporary poets and writers, well-known and emerging ones.

• Ανάγνωση ποίησης και πεζογραφίας από σημερινούς λογοτέχνες, από τους καθιερωμένους μέχρι τους νεότατους.

• The music part of the events was organised with the participation of: Idée Fixe ensemble (Dimitris Leontzakos - clarinet, Nikolos Dimopoulos – flute, Erato Alakiozidou-piano); Dora Baka - vocals and Transcription Ensemble (Giorgos Kandylidis - violin, Christos Gribas cello, Nikos Zafranas - piano); String Quartet x-pause (Christina Lazaridou - violin, Miguel Michailidis - violin, Thanassis Sourgounis - viola, Giannis Stefos - cello).

• Στο μουσικό μέρος των τριών εκδηλώσεων συμμετέχουν οι μουσικοί και τα σχήματα: Idée Fixe ensemble (Δημήτρης Λεοντζάκος - κλαρινέτο, Νικολός Δημοπουλος – φλάουτο, Ερατώ Αλακιοζίδουπιάνο)· Δώρα Μπάκα - τραγούδι και Transcription Ensemble (Γιώργος Κανδυλίδης - βιολί, Χρήστος Γρίμπας - Βιολοντσέλο, Νίκος Ζαφρανάς - πιάνο)· Κουαρτέτο εγχόρδων x-pause (Χριστίνα Λαζαρίδου - βιολί, Μιγκέλ Μιχαηλιδης - βιολί, Θανάσης Σουργκούνης - βιόλα, Γιάννης Στέφος - τσέλο).

The coordination of the Literary Scene is by Giorgos Kordomenidis, author and director of the literary journal ‘Entefktirio’ (journal | publications | events).

Τη Λογοτεχνική Σκηνή συντονίζει ο συγγραφέας Γιώργος Κορδομενίδης, που διευθύνει το «Εντευκτήριο» (περιοδικό | εκδόσεις | εκδηλώσεις).

203

Συνεργασιεσ / Collaborations

204

Para thin alos 2012

Παρά θίν αλός 2012

rowing up as a musician in Thessaloniki is something like a geographical fetish. With the stubbornness of an outsider, the «erotic» «co-capital» has probably never ceased to reflect its distance from the centre of power: to define itself by adding or subtracting points in relation to Athens.

Since I have not received a classical education, perhaps I wouldn’t be the right person to speak about the rich tradition of the city in such music genres such as the urban folk music and the folk music. What I can say for sure though, based on my personal experience, is that during my university studies musical education in Thessaloniki was beginning to converse more and more with the European one. Perhaps not on equal terms, but still it was able to look at it straight in the eye. The conversation for the celebration of the 100 years of Thessaloniki in the light of music is a priori within two arbitrary contexts. On the one hand, the time frame itself: as it is with all kinds of birthdays, when a round number comes up, it is an attractive opportunity for assessment and meditation, but it does not necessarily coincide with the real time and the biological circle of institutions, trends and society itself. On the other hand, the definition of the «Music creation of Thessaloniki» needs to be further clarified: is it a registered classification of the place of birth or residence, or do we maybe recognize those qualitative characteristics that define a ‘school’ and a style? During the organisation of this conference I had the chance to talk with musicians, composers, researchers and critics, however, there was no sign of accord as to the most significant points, or to the way of narration. What can be considered as mainstream and what underground culture, their prime or even their kitsch version are fields often separated by very thin lines. Is it about a linear history of evolution and transmutation of the city or about a history which repeats itself making circles and presenting similarities depending on the time period? Could the history of music be connected to the social stratification and the demands of that time, or is it that the city favoured the underground hybridations of various groups and trends? Finally, is the history of music simply the history of institutions, or was it written by groups of friends and the city people? Continuing our cooperation on occasion of «Para thin alos» from last year, our aim, this year also, is for all of us musicians, visual artists and literature writers to co-exist, to shed some light, through our art, on the various parts of history; to find common starting points and to take a closer look at the diversity of trends that have unfolded in the last one hundred years. One thing is certain though: in between the Byzantine tradition, the rebetiko and the art song, the urban folk song and the so-called «soft song», the jazz, the classical music and the avantgarde, the history of the city cannot be depicted as a smooth straight line. Let us hope that the conversation about it will prove to be equally exciting.

Antonis Sousamoglou Concertmaster violinist of the Thessaloniki State Symphony Orchestra Coordinator of the Conference

ο να μεγαλώνεις σαν μουσικός στη Θεσσαλονίκη, είναι κάτι σαν γεωγραφικό φετίχ. Κουβαλώντας σε μεγάλο βαθμό το πείσμα του αουτσάιντερ, η «ερωτική» «συμπρωτεύουσα» μάλλον δεν σταμάτησε ποτέ να καθρεφτίζει την απόστασή της από το κέντρο εξουσίας: να ορίζει τον εαυτό της σε βαθμούς συν ή πλην σε σχέση με την Αθήνα. Προερχόμενος από τον κλασικό χώρο, δεν θα ήμουν ο καταλληλότερος να μιλήσω για την πλούσια παράδοση της πόλης σε πιο λαϊκά και παραδοσιακά είδη. Αυτό που μπορώ όμως να καταθέσω από την προσωπική μου εμπειρία είναι πως στα χρόνια των σπουδών μου η μουσική εκπαίδευση στην Θεσσαλονίκη άρχισε να συνομιλεί όλο και περισσότερο με την αντίστοιχη Ευρωπαϊκή. Ίσως όχι ακόμα επί ίσοις όροις, αλλά κοιτάζοντας την στα μάτια. Η συζήτηση για τα εκατόχρονα της Θεσσαλονίκης με πρίσμα τη μουσική, εμπεριέχει εξ ορισμού δυο αυθαίρετα πλαίσια. Αφ’ ενός το ίδιο το χρονολογικό πλαίσιο: όπως όλα τα γενέθλια, κάθε στρογγυλός αριθμός είναι μια ελκυστική ευκαιρία για απολογισμό και στοχασμό, αλλά δεν σχετίζεται απαραίτητα με τον πραγματικό χρόνο και τους βιολογικούς κύκλους θεσμών, τάσεων και κοινωνίας. Αφ’ ετέρου ο ίδιος ο ορισμός της «Μουσικής δημιουργίας της Θεσσαλονίκης» χρήζει αποσαφήνισης: είναι μια ταξινόμηση ληξιαρχική – τόπου γέννησης ή κατοικίας, ή μήπως αναγνωρίζουμε ποιοτικά χαρακτηριστικά που ορίζουν μια «σχολή» και μια τεχνοτροπία; Στα πλαίσια της διοργάνωσης αυτού του Συνεδρίου, συνομίλησα με πολλούς μουσικούς, συνθέτες, μελετητές και κριτικούς αλλά δεν φάνηκε να υπάρχει σύμπνοια ούτε ως προς για τα σημαντικότερα σημεία, αλλά ούτε και ως προς τον τρόπο της αφήγησης. Το τι αποτέλεσε mainstrem και τι underground κουλτούρα, τα σημεία της ακμής ή ακόμα και του κιτς, είναι πεδία με όχι πάντα ξεκάθαρες διαχωριστικές γραμμές. Πρόκειται για μια γραμμική ιστορία εξέλιξης και μεταλλαγής της πόλης ή για μια ιστορία που επαναλαμβάνεται σε κύκλους με παρόμοιες αντιστοιχίες ανά τις εποχές; είναι άραγε η μουσική ιστορία συνυφασμένη με την κοινωνική διαστρωμάτωση και τις επιταγές της εποχής, ή μήπως η πόλη ευνόησε τις υπόγειες διασταυρώσεις ομάδων και τάσεων; Και τέλος, είναι η ιστορία της μουσικής η ιστορία των θεσμών, ή μήπως γράφτηκε από τις «παρέες» και τους ανθρώπους της πόλης; Συνεχίζοντας της περσινή μας συνεργασία, στόχος μας και φέτος στο Παρά θίν αλός είναι να συνυπάρξουμε, μουσικοί, εικαστικοί και λογοτέχνες και να συμπληρώσουμε τα κομμάτια της ιστορίας, ο καθένας μέσω της τέχνης του. Να βρούμε τις κοινές μας αφετηρίες και να παρατηρήσουμε την ποικιλομορφία που εκτυλίχθηκε τα τελευταία εκατό χρόνια. Από όλα αυτά, ένα πάντως είναι σίγουρο: ανάμεσα στην βυζαντινή παράδοση, το ρεμπέτικο και το έντεχνο, το λαϊκό και το ελαφρύ, την τζαζ, την κλασική και την αβάν-γκαρντ, η ιστορία της πόλης δεν είναι μια στρωτή ευθεία γραμμή. Ελπίζουμε πως και η συζήτηση περί αυτής να αποδειχτεί συναρπαστική.

