1
THÍCH ÑÖÙC NHUAÄN
TRAO CHO THÔØI ÑAÏI MOÄT NOÄI DUNG
PHAÄT CHAÁT
PHAÄT LÒCH 2545 2
3
Soáng giöõa giai ñoaïn xaõ hoäi chuyeån tieáp con ngöôøi hoâm nay ñaõ vaø ñang neám traûi moïi thöû thaùch aùc lieät do caùc yù thöùc heä baïo haønh gaây ra; caøng coá vuøng vaãy, con ngöôøi caøng caûm thaáy baát löïc, sa laày theâm saâu trong tình traïng maát höôùng, maát töï tín. Nhöõng veát taøn pheá cuûa xaõ hoäi ñang haèn leân neùt maët lo aâu cuûa moïi ngöôøi; ñang tuoân chaûy vaøo taâm tö theá heä hai möôi nhöõng veát ñen daøi baêng hoaïi, ñaõ hôïp thaønh tieáng keâu cöùu, troâng chôø nôi nhöõng ngöôøi trí thöùc sôùm ñöa theá cuoäc ra khoûi ngoõ toái lòch söû. Ñeå ñöa laïi cho ñôøi aùnh saùng, ñeå gaây tin töôûng cho moïi ngöôøi cuøng chung xaây xaõ hoäi, ñieàu caàn laø: OÅn ñònh nhaän thöùc con ngöôøi 4
ñaõ bò caùc nhaø söû quan caän thò laøm laïc höôùng; khieán con ngöôøi haêng haùi taøn saùt nhau, vì luoân luoân nghó raèng mình ñi ñuùng ñöôøng lòch söû; yù thöùc heä seõ daãn tôùi haïnh phuùc, tôùi chaân lyù cuoäc ñôøi. Traïng huoáng ñau thöông naøy coøn ñöôïc laùi vaøo vieäc xaây cao theâm ñòa vò cho moät vaøi thieåu soá laõnh ñaïo nhaø nöôùc, tieâu xaøi maùu ngöôøi trong nhöõng vuï tranh daønh aûnh höôûng, möu lôïi caù nhaân, ñoaøn theå, giai caáp, chuûng toäc nöõa. Ngaøy naøo nhaân loaïi chöa giaùc ngoä truùt boû ñöôïc tham voïng meâ laàm thì ngaøy ñoù thaân phaän con ngöôøi coøn bi ñaùt, xaõ hoäi coøn baát coâng, lòch söû coøn laïc höôùng. Chöa luùc naøo baèng luùc naøy, danh töø giaùc ngoä cuûa ñaïo Phaät ñöôïc con ngöôøi öa duøng. Chöa luùc naøo baèng luùc naøy, yù nghóa söï giaùc ngoä caàn ñöôïc laøm saùng toû. Vì con ngöôøi ñaõ laïm duïng danh töø “giaùc ngoä” moät caùch quaù thöôøng, quaù böøa baõi: § Giaùc ngoä quyeàn lôïi caù nhaân § Giaùc ngoä quyeàn lôïi giai caáp § Giaùc ngoä quyeàn lôïi daân toäc Vaø coøn nhieàu thöù giaùc ngoä… khaùc nöõa; maø chaúng ai thöïc söï giaùc ngoä thaân phaän, moái töông quan giöõa mình vôùi ñôøi vaø nhieäm vuï cuûa mình ñoái vôùi mình, ñoái vôùi xaõ hoäi, ñoái vôùi vaïn höõu caû. Coù chaêng chæ laø söï giaùc ngoä trong lôøi noùi, treân saùch baùo. Coøn thöïc chöùng giaùc ngoä thì quaû laø chöa. Vaãn chaáp chaët laáy quyeàn lôïi, ñòa vò, danh voïng thieån caän cuûa mình. Muoán giaûi thoaùt cho ñôøi khoûi khoå aûi laàm than, tröôùc heát haõy töï giaûi thoaùt cho mình khoûi voøng thaønh kieán, lôïi danh ñaõ. Maø muoán thöïc söï giaûi thoaùt cho mình troïn veïn thì khoâng theå khoâng nghó tôùi vaø thöïc thi vieäc giaûi thoaùt cho ñôøi; vì mình vaø ñôøi gaén lieàn nhau nhö hình vôùi boùng. Khoâng phoùng taâm vöôn tôùi giaûi thoaùt ñôøi, thì coâng vieäc giaûi thoaùt mình chæ môùi tieán haønh ñöôïc moät nöûa, neáu khoâng muoán noùi laø chöa ñöôïc chi caû. Chæ bieát mình töùc laø coøn chaáp chaët trong lôùp voû cöùng caù nhaân, voâ traùch nhieäm, boû loûng, buoâng troâi, tröôùc söï baïo loaïn cuûa ñôøi. Thaùi ñoä ñoù khoâng phaûi laø 5
thaùi ñoä cuûa ngöôøi giaùc ngoä. Ngöôøi giaùc ngoä chaân chính laø ngöôøi thaáu hieåu taát caû, laøm taát caû, vôùi moät töø taâm, minh trí; khoâng möu lôïi danh, khoâng caàu thoûa chí, maø chæ laøm vôùi moät taâm nguyeän, taän duïng khaû naêng goùp phaàn thaêng hoùa con ngöôøi, thaém toâ cuoäc ñôøi, ñeå taát caû chuùng sinh ñuû ñieàu kieän töï chöùng laáy yù nghóa vaø caûnh tính “giaûi thoaùt sinh khoâng” cuûa mình. Cuoäc ñôøi cuûa Ñöùc Nhö-lai ñaõ thöïc chöùng ñieàu aáy. Laø Phaät töû, nhöõng ngöôøi may maén ñöôïc thöøa keá ñöùc saùng, trí tueä cuûa ñöùc Phaät, chuùng ta khoâng theå laøm ngô