Namık Kemal Üniversitesi
Biyomedikal bülten Mart 2012
Sayı 4
NKU Biyomedikal Mühendisliği Bülteni
Mart 2012
E d i t ö r d e n
İ
nsan hayatının en unutulmaz en güzel en ürkütücü en heyecanlı en verimli anlarıdır ilkler. İlk adım ise cesaret isteyen tecrübe gerektiren zahmetli bir yoldur ve bazen şansın yanınızda olmasına büyük ihtiyaç duyarsınız. İşte öyle bir şansı geçen sene biz yakaladık. Şu anda bu yazıyı yazıyor olmam bu şansın sayesindedir. Geçen senenin sonlarına doğru bölümün
asistanı olan İsmail Devecioğlu bir bülten ekibi kurup bölüm için faydalı etkinlikler yapmak istemişti, bunun içinde gönüllü arkadaşlar arıyordu. Bu gönüllü arkadaşlar arasında bende vardım. Bu benim için bir ilkti ve İsmail hocam bunda çok etkili olmuştu, İsmail hocama ne kadar teşekkür etsem azdır. Dediğim gibi ilk adım çoğu zaman zor olur. Geçen sene Biyomedikal Mühendisliği üzerine araştırmalar yapan bir bülten ekibi kurduk bu ekip; bölümümüz hakkında güncel olan haberleri, makaleleri, etkinlikleri toplayıp derleyip uygun olanlara bültende yer veriyorduk. Yeni olmamız bizi zorlamıştı; böyle bir işi ilk defa yapıyorduk, ama bunu yapan herkes belli bir zorluğun altına girdikten sonra bu işlerde başarıyı yakalamıştır. Ne kadar amatör de olsak yanımızda olan deneyimli bir hocamız vardı ve bize çok destek oluyordu; neyi nasıl yapacağımızı en ince noktasıyla bize göstermeye çalışıyordu hatta bunun için bazen kendi işini bırakıp bizimle ilgileniyordu. İsmail hocamız sayesinde bu konularda kendimizi geliştirip belli bir yol kat ettiğimizi düşünüyorum. Sene başında İsmail hoca Boğaziçi üniversitesine geçti. Biz burada onun eserleri olarak yola devam ediyoruz. Bültenimiz deneyimli hocalarımızın gözetiminde, BİYOMED -TEK AR-GE topluluğunun bünyesinde çalışmalarına devam ediyor ve her yeni sayıda bölümümüz ile ilgili yenilikleri size taşımaya çalışıyoruz. Topluluğumuz geçen senenin sonlarına doğru kuruldu ve bu sene aktif olarak çalışmalarına devam ediyor. Bülten grubumuzda topluluğun bir alt dalı olarak faaliyet göstermektedir. Bize her türlü desteği veren değerli hocalarımız ve bu derginin size ulaşmasında emeği geçen tüm çalışma arkadaşlarıma buradan bir kez daha teşekkür ederken zevk alarak okuyacağınız bir sayı hazırlamış olmayı umut ediyorum. Metin Tekin Editör 1
NKU Biyomedikal Mühendisliği Bülteni
Mart 2012
İ ç i n d e k i l e r
Biyomedikal mühendisliği çalışma alanları
3
“Kaderci olmayın, kendinize güvenin”, Yrd. Doç. Dr. Hale Pınar Zengingönül ile söyleşi
6
Hibrit görüntüleme teknolojisinde son nokta: PET/MR
10
12
Teletıp
Biyomut / Tıptekno 2011’in ardından...
15
16
Tekno-Haber Köşesi
TRILOGY
17
Kongre ve Konferanslar
20
Kültür ve Sanat
21 2
NKU Biyomedikal Mühendisliği Bülteni
Mart 2012
Biyomedikal Mühendisliği Çalışma Alanları
B
iyomedikal Mühendisliği; hastalıkların teşhisi ve tedavileri için kullanılan cihazların uygun bir şekilde tasarlanması, üretimleri ve işletilmelerinden sorumlu bir mühendislik dalıdır. Gelişen teknolojiyle birlikte,
tıbbi teknoloji ihtiyacının artması, kullanılan tıbbi cihaz sayısının artması ve bunların sağlık merkezlerinde kullanılması Biyomedikal Mühendislerine olan ihtiyacı daha da arttırmaktadır. Böylece Biyomedikal Mühendisliği en yeni teknolojiyi kullanarak bir tıp bilim insanının ihtiyaçlarına cevap verebilecek çözümü üretebilmektedir. Biyomedikal Mühendisliği uygulamaları ülkemizde 1980’lerde başlamıştır. O dönemlerde bölümün yeni olması tıbbi cihaz üretimini çok kısıtlamıştır. Bu sebepten ülkemizde kurgulanan Biyomedikal Mühendisliği uygulamaları sağlık kurumlarındaki tıbbi cihazların işletilmesi amaçlıdır. Bu nedenle ülkemizde Biyomedikal Mühendisliği çalışmaları, tıbbi cihaz işletme prosedürü, bakım-onarım, satın alma, yedek parça temini, üretim ve kalibrasyon planlaması şeklinde sıralanıyor. Biyomedikal Mühendisliğinin gelişimi boyunca çeşitli tanım tartışması yapılmış ve Amerikan Milli Akademisi 1971’de yayınladığı bir raporda konunun niteliğini belirlemiş ve Biyomedikal Mühendisliğini üç ana dala ayırmıştır:
Biyomedikal
Klinik Mühendisliği
Biyomühendislik
1.Biyomühendislik:
Medikal
Biyolojik
2.Medikal Mühendislik: Biyoloji
3.Klinik Mühendisliği: Çeşitli
sistemlerin tanınmasında ve tıbbi
ve tıpta kullanılan cihaz, malze-
kuruluşlar (üniversiteler, hastane-
uygulamaların
geliştirilmesinde
me, teşhis ve tedavi düzenleri,
ler, devlet ve endüstrinin benzer
mühendislik teknik ve görüşleri-
yapay organ ve diğer düzenlerin
kuruluşları) içerisindeki sağlık
nin uygulanmasıdır.
geliştirilmesinde mühendislik tek-
hizmetlerinin geliştirilmesi için
nik ve görüşlerinin kullanılma-
mühendislik görüş, yöntem ve
sıdır.
tekniklerinin uygulanmasıdır.
3
NKU Biyomedikal Mühendisliği Bülteni
Teknolojinin hızla ilerle-
Mart 2012
alaşımlar,
nasıl kontrol edildiği ve hareket
mesi Biyomedikal mühendisliği
seramikler, polimerler ve kom-
sırasında değişik bölümlerde olu-
alanında yeni alanlar oluşturmak-
pozitler implante edilebilir mal-
şan kuvvet sisteminin etkisini
tadır. Ancak, Biyomedikal müh-
zeme olarak kullanılmıştır. Biyo-
incelemekte,
endisliği alanı içinde iyi kurulmuş
malzeme
olmayan,
dokular üzerinde zorlanma du-
uzmanlık alanlarından
toksik olmayan, kimyasal olarak
rumlarını ve tedavi yöntemleri
şunlardır:
inert, istikrarlı ve yeterli mekanik
geliştirmektedir.
Biyo-enstrümantasyon, biyomal-
güçte olmalıdır.
zemeler,
biyomekanik,
bazıları
doku ve genetik mühendisliği, klinik mühendislik, tıbbi görüntüleme, ortopedik cerrahi, iyileştirme mühendisliği ve sistemleri fizyolojisi.
kanserojen
canlı
ve
cansız
Yapay organlar ve protezler el, ayak ve benzeri organların kaybı durumunda, bu organların işlevlerini kısmen de olsa yerine getirecek olan yapay organların (protezlerin) ya da herhangi bir
Biyo-enstrümantasyon hastalığın tanı ve tedavisinde kullanılan biyolojik ve tıbbi sistemlerde ölçüm yapmakta kullanılan ve nicel
metal
yapay
organlar ve protezler, hücresel,
bize
olabilir. Bazı
(bazen
de
nitel)
nedenle desteklenmesi, korunma-
Klinik mühendislik biyomedikal
sı ve düzeltilmesi gereken vücut
sistemlerin analizi, biyomedikal
kısımlarına uygulanan yardımcı
ölçme, tıbbi cihaz yönetimi, teş-
cihazların üretimini yapan bilim
his ve tedavi cihazlarının araş-
dalıdır.
tırma geliştirme ve tasarımı konularını kapsar. Klinik mühendisliği
sonuçlar veren cihazları geliştirmek için elektronik tekniklerin
Hücresel, doku ve genetik mü-
uygulandığı bir bilim dalıdır.
hendisliği bu alanlar, anatomi, biyokimya ve hücresel ve hücre alt yapı mekaniği, hastalık süreçlerini anlamak ve çok belirli sitelere müdahale edebilmek amacıyla kullanmaktadır. Bu yetenekleri ile minyatür cihazlar hastanın iyileşmesini hızlandırmak veya hastalığın oluşumu ve ilerlemesini etkisizleştirmek için hassas
(KM) ise Biyomedikal mühendislik (BM) ürünlerinin verimli ve yaygın
kullanılmasına
yönelik
olarak sağlık kurumları içinde çalışır. Bu çalışmanın içine tıbbi cihaz ihtiyacının tespiti, planlanması, satın alınması, kullanılması, bakım-onarım ve kalibrasyonu, tıp personeline uygulamalarda danışmanlık yapılması gibi faaliyetler girer.
