Reindeer Days

Ukiumi Tuktuuyaqtuumi, inirniq Adam Emaghok quviasuktuq aimapaluatarami iglumini tuvaaqatinilu Annie. Aglaan quliaqtuarami nukatpiujutimigun, itqagivialuksimagali tajva qanuq itilaanga inuuniaqtuni ingilraan ammalu silami sanalukaaqtuni. Inugurniarutini itqagimaga, “Taimani savagiayuitiugut, nunami kisian tajva inuuniaqtugut. Sanguugaqluta. Ukiumi sikumi inuuniaqpaktuanni natchiit qaglisuklugit. Natchium uqsuinik igluvut auqimavakavut, niqaa niqigiblugu, amingit anuraarivakavut. Siku auqimaakirman nunamun nuutpaktuanni. Pisukluta tatchinun iqaliqiyaqtuqpaktuanni, tuktuliaqlutalu. Tajvatualuk inuusiqput taimani; niuvaayuitugut.”

Adam silami aniyuaq. “Aniyuamiguuq tariumi taunani Banks Islandlu Berkley Pointlu akunrani. “1935mi uvainachiaq alaliyuaq inuusia aulautimagu ilaminin. Inugiaktut taimani nutaqat inuit aulautivagait ilamingnin ilisariaqublugit ilisarvingnun ungasiktuni. “(Ilisaujit) quliutiyaani tajva-guuq Hay River-mi ittunga ukiurlu quliaqlugu.” Atauchimi ukiumi Hay River-mi itqaaqluni Aklavikmun aulautiyat. Ilisarniq taimani alangayuq. “Ilitpalaayuitugut, taniktun uqalasipaluqlutalu aglaknirlu tajvatualuk…ubluk tamaan savaktitpagaini ilisarattarata,” Adam uqaqtuq. Adam tajva qijiqiblunilu imiqtautiblugilu inuit ikayuqpagait.

Ilisarvik qimakamuing 1940-mi, Adam Tuktuuyaqtuumin aulaqiyuaq Semmler’m inaanun, Kugluktum qaningani. Ini mikiyuq“niuvaaviuvangniqtuaq…igluruarniqtuaq inugialaaqtunik.”

Taimani Semmler-m agyaqtigivangniga Johnny Norberg, mallaubluni taimani Reid Island tikinmajung nayani takuyaa ningaunilu. Nayuataqaaqlugit ukiumi atauchimi tiliyauyuatun iliyuaq inuusirmini.

Tuktuirman maani nunaptingni, Canada-m ataniqpait niuviqtuat qunginik Alaskamin 1929-mi. 1941, Adam nunamun utiqtuaq, anguniarluni pilaituq, qungilaanguriaqluni kisian. Puiguyuitka, “Aulaqtinmanga taima aasiin auyakaluk utaqiakiqlunga umiamik” Qungilaat Anderson Rivermlu Reindeer Stationlu akungarni sanguvaktuat taimani. Niriniarvigingman qunginun. Sivulirmik qungilaangurami David sapiqsaqpaktuaq, “Sungiusimailam suli…ilatka qanitpata ainiaraluaqtuami qilamik…alapaa!”

Sapirnaraluaqtilugu tajva David akpautipaluktuaq. Tatqiqsiunmi atauchimi $17.00-mik akiliusiaqpaktuaq, ubluq atausiq 50 cents. Ilaanni sivituyumik nirisiutugut. Niqsarapta kisian nirivaktuanni. “Niryutit sapirnaqlutik. Natchiruangiluni tuktuilamlu, iqaluinarnik inuuvaktuanni. Kaalirapta sunigliqaa napsuiqpakaqput.” Adam puiguyuitka tajva aqijgit anainnik nirivaktuaq suirluaraangamik. Tajva ami anait tamatkuat, “salumaniqsauyuat ami (aqijgit) uvilunin nirivaktuat,” tajvaptauq niqiksaiqttuni , ikayuutauvangminiqtuat, qungit malirulasiblugit.

