TRƯỜNG ĐẠI HỌC KIẾN TRÚC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH KHOA QUY HOẠCH
TÊN ĐỀ TÀI
MANG GIẤY DÓ TRỞ LẠI VỚI NGƯỜI VIỆT CƠ SỞ VĂN HÓA VIỆT NAM MÃ SỐ HỌC PHẦN: 2011310001214 GIẢNG VIÊN: NGUYỂN AN THỤY
NGUYỄN ANH TUẤN 18510501677
TRẦN QUỐC LUÂN 18510501615
NGUYỄN TRUNG CHÁNH 18510501571
THÀNH VIÊN
TRẦN GIA PHONG 18510501638 (LỚP HỌC PHẦN CHIỀU T3-T6)
MỤC LỤC PHẦN 1: GIỚI THIỆU 1.1 LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 1.2 MỤC ĐÍCH CHỌN ĐỀ TÀI 1.3 LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU 1.4 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1.5 ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
PHẦN 2: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 2.1 GIẤY DÓ 2.1.1 CÂY DÓ 2.1.2 GIẤY DÓ 2.1.3 NGHỀ DÓ 2.2 GIÁ TRỊ VĂN HÓA MÀ GIẤY DÓ MANG LẠI 2.2.1 GIÁ TRỊ VẬT THỂ 2.2.2 GIÁ TRỊ PHI VẬT THỂ
PHẦN 3: HƯỚNG GIẢI QUYẾT 3.1 CÂU HỎI ĐẶT RA 3.2 GIẢI QUYẾT
PHẦN 4: TỔNG KẾT 4.1 KẾT LUẬN 4.2 KHÓ KHI NGHIÊN CỨU 4.3 TÀI LIỆU THAM KHẢO 4.4 HÌNH ẢNH THAM KHẢO
PHẦN 1: GIỚI THIỆU GIẤY, PHƯƠNG TIỆN TUYỆT VỜI CHO VIỆC LƯU TRỮ, GHI CHÉP. MỘT PHƯƠNG TIỆN TRUYỀN ĐẠT ĐƯỢC NHUỘM BỞI MỰC VÀ NƯỚC MẮT CỦA NGƯỜI THỢ. GIẤY DÓ CŨNG VẬY, NÓ MANG VẺ ĐẸP TUY MỘC MẠC NHƯNG RẤT RỰC RỠ, VƯỢT QUA KHÁI NIỆM “VẬT THỂ” TRỞ THÀNH NỀN TẢNG CỦA NỀN VĂN MINH VIỆT NAM THỜI ĐÓ, VẺ ĐẸP TRONG LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM. NHƯNG TRÁI NGƯỢC SỰ TIẾN BỘ CỦA CÔNG NGHỆ. NGHỆ THUẬT LÀM GIẤY CỔ TRUYỀN ĐANG BỊ LÃNG QUÊN. VIỆC TÌM KIẾM, NGHIÊN CỨU, ĐÀO SÂU HƠN VÀO CÔNG VIỆC LÀM RA 1 TỜ GIẤY DÓ, TIẾT LỘ NHIỀU ĐIỀU VỀ ĐỜI SỐNG, TÍNH CÁCH, … CỦA NGƯỜI VIỆT.
TỜ GIẤY ĐẦU TIÊN ĐƯỢC TẠO RA BỞI NGƯỜI TRUNG QUỐC TRONG TRIỀU ĐẠI NHÀ HÁN. SAU ĐÓ ĐƯỢC LÀM THEO, CẢI TIẾN THEO CÁCH RIÊNG CỦA TỪNG DÂN TỘC TRÊN THẾ GIỚI, CÓ THỂ KỂ ĐẾN NHƯ: Ở VIỆT NAM, GIẤY DÓ LẦN ĐẦU ĐƯỢC TẠO RA VÀO THẾ KỈ 13, ĐƯỢC LÀM TỪ VỎ CÂY DÓ (RHAMNONEURON BALANSAE). LOÀI CÂY XUẤT ƯHIỆN NHIỀU Ở MIỀN BẮC. VỚI ĐẶC TÍNH VƯỢT TRỘI (DAI, TUỔI THỌ CAO, BẮT MÀU, HÚT ẨM, ÍT MỐI MỌT, …), LỊCH SỬ LÂU ĐỜI CỦA NÓ, ỨNG DỤNG TRONG CÁC LOẠI HÌNH NGHỆ THUẬT VĂN HÓA (TRANH ĐÔNG HỒ, VÀNG MÃ, …) ĐÃ BIẾN NÓ THÀNH LOẠI GIẤY THỐNG CỦA DÂN TỘC VIỆT NAM
MỘT LOẠI HÌNH NGHỆ THUẬT, 1 GIAI ĐOẠN LỊCH SỬ ĐANG DẦN CHÌM VÀO SỰ LÃNG QUÊN. MỘT LÀNG NGHỀ, MỘT LOẠI GIẤY MANG TINH THẦN, TRUYỀN THỐNG, LỊCH SỬ, VĂN HÓA CỦA NGƯỜI VIỆT NAM.