Biyomalzeme canlı doku ve im-
hedef yerlerini hücresel süreçleri,
plantasyon için kullanılan yapay
stimüle veya inhibe edebilir bile-
Tıbbi
maddeler üzerine çalışan bilim
şikleri sağlar.
sistemlerin anatomik yapılarının
dalıdır. İnsan vücuduna yerleştir-
görüntüleme
fizyolojik
ve fizyolojik aktivitelerinin gö-
mek için uygun malzeme seçimi, biyomedikal mühendisinin karşı-
Biyomekanik
canlıların
nasıl
laştığı en zor görevlerden biri
hareket ettikleri, hareketlerinin
rüntülenmesi, Biyomedikal mühendisliği bünyesinde önemli bir yer
tutmaktadır.
Biyomedikal
4
NKU Biyomedikal Mühendisliği Bülteni
Mart 2012
alanında; radyasyon görüntüleme-
mesi, adaptasyonu, testi, değerlen-
performansı artırma amacını gü-
si, ultrasonik görüntüleme, man-
dirilmesi, onaylanması ve dağıtı-
den antrenmanların fizyolojik te-
yetik
mıyla ilgilenen bilim dalıdır.
mellerini içeren bir bilim dalıdır.
rezonans
görüntülemesi,
tomografik görüntüleme gibi görüntüleme yöntemleri mevcuttur.
Bu uzmanlık alanları bir-
Bu tür sistemlerin geliştirilmesi,
birlerine bağlıdır. Genellikle di-
etkin kullanımlarının sağlanması,
ğer alanlarda çalışan biyomedikal
yeni
sistemlerinin
mühendisleri tarafından toplanan
geliştirilmesi Biyomedikal mühen-
bilgileri, uygulamalı bir alanda
disliğinin önemli çalışma alanla-
çalışan biyomedikal mühendisliği
rından biridir.
alanında kullanabilirsiniz. Örne-
görüntüleme
ğin, yapay bir kalça kemiği tasarıOrtopedik ve dental implantlar
mına; anatomi, kemik biyome-
mühendislik ve hesaplama meka-
kaniği, yürüme analizi ve biyoma-
niği yöntemleri, kemikler, eklem-
Sistemler fizyolojisi, vücudun ya-
teryallerin uyumluluk çalışmaları
ler ve kasların fonksiyonunu anla-
pısını, bütün organların fonksi-
büyük ölçüde yardımcı olmak-
mak için uygulanan ve yapay ek-
yonlarını ve bu fonksiyonların
tadır. Benzer şekilde insan kas-
lem replasmanları tasarımı olan
nasıl yerine geldiklerini inceleyen
iskelet sistemi davranışı, bilgi sis-
uzmanlık alanıdır.
bir bilim dalıdır. Vücuttaki do-
temlerinin tasarımı, felçli kasın
kuların
çalışma
elektriksel olarak kontrollü bir
biçimlerini ve yöntemlerini ince-
şekilde hareket etmeye teşvik
leyen, canlılarda organların iş-
etmek için kullanır. Bu cihazlarda
leyişini, madde ve enerji deği-
kullanılan uygun malzeme seçimi,
şimlerini araştıran, insan organiz-
biyomalzeme
masının kassal çalışmalara ceva-
tanımı içerisinde kabul edilir.
Rehabilitasyon mühendisliği rehabilitasyon mühendisleri fiziksel ve zihinsel engelli bireylerin sorunlarını çözmek amacıyla teknolojik cihazların tasarımı, geliştiril-
ve
sitemlerin
mühendisi
görev
bını ve uyumunu araştıran, sportif
MetinTEKİN
Kaynaklar: Biomedical Engineering Society(BMES) Elektrik, Elektronik, Bilgi Mühendisliği Tarihi” Eletrik Mühendisleri Odası Dergisi, Sayı. 424, pp. 90-93, Aralık 2004.
5
NKU Biyomedikal Mühendisliği Bülteni
Mart 2012
KADERCİ OLMAYIN, KENDİNİZE GÜVENİN...
Yrd. Doç. Dr. Hale Pınar ZENGİNGÖNÜL ODTÜ Elektrik-Elektronik mezunudur ve burada bir yıl asistanlık yapmıştır. Sonrasında Amerika’da master ve doktora eğitimini tamamlamıştır. 23 sene Amerika’da kalmış ve uzunca bir süre özel sektörde (mobil telefon yazılımları üzerine) çalışmıştır. Türkiye‘ye dönerek Namık Kemal Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olarak çalışmaya başlamıştır.
Hocam
niçin
Kemal
adık. Şimdi iki tane laboratuar
Peki, neden görüntüleme sis-
öğretim
var. Yakında mikroskop labo-
temleri üzerinde çalışmayı dü-
ratuarımız da olacak.
şünüyorsunuz?
Namık
Üniversitesi’nde görevlisi olmak istediniz?
Bu üniversiteye, teknik ve donanım açısından eksik olduğunu bilerek geldim. Sonuçta burası yeni açılan bir devlet üniversitesi. Fakat ben, işlerin başında olmayı ve işleri başından yaratmayı seven bir insanım. “Hazır bir yerlere gelmektense, ben hazırlayayım” diyerek okula katkım olabileceğini
düşündüm.
Biri-
lerinin bazı işleri başlatması ve yapması gerekiyor. Zaten bunun da zevki bir başka. Okulumuzda bir takım geliş-
Ben işlerin matematik ve sinyal Biyomedikali nasıl seçtiniz? Daha önceleri yani eğitim hayatımda biyomedikal üzerine çalışmalarım oldu. Harvard Medical School da MR üzerine araştırmalarda bulundum ve şuan da devam etmek istiyorum. Doktora konum
Biyomedikal
olmamasına
rağmen,
üzerine kendimi
mutlu hissettiğim Biyomedikal sektörünün
içinde
buldum.
Biyomedikal geçmişim buradan
işleme tarafını hep sevmişimdir. Görüntüleme sistemleri yazılım yaptığım için bana daha yakın geldi. Bir de insanların anatomisini incelemek
hep ilgimi çek-
miştir. Bunun için MR üzerine hala yapmak istediğim
proje-
lerim var (araştırmayı sevmek bu olsa
gerek).
Projelerime
de
yakında başlamayı hatta sizleri de denek olarak kullanmayı planlıyorum (gülerek).
geliyor.
meler oluyor. Laboratuarlara baş-
6
NKU Biyomedikal Mühendisliği Bülteni
Mart 2012
Neden özel sektör değil de aka-
Yurtdışı ile Türkiye arasında
eksik ama yapılan birçok iş var.
demiyi seçtiniz?
Biyomedikal Mühendisliği eğit-
Dışarıdan
imi ve uygulaması açısından ne
gelişimi rahatça
gibi farklılıklar görüyorsunuz?
Türkiye
Çünkü bana göre akademi, ruhsal olarak daha doyurucu. Siz tabi gençsiniz; fakat belli bir yaştan
Aslında bu konuda Türkiye çok
sonra insana bazı şeyler daha
fazla geride sayılmaz. Yurtdışında
anlamlı geliyor. İnsanın her zaman
Biyomedikal
finansal olarak paraya ihtiyacı
daha çok Biyoteknoloji Mühen-
vardır. Para bana göre
insanın
disliği üzerinde duruluyor. Mü-
mutluluğu için gerekli ama yeterli
hendisliğin biyolojik kimyasını
değildir. Bir süre sonra başka
içeren
dersler
şekilde doyum arıyorsunuz. Özel
sistemi
biraz
sektörde böyle bir doyum almak
elektronik ağırlıklı takip ediyoruz.
çok zordur.
Amerika’da yeni yeni değişik
Mühendisliğinden
veriliyor. daha
Biz
başladı. Artık hiçbir şey tamamen Üzerinde çalıştığınız bir proje var
ayrı
ise okuldan sonra daha çok
şimdilerde yapay dokular yapı-
vaktiniz kalıyordur. Özel sektörde
lıyor. Bu işin kimyasını, biyo-
kendinize ve projenize zaman
lojisini ve vücudun sinyal yapısını
ayırmakta problem yaşayabilir-
bilmemiz gerekiyor.
düşünülemiyor.
Mesela
sıkıntısı
akademide
de
zaman yaşa-
nabiliyor. Sonuçta bir proje içerisinde yer aldığınızda yoğun bir
çalışma
sizi
bekliyor
o-
Yurtdışında
teoriği
ve
şekilde
değişiyor.
Zaten
Türkiye çok dinamik bir ülke. Ayrıca Anadolu insanının çok akıllı
olduğunu
düşünüyorum
(Anadolu insanına duyduğu güveni gözlerinden okumak mümkündü…).