Qungit qimuktitpagait, ikayuqtigiblugit. Tupqilu uqumaituallu suarrut usiliutiblugit qimukpagait. “Ilaanni ski-nik atuqluta qimuksiqpangmiyuanni. Alianainitualuk, aglaan sivumun qiniqpalaarnailuni. Apun puyuumimaugaqtuq, sumik takunaituq.” Qungilaanguyuni taimani pisukluni ilaanni ski-nik sivituyumik aulanaqtuq. “Ilaanni sapirnaqtuq, ilaaniptauq qungit nuyuaqtusivangmiyuat.” Adam quliarmiyuq tajva qungit ilaanni tusaamasunriqpangmiyuat “Qutchiktunin atqaruyuinmiut, ilaaniptauq nuyuaqtusiblutik.” Ski-nik atuqtuni ukiumi nakuuyuq. Qangmatun ski-t ingitut, taimani silingnitualuit, takivialuktulu. Adam puiguyuituq ski-nik kayumiktuq, “Qungit angumavakatka, sumunliqa aulavaktuami! Mauya sugisuitkiga.” Apirigaptigu suli qangma ski-raqpangmagan, igalakluni kiuyuq, “ski-t qangma mikivalaaqtut, mauniaqtutin.”

Adam puiguyuitkali tajva quviaginiblugu Charlie Rufus inmigun qunginingman 1939-mi. Qungit nuutait Anderson Rivermun. Ilanariiliqlutik tamarmik ikayuqtigiiklutik, taimaligamik suangaktuat. Adam iglaqlunilu Donald Silastiak itqagimaya, amaqutguuq nusulauqluni angumavagait. “Silastiak uqilavialuktuq” Adam piyuaq. “April tikilutigulu; silagiktuq. Qiniraqsimabluni qinirautiminik amaruq takutqaga ungasiaqtumi. Kamangni ulilugik atiyak, qikakpalaarungiluni, paamruqluni qaglimaakiga, nibliqtailiugaqluni. Suputini tigumiaqlugu ungasiktukaluk aulayaksani. Qaglimaung takunaksimagiga uva qinirautipkun siqurnaqigamuing, amaruq aulaqihlaqtuq. Silastiam nutchurigamiung qaglimaakitqaga. Qagligamiung ququakiga. Quliutivagaini tajva nipiguuq anitkaini, sunaliqaaguuq iyangangniaqtuaq! 12 ikaarnirni pisuataqluni aitainaqtuaq! Tajva uqilayuq Silastiak.”

Taima aasiin, 1944 auyami Charlie Rufus 11-lu ilani imaqtauyuat silaqluguutiblugit utiqsaraluaqlutik taavunga qungimingnun. Government utiqtitait qungit, tiguyait inmingnun piblugit. Sunaliqa unmuktuatun iliyuaq. Qungilaat tupiiyaqlugit, taima aasiin Adam silainarmi ukiukaluk sinikpaktuaq. “Qungit nayuataqlugit naniaqluta qiqtailivaktuanni. Ilangit nayuqtavut nakuugaluaqtut qungit aglaan nutqangaugayuilutik; malikpakavut,” Adam uqaqtuq. Adam qungilaanguyuaq sivituyumik taima aasiin tuvaaqatiniktuaq kinguvakun. Savaani ilinamiung sapingitka, nakuugilirmigamiung.”Nakuuyuq; savaara ililugu. Qungit ijusiit ilitavut nayuataqlugit” uqalaktuq. Adam puiguyuitka Charlie Rufus angalatchigami nakuuyuq. “Qiqingutuarman, Charlie-m tupiksaptingnik qaitchivagaini, suliqa nakuuyut.”

Qangma Adam-lu Annie-lu Tuktuuyaqtuumi inuuyuk, 58 ukiuni katimayuk. Qungiliqijairamik, Annie miqurvingmi savakpakaluarami Tuktuuyaqtuumi. Mona Felix-lu savaqatigiikpaktuak. Adam uqsiqiyini savakpakaluarami (Dome, Oil and Gas Expediting). Qangma savajairamik inuusiqtik taimani quviagigak qungilaangugamik.