YARIŞMADAN UYGULAMAYA

T.C. MSB SAVUNMA SANAYİİ MÜSTEŞARLIĞI YENİ HİZMET BİNASI ÖN SEÇİMLİ MİMARİ PROJE YARIŞMASI

Proje elde etme sürecinde izlenen mimari proje yarışma yöntemi ve idarenin proje sürecine, Proje Müelliflerine bakışı ile şekillenen, gerçekleşen proje ve yapım süreçlerinin sonucunda iyi bir ekip çalışması ile sonuçlandırılmış bir yapı Bu olumlu diyaloğun etkileri yapının genel kurgusuna yansıdığı görülmektedir Tüm aşamaların sonucunda; kurumsal temsiliyet özelliği olan temel tasarım kurgusunu topografyanın özelliği üzerine kuran ve çevre verilerinin birebir değerlendirildiği “yerine ait bir yapı”

2006 Yılında Savunma Sanayii Müsteşarlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yarışmalar Yönetmeliği çerçevesinde Ön Seçimli Ulusal Mimari Proje Yarışması açmıştır. Şartnamesinde koşulları belirlenen yarışmaya ön seçim için 20 firma dosya vermiştir. Başvuru yapan Firmalar arasından şartları sağlayan 8 firma yarışmaya proje vermesi için jüri tarafından belirlenmiştir. Mustafa Aslaner ( Jüri Başkanı), M. Kadri Atabaş, Sait Kozacıoğlu, Haluk Pamir, Çetin Yılmaz’dan oluşan Asıl Jüri üyelerinin projeleri değerlendirme çalışmaları sonucunda sıralama şu şekilde olmuştur:

1. Ödül Mehmet Soylu, Mete Öz 2. Ödül Hasan Özbay, Baran İdil, Tamer Başbuğ, Aslı Özbay 3. Ödül Erdal Sorgucu 4. Ödül Cem Açıkkol, Kaan Özer 5. Ödül Umut İnan 6. Ödül Neşe İtez, Aytek İtez 7. Ödül Gönül Tavman, Dilek Berberoğlu 8. Ödül Salih Zeki Pekin

01

02

03

04

01/ 1. Ödül: Mehmet Soylu, Mete Öz 02/ 2. Ödül: Hasan Özbay, Baran İdil, Tamer Başbuğ, Aslı Özbay 03/ 3. Ödül: Erdal Sorgucu 04/ 4. Ödül: Cem Açıkkol, Kaan Özer 05/ 5. Ödül: Umut İnan 06/ 6. Ödül: Aytek İtez, Neşe İtez 07/ 7. Ödül: Gönül Tavman, Dilek Berberoğlu 08/ 8. Ödül: Salih Zeki Pekin 05

06

07

T.C. MSB Savunma Sanayii Müsteşarlığı Yeni Hizmet Binası

Yarışma Aşaması: 2006 Yılında Savunma Sanayii Müsteşarlığı açmış olduğu Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Yarışmalar Yönetmeliği çerçevesinde Ön Seçimli Ulusal Mimari Proje Yarışması sonucunda tasarımını yapmış olduğumuz proje 1. ödüle layık görülmüştür. Jüri, yarışma şartnamesinde proje hizmetleri bedellerinin hesaplanmasına esas olan yapı sınıfını ve İç mekan tasarımı hizmetlerinin bedelinin nasıl hesaplanacağına ilişkin yöntemi belirlemiş, mesleki Kontrollük hizmetinin de proje ekibine yaptırılacağını belirtmiştir. Son yıllarda açılan bazı yarışmalarda jürilerin şartnamelerde bu ayrıntıda tanımlar yapması, mal sahibi ile proje müellifi arasında uygulama projeleri hizmetleri bedellerinin hesabına esas olacak hangi yapı sınıfının kabul edileceği konusundaki görüş ayrılıklarını ve hizmet kapsamı tartışmasını da ortadan kaldırmaktadır. İdare hem bu büyüklükte bir yapının projelerini yarışma yoluyla elde etmekle hem de proje çalışmaları aşamasında proje ekibinin mimari yaklaşımına müdahalede bulunmamakla süreçlerin bütününde tutarlı bir davranış içinde bulunmuştur. Günümüzde bu tür davranışlara kamu kurumlarında sık rastlanmadığını da burada açıkça belirtmek gerekir.