Yurtdışının
teknolojik ilerleme
ve yüksek yaşam standartlarına sahip
olma
açısından
Türkiye’den daha iyi olduğu yansıtılıyor. Sizce Türkiye ile Avrupa Devletleri arasında bu kadar farklılıklar var mı?
olacak. Fakat
görebiliyorum.
inanılmaz
büyüyor
bu
Mutlaka buralarda da iş alanları
siniz… tabi.
için
elektrik-
konular birbiri üzerine gelmeye
Haklısınız
geldiğim
uygulama
imkanı çok fazla olduğu için mi “teknoloji çok gelişiyor” ya da biz mi öyle görüyoruz?
Sizler
de
iş
alanları
yaratacaksınız. Kendinizde o potansiyeli görmelisiniz. Yurtdışına gitmek çok iyi bir deneyim. Oradaki insanları, onların kültürlerini anlamak size çok şey
lacaktır. Çalışmalarınızı isteyerek
Teorikte kalan bilgileri uygulama
kazandırır. Batı kültürü ile Doğu
yaptığınız için “bu işten sıkıldım”
imkanları yurtdışında çok fazla.
kültürü arasında farklılıklar var.
demiyorsunuz. Kimse beni “proje
Mesela, Amerikan’ın TUBİTAK’a
En büyük fark kaderci değiller.
yap” ya da “şu notu daha iyi
eş değer iki kurumu var ve
Özellikle Amerikalılar hiç değil-
hazırla”
zorlamıyor.
bunların bütçeleri çok büyük.
ler. Onlarda ”Bu benim kaderim,
İçinizden geldiği için daha çok
Böyle endüstrilerde araştırmala-
oturayım”
araştırma
çok
rınız için sizlere para veriliyor (ne
yoktur. Hep bir işler yapma,
çalışıyorsunuz (insan sevdiği işte
de olsa bütçe var) ve rekabet
öğrenme peşindedirler.
yorulmazmış
ortamı oluşturuluyor. Rekabetin
diye yapıyor, diyerek
gıpta ile bakıyoruz…).
daha
hocamıza
ve paranın olduğu yerde iyi işlerin çıkmaması
imkansız.
Ben
Türkiye’nin gelişim sürecinden memnunum. Bazı durumlar hala
diye
bir
düşünce
Belki de Batı kültürünün ilerlemesinde en önemli faktör budur. Yurtdışına giderseniz sizler de büyük ihtimalle Türkiye‘ye geri
7
NKU Biyomedikal Mühendisliği Bülteni
döneceksiniz. Çünkü ülkemiz
değişiyor. Bu
değişim sürecinin
hızlılığı
da
ekonomiye bağlı (Aslında her şey ekonomiye Türkiye
bağlı son
değil üç-beş
mi?). yıldır
rahatlamaya başladı. Artık araştırma için daha çok para var, okuldaki arkadaşlarımdan biliyorum. Mesela, proje başvurusunda bulundum,
onu
genişletirsem
biraz
burada,
daha araştır-
mamda maaşla öğrenci çalıştırabileceğim. Bu da bir iş olanağıdır (Çok iyi olur bizim içinJ).
Mart 2012
yazılımdır. Veri tabanı değerlerine
Yazılım her alanda gerekli. Ben
bakılarak; hastanın tedavi süre-
de yazılım konusunda, derslerde
cinde
projeler
doğru
yol
izlenmesine
yaptırmaya
başladım.
yardımcı olması planlanıyor. Öyle
Yazılım çok önemli, yazılımsız
zamanlar oluyor ki; bazen çok
bir mühendis eksik olabilir.
çabuk
ilerlemeyen
çeşitlerine
özellikle
kanser yaşlılarda
müdahale edilmiyor. Bu sistem gibi çok geniş bir veri tabanına
Biyomedikalin
Türkiye’deki
geleceğini nasıl görüyorsunuz?
sahip olur iseniz verdiğiniz karar
Bu, çok yeni bir alan. Sizden
da o kadar sağlıklı olur. Tabi ki
faydalanan çok insan olacaktır
hiçbir şey yüzde yüz değildir ama
(Bizi
hata
azaltıyorsunuz.
lerde, Sağlık Bakanlığı’nda yani
Sonuçta bir doktorun bunların
teknolojik alt yapıları olan her
hepsini azal-tması çok zor. Bu
yerde çalışabilirsiniz.
payını
bekliyorlarmış).
Hastane-
sistem, onlara hastalığın kararı ve takibi konu-sunda destek olacak Projeniz hakkında bilgi verebilir
bir
misiniz?
TUBİTAK’a yeni başvurdum ve
Bu proje fikri, burada (ÇMF)
cevap bekliyorum.
sistemdir.
Bu
proje
için
yorsun sen de katılır mısın?” diye öneri sunduğunda girmiş olduğum bir
çalışma
idi.
(Hocamızın
yazılımı da iyidir…) Projeye, “Biyolojik Karar Verme Sistemi” diyebiliriz. Yani tıbbi karar vermeye destek olan bir sistemdir. Mesela, sizler doktorsanız önünüze hastanın bir sürü verileri geliyor. O verilere göre hastalık hakkında siz bir karar veriyorsunuz. Bunu ne kadar sağlıklı
yapıyorsunuz?
Bazen
her
şey
(Tartışılır)
siyah
beyaz
olmuyor. Verilere bakarak her
tılan diyelim…) teorik bilgiler hayatımızı nasıl etkiliyor ya da ne kadar önemlidir?
bulunan bir arkadaştan çıktı ve bana da “Sen biyomedikali bili-
Sizce, derste gördüğümüz (anla-
Dersler,
sizin
beyin
yapınızı
Şuan yurtdışına çalışmayı (staj
değiştiriyor. Mühendislikten me-
yapmayı) nasıl değerlendiriyor-
zun olduktan sonra analitik düşün-
sunuz ?
me sistemine sahip olacaksınız.
Oradaki şirketlerde ücretsiz staj
Hayatta problemlere yaklaşımınız
yapmak
Şuan
farklı olacak; problemlere nasıl
Amerika’da ekonomik durum çok
çözüm getirebileceğinizi bilecek-
kötü. Bir sürü insan işsiz ve
siniz. Ayrıca her meslekten me-
mutsuz. Şimdilerde yeni bir moda
zun adaylar, problemlere böyle
çıktı. Eskiden
yaklaşamıyor.
çok
zorlaştı.
şirketler öğrenci-
lere staj yaptığı zaman kuruş verirlerdi
fakat
üç-beş şuan
öğrenciler şirketlere staj yapmak için para veriyorlar. Hatta beyin göçü bile tersine döndü diyebiliriz (Amerika’dan Türkiye ‘ye ).
Türkiye’deki
eğitim
sistemine
baktığımızda; ben “lisede bile uygulamalı ders olsun” diyorum. Hocanın
tahtaya
yazdıklarını
öğrencilerin defterine kopyalaması bence çok yanlış. Öğrencilerin bu şekilde öğrenemediğini düşü-
zaman karar veremiyorsunuz. Bu gibi olası durumlarda hastalığı
Peki, yazılım konusunda ne dü-
nüyorum. Problem çözülecekse,
araştıran
şünüyorsunuz?
biraz
ve
bulan
bir
tip
uğraşılması,
kafa
8
NKU Biyomedikal Mühendisliği Bülteni
Mart 2012
patlatılması gerekir (Zaten bizler
fazla olursa hayal kırıklığınız da o
mühendisi olarak çıkın. Karşınıza
de böyle bir ortama ve sisteme
kadar fazla olur. Anadolu’dan bir
bir alet geldiğinde o aletten
ihtiyaç duyuyoruz!!!)
kadın bütün psikologların uğraşıp
çekinmeyin. Her konuda deneyi-
yaptığı işi iki kelimede özetledi
miniz olsun.
(Anadolu insanı zekidir zaten).
yaptığız
Tabi siz gençsiniz,
güvenin…
Yurtdışından buraya gelirken ne gibi bir beklentileriniz vardı? Açıkçası hiçbir beklentim yoktu.
çok fazla
ile beraber gelen bir hevestir.
kendinize
Son olarak Biyomedikal Bülteni hakkında ne düşünüyorsunuz?
sürekli geldiğim için buradan gerçeklerini biliyordum. Gerçek-
işlerde
beklentiniz olabilir. Bu, gençlik
Yurtdışındayken bile Türkiye‘ye fazla kopmadım. Her iki tarafın
Kaderci olmayın,
Öğrencilerilerinize neler söylemek istersiniz?