tröôùc nhöõng khoå ñau cuûa xaõ hoäi. Chuùng ta caàn Trao cho thôøi ñaïi moät noäi dung Phaät chaát, moät noäi dung Töø Bi, trí tueä, bình ñaúng, vò tha ñeå con ngöôøi nöông vaøo ñoù oån ñònh taâm tö, oån ñònh cuoäc soáng vaø cuøng xaây döïng moät xaõ hoäi vui aám. Lòch söû nhaân loaïi ñang tieán vaøo theá toång hôïp lôùn. Moïi vaán ñeà chính trò, kinh teá, vaên hoùa ñeàu vöôn khoûi phaïm vi quoác gia, chuûng toäc tôùi lónh vöïc quoác teá nhaân loaïi. Con ngöôøi ngaøy nay caàn phaûi coù moät nhaän thöùc toång hôïp hoøng goät boû moïi thaønh kieán toân giaùo, chuûng toäc, giai caáp ñeå xaây döïng moät xaõ hoäi trong ñoù: töï do vaãn toàn taïi trong coâng lyù; coâng lyù khoâng nhaèm tieâu dieät töï do caù nhaân, maø chính laø baûo veä moïi töï do cuûa con ngöôøi, töï do tö töôûng, töï do löïa choïn, töï do xaây döïng cuoäc soáng, vaø töï do saùng taïo. Nhöng, nhö vaäy, khoâng coù nghóa laø töï do quaù trôùn, töï do voâ traùch nhieäm, maø chính laø phaûi yù thöùc ñöôïc quyeàn töï do ñoù, phaûi coù traùch nhieäm veà moïi hoaït ñoäng cuûa mình môùi coù theå duy trì noåi coâng lyù, duy trì ñöôïc söï quaân bình cuûa xaõ hoäi. Vì neáu xaõ hoäi loaïn thì laäp töùc töï do bò töôùc ñoaït; hoaëc töï do bò töôùc ñoaït thì laäp töùc xaõ hoäi cuõng loaïn: “Caùi naøy hieän höõu thì caùi kia hieän höõu; “Caùi naøy khoâng hieän höõu thì caùi kia khoâng hieän höõu; “Caùi naøy sinh thaønh thì caùi kia sinh thaønh; “Caùi naøy huûy dieät thì caùi kia huûy dieät. (Kinh A Haøm) 6
Ñaïo Phaät ñaõ ñoan chaéc theá, thöïc teá ñaõ quyeát nhaän theá, leõ bieán dòch sinh hoùa cuûa vaïn vaät laø theá. Ngöôøi Phaät töû khoâng theå queân ñöôïc tieâu chuaån ñoù cuûa ñaïo Phaät. Chuùng ta caàn thöïc thi nguyeân taéc naøy trong cuoäc soáng, ñeå cuøng giaûi quyeát nhöõng beá taéc hieän nay, ñeå xaây döïng moät theá giôùi maø trong ñoù, tinh thaàn tö höõu, toå chöùc gia ñình vaãn toàn taïi hoøa hôïp trong toå chöùc quoác gia, vaãn toàn taïi song haønh trong toå chöùc quoác teá vaø tinh thaàn nhaân loaïi, ñeå chaám döùt chieán tranh, ñieàu hoøa möùc soáng cho con ngöôøi treân khaép maët ñaát, ñieàu hoøa giai caáp trong xaõ hoäi, khoâng coøn thuø haän ñaáu tranh. Moät khi thuø haän tan daàn, loøng tham nheï bôùt, thì muïc tieâu giaûi thoaùt ñaõ saùng toû tröôùc böôùc ñi cuûa con ngöôøi; vaø chieàu höôùng thöôïng cuûa toân giaùo chaân chính haún nhieân phaûi ñöôïc con ngöôøi thöïc hieän, ñeå giaûi quyeát söï vöôn tôùi cuûa taâm linh sieâu thoaùt. Vôùi moät tình thöông voâ bieân, tình ngöôøi thaém thieát, vôùi moät caên baûn töï do tö töôûng, vôùi moät phöông phaùp töï tu, töï giaùc, töï chöùng, ñeà cao naêng löïc vaø yù chí cuûa con ngöôøi. Vôùi moät nhaän thöùc toång hôïp roäng lôùn; moät khaû naêng dung hoùa teá nhò, moät thaùi ñoä dung dò hieáu hoøa, ñaïo Phaät chaéc chaén ñuû ñieàu kieän Trao cho thôøi ñaïi moät noäi dung cuoäc soáng traøn ñaày haïnh phuùc. Nhöng ai laø ngöôøi trao noäi dung ñoù vaøo ñôøi? Haún nhieân laø Phaät töû. Ñaïo Phaät coøn nôû hoa keát traùi hay khoâng, khoâng chæ ôû maáy taïng kinh ñieån maø chính laø ôû nhöõng ngöôøi hoaèng phaùp hoâm nay coù ñuû ñöùc trí, taøi, naêng; coù bieát thích öùng vôùi hoaøn caûnh xaõ hoäi, ñeå ñöa ñaïo Phaät vaøo thôøi ñaïi, laø cho ñaïo Phaät soáng maïnh, saùng, ñeïp, treân moïi nôi, trong moïi luùc, thích hôïp vôùi moïi ngöôøi ôû moïi trình ñoä trí thöùc, moïi giai caáp. Ñaïo Phaät coøn tröôøng toàn hay khoâng laø nhôø ôû ñoù. Ñaïo Phaät coù ñaùp öùng ñöôïc ñoøi hoûi ñöông thôøi khoâng, nhôø ôû ñoù. Chuùng ta haún ñaõ coù laàn nghe thaáy töø cöûa mieäng cuûa nhöõng ngöôøi coøn mang naëng thaønh kieán heä phaùi, hoaëc vì chöa hieåu thaáu ñaïo Phaät, cho ñaïo Phaät laø moät toân giaùo khoâng tình caûm, voâ thaàn, yeám theá, xa lìa cuoäc ñôøi, phaûn boäi “nhaân baûn” laøm caûn ñaø tieán hoùa xaõ 7