Proje Aşaması İdare ile sözleşme hazırlık görüşmelerinin yapıldığı süre içinde Proje ve inşaat kontrollüğü Müşavirlik hizmetlerini Tümaş firmasının yapacağını öğrendik. Savunma Sanayii Müsteşarlığı’nın ana görevi dışında olan uygulama projelerinin ve inşaatın denetleme işlerinin bu konuda uzman bir firmaya vermesinin projenin ve yapının iyi sonuçlanması için önemli bir faktör olduğu deneyimlenmiştir.

2006 yılı Aralık ayı içinde proje hizmetleri sözleşmesi imzalanmış, onay süreleri dahil 170 günde uygulama projeleri tamamlanmıştır. Ancak inşaat ruhsatı aşamasında arsaya ait sorunların çözümünden dolayı zaman kaybı yaşanmış ve inşaatın başlaması 2010 yılı Ocak ayında gerçekleşmiştir. İdarenin ruhsatsız inşaata başlanamayacağı kararı bugüne kadar devam eden ruhsatsız inşaa edilen kamu yapıları anlayışını kıran örnek bir yaklaşım olarak not edilmesi uygun olacaktır 2007 yılı bahar aylarında İdare kullanmakta olduğu mevcut yapıyı yıktırarak yeni yapıyı yaptırmakta kararlı olduğunu ortaya koymuş ve dış kaynaklı problemlerin çözümünde tasarım ve denetleme gruplarına tam destek vererek örnek bir işveren yaklaşımı göstermiştir.

İnşaat Aşaması Mesleki kontrolluk hizmetlerini tüm proje ekibini kapsayacak şekilde vererek olumlu tavrını bu aşamada da devam ettirmiştir. İdare geçici olarak kiraladığı yapıdan kendi binasına biran önce geçebilmek için inşaat süresini 18 ay olarak belirlemiştir. 51.000 m 2 inşaat alanına sahip bir yapının arsa şartlarının zorlukları dikkate alındığında belirlenen yapım süresi içinde özellikle ince işler sürecinin de yoğun olarak yaşandığı bitime doğru inşaatın zamanında bitirilmesi endişelerinden dolayı kalitenin düşebileceği konusunda uyarılarımızı işin başında yapmış olmamıza rağmen kararın değiştirilmesi mümkün olamamıştır. Yapının yatayda gelişiyor olması (taban alanı 6000 m 2 ) ve yapının fazla eğimli araziye zeminde çok noktadan temas etmesi, yapının bu noktalarına özgü çözülmesi gereken detay sayısını artırmıştır. Yapının bu belirgin özelliği Proje aşamasında da dikkate alınmış, çok sayıda ayrıntılı sistem detayları ve kesitler çizilerek yapım aşamasındaki imalat zorlukları azaltılmaya çalışılmıştır. Mimari tasarım ve inşaat tekniği açısından (betonarme ve çelik taşıyıcı sistemlerin birlikte kullanılması, yüksek eğimli arazide zorunlu olan kazık-iksa sistemleri) ve yapıda kullanılan elemanların özellikleri ( boyalı olması gereken çelik köprüler ve merdivenler vb.) ile binanın sahip olduğu teknik konfor açısından alışıla gelmiş kamu yapılarına göre inşaat süreci hassas çalışmayı ve yüksek koordinasyon gerektiren bir yapı olmuştur. Bu nedenle şantiye ekibinin tamamının azami özenle ve ortak çalışmasını gerektiren bir süreç yaşanmıştır.