Öğrencilerin böyle işler yapması çok güzel. İçerisinde güzel bilgiler
leri kabul ettiğiniz zaman çok
Bir mühendisin matematiği çok
yer alıyor… Bülten
fazla bir beklentiniz olmuyor.
iyi
düşü-
olursa insanlar gelip geçerken
Geçen bir televizyon programın-
nüyorum. Bence matematik bir
bakabilirler. Bu konuda dekanlıkla
da psikolog konuşuyordu. Psiko-
dildir. Bu dili ne kadar iyi
konuştuk, bülten için ayrı bir pano
loğa
bilirseniz
olacak. Böyle güzel işlerin devam
Anadolu’dan
bir
kadın
bilmesi
gerektiğini
problemlere çözüm
“Ummak küsmektir” dedi. Sizce
getirmeniz o kadar kolaylaşacak-
ne demek bu? Beklentileriniz
tır. Mezun olduğunuzda her alanın
bir panoda
etmesini temenni ediyorum…
9
NKU Biyomedikal Mühendisliği Bülteni
Mart 2012
HİBRİT GÖRÜNTÜLEME TEKNOLOSİNDE SON NOKTA PET MR
S
on
yıllarda,
biyomedikal
biliminde, özellikle görün-
tüleme teknikleri alanında yeni teknolojiler ortaya çıkmaktadır. Bu alandaki en önemli gelişmelerinden biri de hibrit görüntüleme teknolojisidir. Hibrit görüntüleme anatomik ve metabolik görüntülemenin tek bir cihazda toplanması anlamına gelmektedir. Hibrit
görüntüleme
teknolojisi
var olan uygulamaların, uygun entegre yazılım ve donanımlar sayesinde tek bir sistemde birleştirilmesi esasına dayanır. Hibrit
cihazlar
denilen
SPECT/BT (Tek Foton Emisyonlu
Bilgisayarlı
Tomografi-
Single Photon Emission Com-
cihazıdır. PET/MR cihazı nöro-
açısından önemli bir potansiyele
loji, kardiyoloji ve özellikle on-
sahiptir.
koloji alanında klinik olarak ileri uygulamalar getirmektedir. PET ve BT’nin bir arada lezyon
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Nükleer Tıp Anabilim dalı öğretim üyesi ve Nükleer Tıp
puted Tomography/ Bilgisayarlı
kullanılması
lokalizas-
Derneği Başkanı Prof. Dr. Ömer
Tomografi) ve PET/BT (Pozitron
yonları açısından oldukça önemli
Uğur, kendisi ile yaptığım röpor-
Emisyonlu Tomografi/Bilgisayar-
bir gelişmedir. Ancak PET/BT,
tajda bu teknolojinin faydaların-
lı Tomografi) cihazları sayesinde
MR ile karşılaştırıldığında yumu-
dan şöyle söz etti: “ Hibrit cihaz
anatomik ve metabolik görüntü-
şak doku kontrastında radyas-
teknolojisinin tıp alanında kulla-
leme tek bir cihazda yapılabil-
yonun azaltılabilmesi konusunda
nımıyla birlikte hastalıkların tanı-
mektedir. Bu alandaki ilk geliş-
bazı sakıncalara ve sınırlara sa-
sını daha iyi yapabiliyoruz. Bun-
meler 2000’li yılların başlarında
hiptir. Bu alanda sonuçlandırılmış
dan önce, hem hekim hem de has-
PET ve BT cihazının birleştirilip
gelişmeler, bu eksikliklerin üste-
ta açısından birtakım sorunlar
PET/BT cihazının üretimiyle baş-
sinden gelinebileceğini göster-
vardı.
ladı. Daha sonra bunu SPECT/BT
mektedir. Manyetik rezonansın
görüntüleri radyolojiden alınırdı
uygulamasının gerçekleştirilmesi
bilgisayarlı tomografiye alternatif
ve daha sonra füzyon yazılımları
izledi. Bu alanda geliştirilen son
olarak PET ile birlikte kullanımı
sayesinde MR görüntüleriyle ça-
teknolojisi ise PET/MR (Pozitron
insan anatomisi konusunda üstün
kıştırıldı. Bu uygulamanın sıkın-
Emisyonlu Tomografi/Manyetik
yumuşak doku karakterizasyonu
tısı,
Tomografi/ Manyetik Rezonans)
ve geçici çözümler getirmesi
işleminin
Örneğin
bazen
önceleri
bu
doğru
PET
çakıştırma bir
şekilde
10
NKU Biyomedikal Mühendisliği Bülteni
gerçekleştirilememesiydi.
Mart 2012
Bu
ile gerçekleştirdiğim röportaj sa-
durumda hasta iki ayrı bölümde
yesinde daha iyi anladım. Prof.
iki kez görün-tülenmek zorunda
Dr. Ömer Uğur “PET/MR cihazı
kalıyordu.
şu
gelişiyle
PET/BT birlikte
cihazının uygulamada
anda
Dünya’da
merkezde
sadece
5
bulunmaktadır.
devrim oluştu. BT cihazı anatomik
Ülkemizde henüz PET/MR cihazı
korelasyon ver-mesinin yanında
bulunmamakta fakat bu cihazın
atenüasyon doğ-rulamayı hızlı bir
tanıtımı
şekilde yapıyor. Bu sayede hekim
gerçekleştirilen 23.Ulusal Nükleer
hastalık konu-sundaki
teşhisini
2011
sanlar için bütün vücudun PET/
Tıp
daha kısa sürede ve daha doğru bir
MR
anda
tarafından gerçekleştirildi. Yakın
şekilde yapa-bilmektedir.”
görüntülenmesidir. Bunun dışında
zamanda da ülkemizde bir PET/
hedef sadece mevcut diagnostik
MR
uygulamaları iyileştirmek değil,
düşünmekteyim” dedi.
PET/MR cihazı konusuna dönecek olursak bu cihaz konusunda gelişmeler ve araştırmalar Avrupa’da
devam
etmektedir.
Özellikle yumuşak doku kontrastı
görüntülerinin aynı
terapi rehberliği ve terapiye yanıt vermede yeni görüntüleme alanlarının açılmasını sağlamak.
Kongresi’nde
yılında
cihazı
iki
firma
olacağını
İncelemiş olduğumuz yeni hibrit görüntüleme teknolojisinden de anlayacağımız üzere, ülkemiz-
konusunda mükemmel hassasiyet
deki medikal sektörün gelişimi
gösterdiği yapılan çalışmalar so-
dünyayla paralel olarak ilerle-
nucunda kanıtlanmıştır. Konuyla
mektedir. Fakat bu ilerlemenin
ilgili olarak cihazın ilk gösterimi,
biraz dışarıya bağlı olarak ger-
54. ANNUAL MEETING OF
çekleştiği de bir realitedir. Bu
SNM’de
moleküler
durumun değiştirilip yeni tekno-
görüntüleme ve nükleer ilaç pro-
lojilerin bizler tarafından üretil-
(dünyanın
HYPERimage
3
mesi konusunda ilerlemeler gerek-
birliği) yapıldı. PET/MR konu-
akademisyen ve 5 EU (Avrupa
mektedir. Umarım ileride, yeni
sunda elde edilen ilk ölçümler,
birliği) üyesi ülkelerden çeşitli
geliştirmiş olan görüntüleme ci-
görüntüleme özellikleri anlamında
araştırmacıların çalışmalarıyla yü-
hazlarının birisinde
çok büyük ilerlemenin olduğunu
rütülen bir konsorsiyumdur. Bu
yetişen birinin imzası bulunur.
ortaya koyuyor. Ayrıca nörolojik
proje, içerisinde üç büyük araş-
çalışmalarda da bir görüntüleme
tırma alanına ayrılmış bir pakete
modeli olma potansiyeline sahip-
sahiptir. Bunlar; donanım geliş-
tir. Bilim dünyası, PET/MR ciha-
tirme, sistemlerin analizlerini ge-
zının kök hücre terapilerinde ve
liştirme ve klinik doğrulama üze-
çeşitli nörolojik çalışmalarda da
rine yapılan çalışmaları içermek-
alzheimer,
parkinson,
tedir.
depresyon
ve
fesyonelleri için kurulan en geniş
epilepsi,
şizofreni
projesi,
gibi
Ülkemizin bu konuda geri-
kullanılabileceğini öngörmektedir.
de kalmadığını Nükleer Tıp Der-
Bunlardan biri de HYPERimage
neği Başkanı Prof. Dr. Ömer Uğur
projesidir. Bu proje de amaç in-
aramızdan
Kemal Tolga ÇETİN
Kaynaklar: 1. "Simultaneous MR/PET for Brain Imaging: First Patient Scans," SNM's 54th Annual Meeting, June 2--6, 2007. 2. http://www.diagnosticimaging.com/ pet-mr 3. MRI Technique Promises Easier Way to Diagnose Alzheimer’s Disease by Deborah Abrams Kaplan 4. http://www.hybrid-pet-mr.eu
11
NKU Biyomedikal Mühendisliği Bülteni
Mart 2012
TELETIP
G
ünümüzde yaşam standartlarının artması ve bilgiye erişimin kolaylaşmasıyla sağlık bilinci ve yaşam süresi giderek artmaktadır. Ne yazık ki, artan yaşam süresi; beraberinde daha fazla kronik hastalık, tedavi, bakım
ihtiyacı ve karşılanamaz yüksek maliyetler getirmektedir. ABD’de % 15’lere varan sağlık harcamaları, dünyada ortalama olarak % 10’u geçmektedir [1]. Buna rağmen hizmet kalitesinin ve hasta memnuniyetinin düşük, hizmete erişimin yetersiz olduğu yapılan araştırmalarda ortaya çıkmaktadır. Bu oranın, etkili çözümler bulunmazsa 2050 senesinde % 20-25 seviyelerine varacağı hesaplanmaktadır [1]. Bu faktörlere bağlı olarak sağlık talebinin artması, ancak bu talebi karşılayacak yeterli insan kaynağı, cihaz ve sağlık kuruluşunun olmaması, teletıp uygulamaları ile ilgili birçok araştırmanın ve çalışmanın değişik ülkelerde yaygın şekilde gündeme getirilmesine ve uygulanmasına neden olmuştur.