1.1 LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
GIẤY DÓ LÀ LOẠI GIẤY MANG TINH THẦN, LỊCH SỬ CỦA NGƯỜI VIỆT. NÓ ĐƯỢC IN ĐẬM DẤU ẤN VĂN HÓA, BẰNG CHÍNH MỒ HÔI, CÔNG SỨC VÀ SỰ KÌ CÔNG CỦA NGHỆ NHÂN LÀM GIẤY. VẬY MÀ NGHỆ THUẬT LÀM GIẤY NÀY ĐANG NGÀY BỊ MAI MỘT DẦN, NGÀY NAY ĐÃ MẤT CHỖ ĐỨNG TRONG THỊ TRƯỜNG KHI SO VỚI NHỮNG LOẠI GIẤY CÔNG NGHIỆP VÀ ĐIỀU ĐÓ LÀ DO ÍT NGƯỜI BIẾT KHI NHẮC ĐẾN NÓ. TRONG KHI CHÍNH NÓ TỎ RA VƯỢT TRỘI HƠN NHIỀU SO VỚI MỘT SỐ LOẠI GIẤY KHÁC TRÊN THẾ GIỚI. TRONG QUÁ KHỨ, TUY NHIỀU QUỐC GIA TỪNG THỬ TẠO RA NÓ NHƯNG ĐỀU KHÔNG THÀNH CÔNG
1.2 MỤC ĐÍCH CHỌN ĐỀ TÀI KHẲNG ĐỊNH VỊ TÍ CỦA GIẤY DÓ TRONG LÒNG NGƯỜI VIỆT BẢN CHẤT, NGUYÊN BẢN CỦA GIẤY ĐÓ LÀ 1 LOẠI GIẤY RẤT ĐẸP, ƯU VIỆT, NHƯNG BẢN THÂN NHỮNG NGƯỜI BIẾT VÀ SỬ DỤNG GIẤY DÓ VẪN CHỌN, LOẠI GIẤY KHÁC THAY THẾ CHO NÓ TRONG THỜI ĐẠI NGÀY NAY. VÌ THẾ PHẢI TÌM RA CÁCH NÂNG GIÁ TRỊ, CẢI TIẾN NÓ ĐỂ CÓ THỂ SO SÁNH VỚI CÁCH LOẠI GIẤY KHÁC TƯƠNG TỰ (DÓ THÁI, RYU THÁI) TÌM CÁCH DUY TRÌ NÓ TRONG TIỀM THỨC CỦA NGƯỜI VIỆT VỀ MỘT LOẠI GIẤY RẤT ƯU VIỆT NÀY.
1.3
LỊCH SỬ
NGHIÊN CỨU
GIẤY DÓ ĐƯỢC XEM NHƯ MỘT TINH HOA TRONG SUỐT QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH CỦA VĂN HÓA VIỆT NAM; BÊN CẠNH ĐÓ, GIẤY DÓ ĐÃ ĐỊNH HÌNH NỀN VĂN MINH CỦA NGƯỜI VIỆT THÔNG QUA CÁCH LÀM VÀ CÁCH SỬ DỤNG. CÓ RẤT NHIỀU KHÍA CẠNH ĐỂ NGHIÊN CỨU VỀ GIẤY DÓ. ĐIỂN HÌNH NHƯ: CÁCH LÀM GIẤY, NGUYÊN LIỆU (CÂY DÓ) TRUYỀN THỐNG NGHỀ, KINH TẾ, ỨNG DỤNG, TÍNH THẨM MỸ, … CÓ THỂ KỂ ĐẾN QUYỂN “NGHỀ GIẤY DÓ, TRANH DÂN GIAN VIỆT NAM” CỦA ThS BÙI VĂN VƯỢNG (2010) NGOÀI RA CÒN CÓ “TRANH DÂN GIAN LÀNG SÌNH” CỦA NGUYỄN VĂN PHÚC (2018) CŨNG CÓ ĐỀ CẬP ĐẾN GIẤY DÓ QUA MỘT SỐ CHI TIẾT VỀ CÁCH TẠO HÌNH TRANH, GIÁ TRỊ THẨM MỸ CỦA TRANH DÂN GIANG, … TỪ ĐÓ CHÚNG TA THẤY ĐƯỢC, SỐ LƯỢNG CÁC BÀI NGHIÊN CỨU VỀ GIẤY DÓ HIỆN NAY ĐANG CÒN KHÁ HẠN CHẾ.
1.4 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU THÔNG QUA VIỆC TÌM VÀ ĐỌC SÁCH, XEM CÁC TÀI LIỆU QUA MẠNG INTERNET CỘNG VỚI TIẾP XÚC TRỰC TIẾP VỚI GIẤY DÓ, NHÓM NGHIÊN CỨU ĐÃ BƯỚC ĐẦU CÓ NHỮNG KIẾN THỨC CƠ BẢN NHẤT VỀ LOẠI GIẤY NÀY ĐỂ TIẾP TỤC TIẾN SAU HƠN, ĐỐI CHIẾU NHẰM ĐƯA RA NHỮNG SUY LUẬN PHỤC VỤ CHO MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
ĐỐI CHIẾU THỰC TẾ VỚI HAI LOẠI GIẤY TRUYỀN THỐNG CỦA HÀN VÀ NHẬT LÀ HANJI VÀ WASHI
GIỐNG VỚI GIẤY DÓ BIỂU TƯỢNG ĐẶC TRƯNG CHO MỘT LOAI GIẤY CỔ TRUYỀN CỦA VIỆT NAM, CÁC QUỐC GIA KHÁC CŨNG CÓ RIÊNG MỘT LOẠI GIẤY CỔ TRUYỀN CỦA MÌNH. Ở NHẬT BẢN CÓ GIẤY WASHI, SẢN XUẤT VÀO NHỮNG NĂM 800, LÀ MỘT BIỂU TƯỢNG TRONG NGÀNH GIẤY CỦA NHẬT BẢN. VỚI TÍNH CHẤT CỨNG CÁP, HẤP THỤ MÀU VÀ MỰC TỐT, LINH HOẠT, CÓ TÍNH PHÂN LOẠI CHO TỪNG TẦNG LỚP KHÁC NHAU: KOZO (PHÁI MẠNH), MITSUMATA (PHÁI YẾU), GAMPI (NGƯỜI GIÀU). ỨNG DỤNG VÀO IN ẤN, CẮT DÁN , ĐÓNG SÁCH, ĐẾN NAY NHẬT BẢN CÒN SỬ DỤNG WASHI VÀO ORIGAMI THẢ DIỀU LÀM BÚP BÊ, BAO BÌ, LÀM Ô CHE, GIẤY DÁN TƯỜNG LÀM ĐỒ NỘI THẤT. TỪ NHỮNG NGHỆ THUẬT XƯA, NHẬT BẢN CÒN TẠO RA CÁC ỨNG DỤNG MỚI CHO WASHI.