hoäi. Taát nhieân, hoï coù quyeàn töï do cuûa hoï, hoï ñöôïc hoaøi nghi, pheâ bình vaø löïa choïn. Vì, ñaïo Phaät khoâng phaûi laø moät tín lyù. Ñaïo Phaät khoâng voõ ñoaùn. Ñaïo Phaät khoâng buoäc ai phaûi tin theo raäp khuoân nhö mình. Ñaïo Phaät chæ laø moät loái höôùng daãn, hoøng daét con ngöôøi töø traïng thaùi tham lam meâ muoäi sang traïng thaùi trong trinh sieâu thoaùt. Coøn thöïc chöùng hay khoâng laø do nôi nhöõng ngöôøi tieáp nhaän ñaïo Phaät coù gaéng coâng thaêng hoùa nghieäp-löïc cuûa mình hay khoâng. ÔÛ ñaây, chuùng ta khoâng laøm coâng vieäc thanh minh cho ñaïo Phaät, vì söï toàn taïi treân hai nghìn naêm traêm naêm nay, vaø ñaïo Phaät ñaõ dung hôïp ñöôïc vôùi daân toäc tính caùc nöôùc AÙ Ñoâng, ñang roïi aùnh saùng chaân lyù vaøo neáp soáng cô khí Taây Phöông, thöøa ñuû ñeå noùi raèng: Ñaïo Phaät khoâng noâng caïn nhö söï noâng caïn cuûa nhöõng ngöôøi ñöùng ngoaøi, ngoù phôùt qua vaøo caùi voû cuûa ñaïo Phaät, roài cheâ bai, ngôø vöïc… (Tuy chuùng ta khoâng laøm coâng vieäc thanh minh) Nhöng chuùng ta coù boån phaän noùi tieáng noùi chaân chính cuûa ngöôøi Phaät töû, laøm saùng yù saùng cuûa ñaïo Phaät, hoøng bôùt ñi cho con ngöôøi phaàn naøo ngoä nhaän; hoøng khai quang cho nhaõn thöùc cuûa con ngöôøi khoâng nhöõng veà ñaïo Phaät, maø coøn veà moïi vaán ñeà khaùc nöõa. Neáu hieåu “tình caûm” theo nghóa caûm xuùc ñam meâ vaät duïc thì ñaïo Phaät khoâng chuû tröông duy trì thaät, tuy khoâng duy trì nhöng ñaïo Phaät khoâng choái raèng: ôû theá giôùi chuùng ta, moät theá giôùi trong ñoù coøn ñaày raãy duïc voïng meâ cuoàng, coøn nhöõng ham muoán theå chaát. Tình caûm cuûa con ngöôøi thöôøng nhuoám theâm saéc duïc; tình caûm khoâng thuaàn tuùy bieåu loä töï taâm linh trong trinh, maø tình caûm coøn pha laãn tính chaát sinh lyù vaø boái caûnh xaõ hoäi nöõa. Do ñoù, Ñöùc Theá toân ñaõ meänh danh cho caûnh giôùi chuùng ta laø “Duïc giôùi” (Kaømadhaøtuh) moät theá giôùi maø söï sinh, truï, dò, dieät coøn tuøy thuoäc hoaøn toaøn vaøo vaät duïc, ñam meâ theå chaát. Cao hôn caûnh giôùi chuùng ta laø caûnh “Saéc giôùi” (Ruøpadhaøtuh), theá giôùi cuûa thaàn tieân, sinh, truï, dò, dieät khoâng baèng vaät duïc maø baèng söï rung öùng saéc tính.Cao hôn hai caûnh giôùi Duïc, Saéc laø caûnh “Voâ saéc giôùi” (Aøruøpyadhaøtuh), ôû ñaây ñôøi soáng khoâng baèng vaät duïc hay saéc tính 8
maø baèng thöùc quan töông öùng, töông giao; nhöng vaãn coøn trong voøng sinh töû phieàn naõo. Vöôït khoûi ba caûnh giôùi naøy môùi tôùi ñöôïc traïng thaùi cuûa caùc baäc ñaïi giaùc, moät caûnh trong trinh toaøn trieät, khoâng vöông voøng sinh töû luaân hoài. Ñöùc Phaät cuøng soáng trong caûnh duïc giôùi nhö ta, nhöng Ngaøi ñaõ töï chieán ñaáu vôùi mình ñeå gaïn loïc tình caûm vaät duïc ñam meâ, ñeå phaùt khôûi tình caûm taâm linh trong saïch, theå hieän qua ñöùc töø bi ñaïi trí, hyû xaõ. Tình caûm cuûa Ngaøi khoâng chòu buoäc döôùi soùng toùc ngöôøi ñaøn baø, khoâng chæ yeâu rieâng mình, vaø nhöõng gì thuoäc veà mình, khoâng chæ bieát tôùi cha meï, vôï con, quyeàn quyù. Tình caûm cuûa Ngaøi ñaõ traøo ra rung öùng vôùi taát caû chuùng sinh khoå ñau. Tình caûm aáy ñaõ phaùt xuaát töø taâm theå töø bi. Neáu ñaïo Phaät khoâng coù tình caûm, thì ñöùc Thích Ca ñaõ chaúng bao giôø xuaát gia, ñaõ chaúng bao giôø quan taâm baên khoaên