YARIŞMA
TOKİ’DE DEĞİŞİMİN BAŞLANGICI MI ?
TOPLU KONUT NİHAYET TASARIMA KONU OLDU: Gecekondu Önleme Bölgeleri ve Kiralık Konutlar için tip proje yarışması açıldığında takvimler 1982 yılını gösteriyordu. 27 yıl sonra TOKİ mekan kaliteleriyle geniş tepki toplayan binlerce konut uygulamasının ardından ilk kez bir yarışma açtı. Kayabaşı “Konut Tasarımı” Mimari Fikir Proje Yarışması’nı Mimarlar Odası boykot etti TSMD ve üniversiteler destekledi. Mimarların katılımı büyük oldu 190 şartname / 90 proje. 25 Mayıs’ta sonuçlar açıklandı ve 18 Haziran’da ödül töreni ve kolokyum yapıldı. İşte sonuçlar ve sürece ait notlar
Hasan Özbay Y.Mimar
T
oplu Konut İdaresi ülkedeki en büyük konut üreticisi ve bir devlet organizasyonu. Kurum 2009 sonu itibarıyla 360 bin adet konut ürtmeyi planlamış ve halen bunun 330 bin adedini tamamlamış durumda. 2011 hedefi ise 500 bin adet konut üretmek. 1984 yılında kurulan TOKİ’nin 2003-2007 yılları arasında yılda ortalama 57 bin adet konutu üretebiliyor oluşu, kabul etmek gerekir ki ciddi bir organizasyon becerisidir. Aslında üretilen yapı miktarı daha fazla. Konut alanlarındaki sosyal donatı yapıları (cami, sosyal merkez, alış-veriş merkezleri...) yanısıra son yıllarda gerçekleştirilen hastane, okul gibi yapılar ile, Pakistan’daki deprem ve Endonezya’daki tsunami sonrası afet yapılarını da sayarsak, TOKİ’nin gerçekleştirdiği inşai faaliyetin gerçek büyüklüğü ortaya çıkıyor. Neredeyse Bayındırlık ve İskan Bakanlığı eliyle gerçekleştirilen yapı üretimini de aşan bir büyüklükle karşı karşıya olmamıza karşın, bu yapıların mimari ve kentsel kaliteleri, organizasyondaki başarının aksine, düşük standartlar gösteriyor. Sorunun başında, TOKİ’nin hızlı yapı üretme hedefi ve birim maliyeti düşürmek için ‘tip proje’ kullanması geliyor: Her katta dört konut formülüyle, 5 kattan 20 kata yükselen, ama planları ve vasat görüntüleri değişmeksizin ülkenin her yanında kullanılan tip konut bloklarının, Türkiye mimarlık ortamına katkıda bulunmadığı kesin. Bu noktasal bloklar, kentsel bir doku yaratmakta başarılı olamadıkları gibi, çoğu kez mevcut kentsel doku içinde de (en hafif tabirle) yabancı kalıyorlar. Kurum’un yayınlarında ‘örnek uygulama’ olarak sunulan yapılar, mimari özellikleri nedeniyle, aslında, başarısı tartışmalı ürünler. TOKİ’nin özel kaynak ve yetkilerinin artmakta oluşu, son yıllarda konut dışındaki alanlarda gerçekleştirdiği uygulamalar ve mimarlık/kalite konularına kapalı duruşu, Kurum’un özellikle mimarlık ortamından aldığı diğer haklı eleştiriler. Tam da bu nedenlerle, TOKİ’nn mimari bir yarışma yoluyla proje elde etmek istemesi, hem eleştirileri hem de bu süreci değiştirmeye yönelik çok önemli bir açılımdı. Ancak yarışma daha açılmadan, Mimarlar Odası’nın muhalefeti ile karşılaştı: Oda TOKİ’nin açmak istediği tip proje yarışmasını protesto etti ve yarışmaya jüri üyesi göndermedi. YARIŞMA ▲ 79