Konum Yapı Ankara’da Bahçelievler semtinde, Kirazlıdere mevkiinde, Askeri yapıların olduğu bölgede yer almaktadır. Ana ulaşım İnönü Bulvarı’na bağlanan bir iç yol ile gerçekleşmektedir.

Arsa ve Topografya Yapı, Mülkiyeti Kara Harp Okulu’na ait 2 milyon m 2 yüzölçümü olan büyük bir alanda 16.000 m 2 yüzölçümü olan bir parseldir. İnönü Bulvarı’na dik konumdaki güney-kuzey doğrultusundaki iç yol parseli iki parçaya ayırır. İç yolun doğusunda kalan büyük parsel parçasının doğu kenarında yola doğru kotu düşen yer yer 15 m. yüksekliğe kadar ulaşan kot farklarından oluşan etkili bir topografyaya sahiptir. Yolun batısında kalan parsel parçası ise daha küçük alana ve düz bir zemine sahiptir.

Savunma Sanayii Müsteşarlığı Yeni Hizmet Binası Mimari: Mehmet Soylu, Mete Öz Proje Yürütücüsü: Övünç Tarakçıoğlu Mimari Proje Ekibi: Mehmet Soylu, Mete Öz, Övünç Tarakçıoğlu, Neslihan Şen, Mine Güney, Emre Odabaş, Tuğçe Kurtboğan, Gülçe Demirtaş, Eray Demirer, Şentürk Topçuoğlu, Abdülkadir Yılmaz, Serkan Çerezcioğlu İç Mekan Tasarımı: UZ-Tümer&Onaran Ltd. Şti. Peyzaj Tasarımı: Promim Ltd Şti. Statik Proje: Ural Ltd. Şti. Mekanik Proje: Beşeli Ltd.Şti. Elektrik Proje: Matris Ltd. Şti. Altyapı Projeleri: Ural Ltd. Şti. Yangın Güvenliği: Karina Ltd. Şti. Güvenlik Projeleri: Atlas Ltd. Şti. Akustik Projeleri: Cüneyt Kurtay İşveren: TC. MSB. Savunma Sanayii Müsteşarlığı Proje Sorumluları: Tamer Özdemir-Hünkar Urfalıoğlu Proje ve İnşaat kontrolluğu: TÜMAŞ A.Ş. Kontrol Amirleri: Faruk Tümer- Sezer Kartal Yapımcı: MBD-Kaya İş Ortaklığı Proje Müdürü: Olgaç Odabaş Yapım Türü: Betonarme- Çelik Proje Tarihi: 2006-2007 Yapım Tarihi: 2010-2012 Arsa Alanı: 16.000 m 2 Toplam İnşaat Alanı: 51.000 m 2

Fotoğraflar: Murat Sönmez

Program Binanın ihtiyaç programı; Müsteşarlık ve Müsteşarlığa bağlı Hukuk Müşavirliği, Kurumsal Hizmetler, Sanayileşme Hizmetleri ve Savunma Hizmetleri Müsteşar Yardımcılıkları, bu Müsteşar Yardımcılıklarına bağlı Daire Başkanlıkları ve Şube Müdürlükleri programın büro kısımlarını oluşturmaktadır. Savunma Sanayii İcra Komitesi (SSİK) salonu, Konferans salonu, sergi alanı, kütüphane,300 oto kapasiteli kapalı otopark, dinlenme ve yemek salonları, spor merkezi, sağlık bölümü, kreş ve teknik alanlar programın diğer kısımlarını oluşturur. Yarışma aşamasında kurum çalışanı sayısının 350 civarında olduğu bildirilmiş, yapı ihtiyaç programında ise istenilen yedek büro ve çalışma alanlarının kullanılması sonucu bu sayının 450-500 olabileceği öngörülmüştür. Genel program içinde önemli bir büyüklüğe sahip olan Savunma Hizmetleri bölümünün beklenenden hızlıca büyüdüğü avan proje aşamasında tarafımıza bildirildi. Bu durum zemin katta yapılan boşaltmaların bir kısmının kaybedilmesine neden olduğu gibi güneydeki büro bloğuna da bir kat ilave edilmesini gerektirmiştir.