tröôùc caûnh sinh töû, nieàm thoáng thieát cuûa theá nhaân, tröôùc caûnh tranh daønh gieát choùc giöõa chuùng sinh tham soáng maø chaúng hay bieát ñöôïc raèng mình ñang cheát, vaø taát nhieân khoâng coù caûnh boàng con cöøu non treân ñöôøng caùt buïi… Tình caûm cuûa sieâu nhaân laø ôû ñoù. Tình caûm cuûa ñaïo Phaät laø ôû ñoùù; maø chæ ôû ñôù môùi coù ñöôïc yù nghóa chaân thöïc cuûa tình caûm, moät thöù tình caûm cuûa taâm linh trong saïch. Baûo raèng ñaïo Phaät “voâ thaàn” thì quaû laø voäi vaøng, quaû laø chuû quan, khoâng hieåu gì veà ñaïo Phaät caû. Nhöng, neáu tìm ôû ñaïo Phaät moät vò thaàn coù baûn tính bieát yeâu gheùt, coù uy quyeàn, töùc laø ñöôïc nhaân-caùch-hoùa theo oùc töôûng töôïng cuûa con ngöôøi thì nhaát ñònh khoâng coù ôû ñaïo Phaät. Neáu hieåu thaàn theo nghóa taâm-thaàn-thöôønghaèng-trong-trinh-baûn-theå -cuûa-thöïc-höõu, moät chaân lyù cao toät maø taâm thöùc con ngöôøi luoân luoân vöôn tôùi, ñeå ñaït ñöôïc traïng thaùi trong trinh aáy, thì haún nhieân laø coù. Taâm thaàn laø baûn theå cuûa thöïc höõu, neân coù trong moïi loaøi, moïi vaät, nhöng vì voïng nieäm meâ laàm, nhö nhöõng lôùp sa muø che phuû, khieán tri thöùc con ngöôøi khoâng thaáy ñöôïc. Con ngöôøi caàn gaïn loïc tình caûm trinh khieát, khai quan trí tueä, ñaåy lui tham voïng u muoäi, môùi mong laøm saùng ñöôïc taâm 9
thaàn töï taïi, hoøa ñöôïc vôùi taâm thaàn ñaïi theå. Nhö theá ñaïo Phaät khoâng phaûi laø Voâ maø laø Höõu thaàn. Thaàn khoâng ôû ñaâu xa, thaàn khoâng ban phuùc giaùng hoïa maø thaàn ôû trong moãi ngöôøi, moãi vaät, chæ caàn laøm saùng taâm thaàn laø ñaït ñöôïc chaân lyù cao nhaát cuûa cuoäc ñôøi. Ñaïo Phaät ñaõ meänh danh cho taâm thaàn nhieàu teân goïi khaùc nhau; nhö: Phaät tính, Chaân nhö, Tính caûnh, Nieát baøn…, ñeàu bieåu hieän yù nieäm trong trinh thöôøng haèng cuûa taâm theå, taát caû ñeàu thu vaøo moät chöõ “Taâm” maø taâm thì ôû moïi loaøi, moïi vaät ñeàu coù, neân moïi loaøi, moïi vaät ñeàu coù theå töï tu, töï luyeän, töï giaùc ñeå töï chöùng laáy caûnh giôùi trong saùng cuûa taâm –theå. Bôûi quan nieäm Taâm laø baûn theå noäi taïi nôi moãi ngöôøi, moãi vaät, neân chaúng nhöõng ñaïo Phaät khoâng laøm heøn con ngöôøi maø chính laïi laøm giaù trò, ñòa vò vaø khaû naêng con ngöôøi theâm cao, theâm maïnh. Tuy ñaïo Phaät duøng chung danh töø “chuùng sinh” ñeå chæ nhöõng chuûng loaïi höõu tình, nhöng vaãn coù ñieåm khaùc nhau, laø nôi nghieäplöïc cuûa moãi vaät, moãi loaøi. Loaøi ngöôøi ôû vaøo caáp baäc cao nhaát trong chuùng sinh. Loaøi ngöôøi laø chaëng cuoái cuøng cuûa duïc-giôùi, coù khaû naêng chöùng ngoä ñeå thoaùt khoûi voøng sinh töû luaân hoài. Neáu duøng theo töø ngöõ ñöông thôøi thì ñaïo Phaät ñaõ noùi leân ñaày ñuû vaø troïn veïn yù nghóa Nhaân baûn nhaát, ñaïo Phaät ñaõ maïnh baïo vaø thaúng thaén phoùng trí tueä vaøo thöïc teá ñau khoå cuoäc ñôøi, khoâng troán traùnh söï thaät eâ cheà cuûa kieáp ngöôøi, khoâng yû laïi, van xin, troâng ñôïi ôû söï bao boïc trôï giuùp cuûa baát cöù moät ngoaïi löïc naøo, maø töï tìm chính nôi mình ñeå giaûi thoaùt mình vaø giaûi phoùng ñôøi. Con ngöôøi chæ giaûi thoaùt ñöôïc thaân phaän khi naøo töï giaùc chöùng thoâi. Neáu töï mình khoâng cöùu mình thì khoâng ai cöùu mình noåi, mình phaûi hoaøn taát traùch nhieäm vaø coâng trình tu döôõng cuûa mình, khoâng ai gaùnh ñôõ cho mình caû. Coù chaêng, ngöôøi khaùc chæ tieáp tay cho mình, cuøng laém laø höôùng daãn cho mình trong moät phaïm vi naøo ñoù. Coøn quyeát ñònh toái haäu vaãn do nôi mình. Ñoù laø ñieàu taâm nguyeän cuûa ngöôøi Phaät töû ñi theo höôùng Phaät.