TƯƠNG TỰ TẠI HÀN QUỐC, GIẤY HANJI LÀ MỘT LOẠI GIẤY ĐƯỢC SỬ DỤNG RỘNG RÃI TRONG KIẾN TRÚC THỜI ĐẠI HANOK. VỚI ĐẶC TÍNH ĐẸP VÀ THOÁNG KHÍ, LẠI NỔI BẬT VỀ ĐỘ BỀN, KHÔNG THẤM NƯỚC, KHÔNG MẤT CÔNG BẢO QUẢN. HANJI ĐƯỢC SỬ DỤNG RỘNG RÃI LÀM VẬT LIỆU XÂY DỰNG TRONG CÁC CÔNG TRÌNH CỔ CỦA HÀN QUỐC CŨNG VÌ TÍNH CHẤT BỀN VÀ KHÔNG BỊ MỐI ĂN. CŨNG VÌ THẾ NÊN GIẤY HANJI ĐƯỢC SỬ DỤNG VÀ TRỞ NÊN NỔI BẬT TRONG LĨNH VỰC KIẾN TRÚC GIAI ĐOẠN NÀY.TRONG CUỘC SỐNG HIỆN ĐẠI, VẬT LIỆU GIẤY LUI VỀ LÀM CÁC VẬT DỤNG THỦ CÔNG, HOẶC ĐƯỢC SỬ DỤNG ĐỂ TU SỬA CÁC CÔNG TRÌNH CỔ. NHƯNG NHỜ CÓ CÁC DỰ ÁN CÔNG NGHIỆP HÓA NÊN NÓ ĐANG ĐƯỢC HỒI SINH Ở HÀN QUỐC.
NẾU SO SÁNH VỚI CHÚNG THÌ GIẤY DÓ CŨNG CÓ NHIỀU ĐẶC TÍNH TIÊU BIỂU NHƯ TÍNH MỘC, ĐỘ BỀN CAO, HÚT MỰC TỐT, KHÔNG LEM, NHẸ MỎNG. GIẤY DÓ LÀ NGUYÊN LIỆU TRONG NHIỀU LOẠI HÌNH NGHỆ THUẬT CỔ TRUYỀN VIỆT NAM NHƯ TRANH ĐÔNG HỒ, NGHỆ THUẬT VÀNG MÃ,… NHƯNG KHÔNG ĐƯỢC NHƯ GIẤY WASHI (NHẬT BẢN) HAY HANJI (HÀN QUỐC), GIẤY DÓ VÀ LÀNG NGHỀ DÓ VIỆT NAM ĐANG RẤT CHẬT VẬT ĐỂ CÓ THỂ DUY TRÌ VÀ PHÁT TRIỂN VÌ HIỆN NAY NHÀ NƯỚC VÀ DOANH NGHIỆP CÁ NHÂN KHÔNG CÓ BẤT KÌ HỖ TRỢ NÀO CHO NÓ
1.5 ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU NHẮM ĐẾN Ở ĐÂY LÀ GIỚI TRẺ - NHÓM ĐỐI TƯỢNG SINH RA VÀ LỚN LÊN TRONG THỜI KỲ HIỆN ĐẠI; MỌI THỨ TRỞ NÊN DỄ DÀNG, CÓ RẤT NHIỀU SỰ LỰA CHỌN, …
PHẠM VI NGHIÊN CỨU Ở ĐÂY CHÍNH LÀ CỘNG ĐỒNG NGƯỜI DÂN SỐNG TẠI VIỆT NAM NÓI CHUNG VÀ NHỮNG NGƯỜI CÓ NGHỀ, CÓ NHIỀU CƠ HỘI TIẾP XÚC VỚI GIẤY DÓ
1.5 ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
PHẦN 2
NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
2.1 GIẤY DÓ
2.1 GIẤY DÓ
2.1.1 CÂY DÓ
THEO THS. BÙI VĂN VƯỢNG TRONG “NGHỀ GIẤY DÓ, TRANH DÂN GIAN VIỆT NAM”; NƯỚC TA CÓ HAI LOẠI CÂY DÓ: DÓ ĐỒNG BẰNG VÀ DÓ RỪNG (DÓ DẢI)
CÂY DÓ ĐỒNG BẰNG CÂY DÓ ĐỒNG BẰNG TRÔNG GẦN GIỐNG NHƯ CÂY XOAN
A. ĐẶC ĐIỂM: TRÊN THÂN CÂY ÍT MẮT. CAO KHOẢNG 3M, ĐƯỜNG KÍNH THÂN CÂY 1216CM
B. CÂY GIỐNG CÓ HAI CÁCH TRỒNG CÂY CÂY DÓ: CẤY MỘT VÀI CÂY NON TỪ RỄ CỦA CÂY MẸ ĐEM SANG TRỒNG Ở MỘT NƠI KHÁC CÓ ĐIỀU KIỆN THÍCH HỢP HOẶC GIEO ƯƠM HẠT DÓ TRỒNG Ở NƠI THÍCH HỢP, HOẶC CHIẾT CÀNH
2.1 GIẤY DÓ
2.1.1 CÂY DÓ
C. CHĂM SÓC: NGOÀI VIỆC CHỌN TRỒNG DÓ Ở MỘT NƠI CÓ ĐIỀU KIỆN THÍCH HỢP, CÒN PHẢI CHĂM SÓC ĐÚNG KĨ THUẬT. ĐÓNG CỌC TRE CỐ ĐỊNH DÁNG, VÌ CÂY DÓ NON RẤT MỎNG MANH, DỄ BỊ GIÓ XÔ NGÃ. PHẢI TỈA CÀNH ĐỂ CÂY TẬP TRUNG CHẤT DINH DƯỠNG NUÔI THÂN CHÍNH. CẦN ĐƯỢC TƯỚI NƯỚC THƯỜNG XUYÊN KHI CÂY ĐỦ 1M