Αντώνης Σουσάμογλου Εξάρχων βιολιστής Κ.Ο.Θ. Καλλιτεχνικός συντονιστής του συνεδρίου

205

Παράλληλες εκδηλώσεις Parallel events Tanz macht Frei Civic ImagiNation

Tanz macht Frei

επιμελητησ Nικοσ Mυκωνιατησ curator Nikos Mykoniatis

Χορογράφια: Χαρίκλεια Βουτσά Choreography: Harikleia Voutsa Μουσική: Θέμις Βελένη - Κωνσταντίνος Βελένης Original Music: Themis Veleni - Konstantinos Velenis

210

Tanz macht Frei

Παράλληλες εκδηλώσεις / Parallel events

he idea of Tanz Macht Frei is based on recollections and legends of Thessaloniki. During the collection of information through a series of testimonials, it came along that, during the Interbellum, citizens danced a waltz along the seaside road, currently known as Leoforos Nikis.

The performance is not supposed to be a revival or a memorial of something that took place in the past, but to present an artistic suggestion through a creative process with that event as a starting point. Music and dance as fundamental elements of this performance refer to the classical waltz. The core may be the same, but during the performance, it is deconstructed and reconstructed again with new elements that have been added through the collaboration of the choreographer and the musicians taking part in the project. «Tanz macht Frei» as a title partly refers to Lorenz Diefenback and his 1873 novel Arbeit macht frei: Erzählung von Lorenz Diefenbach, which was established as a Nazi motto and placed at the entrances of concentration camps, and also to a quote by dancer and choreographer Pina Bausch: «Tanzt, Tanzt sonnst sind wir verloren». «Tanz macht Frei» is a performance that invites people to participate, involves its audience directly, refers both to the memory of Thessaloniki but also to its citizens, is aware of the performing arts and presents them with freedom. Nikos Mykoniatis Art Historian

ιδέα του Tanz macht Frei βασίζεται σε αναμνήσεις και μύθους της Θεσσαλονίκης. Στη διάρκεια της συλλογής πληροφοριών από προφορικές μαρτυρίες προέκυψε η πληροφορία ότι κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου πολίτες χόρεψαν ένα βαλς στην παραλιακή οδό, τη σημερινή λεωφόρο Νίκης.

Η περφόρμανς δεν έχει τη λογική της αναβίωσης ούτε της πραγματοποίησης ενός μνημοσύνου σε κάτι που συνέβη στο παρελθόν, αλλά μέσω μιας δημιουργικής διαδικασίας να παρουσιαστεί μια εικαστική πρόταση με εκκίνηση αυτό το γεγονός. Η μουσική και ο χορός σαν δομικά στοιχεία αυτής της περφόρμανς παραπέμπουν στο κλασικό βαλς. Ο πυρήνας είναι o ίδιος όμως στη διάρκεια της περφόρμανς αποδομείται και δομείται ξανά με καινούρια στοιχεία τα οποία προσέθεσαν σε συνεργασία η χορογράφος και οι μουσικοί που συμμετέχουν στο πρότζεκτ. Το Tanz macht Frei σαν τίτλος από τη μια αναφέρεται στον Lorenz Diefenbach και στο μυθιστόρημά του Arbeit macht frei: Erzählung von Lorenz Diefenbach του 1873 το οποίο κατοχυρώθηκε ως ναζιστικό μότο καθώς τοποθετήθηκε στις εισόδους των στρατοπέδων συγκέντρωσης και από την άλλη στη φράση της χορεύτριας και χορογράφου Pina Bausch Tanzt, Tanzt sonnst sind wir verloren. Το Tanz macht Frei είναι μια performance που προσκαλεί τον κόσμο να συμμετέχει, συμπεριλαμβάνει το κοινό της άμεσα, αναφέρεται τόσο στη μνήμη της Θεσσαλονίκης όσο και στους πολίτες της, γνωρίζει τις παραστατικές τέχνες και τις παρουσιάζει με ελευθερία. Νίκος Μυκωνιάτης Ιστορικός Τέχνης

May 2012

Μάϊος 2012

Τhanks

Ευχαριστίες

Aspa Foutsi for offering the Dance School for the rehearsals and for the needs of the catalogue photoshooting.

Την Άσπα Φούτση για τη διάθεση της Σχολής για την πραγματοποίηση προβών όπως και για τη φωτογράφιση για τις ανάγκες του καταλόγου.

Kostas Kafantaris for providing the Dance School for teaching the choreography to the teachers and the volunteers. Dance Scool Step Up Dance Studio and Ms. Eva Kanellis for giving us access at the wardrobe of A.F.S.

Τον Κώστα Καφαντάρη για την παραχώρηση των αιθουσών για την διδασκαλία της χορογραφίας σε δασκάλους και εθελοντές. Τη σχολή χορού Step Up Dance Studio, (Μπραντούνα 5, Θεσσαλονίκη).

Aspa Foutsi and Eleni Kougevetopoulou, for their faith and trust in our effort and also for the valuable help finding volunteers.

Την Αμερικάνικη Γεωργική Σχολή και την κυρία Εύα Κανέλλη για τη διάθεση του βεστιαρίου της Σχολής.

Giorgo Voulgaridi for his help in the process of formation of the couples where he worked as a random dancer to examine the difficulty of the kinesiology patterns in non-dancers volunteers.

Την Άσπα Φούτση και την Ελένη Κουγεβετοπούλου, για την πίστη και την εμπιστοσύνη στην προσπάθειά μας όπως και για την ιδιαίτερα σημαντική βοήθεια στην ανεύρεση εθελοντών.

Petros Dimitrakopoulos and Thalia Stefanidou because without them the idea for this project would have never been born.

Γιώργο Βουλγαρίδη για την βοήθεια στη διαδικασία σχηματισμού των ζευαγριών όπου λειτούργησε σαν δειγματολειπτικός χορευτής προκειμένου να εξεταστεί η δυσκολία των κινησιολογικών μοτίβων στους μη χορευτές εθελοντές. Τον Πέτρο Δημητρακόπουλο και τη Θάλεια Στεφανίδου καθώς χωρίς αυτούς δε θα είχε γεννηθεί η ιδέα για αυτό το project.