Tasarım Yaklaşımı - Programın büyüklüğü ile ters orantılı arsa büyüklüğü, - Tasarım alanının topografik özelliği ve iki parçadan oluşması, - Kurumun uluslararası temsil özelliği, - Kurumun organizasyon yapısı, - İhtiyaç programının farklı işlevleri bir arada barındırması vb. özellikler tasarımda önemli derecede belirleyici olmuştur. Belirtilen bütün bu özelliklerin gerçekleştirilmesi projeyi ve yapıyı bu arsaya ait kılmış, başka bir söyleyişle “yerinin binası” olmasını sağlamıştır. Programın alan olarak büyüklüğünün arsanın alanına göre orantısal olarak daha büyük olması yapı dışında sosyal ve rekreasyon alanları oluşturulması koşullarını zorlamıştır. Bu nedenle yapıda çatı bahçeleri ve blok altlarında boşaltılmış zemin katlar oluşturulmuştur. Bu alanlar yapısal ve bitkisel peyzaj elemanları ile desteklenmiştir. Tasarım alanını iki parçaya ayıran kuzey- güney yönü doğrultusundaki İç yolun doğusunda kalan büyük parsel parçasının doğu kenarında yola doğru kotu düşen yer yer 15 m. yüksekliğe kadar ulaşan kot farklarından oluşan etkili bir topografya vardır. Kuzey-güney yönünde arsa (150 m) boyunca uzanan bu yamaç yapı içinde eğime paralel konumda büyük bir iç boşluk (Omurga) oluşturma fikrini getirdi. Bu büyük boşluk (Omurga), çevresindeki tüm birimlere hem yatay hem de düşey sirkülasyon elemanları ile bağlantıları sağladığı gibi, farklı mekanlar arasında görsel ilişkileri de sağlamaktadır. Yapı boyunca(140 m uzunluğunda) farklı yükseklik ve genişliklerde devam eden bu mekanın bir sınırını oluşturan eğik ve kırıklardan oluşturan doğal taş ile kaplanmış duvar bu mekanın ana elemanlarından biridir. Duvarın değişken olan hareketleri oldukça uzun sayılabilecek bu büyük boşlukta monoton olmayan dinamik bir ortam yaratır. Arsanın farklı büyüklükte iki parçadan oluşması bina ihtiyaç programının da işlevlerine ve bölümlerin özelliklerine uygun olarak bölümlere ayrılmasını gerektirmiştir. Bu nedenle ihtiyaç programında ana büyüklüğü oluşturan büro kısımları büyük parça içinde sosyal mekanlar ve kapalı otopark ise topoğrafyası düz olan küçük parça içinde çözülmüştür. Her iki blok birbirlerine hem zemin üstünden bir çelik köprü ile hem de yol altından bir tünelle yapının güvenlik koşullarını zorlamadan bağlanmıştır.