D. THU HOẠCH: THỜI GIAN THU HOẠCH CÂY DÓ THƯỜNG LÀ 1 NĂM RƯỠI ĐẾN 3 NĂM RƯỠI TUỲ CÁCH TRỒNG, CHỈ CẦN ĐẠT ĐỦ CHIỀU CAO CẦN THIẾT (3M)
2.1 GIẤY DÓ
2.1.1 CÂY DÓ
CÂY DÓ RỪNG KHÁC VỚI CÂY DÓ ĐỒNG BẰNG, CÂY DÓ RỪNG MỌC TỰ NHIÊN TRÊN ĐẤT ĐỒI, RỪNG CHỦ YẾU Ở CÁC TỈNH MIỀN NÚI BIÊN GIỚI
ĐẶC ĐIỂM: KHÁC VỚI CÂY DÓ ĐỒNG BẰNG, CÂY DÓ RỪNG MỌC TỰ NHIÊN TRÊN ĐẤT ĐỒI, RỪNG CHỦ YẾU Ở CÁC TỈNH MIỀN NÚI BIÊN GIỚI PHÍA BẮC MỌC HOANG DẠI, TỰ NHIÊN, CHẰNG CHỊT GÂY CẢN TRỞ ĐI LẠI DÓ RỪNG CÓ ĐƯỜNG KÍNH THÂN 3-5CM, THƯỜNG BÒ SÁT MẶT ĐẤT HOẶC LEO BÁM, THÂN CÂY NHIỀU MẮT NGOÀI RA, CÂY DÓ CÒN CÓ CHO HOA HOA DÓ MỌC VÀO KHOẢNG THÁNG 12 ÂM LỊCH HÀNG NĂM, HOA MÀU TRẮNG HỒNG, NỞ BẠT NGÀN, MỘT CHÙM CÓ THỂ CÓ ĐẾN HÀNG TRĂM NỤ
2.1 GIẤY DÓ
2.1.2 GIẤY DÓ
GIẤY DÓ CÓ ĐẶC TÍNH XỐP NHẸ, BỀN DAI, KHÔNG NHOÈ KHI VIẾT VẼ, ÍT BỊ MỐI MỌT, HOẶC DÒN GÃY, ẨM NÁT. GIẤY DÓ XỐP, NHẸ DO NGUYÊN LIỆU, CÁCH CHẾ BIẾN, XỬ LÝ NGUYÊN LIỆU VÀ CÔNG NGHỆ SẢN XUẤT GIẤY DÓ QUY ĐỊNH. GIẤY DÓ CÓ CẤU TRÚC DẠNG SỢI, CÁC XƠ SỢI LI TI CỐ KẾT VỚI NHAU TỰA MẠNG NHỆN, NHIỀU LỚP, KHÔNG THEO THỨ TỰ SỢI NGANG, DỌC NHƯ TẤM LỤA DỆT, MÀ THEO DẠNG CHUYỂN ĐỘNG BROWN, ĐA CHIỀU. GIẤY DÓ CÓ TRỌNG LƯỢNG RIÊNG BẰNG KHOẢNG MỘT NỬA CÁC LOẠI GIẤY SẢN XUẤT CÔNG NGHIỆP. GIẤY DÓ YÊN THÁI ĐÃ ĐƯỢC XUẤT KHẨU SANG NHIỀU QUỐC GIA TRÊN THẾ GIỚI VÀ ĐƯỢC BẠN HÀNG ƯA CHUỘNG. CÁC HỌA SĨ NGƯỜI PHÁP ĐÃ SỬ DỤNG GIẤY DÓ YÊN THÁI (KHỔ LỚN) ĐỂ VẼ TRANH BẰNG MỰC TÀU THEO PHƯƠNG PHÁP TRANH CỔ ĐIỂN PHƯƠNG ĐÔNG. MỘT VÀI BẢO TÀNG Ở CHÂU ÂU CŨNG ĐÃ DÙNG GIẤY DÓ ĐỂ LÓT BỒI PHÍA SAU TRANH VẼ. VỚI ĐẶC TÍNH CHỐNG ẨM RẤT CAO, GIẤY DÓ GIÚP CHO CÁC TÁC PHẨM NGHỆ THUẬT KHÔNG BỊ ẨM MỐC.
2.1 GIẤY DÓ
2.1.2 GIẤY DÓ
ĐỘ BỀN: TẠI CÁC TRUNG TÂM LƯU TRỮ QUỐC GIA, TRONG SỐ NHỮNG TÀI LIỆU GIẤY, THÌ TÀI LIỆU GIẤY DÓ CÓ TUỔI THỌ CAO NHẤT. CÁC TÀI LIỆU GIẤY DÓ (ĐIỂN HÌNH LÀ CÁC SẮC PHONG TẠI CÁC ĐÌNH, ĐỀN) LÀ NHỮNG LOẠI TÀI LIỆU ĐƯỢC SẢN SINH LÂU ĐỜI NHẤT, TỪ KHI CÁC PHƯƠNG TIỆN BẢO QUẢN CHƯA ĐƯỢC PHÁT TRIỂN. BẮT MÀU, HÚT ẨM VÀ THOÁT ẨM: VÌ XỐP NÊN GIẤY DÓ RẤT DỄ BẮT MÀU KHI VIẾT, IN CÁCH NHIỆT, CÁCH ÂM, THẨM ÂM, CHÁY KIỆT: CŨNG VÌ XỐP NÊN GIẤY DÓ CÁCH NHIỆT, CÁCH ÂM TỐT, DO CÓ CẤU TRÚC DẠNG SỢI ĐA CHIỀU
ANH DƯƠNG VĂN QUANG
GIỚI THIỆU CHO HỌC SINH VỀ CÁC CÔNG ĐOẠN LÀM GIẤY DÓ ẢNH: ZOPROJECT
2.1 GIẤY DÓ
2.1.3 NGHỀ GIẤY DÓ