211

212

Tanz macht Frei

Παράλληλες εκδηλώσεις / Parallel events

Θοδωρής Σπανός / Thodoris Spanos

Dance Teachers Rodoula Goulaberi, Stelios Monachas, Yorgos Panopoulos, Eleni Tsartsafli.

Δάσκαλοι χορού Ροδούλα Γουλιαμπέρη, Στέλιος Μοναχάς, Γιώργος Πανόπουλος, Ελένη Τσαρτσαφλή.

Krousis group musicians Nikos Kiourktsis (aka tourbis), Dora Seitanidou, Tolis Mitsios, Yorgos Ananiadis, Yorgos Parotsidis (aka YuGi), Eleftheria Pantousi, Efi Zita, Sofia Theodoridi, Maria Bountouka, Maria Eleftheriadou, Fay Pagoni, Armen Nazarian, Nikos Abartzidis, Andreas Vasarmidis, Themis Sevastiadis, Makis Tziritis.

Μουσικοί ομάδας Κρούση Νίκος Κιουρκτσής (aka tourbis), Δώρα Σεϊτανίδου, Τόλης Μήτσιος, Γιώργος Ανανιάδης, Γιώργος Παροτσίδης (aka YuGi), Ελευθερία Παντούση, Έφη Ζίτα, Σοφία Θεοδωρίδη, Μαρία Μπουντούκα, Μαρία Ελευθεριάδου, Φαίη Παγώνη, Αρμέν Ναζαριάν, Νίκος Αμπαρτζίδης, Αντρέας Βασαρμίδης, Θέμης Σεβαστιάδης, Μάκης Τζιρίτης.

Rehearsal photos: Yorgos Softas.

Φωτογραφίες: Γιώργος Σοφτάς.

213

ImagiNation

επιμελητησ Μανώλης Μπαμπούσης curator Manolis Baboussis

Οργάνωση έκθεσης: ΑΣΚΤ - (Εργαστήριο Φωτογραφίας ) Exhibition organization: ASFA – Photography Studies

216

ImagiNation

Παράλληλες εκδηλώσεις / Parallel events

he Photography Studies of ASFA participates in the Action Field Kodra with a unit of video projections and photographic images created by the students of the workshop. The work exhibited is a polyphonic visual commentary created by the means provided by photography; it is a coherent entity, an audiovisual overview of various approaches and thematic areas that produces an interesting conceptual dialogue.

ο εργαστήριο φωτογραφίας της Α.Σ.Κ.Τ. συμμετέχει στο Πεδίο Δράσης Κόδρα με μια ενότητα βιντεοπροβολών και φωτογραφικών εικόνων από τους σπουδαστές του. Πρόκειται για έναν πολυφωνικό εικαστικό σχολιασμό με τα μέσα της φωτογραφίας. Ένα ενιαίο σύνολο οπτικοακουστικής σύνοψης διαφορετικών προσεγγίσεων και θεματικών, με ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον εννοιολογικό και πλαστικό διάλογο.

The themes are subjected to multiple readings, and explore issues pertaining to personal and social identity, difference and repetition, urban and natural environment.

Διαπραγματεύεται θέματα με πολλαπλές αναγνώσεις γύρω από την προσωπική και κοινωνική ταυτότητα, τη διαφορά και επανάληψη, το πολεοδομικό και το φυσικό περιβάλλον.

The work also touches on institutions, human relations and alienation. It explores the image approach and art photography as an image-painting or archive or film narration.

Θίγει τους θεσμούς, τις σχέσεις, την αλλοτρίωση. Διερευνά τη προσέγγιση στην εικόνα και την ίδια τη φωτογραφία στην τέχνη, σαν εικόνα-πίνακα ή σαν αρχείο ή σαν κινηματογραφική αφήγηση.

By use of photography media, students attempt to grasp the contradictions and complexity of reality, offering to us images made with humor or irony, with a subversive mood or a more distant eye but also with softness. Their images invite us to picture a wider community which is far more inventive and imaginative.

Η προσέγγιση των φοιτητών με τα μέσα της φωτογραφίας, επιχειρεί να καταγράψει τις αντιφάσεις και την πολυπλοκότητα της πραγματικότητας, μας δίνει εικόνες άλλοτε με χιούμορ ή ειρωνεία, με ανατρεπτική διάθεση, ή με αποστασιοποιημένη ματιά, αλλά και με τρυφερότητα. Μας καλεί να φαντασθούμε, την εικόνα μιας ευρύτερης κοινότητας, με ευρηματικότητα και φαντασία.

The image selection and montage was made by the workshop students’ archive and was edited by Manolis Baboussis, Associate Professor of Photography at ASFA. The music is by Joakim Latarjet and the production of video projections was edited by Giannis Hiotopoulos and Marilia Fotopoulou, both former ASFA students.

Η επιλογή και το μοντάζ των εικόνων έγιναν από το αρχείο έργων των φοιτητών του εργαστηρίου, με την επιμέλεια του Αναπληρωτή Καθηγητή Φωτογραφίας Μανώλη Μπαμπούση. Η μουσική είναι του Joakim Latarjet, ενώ η παραγωγή των βιντεοπροβολών έγινε με την επιμέλεια του Γιάννη Χιωτόπουλου και της Μαρίλιας Φωτοπούλου, πρώην σπουδαστών του εργαστηρίου. Θα παρουσιασθούν επίσης τυπωμένα έργα σπουδαστών του εργαστηρίου

In the Athens School of Fine Arts the Photography Studies Workshop was established in 1999. It is not a specialized orientation but an optional subject. All ASFA students are eligible to select minimum two up to six semesters.

Στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών το εργαστήριο φωτογραφίας ιδρύθηκε το 1999. Δεν είναι εργαστήριο κατεύθυνσης άλλα μάθημα επιλογής. Όλοι οι φοιτητές της Α.Σ.Κ.Τ μπορούν να το επιλέξουν από δύο έως έξι εξάμηνα.

Manolis Baboussis Μανώλης Μπαμπούσης

217

218

Παράλληλες εκδηλώσεις / Parallel events

Μαριλια Φωτοπουλου / Marilia Fotopoulou, 2012

ImagiNation

Κορινα Κασσιανου / Korina Kassianou, 2011

219

220

Παράλληλες εκδηλώσεις / Parallel events

Νικοσ Σταθοπουλοσ / Nikos Stathopoulos, 2012

ImagiNation

Βασιλησ Νουλασ / Vassilis Noulas, 2007

221

ImagiNation

222

Μαρια Μυρογιαννη

/ Maria Myrogianni, 2003

Ευαγγελια Ραφτοπουλου / Evaggelia Raftopoulou, 2011

223

Civic

επιμελητησ John Kippin curator John Kippin

226

Civic

Παράλληλες εκδηλώσεις / Parallel events

Photography in the Public Domain

hotography is the art of the public. It is one of those activities that most people take part in without really thinking about. It is as commonplace as the motor car and perhaps in the same way as the motor car, we hardly see it any more. I have often wondered what a time traveller from, say 200 years ago would make of our love affair with the motor car. Surely they would think that we had lost control of our senses. How could it be that our roads and thoroughfares are impassable because of such objects? How could they contemplate the death toll caused by accidents or that a whole nation’s economy could be reliant on the motor car, or that emissions from vehicles will make such a major contribution to pollution and climate change? How could it be that we go to war for the raw materials that will keep all of this going? And then - what could they think of photography? How could it invade every area of our lives, how could it be so ubiquitous? on the streets, on the internet, in every family album, in newspapers, advertising, pornography, television, the art gallery- so out of control! The list is endless.