10
Ñeà cao ñöùc Töï chuû, töï do vaø töï taïo, thì nhaát ñònh ñaïo Phaät khoâng bao giôø yeám theá. Khoâng troán traùnh cuoäc ñôøi vaø traùch nhieäm ñoái vôùi cuoäc ñôøi vaø traùch nhieäm ñoái vôùi con ngöôøi. Ñaïo Phaät luoân luoân ñaùp öùng vôùi nhu caàu trí thöùc vaø nghieäp löïc moãi ngöôøi, moãi loaøi. ÔÛ moãi ngöôøi, moãi loaøi ñaïo Phaät ñeàu coù phöông phaùp höôùng daãn rieâng ñeå töï thaân moãi ngöôøi, moãi loaøi thaêng hoùa thaân phaän mình. Sôû dó coù söï ngoä nhaän treân laø do nôi ñöùc töø bi, thaùi ñoä bao dung, khoan hoøa cuûa ngöôøi Phaät töû chaân chính ñieån hình, luoân luoân chòu ñöïng phaàn thieät, vui veû tha thöù nhieàu hôn laø caïnh tranh boàng boät. Nhö vaäy laø can ñaûm vaø khoù khaên laém môùi giöõ noåi thaùi ñoä dung dò tröôùc nhöõng chöôùng tai gai maét ñoù. Vì, ngöôøi Phaät töû duø sao cuõng chæ laø moät ngöôøi vaãn coøn naëng nhieàu vôùi caûnh tính duïc giôùi, nhöng khaùc hôn ngöôøi thöôøng laø bieát laøm chuû mình, khoâng ñeå cho nhöõng haønh ñoäng ñoù thaønh xuaån ñoäng. Taát caû Phaät töû hieåu ñaïo phaùp ñeàu hieåu raèng: caïnh tranh, tham lam, chaúng nhöõng khoâng ñeïp ñeû gì maø chæ laøm taêng theâm ñau khoå cho mình, cho ñôøi thoâi. Neân khoâng laên vaøo voøng lôïi danh, nhöng vôùi nghóa vuï laø ngöôøi, boån phaän ñoái vôùi xaõ hoäi, Phaät töû duø chòu xaû thaân cuõng khoâng than tieác. Neáu khoâng coù söï hieåu bieát vaø thöïc teá ñoù, ñaïo Phaät ñaõ chaúng theå toàn taïi treân hai thieân nieân kyû vaø ñaïo Phaät cuõng chaúng ñaët vaán ñeà hoaèng-döông chính phaùp laøm chi nöõa. Neáu cho raèng ñaïo Phaät laøm caûn ñaø “tieán hoùa” cuûa nhaân loaïi thì haõy xeùt laïi ñaõ. Nhöõng cuoäc caùch maïng xaõ hoäi hieän nay ñaõ ñeán sau caùc phong traøo giaûi phoùng thaân phaän con ngöôøi khoûi phong toûa Thaàn quyeàn vôùi muïc ñích tìm laáy söï Töï chuû cho con ngöôøi, Töï do cho tö töôûng vaø Töï taïo laáy cuoäc soáng vaên minh, chính ñaõ ñöôïc ñaïo Phaät thuyeát minh ngay töø luùc ñöùc Phaät thaønh ñaïo. Nhö vaäy laø ñi tröôùc ñaø tieán hoùa treân hai nghìn naêm traêm naêm chöù khoâng phaûi laø ñi sau, hay caûn böôùc lòch söû. Vôùi moät yù chí töï taïo, chöa heà bao giôø ñaïo Phaät kìm haõm söï tieán boä cuûa kyõ thuaät khoa hoïc maø chæ phaùt taâm ñem vaøo cho xaõ hoäi, cho nhöõng tieán boä vaät chaát aáy moät noäi dung Phaät-chaát, ñeå kyõ thuaät khoûi quay laïi taøn saùt con ngöôøi, phaù taùn xaõ hoäi. 11
Luùc naøy hôn luùc naøo heát, xaõ hoäi ñang ñoøi hoûi moät höôùng tieán: Ngheä thuaät, hoïc thuaät, kyõ thuaät ñang ñoøi hoûi moät noäi dung thöông vui, minh maãn vaø thöïc teá ñeå cung öùng cho con ngöôøi thôøi ñaïi, ñaïo Phaät coù ñuû moïi yeáu toá ñoù. Theá nhöng töø tröôùc ñeán nay con ngöôøi thöôøng chæ tìm nôi ñaïo Phaät moät toân giaùo döôùi moät hình thöùc coå kính, thaâm uyeân, chìm mình trong maàu aùo tieáng chuoâng, trong vieäc cuùng Phaät caàu sieâu. Tin Phaät nhö tin trôøi, thôø Chuùa. Linh thieâng hoùa ñöùc Phaät nhö moät thöôïng ñeá toaøn naêng, coù quyeàn ban phaùt ôn laønh. Söï laàøm laïc naøy khoâng nhöõng haïi cho coâng cuoäc tu chöùng cuûa mình, maø chaúng laøm veû vang gì cho ñaïo Phaät caû; traùi laïi, coøn theâm nhieàu nhöõng taám maøn che khuaát maát moät noäi dung ñaïo Phaät saùng, ñeïp, thöïc tieãn, khieán cho nhöõng ngöôøi chöa hieåu, ngoä nhaän nhieàu ñieàu ñaùng tieác veà ñaïo Phaät. Neáu ta khoâng caát boû ñöôïc taám maøn hình thöùc daøy ñaëc ñang bao truøm ñaïo Phaät thì töï ta, töï nôi ngoä tín cuûa ta, ta ñaõ thoaùi hoùa Phaät-giaùo, ñaïo Phaät ñaùng leõ höôùng daãn ta treân ñöôøng giaûi thoaùt, trong