Teletıp, bilişim ve iletişim
için para harcamadan gerçekleş-
tıbbi bilgilerin uzak merkeze ak-
teknolojileri kullanarak tıp ve
tirebilme olanağını sunmaktadır.
tarılması şeklinde uygulanır. Tele-
sağlık konularında uzak mesafeler
Bu yüzden teletıbbın birçok uy-
cerrahi; uzaktan ameliyat şeklinde
arasında yapılan bilgi alışverişidir.
gulama alanı vardır. Bu uygulama
kullanılmaktadır. Cerrah uzaktan
Başta radyoloji ve patoloji dal-
alanları evde bakımdan uzaktan
kontrol ettiği bir robot yoluyla
larında olmak üzere, tıp tekno-
ameliyata kadar geniş alanı ka-
hastaya temas etmeden ameliyat
lojileri ile iletişim ve video kon-
psar.
gerçekleştirebilmektedir.
ferans sistemlerinin birleşimini öngören bir anlayışı ifade eden bir terim olarak sağlık dünyasındaki popülerliğini gün geçtikçe artırmaktadır. Çünkü teletıp, başka yerlerdeki meslektaşlara birbirleri ile görüş alışverişinde bulunabilme, veri paylaşabilme, uzaktaki hastaların muayenesini yolculuk
Teleradyoloji; hastalara ait
Telepatoloji; teletıp yön-
radyolojik görüntülerin başka bir
temleri ile patolojistler, uzak bir
merkeze gönderilerek, karşı taraf-
merkezdeki mikroskobu kontrol
tan görüş alınması şeklinde uy-
edebilirler ya da çeşitli patolojik
gulanır. Gönderilecek olan bilgi
slaytların başka bir merkeze gön-
bilgisayarlı tomografi (CT), man-
derilip görüş alınması şeklinde
yetik rezonans filmleri (MRI) ola-
uygulanır.
bilir. Telekardiyoloji; EKG sinyalleri ya da kalp atış sesleri gibi
Teletıbbın uygulamalarında en çok ilgi çeken diğer alanda
12
NKU Biyomedikal Mühendisliği Bülteni
telecerrahidir.
Uzaktan
Mart 2012
cerrahi
ABD’de California‘da bulu-
(teleameliyat) belli bir mesafeden
nan bir şirket uzaktan kontrollü
ameliyat sahasının gerçek zamanlı
cerrahi konseptini esas alan ve
görüntüsünün aktarılması ile yapı-
geleceğin “Akıllı Ameliyat Odası”
lan cerrahi müdahaleler olarak
adını verdikleri bir uygulamayı
tanımlanır ve üç bölümde sınıf-
ortaya koymuştur. Bu sistemde
landırılır. Uzaktan rehberlik (Tele-
cerrah hiçbir zaman hastaya temas
mentoring),Uzaktan robot kulla-
etmemekte ve bunun yerine ses
nımı (Telerobotik),Uzakta buluna-
komutları ile kontrol ettiği bir
rak cerrahlık (Telepresence Sur-
robot vasıtasıyla işlemleri gerçek-
gery). Bu yöntemde cerrahın ken-
leştirmektedir. Bu robot destekli
disini operasyonun yapıldığı uzak
cerrahi müdahaleler, teletıp için
merkezlerde teletıp uygulamaları
merkezdeymiş gibi algılaması sağ-
uzaktan kontrollü ameliyat kon-
için gerekli altyapı oluşturulmaya
lanmakta ve mesafe kavramı orta-
septi konusunda bir fikir vermiş-
başlamış ise de bu alanda yeterli
dan kalkmaktadır. Ama bu operas-
tir: ‘Eğer bir robotu 3 metreden
deneyim
yonların gerçekleşebilmesi için
kontrol etmek mümkünse, geniş
yıllarında en ümit verici gelişme
teknolojik ekipmanların eksiksiz
bant üzerinde uygun veri irtibat-
Tıp Fakültelerinde Tıp Bilişimi
olması gerekir. Örneğin; röntgen
ları ile bu kontrol binlerce kilo-
Birimlerinin
grafisi tarayıcı, monitorizasyon
metre mesafelerden de yapıla-
Derneğinin kurulmasıdır. Yıllık
arabirimleri,
steteskop,
bilir’. Nitekim 2001 yılında ilk
düzenlenen Ulusal Bilişim ve
EKG, EEG, EKO, videootoskop,
transatlantik ameliyat gerçekleş-
Tıbbi Bilişim Kongrelerinde, etik,
spirometre, beden derecesi, kan
tirilerek, yapılabilirliliği kanıtlan-
kodlar, yazılım ve standartlar
gazları ölçme cihazı, glükometre,
mıştır.
geniş şekilde tartışılmaktadır. Ege
dijital
her türlü endoskop, ultrasonografi, video mikroskop, teleoftalmoskop vb alet ve cihazlar teletıpta hastanın sağlık verilerini ölçen ve dijital ortama aktaran cihazlardan bazılarıdır.
Sağlık Bakanlığı Bilgi İşlem Daire Başkanlığı’nın Mayıs 2007’de Teletıp Projesi ihalesini açmasıyla Türkiye teletıpla tanışmıştır. Gerçekleştirilen ihale ile bakanlığın, birbirinden uzak mekanlar arasında, bilgi ve iletişim teknolojilerini
kullanarak,
tanı,
tedavi ve önleyici hekimlikte devrim niteliği taşıyan Teletıp Projesi hayata
geçirilmiştir.
tanısında
güçlük
Proje
ile
çekilen
konularda tıbbi konsültasyon talep eden
hastaneler,
bu
hizmeti
seçilen hastanelerden elektronik ortamdan alabilecektir. İstanbul, Ankara, İzmir ve Antalya gibi
yoktur.
ve
Üniversitesinde
1999-2000
Tıp
eğitim
Bilişim
amaçlı
BİTAM (Bilgisayar ve İletişim Teknolojileri Araştırma Uygulama Merkezi),
Tıp
Fakültesi
Bilgisayar
Mühendisliği
ve Bölü-
münün işbirliği bir sayısal video kütüphanesi kurulmuştur. Dicle Üniversitesi hastanesinde bilgisayar destekli protez tasarım ve üretim sistemi uygulanmaktadır. Ortopedik hizmet ağı ile hastaların merkeze gelmeden çeşitli iletişim yollarıyla protezleri hazırlanabilmektedir. Yine çeşitli hastanelerde kanser, üroloji, radyoloji ve kalp gibi alanlarda teşhis ve tedavi için teletıp
uygulamaları
kullanıl-
13
NKU Biyomedikal Mühendisliği Bülteni
maktadır.
Mart 2012
doğru tanı ve tedavi işlemleri
kırsal kesimin yaygın olduğu,
uygulanmasını
Hastane
yetişmiş insan kaynağının kısıtlı
malarının yaygınlaştırılması için
maliyetlerinin azalmasına olanak
olduğu ülkelerde yoğun olarak
çeşitli engellerin aşılabilmesi ge-
sağlar. Doktorlar arasında bilgi
kullanılmalıdır. Etkin kullanıldığı
rekmektedir. Bunlar; araştırma ve
paylaşım
oluşturur.
takdirde, sağlık hizmetlerine erişi-
deneyim eksikliği, telekomünikas-
Gereksiz sevkler ortadan kalkar,
min artacağı, tıbbi hataların aza-
yon altyapısında eksiklik, tekno-
hasta memnuniyeti sağlanır.
lacağı, hasta ve doktor memnuni-
Türkiye'de teletıp uygula-
sağlar.
platformu
lojik sorunlar, kullanıcı eğitimi,
Tabi ki her sistemde olduğu
yetinin artacağı aşikardır. Yapı-
sigorta kurumlarının teletıp mas-
gibi bu siteminde dezavantajları
lacak iş; doğru seçilmiş uygulama
raflarını
olarak
vardır. Teletıp ile hastanın zaman
modellerinin projelendirilmesi, en
sayılabilir. Oysa ki teletıbbın uy-
ve mekandan bağımsız olarak
kısa sürede pilot projelerle test
gulandığı kişiye ve ülkeye çok
sürekli takibinde kullanılan cihaz-
edilmesi, alt yapılarının sağlam
faydası vardır. Bu proje sağlık
lardan kaynaklanan elektro man-
kurulması, hizmetin geri ödeme
hizmeti erişimindeki eşitsizliği or-
yetik dalga ve benzeri etkiler bu
sistemi hazırlanması ve cesaretle
tadan kaldırmakta büyük rol oy-
yöntemin yan etkileri arasındadır.
uygulanmasıdır.
nar. Görüntüleme alanında uzman
Ama her şeye rağmen teletıp,
sıkıntısını hafifletmektedir. Daha
özellikle Türkiye
karşılamaması
gibi büyük, Nalan KORKMAZ
Kaynaklar: [1] Hastane ve Sağlık Dergisi Ocak 2009 Teletıp Uygulamaları [2] Oysul, K. ve Gülkesen, K. H.(2001). İkibinli Yıllar Türkiye'sinde Sağlıkta Bilgi Stratejileri; Tıp Bilişimi Derneği Çalışma Grupları Sonuç Raporu, 65-81 [3] Çoban, S. ve Engin, M. (2005). Biyomut (Biyomedikal Mühendisliği Ulusal Toplantı Raporu) Bilim Teknik Dergisi /2007 [4] Telemedicine: Methods and Applications Seda ÇOBAN ve Mehmet ENGİN Ege Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Elektrik- Elektronik Mühendisliği Bölümü, BİYOMUT 2005, National Symposium on Biomedical Engineering, İstanbul – TURKEY
14
NKU Biyomedikal Mühendisliği Bülteni
Mart 2012
BİYOMUT / TIPTEKNO 2011’İN ARDINDAN...