How could we have developed an entire civilisation so enraptured by representation? Why? And is this what progress (as envisaged by all that enlightenment thinking) really looks like ? From a 200 year-old perspective this must be a difficult question to answer. Seen in another way though, it can be seen as a break through for the majority (I am talking here of mostly societies such as our own) the price of personal freedom apparently to travel anywhere, anytime in the case of motor cars but the creation of an entirely new way of thinking about the world - in the case of photography. This language of the visual (not really a language as it turns out at all) is charged with a confusing range of possibilities, applications, interpretations and above all intentions. This photography has flourished and grown in the C20th and we are, ourselves still trying to assess its impact. It has emerged as a part of an ecology of information that surrounds all of us and it both creates and destroys our relationship to reality. It has always lent itself to relatively inexpensive industrial scale reproduction and it only exists in the fine art market through artificial controls on its availability and its representation as a unique or limitedavailability commodity. It is on the street that photography really functions and proclaims its message to those town and city dwelling folk that are surrounded by photographic images exhorting them to live the life and consume the kit! Just as the development of photography itself followed the developing trade and economies of the C19th and C20th it is here that our culture calls to us to take notice. It is also here that it becomes clear of who controls our public spaces and for what purpose. The majority of public spaces are controlled by a number of large companies who rent them to advertisers at substantial commercial rates. It is extremely difficult for artists to access these spaces due to both financial constraints and to a fear of losing control of the message. Such sites are valuable communication points between the corporation and the public and artist’s work can confuse and challenge the orthodoxies of advertising practice. Advertisers have long held sway in the public domain. In many ways their images both create the environment, and at the same time, destroy it. Such sites of ‘official’ art are controlled by relatively few large national or international companies and are jealously preserved. This makes the scale of the recent project undertaken by students and academic staff from the University of Sunderland and the Folkwang Hochschule even more extraordinary and exceptional. There have been a number of significant projects linking artists to public billboard spaces. The first, and possibly the most interesting, in the UK was in 1989 and was initiated by Locus + , a small, but influential organisation based in Newcastle upon Tyne. Locus + was able to fund raise significant amounts of finance to project the artist into public spaces on a scale hitherto unavailable. These rare incursions into what is considered to be commercial space have been few and relatively far between even though more recent developments in digital imaging technology have made the production of billboard-sized images far less expensive

Φωτογραφία στο Δημόσιο Χώρο

φωτογραφία είναι η τέχνη του κοινού. Είναι μια από εκείνες τις δραστηριότητες στις οποίες οι περισσότεροι άνθρωποι συμμετέχουν χωρίς καν να το αντιλαμβάνονται. Είναι ένας τόπος τόσο κοινός όσο και το αυτοκίνητο και ενδεχομένως, όπως ακριβώς το αυτοκίνητο, σχεδόν πια δεν την προσέχουμε. Συχνά αναρωτιέμαι τι θα σκεφτόταν ένας ταξιδιώτης του χρόνου που θα ερχόταν στην εποχή μας από 200 χρόνια πριν και θα έβλεπε πόσο ερωτευμένοι είμαστε με το αυτοκίνητο. Σίγουρα θα πίστευε πως έχουμε χάσει τα λογικά μας. Πώς είναι δυνατόν να μην μπορούμε να διασχίσουμε τους δρόμους μας εξαιτίας αυτών των αντικειμένων; Τι συμπέρασμα θα έβγαζε από τους θανάτους που οφείλονται στα δυστυχήματα, από το γεγονός πως η οικονομία ενός ολόκληρου κράτους εξαρτάται από το αυτοκίνητο ή πως οι εκπομπές καυσαερίων από τα αυτοκίνητα συμβάλλουν τόσο στη μόλυνση και στην κλιματική αλλαγή; Πώς είναι δυνατόν να ξεσπάνε πόλεμοι για την πρώτη ύλη που κάνει τις μηχανές αυτές να δουλεύουν; Κι έπειτα: τι θα σκεφτόταν για τη φωτογραφία; Πώς μπόρεσε να εισβάλει σε κάθε τομέα της ζωής μας, να είναι τόσο πανταχού παρούσα; Στους δρόμους, στο διαδίκτυο, σε κάθε οικογενειακό άλμπουμ, στις εφημερίδες, στη διαφήμιση, στην πορνογραφία, στην τηλεόραση, στην αίθουσα τέχνης – εντελώς εκτός ελέγχου! Η λίστα είναι ατελείωτη. Πώς φτιάξαμε έναν ολόκληρο πολιτισμό τόσο εκστατικό με την αναπαράσταση; Γιατί; Αυτή ήταν εντέλει η πρόοδος που είχαν στο μυαλό τους οι στοχαστές του διαφωτισμού; Από ένα προοπτικό βάθος 200 ετών η απάντηση στην ερώτηση αυτή είναι βέβαια δύσκολη. Από μια άλλη οπτική γωνία όμως, για τους περισσότερους (κι εδώ μιλώ κυρίως για κοινωνίες σαν τη δική μας) το τίμημα που πληρώνουμε είναι αμελητέο μπροστά στην επανάσταση να μπορούμε, στην περίπτωση του αυτοκινήτου, να ταξιδεύουμε οπουδήποτε και ανά πάσα στιγμή, ή, στην περίπτωση της φωτογραφίας, να έχουμε έναν ολότελα καινούργιο τρόπο να σκεφτόμαστε τον κόσμο. Η γλώσσα του οπτικού (καθόλου γλώσσα όπως αποδείχτηκε) είναι φορτισμένη με ένα τόσο μεγάλο εύρος δυνατοτήτων, εφαρμογών, ερμηνειών και πάνω απ’ όλα προθέσεων που εντέλει προκαλεί σύγχυση. Η φωτογραφία άνθισε και αναπτύχθηκε στον 20ό αιώνα και ακόμη δεν έχουμε καταφέρει να αποτιμήσουμε τον αντίκτυπό της. Αναδύθηκε ως μέρος μιας οικολογίας της πληροφορίας η οποία μας περιβάλλει όλους, κατασκευάζοντας και ταυτόχρονα καταστρέφοντας τη σχέση μας με την πραγματικότητα. Από την πρώτη στιγμή η φωτογραφία είχε τη δυνατότητα να αναπαράγεται σε βιομηχανική κλίμακα με μικρό σχετικά κόστος, ενώ αποτελεί μέρος της αγοράς της τέχνης μόνον στο βαθμό που η διαθεσιμότητά της και η αναπαράστασή της ως μοναδικό ή περιορισμένης επάρκειας αγαθό μπορεί να ελεγχθεί τεχνητά. Η φωτογραφία βρίσκει την πραγματική της λειτουργία στο δρόμο, εκεί μεταδίδει το μήνυμά της στους περαστικούς, στους κατοίκους της πόλης που περιβάλλονται από φωτογραφικές εικόνες οι οποίες τους καλούν να ζήσουν την ζωή τους και να ρουφήξουν, επί πληρωμή, τους χυμούς της! Όπως ακριβώς η ανάπτυξη της ίδιας της φωτογραφίας ήταν συνυφασμένη με την ανάπτυξη του εμπορίου και των οικονομιών του 19ου και του 20ού αιώνα, έτσι και τώρα, για μια ακόμη φορά, το ίδιο σημείο μάς καλεί να προσέξουμε η σημερινή κουλτούρα. Έτσι εξάλλου γίνεται σαφές ποιος ελέγχει τους δημόσιους χώρους μας και για ποιο λόγο. Η πλειονότητα των δημόσιων χώρων ελέγχεται από μεγάλες εταιρείες οι οποίες τους νοικιάζουν με υπολογίσιμο αντίτιμο στους διαφημιστές. Οι καλλιτέχνες είναι εξαιρετικά δύσκολο να αποκτήσουν πρόσβαση σε αυτούς τους χώρους, τόσο εξαιτίας εμπορικών περιορισμών όσο και επειδή υπάρχει ο φόβος μήπως χαθεί ο έλεγχος του μηνύματος. Οι τόποι αυτοί είναι πολύτιμα επικοινωνιακά σημεία μεταξύ της εταιρείας και του κοινού, και το έργο του καλλιτέχνη μπορεί να προκαλέσει σύγχυση και να αμφισβητήσει την ορθοδοξία της διαφημιστικής πρακτικής. Οι διαφημιστές είχαν για πολύ καιρό τον έλεγχο του δημόσιου χώρου. Από πολλές απόψεις οι εικόνες τους δημιουργούν και την ίδια στιγμή καταστρέφουν το περιβάλλον. Οι τόποι αυτοί της «επίσημης» τέχνης ελέγχονται από λίγες μεγάλες εθνικές ή διεθνείς εταιρίες οι οποίες και τους διαφυλάσσουν ζηλότυπα. Αυτό κάνει την κλίμακα του πρόσφατου πρότζεκτ το οποίο ανέλαβαν φοιτητές και ακαδημαϊκό προσωπικό των Πανεπιστημίων του Σάντερλαντ και της Folkwang Hochschule ακόμη πιο ιδιαίτερο και ξεχωριστό. Στο παρελθόν, πολλά σημαντικά πρότζεκτ είχαν συνδέσει καλλιτέχνες με δημόσιους χώρους ανάρτησης διαφημίσεων. Στη Μεγάλη Βρετανία, το πρώτο και ενδεχομένως το πιο ενδιαφέρον ανάλογο πρότζεκτ διοργανώθηκε το 1989 και ήταν μια πρωτοβουλία των Locus + , μιας μικρής