THEO THS. BÙI VĂN VƯỢNG TRONG “NGHỀ GIẤY DÓ, TRANH DÂN GIAN VIỆT NAM”; TUỲ THEO NGUYÊN LIỆU LÀM GIẤY LÀ CÁC PHẦN CỦA CÂY GIẤY, NGƯỜI TA PHÂN GIẤY DÓ RA LÀM 3 LOẠI (HẢO HẠNG, ĐẸP, XẤU) ĐỂ BÁN, ĐỐI VỚI NGƯỜI LÀM GIẤY, VIỆC PHÂN LOẠI NHƯ VẬY LÀ BẮT BUỘC ĐỂ ĐEM NGÂM Ủ RIÊNG, KHÔNG LẪN LỘN
1. NGHỀ
Ở VIỆT NAM, NGHỀ LÀM GIẤY DÓ CÓ LỊCH SỬ LÂU ĐỜI, HÌNH THÀNH LÀNG NGHỀ LÀM GIẤY DÓ, CHUYÊN NGHIỆP, CÓ TỔ CHỨC VÀ PHÂN RA CÁC CÔNG ĐOẠN, QUY TRÌNH CỤ THỂ ĐỂ TRUYỀN QUA NHIỀU ĐỜI CON CHÁU
1.1 XỬ LÝ NGUYÊN LIỆU GỒM CÁC CÔNG ĐOẠN CHỦ YẾU: LỘT VỎ, BỎ THÂN GỖ, NGÂM VỎ TRONG NƯỚC VÔI SAU KHOẢNG 1 TUẦN THÌ ĐEM Ủ THÀNH ĐỐNG GIẶT VÀ ĐÃI VỎ DÓ TRONG NƯỚC SẠCH ĐỂ LOẠI BỎ TẠP CHẤT NẤU VỎ DÓ, XƠ DÓ TRÊN BẾP LỬA LỚN GIÃ DÓ BẰNG CHÀY HOẶC MÁY, TUYỆT ĐỐI KHÔNG ĐƯỢC NGHIỀN BỘT, VẬY SẼ LÀM DÓ MẤT ĐI TÍNH DAI CỦA GIẤY NGÂM VÀ LỌC BỘT GIẤY TRÊN KHUNG GIẤY, ĐĂT LÊN BỀ MẶT PHẲNG CHO KHÔ
XEO GIẤY BỂ XEO GIẤY XÂY NHƯ BỂ ĐỰNG NƯỚC, KHÔNG NẮP. KHOẮNG BỘT DÓ BẰNG DỤNG CỤ CHUYÊN DÙNG HÌNH MÁI CHÈO, SAU ĐÓ DÙNG KHUÔN CÓ TREO MỘT TẤM MÀNH VẢI ĐỂ XEO GIẤY ÉP GIẤY CHỒNG GIẤY DÓ XẾP CAO 15-20CM ĐƯỢC ÉP KIỆT NƯỚC BẰNG BÀN ÉP CHUYÊN DỤNG ÁP DỤNG ĐÒN BẪY ĐỂ TĂNG LỰC ÉP LÀM KHÔ GIẤY BÓC GIẤY DÓ RA TỪNG TỜ SAU KHI ĐƯỢC ÉP NƯỚC, ĐEM PHƠI DƯỚI NẮNG TRỜI HOẶC TRÊN LÒ SẤY, NHIỆT ĐỘ LÀ YẾU TỐ RẤT QUAN TRỌNG CẦN ĐƯỢC TÍNH TOÁN KĨ LƯỠNG ĐỂ ĐẠT ĐƯỢC THÀNH PHẨM TỐT NHẤT PHÂN LOẠI VÀ CÁN PHẲNG ĐẾN CÔNG ĐOẠN NÀY, GIẤY THƯỜNG QUĂN MÉP, NGƯỜI TA PHẢI ÉP GIẤY CHO PHẲNG HƠN. SAU ĐÓ LÀ PHÂN LOẠI, ĐẾN ĐÂY NGƯỜI LÀM GIẤY PHẢI PHÂN LOẠI GIẤY THÊM MỘT LẦN NỮA DỰA VÀO NHỮNG TIÊU CHUẨN CỦA NGHỀ BẰNG CÁCH CHO ÁNH SÁNG ĐI QUA TỜ GIẤY
NHUỘM GIẤY CÓ THỂ NHUỘM GIẤY THEO YÊU CẦU CỦA NGƯỜI TIÊU DÙNG BẰNG HAI CÁCH: HOẶC ĐEM NHUỘM SAU KHI PHƠI KHÔ, HOẶC NHUỘM TRONG LÚC LÀM GIẤY TUY VẬY, THEO QUAN ĐIỂM CỦA NGƯỜI LÀM NGHỀ, GIẤY DÓ ĐẸP NHẤT LÀ KHI NÓ NGUYÊN BẢN KHÔNG ĐƯỢC NHUỘM MÀU
ĐÓNG GÓI THƯỜNG ĐÓNG THEO BÓ, "BÓ TRĂM", "BÓ MUÔN": GỒM NHIỀU BÓ TRĂM, ĐỦ 10000 TỜ GIẤY
2.2 GIÁ TRỊ VĂN HÓA MÀ GIẤY DÓ MANG LẠI
2.2. 1 GIÁ TRỊ VẬT THỂ
2.2.1 2.2.1 GIÁ GIÁ TRỊ TRỊ VẬT VẬT THỂ THỂ
