değerlendirme
MİMARİ TASARIM BAĞLAMINDA KENTSEL YENİLEME KAVRAMI VE İZMİR - KARŞIYAKA / ALAYBEY MAHALLESİ ÖRNEĞİ
Hüsamettin Özkaymakcı
Y. Mimar
İzmir Serbest Mimarlar Derneği Üyesi Gediz Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Öğretim Görevlisi Yarı Zamanlı
ÖZ Kentsel planlama ve kentsel tasarım çalışma alanı olan kentsel dönüşümün uygulama metodu olan kentsel yenileme; mimari tasarım ölçeğinde (alt ölçekte) oluşturulacak tasarım içerikli katkıları da içermelidir. Kentsel dönüşümün uygulama yöntemlerinden biri olan kentsel yenileme içerdiği pek çok sosyal ve fiziksel soruna rağmen nitelikli kentsel yaşamı, mimari tasarım kalitesini ve mekân kalitesini ön plana çıkarabilir. Bu amaçla parsel ölçeğindeki uygulamaların ötesinde, ada bazında ve mahalle ölçeğinde, kentsel niteliği arttıracak mimari tasarım kriterleri içeren bir arka plan oluşturulması, kentsel tasarım ve planlama alanına veriler ile tasarım kriterleri üretilmesi yaklaşımı benimsenebilir. Türkiye’deki mevcut gecekondular dışında inşaat ruhsatlı, yapı kullanma izin belgeli ancak eskimiş ve çağdaş yaşam niteliklerini yitirmiş olan ciddi bir konut stoku bulunmaktadır. Bu kapsamda inceleme alanı olarak kentsel sorunlar içeren, depreme dayanıksız ve fiziksel olarak niteliğini yitirmiş yapı dokusu örneklerinin tipik özelliklerini taşıyan Alaybey Mahallesi seçilmiştir. Seçilen alan sıkışık dokulu, mimari alt ölçek çalışması kapsamında incelenebilecek, pilot alan olarak değerlendirilebilecek, bir uygulama alanınıdır. Bu uygulama alanı için kentsel yenileme kapsamında alt ölçekten tasarım verilerinin yaratılmasına çalışılmıştır. Çalışma sonucu olarak kentsel yenilemenin kendi özünde de gelecek için kentsel yaşam kalitesini oluşturma potansiyelleri taşıdığı belirlenerek; bu aşamayı planlama ve mimarlık disiplinleri için birbirine tasarım kriteri üreten, tartışma ortamı yaratan, eş zamanlı çalışma ortamı ve birlikte çalışma fırsatı olarak görmek amaçlanmıştır. Bu amaçla, mimari tasarım kapsamında da kentsel tasarım alanındaki problemli ve sorunlu durumları ortaya çıkarmak, alternatifleri tartışmaya açmak hedeflenmiştir. Bu bağlamda mimarlığın ve tasarım alanlarının önemli bir yönü de mekânsal sorunları ve problemli durumları görünür kılabilen bir araç olmasıdır. GİRİŞ Van Depremi (2011 yılı) sonrasında hazırlanan ve 2012 yılında yürürlüğe giren 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun (Kentsel Dönüşüm Yasası) ile kentsel dönüşüm çalışma eksenleri yeniden tanımlanmış olup, günümüzde bu yasa yapıların çoğunlukla parsel ölçeğinde yenilenmesine neden olmaktadır. Ada ölçeğinde yapılan uygulamaların sayısı ise oldukça azdır. Ancak bütüncül olarak, mahalle bazında planlama ile kentsel tasarım ve mahalle kapsamında yapılacak kentsel yenileme çalışmalarının başarı potansiyeli artmaktadır. Kentsel dönüşüm kapsamında yapılan, parsel bazındaki (kat karşılığı ve yap- sat biçimi) kentsel yenileme girişimlerinin, kentsel anlamda nitelikli yaşam biçimleri sunma adına başarısı kuşkuludur. Bu kapsamda yeni bakış açılarını ve tasarım kalitesinin yükseltilmesini önemsemek, kaliteli fiziksel çevreler ve yaşam mekanları oluşturmak, kentsel yenileme adına önemli bir amaç olmalıdır. Alt ölçekte kentsel yenileme verilerinin pratik olarak uygulama alanında değerlendirilmesi ile mimari tasarıma yönelik somut sonuçlarına ulaşılabilir. Alt ölçeklerde de mimari bakış açıları ile var olduğu saptanan eksiklerin giderilmesi çabaları geliştirilmelidir. Mahalle ölçeğinde ve yerinde kentsel yenileme çalışmaları kapsamında mimari tasarım kriterleri oluşturulmalı ve kentsel planlama ve kentsel tasarım adına da uygulama pratiği için veriler üretilmelidir. Çalışmanın öz bölümünde vurgulandığı gibi kentsel yenilemenin kendi özünde gelecek için kentsel yaşam kalitesini oluşturmaya yönelik potansiyelleri taşıdığı düşünülerek, bu aşamayı planlama ve mimarlık disiplinleri için eş zamanlı, birlikte çalışma fırsatı olarak görmek önemli olmaktadır. Kentsel yenileme uygulama alanlarının taşıdığı tüm sorunlara rağmen kaliteli yaşam çevreleri oluşturmak adına analiz edilebilecek dinamikleri de içerdiği düşünülebilir. Kentsel planlama ve kentsel tasarım ilkeleri ile bağdaştırılmış alt ölçekteki mimari çözüm önerileri, tasarım düzeyini yükseltmeyi hedefleyen öneriler, kentsel planlamaya kentsel tasarım disiplinlerine tasarım desteği verecek seçeneklerin üretilmesine yönelik analizler ve sentez çalışmaları oluşturulmalıdır. Kentsel yenileme; uygulama bölgesinde yaşam kalitesini yükseltmek, kentin sorunlu bölgelerini sağlığına kavuşturmak ve yaşam güvencesine ulaştırmak zorundadır. Bu dönüşüm uygulama biçiminin, güncel gereksinimlere yönelik mimari ölçekte de tasarım alternatifleri ve fiziksel mekân çözümlerini de üretmek adına değerlendirilmesi gerekir.
48 ▲ DOSYA: değerlendirme