227

228

Civic

Παράλληλες εκδηλώσεις / Parallel events

than previously. At the time of the Locus + project, billboard- sized images were produced by specialist web-offset printers in large editions with relatively crude reproduction quality using budgets unavailable and unimaginable to many artists or arts organisations. Both Sunderland and Essen were hugely damaged in World War 2 and both have struggled to rebuild their broken economies and fractured communities due to a result of the injuries sustained in the late C20 due to de-industrialisation. Their landscapes have been remodelled subsequently to re-adjust to the new fledgling economies. Both places are substantial student cities and both have long-standing art schools of high repute. It therefore seems appropriate that the students and staff of each institution collaborate in making a ground-breaking collaboration, one that is unique within arts and pedagogic practices. This project has its raison d’etre based on an academic exchange between the University of Sunderland’s photography department – currently entitled The Northern Centre of Photography and the photographic department at the Folkwang Hochschule in Essen. Initially students and staff working at the two institutions contributed to an E.C. ‘Year of culture’ programme, developed in Essen. The scale of the project was huge, with up to 80 different sites being used. The average billboard site in Essen is around 12 feet (long side), with an horizontal aspect ratio of 4:3. The sites are controlled by Stroer, an Essen based company and they admirably provided the willingness, interest and necessary support to participate in the project. In the U.K. we are used to billboards in different, more panoramic formats. These are usually 3:1 aspect ratio but can be relatively longer or shorter. All of these special formats challenge the artist to engage with the space of the image as well as considering the placement and social context of their work. Subsequent to opening in sites around Essen the project was developed in Sunderland under the title Civic. This introduced numerous poster works from a range of artists, staff and students as well as using prominent public billboard sites in a central development area of Sunderland. In addition to numerous public sites works were also on display at the Northern Gallery of Contemporary Art, The Place, The Customs House in South Shields and the Vardy Gallery at the University of Sunderland. The project combined works from a range of established practitioners together with students, it engaged the public in a direct and inclusive manner and helped to develop new understandings and appreciation of the work of artists working within a public context. The Artist’s Placement Group’s dictum that the ‘context is half of the work’ provides a useful starting point when thinking about which approach is best suited to public sites, but this is relevant only if the artist is able to control when and where the work is sited. The other important point to make is that such sites are used only temporarily, and we are all entitled to a share of this space and to use the built environment as a focus for sharing our imaginings and our ideas. Professor John Kippin MA PhD

ομάδας με μεγάλη ωστόσο επιρροή και έδρα το Νιουκάστλ. Η Locus + κατάφερε να συγκεντρώσει σημαντικές χορηγίες και να προβάλει καλλιτέχνες στους δημόσιους χώρους σε μια κλίμακα μέχρι εκείνη την εποχή πρωτόγνωρη. Οι σπάνιες αυτές παρεμβολές σε έναν χώρο κατεξοχήν εμπορικό ήταν λίγες, μολονότι οι πρόσφατες εξελίξεις στην τεχνολογία της ψηφιακής εικόνας έχουν καταστήσει την παραγωγή εικόνων σε μέγεθος μπιλμπορντ πολύ φθηνότερη από ό,τι στο παρελθόν. Την εποχή του πρότζεκτ των Locus + οι εικόνες σε μέγεθος μπιλμπορντ παράγονταν από ειδικούς εκτυπωτές σε μεγάλες εκδόσεις με σχετικά κακή ποιότητα αναπαραγωγής και απαιτούσαν προϋπολογισμούς απρόσιτους και αδιανόητους για περισσότερους καλλιτέχνες και καλλιτεχνικούς οργανισμούς. Τόσο το Σάντερλαντ όσο και το Έσσεν καταστράφηκαν σε μεγάλο βαθμό κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και οι δύο πόλεις πάσχισαν να ξαναχτίσουν τις κατεστραμμένες τους οικονομίες και τις σπαραγμένες τους κοινότητες εξαιτίας των συνεπειών της αποβιομηχάνισης στο τέλος του 20ού αιώνα. Τα τοπία τους επανασχεδιάστηκαν στη συνέχεια για να προσαρμοστούν στις καινούργιες αδοκίμαστες ακόμη οικονομίες. Και τα δύο μέρη είναι μεγάλες φοιτητούπολεις και τα δύο έχουν παλαιόθεν φημισμένες σχολές καλών τεχνών. Φαίνεται ταιριαστό λοιπόν πως οι φοιτητές και το διδακτικό προσωπικό του κάθε ιδρύματος συνεργάζονται σε μια καινοτόμα συνεργασία, μοναδική τόσο σε καλλιτεχνικό όσο και σε παιδαγωγικό επίπεδο. Η αφετηρία αυτού του πρότζεκτ βρίσκεται σε μια ακαδημαϊκή ανταλλαγή μεταξύ του φωτογραφικού τμήματος του Πανεπιστημίου του Σάντερλαντ –το οποίο πλέον ονομάζεται Βόρειο Κέντρο Φωτογραφίας– και το φωτογραφικό τμήμα της Folkwang Hochschule στο Έσσεν. Αρχικά οι φοιτητές και το ακαδημαϊκό προσωπικό των δύο ιδρυμάτων συνέβαλαν στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα « Έτος πολιτισμού», το οποίο έλαβε χώρα στο Έσσεν. Επρόκειτο για ένα πρότζεκτ μεγάλης κλίμακας στο οποίο χρησιμοποιήθηκαν πάνω από 80 διαφορετικοί χώροι. Ο μέσος χώρος για μπίλμπορντ στο Έσσεν είναι περίπου τρεισήμισι μέτρα με μια αναλογία οριζόντιας όψης 4:3. Οι τοποθεσίες ελέγχονται από την Stroer, μια εταιρεία με έδρα το Έσσεν, η οποία έδειξε αξιοθαύμαστη επιθυμία, ενδιαφέρον και την αναγκαία υποστήριξη προκειμένου να συμμετάσχει στο πρότζεκτ. Στη Μεγάλη Βρετανία είμαστε συνηθισμένοι σε μπίλμπορντ άλλων, πιο πανοραμικών διαστάσεων. Συνήθως έχουν μια αναλογία όψης 3:1 αλλά μπορεί να είναι σχετικά μακρύτερα ή κοντύτερα. Όλα αυτά τα ειδικά μεγέθη έθεταν προκλήσεις στους καλλιτέχνες που έπρεπε να λάβουν υπόψη τους το χώρο της εικόνας, όπως επίσης και την τοποθέτηση και τα κοινωνικά συμφραζόμενα του έργου τους. Αφού πρώτα εκτέθηκε σε τοποθεσίες κοντά στο Έσσεν, το πρότζεκτ αναπτύχθηκε στο Σάντερλαντ υπό τον τίτλο «Civic». Προστέθηκαν πολυάριθμα έργα σε πόστερ από πολλούς καλλιτέχνες, καθηγητές και φοιτητές και χρησιμοποιήθηκαν προβεβλημένες τοποθεσίες για μπίλμπορντ σε μια κεντρική υποβαθμισμένη περιοχή του Σάντερλαντ. Εκτός από τα πολυάριθμα έργα σε δημόσιους χώρους εκτέθηκαν επίσης φωτογραφίες στην Northern Gallery of Contemporary Art, στο The Place, στο The Customs στο South Shields και στο Vardy Gallery στο Πανεπιστήμιο του Σάντερλαντ. Το πρότζεκτ συνδύαζε έργα από ένα μεγάλο φάσμα καταξιωμένων επαγγελματιών και φοιτητών, κινητοποιούσε το κοινό με έναν άμεσο τρόπο που το περιελάμβανε και βοήθησε να αναπτυχθούν νέοι τρόποι κατανόησης και εκτίμησης του έργου καλλιτεχνών που δουλεύουν σε δημόσιο πλαίσιο. Το πρότζεκτ συνδύαζε έργα από ένα μεγάλο φάσμα καταξιωμένων επαγγελματιών και φοιτητών, κινητοποιούσε το κοινό με έναν άμεσο τρόπο που το περιελάμβανε και βοήθησε να αναπτυχθούν νέοι τρόποι κατανόησης και εκτίμησης του έργου καλλιτεχνών που δουλεύουν σε δημόσιο πλαίσιο. Tο ρητό των Artist’s Placement Group πως «το πλαίσιο είναι το μισό έργο» παρέχει μια χρήσιμη αφετηρία για να σκεφτούμε ποια προσέγγιση είναι καταλληλότερη για τις δημόσιες θέσεις, ετούτη η ερώτηση όμως έχει σημασία μόνον εάν ο καλλιτέχνης έχει την ευχέρεια να διαλέξει πότε και πού θα τοποθετηθεί το έργο του. Πρέπει τέλος να τονίσουμε πως χρησιμοποιούμε μόνον προσωρινά αυτές τις τοποθεσίες και πως έχουμε όλοι το δικαίωμα να μοιραστούμε σε αυτόν το χώρο ό,τι έχουμε να μοιραστούμε και να χρησιμοποιήσουμε το κτισμένο περιβάλλον ως σημείο εστίασης για να μοιραστούμε τις ιδέες και ό,τι παράγει η φαντασία μας. Καθηγητής John Kippin MA PhD

For the realization of Civic exhibition in Thessaloniki «Action Field Kodra» collaborated with the Photography Studies of the School of Fine Arts of the Aristotle University of Thessaloniki. The following artists participated: Elsa Alatsidou, Diora Resetnikova, Giorgos Siskos, Vaggelis Tsivas, Anna Zafrana, Eleni Zaketsidou.

Το Πεδίο Δράσης Κόδρα συνεργάστηκε για την υλοποίηση της έκθεσης Civic στη Θεσσαλονίκη με το εργαστήριο φωτογραφίας της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ του Γιώργου Κατσαγγέλου. Από ελληνικής πλευράς συμμετείχαν οι καλλιτέχνες Έλσα Αλατσίδου, Έλενη Ζακεστίδου, Άννα Ζαφρανά, Διόρα Ρεσετνίκοβα, Γιώργος Σίσκος, Βαγγέλης Τσιβάς.

229

230

Παράλληλες εκδηλώσεις / Parallel events

John Kippin

Civic

Marita Bullmann

231

232

Παράλληλες εκδηλώσεις / Parallel events

Paula Korte

Civic

Naomi Puch

233

234

Civic

Παράλληλες εκδηλώσεις / Parallel events

Βαγγελησ Τσιβασ/ Vaggelis Tsivas

Eλσα αλατσιδου / Elsa Alatsidou

235

236

237

Νικοσ-Γαβριηλ Πεντζικησ / Nikos-Gabriil Pentzikis 1968 Τέμπερα, μικτή τεχνική, 20 x 29 εκ. Temp, mixed media, 20 x 29 cm Συλλογή Ευαγγελινού, Λονδίνο / Evangelinos Collection, London

Cyber Art Space

επιμελητεσ Δημητρησ Μιχαλαροσ Μπαμπησ Βενετοπουλοσ curators Dimitris Michalaros Babis Venetopoulos

Καλλιτεχνική διεύθυνση project: Δημήτρης Μιχάλαρος Project’s artistic direction: Dimitris Michalaros Βοηθοί επιμελητών: Στελίνα Τσίφτη & Παναγιώτης Χατζητσακύρης Curators’ consultants: Stelina Tsifti & Panagiotis Chatzitsakyris

www.CyberArtSpace.net

Cyber Art Space

240

The concept of this project was inspired from the atom’s microcosmos, where physics identifies it as a universe (real space) with all the fundamental forces, same as in our real world. These fundamental forces include electromagnetism, strong interaction, weak interaction and gravitation. Atom’s microcosmos in Physics, is considered as a universe itself (real space), where gravitation is not measurable and/or non-existent.

Η κεντρική ιδέα του project είναι εμπνευσμένη από το μικρόκοσμο του ατόμου, που η επιστήμη της φυσικής αναγνωρίζει ως σύμπαν (καθιστώντας τον έτσι ως πραγματικό, απτό χώρο) με όλες τις θεμελιώδεις δυνάμεις του σύμπαντος του ορατού και ευρέος κόσμου, που όλοι κατανοούμε στην καθημερινή μας ζωή. Με τον όρο θεμελιώδεις δυνάμεις εννοούμε την ηλεκτρομαγνητική ενέργεια, την ασθενή πυρηνική δύναμη, την ισχυρή πυρηνική δύναμη και τη βαρύτητα. Βέβαια στο μικρόκοσμο του ατόμου η βαρύτητα δεν είναι μετρήσιμη, ή είναι ακόμη κι ανύπαρκτη.

yber Art Space (CAS) is an international experimental cybernetic exhibition of contemporary art, which will take place completely on the Web. This is a pioneering art project which approaches cyberspace as a real dimension and not as a virtual one.