ỨNG DỤNG TÍNH TÍNH CHA CHA TRUYỀN TRUYỀN CON CON NỐI NỐI TRONG TRONG GIẤY GIẤY DÓ. DÓ. NHỮNG NHỮNG NGƯỜI NGƯỜI CON CON TRONG TRONG GIA GIA ĐÌNH ĐÌNH CÓ CÓ TRUYỀN TRUYỀN THỐNG THỐNG LÀM LÀM GIẤY GIẤY DÓ, DÓ, SỚM SỚM TIẾP TIẾP CẬN CẬN VÀ VÀ BỊ BỊ ẢNH ẢNH HƯỞNG HƯỞNG BỞI BỞI NÉT NÉT ĐẶC ĐẶC SẮC SẮC NÀY. NÀY. NGÔ NGÔ THU THU HUYỀN HUYỀN SINH SINH RA RA TRONG TRONG MỘT MỘT GIA GIA ĐÌNH ĐÌNH TRONG TRONG LÀNG LÀNG LÀM LÀM GIẤY GIẤY DÓ DÓ Ở Ở THÀNH THÀNH PHỐ PHỐ BẮC BẮC NINH. NINH. BIẾT BIẾT ĐƯỢC ĐƯỢC NHỮNG NHỮNG VẪN VẪN ĐỀ ĐỀ MÀ MÀ GIẤY GIẤY DÓ DÓ ĐANG ĐANG GẶP GẶP PHẢI, PHẢI, HUYỀN HUYỀN ĐƯA ĐƯA RA RA NHIỀU NHIỀU LOẠI LOẠI CÔNG CÔNG THỨC THỨC GIẤY GIẤY DÓ DÓ KHÁC KHÁC NHAU, NHAU, CHO CHO NHIỀU NHIỀU NHU NHU CẦU CẦU DÙNG DÙNG GIẤY. GIẤY. TỪ TỪ NHỮNG NHỮNG KHỔ KHỔ GIẤY GIẤY ĐẦU ĐẦU TIÊN, TIÊN, SỰ SỰ HƯỚNG HƯỚNG DẪN DẪN CŨNG CŨNG LÃO LÃO THÀNH THÀNH TRONG TRONG LÀNG, LÀNG, HUYỀN HUYỀN VƯỢT VƯỢT QUA QUA ĐƯỢC ĐƯỢC NHỮNG NHỮNG VẤN VẤN ĐỀ ĐỀ CÔNG CÔNG THỨC, THỨC, ĐỘ ĐỘ ĂN ĂN MỰC. MỰC. CUỐI CUỐI CŨNG CŨNG SẢN SẢN PHẨM PHẨM ĐÃ ĐÃ HÀI HÀI LÒNG LÒNG NHỮNG NHỮNG KHÁCH KHÁCH HÀNG HÀNG ĐẦU ĐẦU TIÊN. TIÊN. TRUYỀN TRUYỀN THỐNG THỐNG CHA CHA TRUYỀN TRUYỀN CON CON NÓI, NÓI, SỰ SỰ VẬN VẬN ĐỘNG ĐỘNG MẠNH MẠNH MẼ MẼ TÍCH TÍCH CỰC CỰC CỦA CỦA NGƯỜI NGƯỜI TRẺ. TRẺ. CHÚNG CHÚNG TA TA CÓ CÓ THÊM THÊM HI HI VỌNG VỌNG VỀ VỀ SỰ SỰ PHỤC PHỤC SINH SINH CỦA CỦA LÀM LÀM NGHỀ NGHỀ TRUYỀN TRUYỀN THỐNG THỐNG
2.2.2 GIÁ TRỊ PHI VẬT THỂ
TÍNH CHA TRUYỀN CON NỐI
TRONG GIẤY DÓ. NHỮNG NGƯỜI CON TRONG GIA ĐÌNH CÓ TRUYỀN THỐNG LÀM GIẤY DÓ, SỚM TIẾP CẬN VÀ BỊ ẢNH HƯỞNG BỞI NÉT ĐẶC SẮC NÀY. NGÔ THU HUYỀN SINH RA TRONG MỘT GIA ĐÌNH TRONG LÀNG LÀM GIẤY DÓ Ở THÀNH PHỐ BẮC NINH. BIẾT ĐƯỢC NHỮNG VẪN ĐỀ MÀ GIẤY DÓ ĐANG GẶP PHẢI, HUYỀN ĐƯA RA NHIỀU LOẠI CÔNG THỨC GIẤY DÓ KHÁC NHAU, CHO NHIỀU NHU CẦU DÙNG GIẤY. TỪ NHỮNG KHỔ GIẤY ĐẦU TIÊN, SỰ HƯỚNG DẪN CŨNG LÃO THÀNH TRONG LÀNG, HUYỀN VƯỢT QUA ĐƯỢC NHỮNG VẤN ĐỀ CÔNG THỨC, ĐỘ ĂN MỰC. CUỐI CŨNG SẢN PHẨM ĐÃ HÀI LÒNG NHỮNG KHÁCH HÀNG ĐẦU TIÊN. TRUYỀN THỐNG CHA TRUYỀN CON NÓI, SỰ VẬN ĐỘNG MẠNH MẼ TÍCH CỰC CỦA NGƯỜI TRẺ. CHÚNG TA CÓ THÊM HI VỌNG VỀ SỰ PHỤC SINH CỦA LÀM NGHỀ TRUYỀN THỐNG 22:55
2.2.2 GIÁ TRỊ PHI VẬT THỂ
TÍNH LÀNG XÃ
NGHỀ LÀM GIẤY THỦ CÔNG Ở NƯỚC TA CÓ LỊCH SỬ GẦN 900 NĂM, TRONG KHI NGHỀ LÀM GIẤY SẮC CHO NHÀ VUA PHONG CÔNG, PHONG THẦN THÌ MỚI CÓ LỊCH SỬ HƠN 300 NĂM. GIẤY DÓ XƯA KIA ĐƯỢC SẢN XUẤT Ở RẤT NHIỀU LÀNG QUÊ BẮC BỘ NHƯ LÀNG AN CỐC (HÀ TÂY, NAY LÀ HÀ NỘI). Ở HÀ NỘI XƯA CÓ VÙNG YÊN HÒA, QUAN HOA LÀM GIẤY THÔ, HỒ KHẨU LÀM GIẤY BẢN, AN ĐÔNG LÀM GIẤY QUỲ, AN THÁI LÀM GIẤY HỘI PHONG, TRUNG NHA LÀM GIẤY SẮC… Ở BẮC NINH CÓ LÀNG ĐỒNG CAO, XÃ YÊN PHONG CŨNG CHUYÊN SẢN XUẤT GIẤY. ĐẾN KHI NHÀ NƯỚC ĐẠI VIỆT RA ĐỜI VÀ ĐỊNH ĐÔ Ở THĂNG LONG, DO NHU CẦU CỦA XÃ HỘI, VIỆC HỌC HÀNH, GIAO DỊCH THI CỬ PHÁT TRIỂN NÊN NGHỀ LÀM GIẤY ĐÃ ĐƯỢC PHÁT TRIỂN MẠNH MẼ Ở NHIỀU ĐỊA PHƯƠNG, NHƯ: LÀNG ĐỐNG CAO (KINH BẮC); LÀNG AN THÁI, YÊN HÒA (THĂNG LONG); LÀNG AN PHÚC Ở (HÀ TÂY), VÀ MỘT SỐ ĐỒNG BÀO DÂN TỘC THIỂU SỐ CŨNG CÓ NGHỀ LÀM GIẤY DÓ NHƯ DÂN TỘC MÔNG; CAO LAN; DAO;… NẾU NHƯ TRƯỚC KIA, CẢ LÀNG NHỘN NHỊP TIẾNG CHÀY TIẾNG CỐI GIÃ GIẤY, NHỮNG KHOẢNG SÂN RỘNG NGỢP MÀU VÀNG CỦA GIẤY DÓ GIỜ ĐÂY CHỈ LÀ NHỮNG HOÀI NIỆM
2.2.2 GIÁ TRỊ PHI VẬT THỂ
TỔ NGHỀ
Ở VIỆT NAM NGHỀ LÀM GIẤY CÓ LỊCH SỬ LÂU ĐỜI, HÌNH THÀNH CÁC LÀNG NGHỀ TRUNG TÂM SẢN XUẤT GIẤY NỔI TIẾNG DUY TRÌ SUỐT HÀNG NGHÌN NĂM, NHÂN DÂN THỜ PHỤNG TỔ NGHỀ; HỌ LÀ NHỮNG TỔ NGHỀ GIẤY CỦA MỖI LÀNG, HỌ DẠY NGƯỜI DÂN LÀM GIẤY VÀO THỜI LÝ (TK XI – XII) THEO SỬ SÁCH TRUNG QUỐC, NGHỀ LÀM GIẤY CÓ TỪ SAU CÔNG NGUYÊN, ĐÁNG TIẾC LÀ TÊN TUỔI CỦA CÁC TỔ NGHỀ GIẤY VẪN CHƯA ĐƯỢC TÌM HIỂU RÕ
2.2.2 GIÁ TRỊ PHI VẬT THỂ
TÍNH LÀNG XÃ
NGHỀ LÀM GIẤY THỦ CÔNG Ở NƯỚC TA CÓ LỊCH SỬ GẦN 900 NĂM, TRONG KHI NGHỀ LÀM GIẤY SẮC CHO NHÀ VUA PHONG CÔNG, PHONG THẦN THÌ MỚI CÓ LỊCH SỬ HƠN 300 NĂM. GIẤY DÓ XƯA KIA ĐƯỢC SẢN XUẤT Ở RẤT NHIỀU LÀNG QUÊ BẮC BỘ NHƯ LÀNG AN CỐC (HÀ TÂY, NAY LÀ HÀ NỘI). Ở HÀ NỘI XƯA CÓ VÙNG YÊN HÒA, QUAN HOA LÀM GIẤY THÔ, HỒ KHẨU LÀM GIẤY BẢN, AN ĐÔNG LÀM GIẤY QUỲ, AN THÁI LÀM GIẤY HỘI PHONG, TRUNG NHA LÀM GIẤY SẮC… Ở BẮC NINH CÓ LÀNG ĐỒNG CAO, XÃ YÊN PHONG CŨNG CHUYÊN SẢN XUẤT GIẤY. ĐẾN KHI NHÀ NƯỚC ĐẠI VIỆT RA ĐỜI VÀ ĐỊNH ĐÔ Ở THĂNG LONG, DO NHU CẦU CỦA XÃ HỘI, VIỆC HỌC HÀNH, GIAO DỊCH THI CỬ PHÁT TRIỂN NÊN NGHỀ LÀM GIẤY ĐÃ ĐƯỢC PHÁT TRIỂN MẠNH MẼ Ở NHIỀU ĐỊA PHƯƠNG, NHƯ: LÀNG ĐỐNG CAO (KINH BẮC); LÀNG AN THÁI, YÊN HÒA (THĂNG LONG); LÀNG AN PHÚC Ở (HÀ TÂY), VÀ MỘT SỐ ĐỒNG BÀO DÂN TỘC THIỂU SỐ CŨNG CÓ NGHỀ LÀM GIẤY DÓ NHƯ DÂN TỘC MÔNG; CAO LAN; DAO;… NẾU NHƯ TRƯỚC KIA, CẢ LÀNG NHỘN NHỊP TIẾNG CHÀY TIẾNG CỐI GIÃ GIẤY, NHỮNG KHOẢNG SÂN RỘNG NGỢP MÀU VÀNG CỦA GIẤY DÓ GIỜ ĐÂY CHỈ LÀ NHỮNG HOÀI NIỆM
2.2.2 GIÁ TRỊ PHI VẬT THỂ
THỜ CÚNG
HOA DÓ GẮN LIỀN VỚI PHONG TỤC HOA TẾT THỜ TỔ TIÊN CỦA CÁC DÂN TỘC ÍT NGƯỜI NGƯỜI TÀY THỜ TỔ TIÊN, ÔNG BÀ VÀO CHIỀU 30 TẾT BẰNG HOA DÓ VÀ CÂY MÍA ĐÓ LÀ 2 HÌNH ẢNH KHÔNG THỂ THIẾU TƯỢNG TRƯNG CHO LÒNG THƠM THẢO CỦA CON CHÁU DÂNG LÊN TỔ TIÊN GIẤY DÓ CÒN ĐƯỢC DÙNG LÀM GIẤY TIỀN VÀNG MÃ, VỚI TÍNH CHẤT CHÁY ĐƯỢM VÀ CHÁY KIỆT.