B
oğaziçi Üniversitesi Biyomedi-
değişti. Daha çekici mekanlarda yapı-
erişebileceği bir noktada olduklarını,
kal Mühendisliği Enstitüsü’ne
lan
hem akademik, hem de mesleki bilinç
toplantıların
katılım
ücretine
başladığımızdan beri Biyomut, yani
getirdiği maddi yükle birlikte, öğren-
kazanabildiklerini
Biyomedikal
Ulusal
cilere
ve
Mesleki sorumluluklarının kapsamın-
olduk.
öğretsel olanaklar da arttı. Gözleml-
da tıp ve mühendislik gibi insan
Biyomut Toplantıları, Boğaziçi Üni-
ediğim
ve
hayatı için önemli iki bilim dalının
versitesi’nden
Özcan
Tıptekno oturumlarının paralel top-
olması, biyomedikal mühendislerinin
Gülçür’ün öncülük ettiği, Prof. Dr.
lantılar şeklinde düzenlenmeye baş-
yüksek
Yorgo İstefanopulos ve Prof. Dr.
lanmasının öğrencilere sağladığı bir
olmasını da gerektiriyor. Araştırma,
Yekta Ülgen ile birlikte gururla
kaç önemli fayda vardı: (a) her iki
satın alma, ya da kalibrasyon (bakım-
düzenlediği bilimsel toplantılardır.
toplantıya ait konuşma ve panellerden
onarım) olsun, mesleğimizi uygular-
Biyomedikal Mühendisliği’ni oluştu-
istediklerinizi seçebiliyor, rahatlıkla
ken bu kadar hayati bir konumda
ran konular hakkında öğrenci bildi-
izleyebiliyorlardı,
olmamız
rileri ve poster sunumları şeklinde
sadece akademik konularla sınırlı
gösterecek
düzenlenmektedir. Bazı seneler, belir-
kalmıyordu,
mühen-
olması gerekiyor. Bu yönde mezun-
li konularda çalıştaylar şeklinde ve bir
disliği’ne ilişkin pratik uygulamaları
larımıza yol gösterecek, hem tıp, hem
dönem de Prof. Dr. Metin Akay’ın
TıpTekno toplantılarında görebiliyor-
de mühendislik etiği bilinciyle yazıl-
davetlisi olan yabancı konuşmacıların
lardı, (c) sektörün piyasa koşullarını
mış bir “Biyomedikal Mühendisi
katıldığı uluslararası uydu toplantıları
ilk ağızdan, bu sektörde uzun süredir
Yemini”mizin olmasının faydalı ola-
formatında düzenlenmiştir. Her Biyo-
varolan
cağını düşünüyorum. Namık Kemal
medikal
alabiliyorlardı,
Mühendisliği
Toplantısı’nın
bir
parçası
Doç.
Mühendisi,
Dr.
bir
şekilde
sunduğu
profesyonel
kadarıyla,
Biyomut
(b)
konuşmalar
biyomedikal
firmaların
yetkililerinden
(d)
cihaz
alımına
meslek
düşünüyorum.
ahlakına
nedeniyle, ahlaki
Üniversitesi
sahip
bizlere
yol
prensiplerimizin
Biyomedikal
Mühen-
Biyomut’un parçası olmuştur; özel-
ilişkin yönetmelikler, cihaz ithalatıyla
disliği Bölümü öğretim üyeleri ve
likle Enstitü asistanıysanız, mutlaka
ilgili Ticaret Bakanlığı mevzuatı gibi
öğrencileri olarak bir İlk’e imza
işin detaylarını da öğrenirsiniz. Bildiri
konular
atmamızı, bu dönem Biyomedikal
gönderme süreci, afişler, davetli ko-
yetkililerinden
nuşmacılar, bildirilerin formatı, pos-
biyomedikal mühendisliğini oluşturan
yeceği Öğrenci Sempozyumu sıra-
terler, CD, kitapçık, isimlikler, kayıt
biyomalzeme, biyomekanik, görün-
sında Üniversitemiz’de kullanılacak
masası vs. derken, bakarsınız uzun
tüleme, programlama, sinirbilim, vs.
yeminin
uğraşlar sonrasında hazırlanan bir
konularda yapılan çalışmaların öğren-
öneriyorum. Belki de, diğer üniver-
Biyomut daha başlamış, gerçekleşmiş
ciler tarafından sunumunu izleye-
sitelerden gelen öğrencilerle üzerinde
ve bitmiştir.
biliyorlar, ya da sunabiliyorlardı ve
konuşularak tüm Biyomedikal Mü-
(f) biyomedikal mühendisliği eğiti-
hendisliği Bölümleri’nde kullanılacak
minin değişik yönlerden irdelendiği
ulusal
toplantılara katılma olanağı bula-
getirilebilir.
Son döneme kadar, Biyomut Toplantıları daha çok üniversitelerin kaynakları ve fiziksel mekanları kullanılarak yapılırdı. 2010’dan beri,
hakkında
bilgiyi
devlet
alabiliyorlardı,
(e)
Biyomut
ve
TıpTekno’nun
nolojileri Ulusal Kongresi) birlikte
birlikte
düzenlenmesiyle
Biyomedikal mühendisliği öğrenci-
sel, mekansal ve sosyal formatı da
Topluluğu’nun
metninin
bir
yemin
düzenle-
duyurulmasını
metni
haline
biliyorlardı.
Biyomut ile TıpTekno’nun (Tıp Tektoplantıların fizik-
Öğrenci
lerinin
düzenlenmesi her
iki
alana
Feride Şermin UTKU
sayesinde, rahatlıkla
15
NKU Biyomedikal Mühendisliği Bülteni
Mart 2012
TEKNO-HABER KÖŞESİ Türkiye’nin İlk Yüz Nakli Türkiye’nin ilk yüz nakli ameliyatını başarıyla tamamlayan ekip, Akdeniz Üniversitesi Plastik ve Re-konstrüktif Cerrahi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ömer Özkan başkanlığında kadavradan alınan yüz ile nakilin gerçekleştirildiğini bildirdi. Beyin ölümü gerçekleşen 38 yaşındaki kişiden alınan yüz 19 yaşındaki bir gence başarılı bir operasyon sonucu nakledildi. Kadavradan organ alımı operasyonunu Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesinden Prof. Dr. Ömer Özkan ve ekibinin gerçekleştirdiğini anlatan Aydın operasyonun kadavradan organ nakli Türkiye’de bir ilk olma özelliğini taşıdığını vurguladı. Akdeniz Üniversitesi Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi Anabilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Ömer Özkan’ın daha önce de çift kol nakli ile dünyanın ilk rahim naklini gerçekleştirdiğini belirten ekip arkadaşları, bu operasyonun dünyada 15 yüz nakli uygulaması olduğunu fakat 7-8 operasyonun başarılı geçtiğini ifade etti. Geniş çaplı yankı uyandıran operasyon ile birlikte önem kazanan organ nakillerinin ikincisi ise Hacettepe Üniversitesi Hastanesinde gerçekleştirildi. Gelişmelerin ardından yüz, el ve kol naklinde dünyanın 3. merkezinin Akdeniz üniversitesi hastanesi bünyesinde kurulacağı bildirildi. Kaynak: Anadolu Ajansı, a1.biz.tr
Tıpta nano robot dönemi... Bilim insanları, kanser ve diğer hastalıklı hücreleri “adrese teslim tedaviyle” yok edecek moleküler DNA nano robotları geliştirdi. Tıp alanında da etkileri görülmeye başlayan robotik gelişmeler tıpta nano robot devrini başlatmış oldu. Sciene dergisinde yayımlanan araştırmaya göre, nano robot protipi, moleküler bir taşıma sistemine sahip. Ayrıca nano robotlar yapılarını, hastalıklı hücreye taşıdığı yüke göre adapte edebiliyorlar. Nano robotlar, çok çeşitli molekül yapılarını hücrelere taşımak için araç görevinde bulunabiliyorlar.