thöïc teá xaây döïng cuoäc soáng no laønh, laïi hoùa ra moät thöù cuøm xích laøm chaäm söï chöùng ngoä cuûa ta, cuûa ñôøi. ÔÛ moät thaïch ñoäng thanh tònh thaâm u, nôi tu luyeän vaø ñaøo taïo taêng taøi cuûa moät vò Thieàn-sö chöùng ngoä, ngaøi ñaõ höôùng daãn cho raát nhieàu taêng só chöùng ñaïo. Nhöng trong soá ñoù coù moät ñeä töû ngoan ngoaõn thuaàn thaønh, heát loøng tin Phaät, yeâu thaày, thöông baïn. Khoâng bao giôø phaïm moät loãi nhoû, khoâng bao giôø laøm traùi yù thaày. Theá maø heát muøa tuyeát naøy tan ñeán muøa baêng kia ñoùng, heát lôùp baïn naøy tôùi lôùp baïn khaùc ngoä ñaïo, xuoáng nuùi hoaèng döông, ngöôøi ñeä töû naøy vaãn khoâng chöùng noåi pheùp maàu. Vò Thieàn-sö sau nhieàu naêm tìm hieåu, ngaøi ñaõ thaáy ñöôïc caên nguyeân cuûa söï chaäm ngoä ñaïo ñoù. 12
Muøa tuyeát naêm nay ñaõ veà, ñem theo moät traän baõo lôùn. Thaïch ñoäng toaùt ra moät söùc laïnh gheâ ngöôøi. Ngaøi hieåu raèng ñaõ ñeán luùc phaûi ra tay ñeå giuùp söùc cho ngöôøi ñeä töû yeâu chöùng ngoä. Sau khi thaêm khaép nôi trong thaïch ñoäng, ngaøi veà ngoài treân boà ñoaøn, caïnh boà ñoaøn laø moät loø söôûi saép taøn. Ngaøi goïi ngöôøi ñeä töû ñeán vaø daïy: Con haõy theâm cuûi vaøo loø söôûi cho aám. Ngöôøi hoïc troø vaâng leänh ra ñi, nhöng tuyeát xuoáng maáy ngaøy lieàn, cuûi döï tröõ ñaõ heát, maø nhìn ra trôøi thì tuyeát phuû traéng xoùa khoâng theå tìm ñöôïc ñöôøng xuoáng nuùi. Sau nhieàu coá gaéng voâ ích, ngöôøi hoïc troø buoàn raàu trôû vaøo laïy thaày: Baïch thaày, cuûi trong ñoäng ñaõ heát, maø ngoaøi trôøi baõo tuyeát quaù lôùn. Con xin veà ñaây chòu loãi vôùi thaày. Vò Thieàn-sö khoan dung daïy ngöôøi ñoà ñeä raèng: Con haõy coá tìm xem trong ñoäng, coù thöù gì baèng goã thì ñem cho thaày. Ngöôøi ñeä töû ngoan ngoaõn trôû vaøo trong, luïc loïi khaép nôi. Nhöng taát caû moïi vaät duïng ñeàu toaøn baèng ñaù, khoâng coù thöù naøo baèng goã caû. Ñaønh trôû ra thöa laïi vôùi thaày: Thöa thaày trong ñoäng khoâng coù thöù chi baèng goã caû. Vò Thieàn-sö nhaân töø daïy theâm: Con coá tìm laïi xem, thaày chaéc theá naøo trong ñoäng cuõng coù vaät baèng goã ñaáy. Laàn naøy ngöôøi ñeä töû quaù söùc lo sôï, tìm kieám khaép nôi nhöng voâ hieäu, vaøo caû trong ñieän Phaät, cuõng khoâng coù chi baèng goã caû! Ngöôøi ñeä töû quyø tröôùc Phaät ñieän caàu xin ñöùc Theá -toân khai saùng cho mình. Roài laïi tieáp tuïc soaùt khoâng tröø choã naøo; tính nhaåm laïi 13
taát caû thì chæ tröø pho töôïng Phaät baèng goã, ngoaøi ra toaøn baèng ñaù vaø saét caû. Thaát voïng hoaøn toaøn. Ngöôøi ñeä töû run sôï ra thöa laïi vôùi thaày: Laïy thaày, trong ñoäng, ngoaøi pho töôïng Ñöùc Theá-toân, khoâng coøn thöù gì baèng goã caû. Vò Thieàn-sö maát haúng veû traàm tónh thöôøng nhaät, oâng lôùn tieáng: Ta ñaõ baûo laáy baát cöù vaät gì baèng goã ra ñaây, ngöôi coøn hoûi chi nöõa, ñi ngay. Ngöôøi ñeä töû run sôï ñi vaøo ñieän. Ñaàu giao ñoäng leân bieát bao yù nghó, bao caâu hoûi, nhöng ñeàu khoâng coù caâu traû lôøi. Sau khi laïy Ñöùc Theá -toân, ngöôøi ñeä töû oâm pho töôïng xuoáng ñöa ra tröôùc maët thaày. Veû bình tónh nhaân töø ñaõ trôû laïi treân maët vaø tia nhìn cuûa vò Thieànsö, ngaøi khoan thai caàm caây buùa beân caïnh loø söôûi, dô leân boå thaúng xuoáng pho töôïng theáp vaøng long lanh. Pho töôïng vôû ra laøm ñoâi, roài laøm nhieàu maûnh. Nhö taâm tö naùt vuïn cuûa ngöôøi ñeä töû. Toaøn thaân ngöôøi ñeä töû run leân, nöôùc maét traøn treà, trong luùc ñoù vò Thieàn-sö chaäm raõi caàm töøng mieáng coát töôïng quaúng vaøo löûa, ngoïn löûa böøng saùng, toûa khaép thaïch ñoäng môø môø toái ñuïc. Taâm thöùc ngöôøi ñeä töû cuõng böøng saùng vaø töø saùt-na ñoù chöùng ngoä ñaïo phaùp cuûa Ñöùc Theá-toân. Ñaõ tôùi luùc chuùng ta caàn veùn maøn hình thöùc ñeå tìm vaøo noäi dung chaân lyù cuûa ñaïo Phaät, hoøng Trao cho thôøi ñaïi trí thöùc hoâm nay moät ñaïo Phaät linh ñoäng, thöïc teá, thích öùng vôùi nhu caàu tinh thaàn cuûa nhaân loaïi, ñeå moïi ngöôøi tìm nôi ñaïo Phaät moät neàn vaên hoùa röïc rôõ, hôïp vôùi lòch söû tieán boä xaõ hoäi, moät höôùng thoaùt cho taâm linh con ngöôøi. 14