Cyberspace is the terrain, which was either created or discovered by humans, existing within a network of online systems, in order to assist their communication. Throughout the years, this terrain transmitted into a new dimension where people are not only able to communicate, but to navigate within it, too. Today, cyberspace contains objects (mails, files, graphics, etc.) with different modes of transportation, communication, delivery, etc. Ectromagnetism, strong interaction, weak interaction do excist within the wires of the networks. If gravity in digital environments is the only virtual force, then we can consider cyberspace as a real environment(space). CAS approaches cyberspace as a real space, identical to the atom’s microcosmos, with all the fundamental forces included; except gravitation. Artists from all areas of art created artworks for one of 12 available types of cyber-rooms of Cyber Art Space: www.CyberArtSpace.net. All cyber-rooms of the chosen artworks are structured into one 3 dimensional architectural grid, which was created out the closed collaboration between the curators of Cyber Art Space and the Architects of the architecture office .27 Architects. The visitors are invited to visit Cyber Art Space and navigate within the space through their computer’s browser, then access the cyber-rooms in order to see each of the artworks. The visitors can find more texts about Cyber Art Space in the blog area of CAS’s website. Another very important part of the project is the forum area in CAS’s website, where theorists and artists from different fields of art were invited to post a question and their opinion about the investigation areas of Cyber Art Space, in order to generate a creative dialogue about this pioneering experimental approach of cyberspace.

ο Cyber Art Space (CAS) είναι μια διεθνής πειραματική έκθεση τέχνης στον κυβερνοχώρο, που θα λάβει χώρα αποκλειστικά στο διαδίκτυο. Πρόκειται για ένα πρωτοποριακό καλλιτεχνικό project, που στοχεύει να προσεγγίσει τον κυβερνοχώρο ως πραγματική και όχι ως εικονική διάσταση.

Ο κυβερνοχώρος δημιουργήθηκε (ή ίσως απλά ανακαλύφθηκε), εντός των δικτύων τηλεπικοινωνιών, που άμεσο και πρωταρχικό σκοπό είχαν και έχουν τη διευκόλυνση και ενδυνάμωση των επικοινωνιών, σε βαθμό εκμηδενισμού της έννοιας της απόστασης και του χρόνου, διαφοροποιώντας την έννοια και την αντίληψη του χωροχρόνου. Με τα χρόνια όμως το πεδίο του κυβερνοχώρου διαφοροποιήθηκε, καθώς ο άνθρωπος διείσδυσε πιο δυναμικά σε αυτόν, μετατρέποντας τον σε μια νέα διάσταση (χώρο) της καθημερινότητας του. Αυτή η διάσταση δεν του δίνει πλέον μόνο τη δυνατότητα της επικοινωνίας, αλλά και της πλοήγησης. Καθημερινά διακινείται υλικό (αλληλογραφία, αρχεία, γραφικά κλπ.) με διαφορετικά μέσα και εργαλεία μεταφοράς, επικοινωνίας, παράδοσης κλπ. Η ηλεκτρομαγνητική ενέργεια, η ασθενής και ισχυρή πυρηνική δύναμη, όντως υφίστανται μέσα στα διαδικτυακά συστήματα επικοινωνίας. Εάν η βαρύτητα είναι η μόνη εικονική δύναμη στα ψηφιακά περιβάλλοντα, τότε μπορούμε να θεωρήσουμε τον κυβερνοχώρο ως πραγματικό περιβάλλον (χώρο). Το CAS προσεγγίζει τον κυβερνοχώρο ως χώρο πραγματικό, πανομοιότυπο με το μικρόκοσμο του ατόμου, με όλες τις θεμελιώδεις του δυνάμεις, εκτός της βαρύτητας, όπως ήδη αναφέρθηκε. Καλλιτέχνες από όλα τα πεδία της τέχνης δημιούργησαν έργα τέχνης για κάποιον από τους 12 διαθέσιμους τύπους των ψηφιακών δωματίων του Cyber Art Space: www.CyberArtSpace.net. Όλα τα δωμάτια των επιλεγμένων έργων έχουν κατασκευαστεί σε τρισδιάστατη αρχιτεκτονική κατασκευή/πλατφόρμα, που δημιουργήθηκε μέσα από τη στενή συνεργασία των επιμελητών του Cyber Art Space και των Αρχιτεκτόνων του αρχιτεκτονικού γραφείου .27 Architects. Οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να επισκεφτούν και να περιηγηθούν στα δωμάτια της έκθεσης με τη χρήση του περιηγητή ιστού (web browser) του υπολογιστή τους, μέσα από την ιστοσελίδα του Cyber Art Space και της τρισδιάστατης κυβερνητικής κατασκευής που φιλοξενεί τα έργα των επιλεγμένων καλλιτεχνών. Οι επισκέπτες μπορούν να βρουν περισσότερα κείμενα για το Cyber Art Space στο blog που θα εντοπίσουν στην ιστοσελίδα του project. Σημαντικό κομμάτι του Cyber Art Space είναι και το forum, και πάλι στην ιστοσελίδα του project, όπου θεωρητικοί και καλλιτέχνες από διαφορετικές κατευθύνσεις της τέχνης, έχουν κληθεί να θέσουν τους προβληματισμούς και τις θέσεις τους γύρω από τα πεδία της έρευνας του Cyber Art Space, με σκοπό το δημιουργικό διάλογο γύρω από την πρωτοποριακή - πειραματική προσέγγιση του κυβερνοχώρου.

241

Cyber Art Space

242

Victor Cartagena Bang!Bang!Toy Gun Τρισδιάστατη εγκατάσταση με βίντεο προβολές, διαστάσεις μεταβλητές 3D Installation with video projections, dimensions variable

Elena Gilbert You calm down Kινούμενη εικόνα gif., 3,20 x 2,20 μονάδες Animated gif., 3.20 x 2.20 units

243

Cyber Art Space

244

Ορέστης Λάζος / Orestis Lazos Sentry box 3D Animation, διαστάσεις μεταβλητές 3D Animation, dimensions variable

Alex Lee Re-created Light Space Modulator Τρισδιάστατη εγκατάσταση φωτισμού με γλυπτό, διαστάσεις μεταβλητές Re-created Light Space Modulator, dimensions variable

245

Cyber Art Space

246

Νίκος Μπελομάτης / Nick Belomatis loophole Τρισδιάστατη εγκατάσταση, διαστάσεις μεταβλητές 3D Instalation, dimensions variable

Νικόλαος Σέττας / Nikolaos Settas Κουτί Επιβίωσης / Survivor Kit 3D instalaltion, 2,20 x 3,00 x 0,70 μονάδες 3D instalaltion, 2.20 x 3.00 x 0.70 units

247

Cyber Art Space

248

Gregory Sholette iDrone Τρισδιάστατη εγκατάσταση, 1,50 x 0,80 μονάδες 3D installation, 1.50 x 0.80 units

Ανδρέας Στυλιανουδάκης / Andreas Stilianoudakis Fan 3D Animation, 4,00 x 0,37 x 1,67 μονάδες 3D Animation, 4.00 x 0.37 x 1.67 units

249

Cyber Art Space

250

Συντονισμός-επικοινωνία: Ελένη Σαπουντζή communication coordinator: Eleni Sapountzi Γραφιστασ: Γιώργος Παγγοζίδης Designer: George Pago Pagozidis Web developers/ προγραμματισμός: Νίκος Αρβανίτης, Γιώργος Βενετόπουλος, Χριστόφορος Μιχάλαρος Web developers/ programming: Nikos Arvanitis, Giorgos Venetopoulos, Christophoros Michalaros Μαθητευόμενη βοηθός προγραμματιστών & σχεδιαστών 3D graphics: Ευαγγελία Φαχαντίδου Programmers & 3D graphics designers student assistant: Evangelia Fahantidou