Havadan elektrik elde ettiler.
Japon bilim adamlarından elastik su... Tokyo Üniversitesi araştırmacıları içerisinde %95 oranında su bulunan elastik maddeyi geliştirdiklerini iddia ettiler. Sanki doğal bir su gibi olan jöle şeklindeki madde tıp alanında veya kâğıt mendil olarak kulla-
Rus bilim adamları havadaki statik elektriği toplayan
bir
sistem
tasarladıklarını
söylediler.
Chizhevsky avizesi denilen düzenekten faydalanılarak, havadaki atıl statik elektrik yükünü toplayıp, 40V kadar kullanılabilir elektrik elde edebildiklerini açıkladılar.
nılabileceği düşünülmektedir.
16
NKU Biyomedikal Mühendisliği Bülteni
Mart 2012
Thermo Mirror Bir Japon elektronik firması olan NEC / Avio tarafından üretilen ayna 30 cm. uzaklıktan vücut ısısını ölçebilir nitelikte. Fiziksel temasa ihtiyaç duymadan vücut ısısını algılayan ayna vücut ısısının yüksek olduğu durumda ise alarm sesi veriyor. Ayrıca ayna ortam sıcaklığı, nem, saat ve tarih bilgilerini de gösterebiliyor. Şimdilik iki sürümü bulunan Thermo Mirror 1180$ ile 1440$’dan piyasaya sürüldü.
Telefonunuzun şarjı mı bitti? Yürüyün... Bu teknoloji sayesinde araştırmacılar, insanların yürüdükçe kinetik enerji üretmesi dolayısıyla cep telefonlarının otomatik olarak şarj olabilmesini sağlamayı hedefliyor. “İnsanlar aslında gerçekten de güçlü bir enerji kaynağı” açıklamasında bulunan Profesör Tom Krupenkin, insanların yürüyüş hızına göre elektrik üretebileceğini, bu sayede cep telefonu başta olmak üzere laptop, fener ve diğer benzer ebatlardaki cihazların şarj olabileceğini belirtti. Böyle bir sistemin kullanıcının ayakkabasına monte edilebileceğini dile getiren uzmanlar, ayakkabının hareket halinde yarattığı sıcaklıkla 20 watt'a kadar güç elde edilebileceğinin altını çizdi.
MIT hafıza genini buldu... Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT)'nün nörobilim üzerine çalışmalar yapan bölümünün son buluşu, hafızanın bulunduğu genle alakalı. Çünkü enstitünün son buluşu genin kontrol altına alınabilmesi oldu. Npas4 adı verilen hafıza geninin, yeni gerçekleşen olaylar karşısında beyinde bir takım komplike olaylar zincirini başlattığı ve bu sayede anıları hafızaya kaydettiği ortaya çıktı. Nörobilimciler; fareler üzerinde yapılan deneylerde, bu geni kontrol altında tutarak yeni gerçekleşen
olayların
hafızaya
kaydedilmesinin
önü-ne
geçmeyi
başardılar. Bir labirente koyulan fareye ani elektrik şokları verildi. Ardından farenin, labirentin elektrik verilen bölgelerinde korkudan şoka girdiği ve kaçtığı görüldü. Fakat Npas4 genini baskılayarak farenin genleriyle oynayan Nörobilimciler, farenin yeni hafıza kaydının önüne geçti. Gen üzerinde yapılan baskı sonucu, farenin anıları silinerek labirentte korkmadığı görüldü. (www.dunyabulten.net)
Alzheimer için GPS’li ayakkabı... Alzheimer hastaları için geliştirilen GPS’li ayakkabılar ABD’de piyasaya sürüldü. Yaklaşık 300 dolara satılacak ayakkabılar sayesinde Alzheimerlıların kaybolma sorununun engellenebileceği belirtiliyor. Topuk bölümüne yerleştirilen GPS cihazıyla ayakkabıyı giyen kişinin nerede olduğu belirlenebiliyor. Ayrıca Alzheimer hastasının yaşadığı evin etrafına sanal bir çit oluşturulabilecek. Ayakkabıyı giyen kişi bu sınırı geçerse istenilen cep telefonuna veya bir bilgisayara uyarı mesajı gönderilecek. Tek başına sokağa çıkan Alzheimer hastaları, hafıza kaybı nedeniyle tekrar evine dönemeyebiliyor ve günlerce kendilerinden haber alınamıyor. Ayakkabı sayesinde Alzheimer hastalarına yardımcı olunabileceği düşünülüyor.
17
NKU Biyomedikal Mühendisliği Bülteni
Mart 2012
TRILOGY
T
rilogy, radyoterapi tedavisinde kullanılan bir tür lineer hızlandırıcı, yani LINAC cihazıdır. Görüntülemeden tedaviye kadar, radyoterapide farklı yöntemler olarak kullanılan 3 yeni teknolojiyi içinde barındırıyor. Trilogy
cihazının içinde bulunan 3 radyoterapi yöntemi şu şekilde sıralanıyor: IGRT: Görüntü kılavuzluğunda radyoterapi, IMRT: Yoğunluk ayarlı ışınlama ve SRT/SRC: Noktasal ışınlama. Trilogy cihazı, görüntü alınmasından, tedaviye kadar farklı ihtiyaçlara cevap verir. Hem tanı, hem de tedavi amaçlı kullanılan bu ileri teknolojik cihaz, hastaya önemli avantajlar sağlar. Sağladığı avantajlardan belki de en önemlisi diğer cihazlarda tek tek bulunan özelliklerin trilogy de bir arada bulunmasıdır. Bu sayede, uzmanlar, hastaya doğru müdahaleyi, daha kısa zamanda ve en ideal oranda yapabilmektedirler.
Kanserle mücadeledeki en önemli problemlerden biri tümörün bulunduğu dokuları temizlerken çevresinde bulunan sağlıklı dokularında yüksek doz almasıdır. Trilogy IMRT
yönteminde yöntemi
kullanılan
sayesinde
bu
probleme çözüm getirilmektedir. IMRT (Yoğunluk ayarlı ışınlama) ile tedavi alanlarındaki radyasyonun
yoğunluğu
ayarlanarak,
istenen doz dağılımı, ideale yakın seviyeye
gelmektedir.
yüksek
dozlar
Tümöre
uygulanırken,
korunmaktadır. Kullanılan bir diğer özellik olan IGRT ile hasta yalnızca tedavi öncesinde değil, tedavi sırasında da görüntülenerek ışınlanacak bölgedeki kaymaların önüne geçilebilmektedir. IGRT (Görüntü kılavuzluğunda ışın tedavisi) yönteminde, cihaza eklenen görüntüleme ile hastaların tedavi alanının doğruluğu, ideale yaklaşmaktadır. Ayrıca hasta tedavi masasındayken, gerektiğinde kesitsel görüntü alınarak çevre or-
ganlardan ve tümörden kaynaklanan kayma hataları saptanabilmekte, cihaz, uzmanların bulunduğu kumanda odasından robotik olarak hareket ettirilerek, bir tam açı ile hasta etrafında döndürülmekte ve bilgisayarlı tomografi görüntüleri elde edilebilmektedir. Bu görüntülerle, özellikle tümörlü ve normal dokuların hareketleri tespit edilebilmekle beraber, kayma saptanırsa, hastanın yatışı düzeltilerek doğru pozisyonu alması sağlanabilmektedir.
sağlıklı dokular maksimum oranda
18
NKU Biyomedikal Mühendisliği Bülteni
Mart 2012
örneklerden biridir.
içine gönderilir. Hızlandırma oda-
Trilogy cihazında kullanılan 2 çeşit lineer
akseleratör
vardır. Bunları incelemeden önce standart bir lineer hızlandırıcının çalışma prensibi ve sahip olduğu Trilogy yönteminde kullanılan SRT / SRC yöntemi sayesinde ise çok küçük tümörlere bile noktasal atış yapılabiliyor. SRT/ SRC teknolojisi ile milimetrik düzeydeki çok küçük tümörlere noktasal ışınlama yapılabilmektedir. Noktasal atış olarak yapılan bu ışınlama ile tümöre yüksek dozda ışın verilirken çevresindeki normal dokunun daha az ışın alması sağlanabilmektedir. Onkoloji alanında kullanılan ve yeni gelişmeler gösteren lineer hızlandırıcıların sağlık alanında önemi gün geçtikçe artmaktadır. Çünkü kanserle mücadelede var olan görüntüleme yöntemleri ve diğer yöntemlerin birbirleriyle adaptasyonunu sağlamak, günümüzde nükleer tıptaki biyomedikal uygulama sahasında önemli bir yere sahiptir. Tek başına uy-
mekanizmalar hakkında bilgi sahi-
larından çıkan elektronlar 90 veya 270 derece
açı ile saptırılarak
ışının çıkacağı kafa kısmına yönlendirilir. Cihazın kafa kısmında bulunan diğer parçalar da sırasıyla şu işlemler gerçekleşir;
bi olmamız bu konuyu daha iyi
1) X ışını üretiminden sonra tüm
anlayıp yorumlamamızı sağlaya-
elektronlar hedefte durdurularak
bilir.
frenleme x ışınlarını Standart bir lineer hızlan-
dırıcı belli parçalara sahiptir. Bu parçalar, farklı görevleri yerine getirerek
radyoterapinin gerçek-
leşmesini sağlar.
mesinin çapını tayin ederler. 3) Egalizör de denilen ve X ışınlarını homojen hale getiren koni şeklindeki filtre, elektronların ho-
Linac cihazının temel çalışma prensibi;
2) Dairesel kolimatörler ışın hüz-
mojen şekilde dağılımını temin
X ışın tüpünde
eder. Daha sonrada verilen dozun
olduğu gibi metal telden ser-
doğru olup olmadığı iyon oda-
bestlenen elektronların daha yük-
larında ölçüldükten sonra, ışın
sek enerjiye sahip olabilmeleri
huzmesinin şiddeti ve doğrusal
için elektromanyetik alan içeri-
olup olmadığı kontrol edilir.
sinde hızlanmasıyla başlar. Bu hızlandırılmış
yüksek
enerjili
elektronlar direkt olarak tedavide kullanılabileceği
gibi
Nasıl uygulanıyor?