Ñaïo Phaät laø keát tinh cuûa caùc heä phaùi tö töôûng thaâm saâu AÁn-ñoä coå xöa. Ñaïo Phaät ra ñôøi ñeå toång hôïp moïi khuynh höôùng thaàn hoïc, ñaïo hoïc, trieát hoïc cuûa vaên minh Veä-ñaø. Ñaïo Phaät laø tieáng noùi troïn veïn, laø moät heä thoáng tö töôûng vöõng maïnh vaø cao roäng nhaát trong caùc heä thoáng tö töôûng coå kim ñoâng taây. Tìm trong ñaïo Phaät ta thaáy moïi vaán ñeà töø ñaïi theå tôùi chi tieát cuûa söï vieäc ñaõ vaø ñang bieán dieãn trong vuõ truï ñeàu ñöôïc ñaët ra vaø ñeàu coù phöông phaùp giaûi quyeát. Nhöng, vì töø ngöõ, vì hình thöùc cuûa ngöôøi xöa khaùc vôùi ngaøy nay, neân ta khoù lónh hoäi mau choùng, thaáu ñaùo ñöôïc ñaïo Phaät. Boån phaän cuûa ngöôøi hoaèng phaùp hoâm nay, laø laøm saùng ñieån saùng cuûa noäi dung Phaät chaát, ñem vaøo nhöõng hình thöùc kyõ thuaät, ngheä thuaät, hoïc thuaät hieän ñaïi moät tinh thaàn saùng ñoäng toaøn dieän cuûa ñaïo Phaät. Moät ñao Phaät toång hôïp giöõa nhöõng anh hoa cuûa cuoäc ñôøi, giöõa nhöõng phaùt kieán truyeàn kieáp cuûa moät daân toäc soáng giöõa nuùi röøng truøng ñieäp; tö töôûng luoân luoân vöôn leân roïi vaøo nhöõng bí aån haàu nhö aûo dieãn cuûa vuõ truï voâ bieân; vì hoï luoân luoân caûm thaáy mình nhö bò giam caàm trong moät khung caûnh toái taêm neáu töø buoåi bình minh cuûa tö töôûng con ngöôøi ñaõ nhaän raèng mình naèm trong troø aûo hoùa cuûa Brahma moät vò thöôïng ñeá, ñeå thaønh hình moät toân giaùo Brahman, vôùi moät quan nieäm luaân hoài mieân tuïc truyeàn kieáp vaø söï phaân hoùa xaõ hoäi tôùi cuøng cöïc ñaû saûn sinh ra khoâng bieát bao nhieâu giai caáp. Trieát phaùi Upanishad xuaát hieän, tuy chöa haún laø choái boû heát quyeàn löïc cuûa Brahma nhöng ñaõ toû daáu hoaøi nghi toät ñoä veà nhöõng troø aûo dieãn phi lyù voâ ích cuûa vuõ truï. Töø tö töôûng hoaøi nghi naøy ñaõ môû loái cho nhöõng trieát phaùi khaùc ra ñôøi. Phaùi Vedanta ñaõ ñöa gaàn Brahma laïi vôùi con ngöôøi, ñöa ngay vaøo trong con ngöôøi, ñeå chuû tröông tìm veà nguoàn bình ñaúng cuûa vuõ truï. Quaù khích hôïp, phaùi Vaisesika hoaøn toaøn ñöùng treân quan ñieåm cöïc vi duy vaät ñeå thaønh laäp heä thoáng trieát hoïc cuûa mình. Ñi tôùi traïng thaùi oân hoøa, trieát hoïc Samkhya ra ñôøi, chuû tröông vuõ truï coù thaàn-ngaõ vaø töïtính; mong caàu cuûa thaàn ngaõ thoâng vôùi töï tính thaønh ra nhöõng hieän töôïng aûo hoùa. Neáu deïp boû mong caàu thì aûo hoùa seõ tan, chæ 15
coøn töï tính toàn taïi trong thaàn ngaõ maø thoâi. Sau treân hai ngaøn naêm traêm naêm, Ñöùc phaät ra ñôøi ñaõ dung hoùa taát caû moïi khuynh höôùng tö töôûng coå xöa ñeå xaây döïng thaønh moät heä thoáng ñaïo Phaät heát söùc roäng lôùn caên cöù treân ñöùc Töø bi, khaû naêng Giaùc ngoä cuûa taâm thöùc, treân tinh thaàn Töï chuû, Töï do, Töï taïo, ñöùc Phaät trao cho ñôøi moät noäi dung cuoäc soáng toaøn dieän caû veà taâm linh, luaän chöùng laãn phöông phaùp giaùc ngoä. Ngaøi ñaõ nhìn thaúng vaøo söï vaät, vaøo cuoäc ñôøi maø daïy raèng: “Vaïn höõu laø theá ñoù”, chaân lyù khoâng ôû ñaâu xa maø ôû ngay trong vaïn phaùp. Ngaøi ñaõ trao cho nhaân loaïi moät