Υλοποίηση έργου / Project’s development:

Andrew Werby locqausyn Σκαναρισμένο τρισδιάστατο γλυπτό, 3,50 x 1,00 μονάδες 3D scanned sculpture, 3.50 x 1.00 units

27 Architects (www.27point.gr) 3D Architectural Design

Katart-e (www. katart-e.com) Project management/ Coordination/ Website

Minotaur Digital Arts

Pago

(www.mda.gr) Programming/ 3D Development

(www.pago.gr) Design

251

253

Ιστορικό Πρώην Στρατόπεδο Μακεδονομάχου Κόδρα

Υ ΓΟ

ΠΑ

Το στρατόπεδο Κόδρα, ένας συναισθηματικά και ιστορικά φορτισμένος χώρος, με την κεντρική πλατεία, το δασάκι, το Παλιό Διοικητήριο, το τολ, το ΚΨΜ, τους παλιούς κοιτώνες και τα άλλα στρατιωτικά κτίρια που χρονολογούνται από τις αρχές του 19 ου αιώνα, ήταν ο μεγαλύτερος στρατώνας σε όλη τη Βαλκανική ήδη από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Με την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους το 1912, εγκαθίστανται στο στρατόπεδο συμμαχικά στρατεύματα που διαμένουν αρχικά σε σκηνές, ενώ στη συνέχεια δημιουργούνται στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, η περιοχή γεμίζει συρματοπλέγματα, τάφρους και στρατιωτικά παραπήγματα, τα οποία θα αποτελέσουν τους πρώτους χώρους εγκατάστασης και διαμονής των προσφύγων από το 1915. Το 1919 με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών, στο στρατόπεδο εγκαθίστανται ο ελληνικός στρατός. Το 1928, με την αποκατάσταση των προσφύγων της Καλαμαριάς, αρχίζει ο κατακερματισμός της έκτασης του στρατοπέδου, το οποίο περιορίζεται σταδιακά. Στο χώρο του στρατοπέδου, που σήμερα, μετά την απομάκρυνση των τελευταίων στρατιωτικών μονάδων το 1994, καταλαμβάνει μια έκταση 420 περίπου στρεμμάτων, έχουμε σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα. Οι ανασκαφές που συνεχίζονται κάθε καλοκαίρι, φέρνουν στο φως συνεχώς νέα ευρήματα και αποδεικνύουν την ύπαρξη στη περιοχή προϊστορικού οικισμού, πιθανότατα της Αλίας Θέρμης. Η μνήμη του στρατοπέδου όμως είναι και θα είναι πάντα ζωντανή… μέσα από τους έρημους, σημαδεμένους από το χρόνο, τοίχους του θα αναδύονται αέναα οι νεανικοί στρατιωτικοί πόθοι και τα όνειρα, αναμεμειγμένα με τα δροσερά καλλιτεχνικά οράματα των νεαρών δημιουργών, του Πεδίου Δράσης Κόδρα…

Cyber Art Space Cyber Art Space

ΘΑΛΑΣΣΑ THE SEA

ΙΚΗ ΥΤ ΣΗ ΝΑ ΙΚΗ ΔΟΣ ΔΙΟ ΛΛΑ Ε Β.

Σημείο Φυγής

Σημείο Φυγής Stopover

• Stopover • Σημείο Φυγής

Κόδρα Fresh

• Kόδρα Fresh • ImagiNation

• Post – Colonial Photo Studio

K.Ψ.Μ.

H ΠΟΛΗ THE CITY

History of the Former Military Barracks Kodra

Θεσσαλονίκη ΕΓ ΝΑ ΤΙΑ Σ

Τ ΝΙΚ ΣΙΜ ΗΣ ΙΣΚΗ

Πλατεία Αριστοτέλους

Tanz Macht Frei

ΙΟΥ ΤΡ ΜΗ ∆ΓΗ ΑΓ.

Tanz Macht Frei

ΛΕ ΩΦ .

Η ΙΑΚ ΕΡΕ ΡΙΦ ΠΕ Φ. ΛΕΩ

ΛΙΜΑΝΙ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΛΕΥΚΟΣ ΠΥΡΓΟΣ

Civic

”

κότητα

με τίτλο ξη νεωτερι δο

“Ετερό

ας ημαρχί υ, α Αντιδ Γραφεί Αθλητισμο ίας ας, λα εί εο ιδ Ν α ι Π ού κα μ σ τι Πολι

ΛΕΩΦ. K. KAΡAMANΛH

ΟΛΓΑΣ

ΜΟΣ

ΔΡΟ

ΠΕΖΟ

ΛΕΩΦ. ΒΑΣ .

τρο κό Θέα Δημοτι ΜΕΡΚΟΥΡΗ Α ΜΕΛΙΝ

ΠΛ Α ΣΚ ΤΕ ΡΑ ΙΑ

•

ιο: Συνέδρ

ος οδ ce Είσntran E

ZZO

REME

Η ΥΛ ΦΟ ΣΟ Μ. Καλαµαριά ΘΕ

Σ ΛΗ ΟΥ ΧΗ ΛΙ∆ ΠΛ ΣΑ ΑΣ ΤΗ Ν. ΠΑ ΡΑ

ΠΕ ΡΙΦ ΕΡ ΕΙΑ ΚΗ

ΙΔ

Civic ΠΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΚΟΔΡΑ ACTION FIELD KODRA

Υ ΡΕΑΟ ΠΑΝ∆ Γ. ΠΑ ΓΕΩΡ

Λ ΣΑ

ΠΑ

The former military barracks Kodra, a place steeped in history and emotions; it encloses a central square, the spinney, the old Headquarters, the prefabricated warehouses, the Unit Recreation Room, the old Dormitories, and other military buildings dating back to the beginning of the 19th century. Kodra was the largest camp in the Balkans already from the time of the Turkish occupation. In 1912 Thessaloniki is liberated from the Turkish yoke and allied forces install the camp. Initially they settled in tents and later, military facilities are built. During World War I, barbwires cover the entire area, ditches and military barracks are being constructed. There, in 1915 the first refugees settle. In 1919 following the Treaty of Versailles, the Greek army reinstalls the camp. In 1928 following the restoration of the Kalamaria refugees, the camp area is cut into pieces and is gradually restricted. Following the withdrawal of the last military units in 1994, important archaeological findings are discovered in the camp area. Excavations held each summer, bring into light new findings and prove that a prehistoric settlement existed there, possibly the settlement of Alia Thermi. However, the memory of the camp is and will be alive… deserted, windswept walls, marked in time, will endlessly radiate young soldiers’ dreams and desires mixed with transparent artistic visions of young artists of the Action Field Kodra...

ΩΝ ΥΛ ΥΟ ΒΡ

ΧΟΡΗΓΟΣ

ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΕΣ

ΧΡΩΜΑΤΑ - ΤΕΧΝΟΤΡΟΠΙΕΣ

∆ΗΜΟΚΡΙΤΟΥ 32Α - ΚΑΛΑΜΑΡΙΑ, 2310 449851

AVALON HOTEL THESSALONIKI

ΧΟΡΗΓΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Yγειονοµική κάλυψη

Ευχαριστούµε τους εθελοντές του Σωµατείου Εργαζοµένων Μετρό Θεσσαλονίκης Yγειονοµική κάλυψη