(genelde
yüzeysel tedaviler için), bir hedefe çarptırılarak yüksek enerjili X ışınları da elde edilebilir.
Cihazın içinde 3 farkli teknoloji
bulunuyor:
IGRT,
IMRT, SRT. Bunların her biri farklı
avantajlar
sunuyor.
IGRT (Görüntü Kılavuzluğunda Radyoterapi) ile tedavi sırasında
gulanan bir çok yöntemin birlikte
görüntü alındığı için hastanın ha-
etkin bir şekilde uygulanabilmesi
reketliliğinden
hem hastaya hem de konuyla ilgili
kaymalar
uzman kişiye tedavi sürecinde
durumda, ışın en doğru noktaya
avantaj sağlamaktadır. Bunu ince-
verilmiş
lemiş olduğumuz yeni yöntemde
IMRT
kaynaklanan
saptanabiliyor.
Bu
oluyor. (Yoğun
Ayarlı
çok net bir şekilde görmekteyiz.
Işınlama) ile tümöre verilecek doz
Uygulanan dozun miktarının ayar-
yoğunluğu,
lanmasının yanında tümörün yeri-
Daha sonra titreşimlerle eş
nin doğru olarak bir arada tespiti
zamanlı olarak serbestlenen elek-
bu konuda verilecek en güzel
tron grupları, hızlandırma odaları
ideal
olarak
ayarlanıyor. SRT/SRC (Noktasal Işınlama) ile çok küçük tümörlere bile noktasal atış yapılabiliyor.
19
NKU Biyomedikal Mühendisliği Bülteni
Avantajları neler? Diğer aletlerde tek tek bulunan özelliklerin Trilogy’de bir arada bulunması, uzmanların doğ-
Mart 2012
ru müdahaleyi, daha kısa zamanda
zamanda
ve en ideal oranda yapmasını
geliyor.
görmesi
anlamına
sağlıyor. Bu durum hasta açısında da en doğru tedaviyi, en kısa Kemal Tolga ÇETİN
Kaynaklar: http://ilkankavlak.blogcu.com/lineer-hizlandiricilarin-medikal-fizikte-kullanimi/1067779 http://www.hacettepe.com.tr/Onkoloji http://www.kansertedavileri.com/radyoterapi4.js http://thm.ankara.edu.tr/tac/YAZOKULU/yazokulu5/dersnotlari/Bahar_Dirican.pdf http://www.capital.com.tr/hibrid-goruntuleme-haberler/21454.aspx http://www.habermedical.com/tag/hibrid-goruntuleme http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12519736 http://bjr.birjournals.org/cgi/reprint/75/suppl_9/S53.pdf http://www.sondakika.com/haber-dunyada-5-merkezde-kullanilan-goruntulemede-2687061/
20
NKU Biyomedikal Mühendisliği Bülteni
Mart 2012
KONGRE VE KONFERANSLAR
5. Uluslararası Biyomedikal Mühendislik Sistemleri ve Teknolojileri (BIOSTEC) Konferansı 1-4 Şubat 2012 tarihleri arasında Portekiz’de gerçekleştirildi. BIOSTEC’in amacı araştırmacı ve uygulayıcıları mühendislik ,biyoloji ve sağlık alanlarındaki profesyonellerle bir araya getirip bilişim, bilgi sistem, yapay zeka, sinyal işleme, elektronik ve diğer mühendislik araçlarını teorik gelişmeler ve uygulamaları ileri düzeye götürebilmektir.
BioMed 15-17 Şubat 2012
tarihleri arasında Innsbruck,Avustrya’da düzenlendi. Mühendislik ve bilgi
teknolojisinin yardımı ile bilim adamı ve biyomedikal mühendislerinin sağlık alanındaki son gelişmeleri paylaşmaları için düzenlenecek olan konferansta sağlık teknolojisi, tıbbi cihazlar ölçüm ve enstrümantasyon, tıbbi görüntüleme, görüntü ve sinyal işleme, modelleme, simülasyon sistemleri ve moleküler biyomühendislik konularına değinildi.
26 - 31 Mayıs 2012 Dünya Tıp Fiziği ve Biyomedikal Mühendisliği Kongresi Çin’in başkenti Pekin'de düzenlenecektir.İnsan sağlığı teşviğine dayalı kişiselleştirilmiş tıp ve translasyonel tıpın gerçekleşmesi için güçlü bir yükleme yapılacak, ekonomik ve sosyal kalkınma, tıbbi fizik ve biyomedikal mühendisliği üzerinde durulacaktır. Kongre süresince katılımcılar küresel sağlık sorunları, ileri teknoloji ve yenilikçi uygulamaları ile en güncel bilgileri paylaşacaklardır. Katılımcılar araştırma geliştirme tıbbi fizik ve biyomedikal mühendisliği alanında endüstriyel katkı göstermek için bir pencere olacaklardır.
21
NKU Biyomedikal Mühendisliği Bülteni
Mart 2012
KÜLTÜR VE SANAT 2011’in En İyileri
En Çok Satanlar
DANIEL KEYES
Ooo Kitap 'Dokunan Yanar' - Ahmet Şık
KOBAY
Elinizde tuttuğunuz kitap ortaklaşa bir emek ürünüdür. Birimiz yazdı. Birilerimiz dizgi yanlışlarını düzeltti. Birilerimiz yazım kusuru olup olmadığını denetledi. Birilerimiz noktalama işaretlerinin doğru ve yerinde kullanılıp kullanılmadığını kontrol etti.
SERDAR ÖZKAN
Birilerimiz "ilk okuma", birilerimiz "son okuma"
KAYIP GÜL 2
süreçlerinde sorumluluk üstlendi ve sonuçta bu kitap ortaya çıktı. SUNAY AKIN BİR ÇİFT AYAKKABI Od – İskender Pala Her yazdığı romanla yüz binlerin kalbini fetheden İskender Pala yeni romanı „OD‟ ile
SİNAN YAĞMUR
yeniden okurlarını selamlıyor. Od bir Yunus
AŞKIN GÖZYAŞLARI
Emre romanıdır. Gök kubbemizin her zaman parlayan ve hep çok sevilen, şiirleri gönülden gönle dolup dilden dile dolaşan Yunus Emre, bu kez OD‟ un ana kahramanıdır. Romanın her sayfasında Yunus‟un hamlıktan saflığa geçişi
CANAN E. KARATAY KARATAY DİYETİ
okunuyor.
JOHN C. PARKIN S*KTİR ET Gizli Anların Yolcusu - Ayşe Kulin Gizli Anların Yolcusu, pek çoğumuzun
MÜRVET
anlamakta zorlandığı, yargılamakta ısrar ettiği
SARIYILDIZ
bir aşkın romanıdır. Ayşe Kulin her zamanki
İKİ CAMİ ARASINDA
ustalığıyla yaklaşmaya korkulan bir konunun
AŞK
üstüne giderek tabuları yıkmayı deniyor.
22
NKU Biyomedikal Mühendisliği Bülteni
Mart 2012
23
NKU Biyomedikal Mühendisliği Bülteni
Mart 2012
Namık Kemal Üniversitesi Biyomedikal Mühendisliği Bülteni Namık Kemal Üniversitesi Biyomedikal Teknolojileri Araştırma ve Geliştirme Topluluğunun bir etkinliğidir.
Bülten editörü: Metin Tekin, metin.tekin01@gmail.com
Bülten ile ilgili bilgi edinmek için: Cemile Altun, cemle-altun@hotmail.com Nalan Korkmaz, nalankorkmaz92@hotmail.com
Genel dizayn sorumlusu: Hakan Erbaş, hakanerbass@hotmail.com
Bülten Mart 2012 sayısı dizaynı: Arş. Gör. İsmail Devecioğlu, idevecioglu@nku.edu.tr
24