2.2.2 GIÁ TRỊ PHI VẬT THỂ
TÍNH BIỂU TƯỢNG
NGƯỜI TA GỌI GIẤY DÓ LÀ “GIẤY TA” ( GIẤY CỦA RIÊNG TA) PHÂN BIỆT VỚI CÁC LOẠI GIẤY DU NHẬP SAU NÀY GỌI LÀ “GIẤY TÂY”)
PHẦN 3
HƯỚNG GIẢI QUYẾT
ĐỂ ĐƯA RA HƯỚNG GIẢI QUYẾT, CHÚNG TA CẦN TRẢ LỜI NHỮNG CÂU HỎI SAU:
3.1 CÂU HỎI ĐẶT RA
1. TẠI SAO KHÔNG SỬ DỤNG GIẤY DÓ THAY CHO NHỮNG LOẠI GIẤY KHÁC? 2. TẠI SAO CHÚNG TA LẠI QUÊN ĐI HOẶC ÍT NHẤT LÀ LƠ VỚI SỰ XUẤT HIỆN CỦA GIẤY DÓ? 3. TẠI SAO KHÔNG DUY TRÌ GIẤY DÓ? 4. TẠI SAO CHÚNG TA LẠI THỜ Ơ VỚI LOẠI GIẤY TRUYỀN THỐNG NÀY?
ĐỂ ĐƯA RA HƯỚNG GIẢI QUYẾT, CHÚNG TA CẦN TRẢ LỜI NHỮNG CÂU HỎI SAU: TẠI SAO KHÔNG SỬ DỤNG GIẤY DÓ THAY CHO NHỮNG LOẠI GIẤY KHÁC? VÌ CÁC LOẠI GIẤY HIỆN ĐẠI CÓ QUÁ NHIỀU ƯU ĐIỂM NỔI BẬT VỚI GIÁ THÀNH RẺ, DỄ TÌM, PHỔ BIẾN RỘNG RÃI… TẠI SAO CHÚNG TA LẠI QUÊN ĐI HOẶC ÍT NHẤT LÀ LƠ VỚI SỰ XUẤT HIỆN CỦA GIẤY DÓ?
3.2 GIẢI QUYẾT
GIỚI TRẺ KHÔNG BIẾT VỀ GIẤY DÓ BỞI VỀ KHÔNG ĐƯỢC TIẾP XÚC NHIỀU VỚI CÁC LOẠI HÌNH TRUYỀN THỐNG CỦA VIỆT NAM NHƯ LÀ TRANH ĐÔNG HỒ, QUẠT GIẤY DÓ, CÂU ĐỐI, … QUY TRÌNH GIẢNG DẠY KHÔNG ĐỀ CẬP SÂU, THIẾU KIẾN THỨC TẠI SAO KHÔNG DUY TRÌ GIẤY DÓ?
TÌM NGUYÊN LIỆU KHÓ, QUÁ TRÌNH SẢN XUẤT TRẢI QUA NHIỀU CÔNG ĐOẠN VẤT VẢ, TRONG KHI GIÁ THÀNH SẢN PHẨM KHÔNG CAO VÀ KHÔNG ĐỦ ĐỂ TRANG TRẢI ĐỜI SỐNG TẠI SAO CHÚNG TA LẠI THỜ Ơ VỚI LOẠI GIẤY TRUYỀN THỐNG NÀY? DO KHÔNG ĐỦ KHẢ NĂNG, NHÂN LỰC, KHÍ TÀI, TRANG THIẾT BỊ, THẬM CHÍ LÀ TỪ CHỐI SỰ GIÚP ĐỠ CỦA NHỮNG QUỐC GIA KHÁC DO TÍNH TỰ TÔN DÂN TỘC QUÁ CAO
PHẦN 4 – TỔNG KẾT 4.1 KẾT LUẬN THÔNG QUA VIỆC NGHIÊN CỨU TÌM HIỂU VÀ TƯ DUY, NHÓM NGHIÊN CỨU THẤY ĐƯỢC NHIỀU HƠN NHƯNG GIÁ TRỊ CỦA GIẤY DÓ MÀ NHÓM KHÔNG THỂ TIẾP CẬN CHỈ THÔNG QUA KIẾN THỨC PHỔ THÔNG HIỂU VÀ BIẾT THÊM NHIỀU THUẬT NGỮ, KIẾN THỨC BÊN LỀ VỀ VĂN HÓA TẬP TỤC CỦA NGƯỜI VIỆT NAM VIỆC SỬ DỤNG GIẤY DÓ TRONG TRANG TRÍ CUỘC SỐNG HẰNG NGÀY CŨNG NHƯ SÁNG TẠO CÁCH ỨNG DỤNG ĐỂ ĐEM ĐÚNG GIÁ TRỊ CỦA ĐÓ TRỞ LẠI VỚI NGƯỜI VIỆT CHẮC CHẮN SẼ ĐƯỢC NHÓM CÂN NHẮC
4.2 KHÓ KHĂN KHI NGHIÊN CỨU TÀI LIỆU TÌM ĐỌC QUÁ ÍT, THẬM CHÍ NHỮNG KIẾN THỨC CÓ PHẨN HƠI THIẾU RÕ RÀNG; VIỆC TÌM VÀ TIẾP XÚC VỚI GIẤY DÓ CŨNG LÀ 1 KHÓ KHĂN CHO NHÓM THỜI GIAN THỰC HIỆN BÀI NGHIÊN CỨU CÓ PHẦN HƠI GẤP RÚT
4.3 TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. NGHỀ GIẤY DÓ, TRANH DÂN GIAN VIỆT NAM” - ThS BÙI VĂN VƯỢNG (2010) 2. “TRANH DÂN GIAN LÀNG SÌNH” - NGUYỄN VĂN PHÚC (2018)
4.4 HÌNH ẢNH THAM KHẢO ZÓ PROJECT
LẦN ĐẦU THỰC HIỆN MỘT BÀI NGHIÊN CỨU VẪN CÒN NHIỀU SƠ SÓT, MONG CÔ BỎ QUA CHO CẢM ƠN CÔ ĐÃ XEM.