Fotoğraflar: Murat Sönmez

İdare devletin diğer kurumlarına göre hem yurt içinde hem de yurt dışında önemli ilişkiler zincirine sahip olup, yurt dışından birçok ülke yetkilisinin iş görüşmeleri yaptığı bir kimliğe sahiptir. İdarenin proje çalışmaları aşamasında da gördüğümüz modern bakış açısı hem mekanlara hem de yapısal elemanlara yansıtılmıştır. Müsteşarlık ve müsteşarlığa bağlı üç müsteşar yardımcılığı makamı ve bağlı büro bölümleri yapısal biçimlenmede üç düşey blok ve birinci kattaki makam katı ile tamamlanmıştır. Böylece bölümler arasında işlevsel ilişki kurulmuş olmaktadır. Kurum çalışanları dışında, askeri ve diğer kurumlardan (Aselsan, Havelsan vb.) ortak proje çalışmaları için birçok kişi gelmektedir. Farklı birimlerde önemli projeler olması nedeniyle yapı içinde giriş yetkisi tanımlamaları gereken alanlar olmuştur. Bu açıdan bakılınca yapı iki zondan oluşacak şekilde planlanmıştır. Daha önce bahsi geçen büyük boşluk (Omurga) serbest alan (ziyaretçi zonu) bu büyük boşluğa dik konumda planlanan büro alanları ise yetki kısıtlaması olan güvenlikli alandır. Serbest alanda yer alan toplantı odaları, kat holleri ve kafe- kütüphane gibi mekanlarda çalışanlar ziyaretçileri ile görüşebilmektedir. Yapının sadece bir büro yapısı olmaması, ihtiyaç programı içinde çok farklı işlevlerin varlığı tasarımda mekansal ve biçimsel olarak ifade edilmesini gerektirmiştir.. Tasarım alanının da iki parçadan oluşması bu işlevlerin ifadesini kolaylaştırmıştır. Büro blokları içinde bulunan sosyal kültürel işlevler(Müze-sergi, Kafe-kütüphane, konferans salonu SSİK salonu vb.) genel mekansal kurgunun içinde özgün mekanları ve biçimlere sahip olacak şekilde tasarlanmıştır.

Taşıyıcı Sistem Yapının taşıyıcı sistemi betonarme ve çelik olarak belirlenmiştir. Büyük açıklık gerektiren dinlenme ve yemek salonları, konferans salonu, yapı içinde büyük boşluğun bazı mekanlarında Büro bloklarında büro mekanlarının büyüklüğüne uygun şekilde 6x8 m. ve 6x5.5 m’lik modüller, sosyal birimlerin olduğu bloğun bodrum katındaki kapalı otoparkın yerleşimine uygun olan 8.40x8.40 m’lik aks aralığı belirlenmiştir.

Elektrik-Mekanik Tesisat Sistemleri Yangın ihbar, havalandırma ve ısıtma- soğutma sistemleri bina otomasyonuna bağlanmış olup enerjinin faydalı olarak kullanılması hedeflenmiştir. Klima santralları ısı geri kazanımlı olarak seçilmiştir. Yapıda ısıtma ve soğutma sistemleri fan-coil ile çözümlenmiştir. Karışımlı hava kullanılan havalandırma santrallarında mekan içindeki insan sayısının artış ya da eksilişine göre taze hava miktarı ayarlanabilmektedir. Yapının bütününde havalandırma sistemi kurulmuş ve kapalı otoparkta ise egzost havalandırması yapılmıştır. Aydınlatma otomasyonu ile belirli zamanlarda, genel kullanım mekanlarındaki aydınlatma elemanlarına tek merkezden müdahale edilebilmektedir. Yapının tamamında düşük enerji yükleten ekipmanlar ve aydınlatma elemanları kullanılmış olup büro ve toplantı odalarında kablo sistemi (data, enerji, zayıf vb.) kablo kanalları ile çözümlenmiştir.

Güneş Kontrolü-Güneş Işığından Yararlanma Yapının genelinde hem sirkülasyon alanları hem de genel mekanlarda gündüz saatlerinde yapay aydınlatma kullanılmaması için çok sayıda çatı pencereleri düşünülmüş ve güneş ışının yapı içine kontrollu olarak alınması amacıyla güneş kırıcıları ile gölgeleme yapılmıştır. Batı cephesine bakması gereken tüm mekanlarda hareketli güneş kontrol elemanları kullanılmıştır. Güneş ışığından daha fazla yararlanmak amacıyla büyük ve derin bürolar ( derinlik 8 m) güney cephelere bakacak şekilde planlanmıştır.