nhaän thöùc quan veà vaïn phaùp: § Caùc haønh voâ thöôøng § Caùc phaùp voâ ngaõ § Baûn theå chaân nhö Ñeå con ngöôøi duøng laøm chìa khoùa töï môû laáy kho taøng voâ bieân cuûa trí tueä, khaùm phaù nhöõng bí maät cuûa vuõ truï, ñaâu khoå cuûa cuoäc ñôøi. Roài nöông vaøo ñoù con ngöôøi seõ côûi laàn chaáp meâ u toái, trôû laïi vôùi baûn theå trong trinh cuûa mình. Vuõ truï keát tuï bôûi nhöõng heä thoáng nhaân duyeân, con ngöôøi muoán tham hoùa, thaáu trieät vuõ truï thì caàn nöông vaøo thuyeát nhaân-duyeânquaû-sinh ñeå maø tình hieåu, ñeå soáng hôïp vôùi leõ tieán hoùa cuûa vuõ truï. Roài döïa vaøo nguyeân taéc ñoùù, con ngöôøi töï thaêng hoùa nghieäp löïc cuûa mình, baèng caùch gaây nhieàu nhaân toát. Thaân phaän con ngöôøi chìm ñaém trong caûnh khoå ñau, sinh töû luaân hoài. Söï khoå ñau voán do duïc voïng ñam meâ nôi moãi ngöôøi phaùt sinh, roài taêng tröôûng theâm maõi. Chaúng nhöõng con ngöôøi khoâng haïn cheá loøng tham maø moãi ngaøy laïi huaân taäp theâm giöõ laøm tö kieán, khieán cho khoå ñau choàng chaát ñaày raãy leân thaân phaän con ngöôøi. Ñeå chaën ñöùng khoå ñau, con ngöôøi caàn taän dieät duïc voïng, 16
khai quan trí tueä, ñeå thaêng hoùa nghieäp-löïc treân con ñöôøng giaûi thoaùt. Ñöôïc vaäy con ngöôøi caàn thöïc thi Taùm Con Ñöôøng Chính (Aørystaniga Maørganmaøni) cuûa Ñaïo Giaûi Thoaùt baèng phöông phaùp Töï tu, Töï giaùc, Töï chöùng ñeå ñaït tôùi caûnh “sinh khoâng vieân maõn”. Ñaïo Phaät ñaõ laáy khôûi ñieåm töø taâm linh, qua thöïc teá, ñeå höôùng taâm linh leân ñöôøng giaûi thoaùt, nhaèm caát ñi nhöõng gaùnh naëng ñau khoå cuûa con ngöôøi. Nhöng ñaïo Phaät vaãn chöa nhaän ñaáy laø chaân lyù tuyeät ñoái, maø ñaáy chæ laø phöông tieän giuùp con ngöôøi töï chöng laáy chaân lyù thoâi. Töùc laø ñaïo Phaät ñaõ ñeà cao khaû naêng, ñòa vò con ngöôøi vaø söï töï do tuyeät ñoái veà tö töôûng. Nhôø vaäy ñaõ môû loái cho ngöôøi haäu theá ñöôïc goùp söùc xaây döïng ñaïo Phaät moãi ngaøy moät giaøu ñeïp theâm hôn. Cuõng chính vì toân troïng töï do con ngöôøi neân khi truyeàn ñaïo ñaõ khoâng gaëp moät cuoäc xung ñoät naøo vaø ñöôïc moïi ngöôøi tieáp nhaän nhö chính tieáp nhaän söï phaùt minh cuûa trí thöùc mình vaäy. Treân hai thieân nieân kyû toàn taïi hôïp nhaát vôùi neáp soáng con ngöôøi hieáu hoøa ñoâng phöông, Ñaïo Phaät moãi ngaøy moät theâm phong phuù, kho taøng vaên hoùa moãi ngaøy moät theâm töôi ñeïp. Veà ngheä thuaät: phaûi noùi raèng ñaïo Phaät ngay khi phaùt töø kim ngoân ñöùc Theá -toân ñaõ ñöôïc loàng döôùi hình thöùc ngheä thuaät roài. Nhöõng lôøi Ngaøi giaûng daïy moân ñeä ñeàu tieàm aån beân trong nhöõng caâu soáng ñoäng hôïp vôùi trình ñoäï vaø khaû naêng thöôûng thöùc cuûa moïi ngöôøi. Nhöõng caâu chuyeän ñoù ñöôïc caùc ñeä töû ghi laïi qua kinh “Baùch duï”. Xeùt veà noäi dung cuûa caùc caâu chuyeän thì moãi chuyeän ñeàu mang moät tính chaát truyeàn phoå tö töôûng cuûa ñaïo Giaûi-thoaùt, hoaëc mieâu taû nhöõng khoåû ñau cuûa con ngöôøi vaø nguyeân nhaân phaùt sinh khoå ñau, ñoàng thôøi coù moät phöông phaùp giaûi quyeát tuøy theo hoaøn caûnh, tröôøng hôïp vaø nghieäp löïc cuûa moãi nhaân vaät ñöôïc Ngaøi 17
döïng leân trong caâu chuyeän. Nhôø vaäy ñeä töû mau hieåu vaø deã soáng theo nhöõng nhaân vaät trong truyeän. Caùch soáng khoan hoøa vaø trang nghieâm cuûa Ñöùc Phaät ñaõ thaønh hình ngay moät cung thöùc leã nghi cho ñaïo Phaät. Gioïng giaûng ñeàu ñeàu vaø coù maõnh löïc thu huùt tö töôûng cuûa con ngöôøi ñaõ môû loái cho nhöõng vaàn ñieäu aâm thanh cuûa caâu kinh, baøi keä, tieáng chuoâng, nhòp moõ sau naøy. Vaên, Leã, Thi, Nhaïc cuûa ñaïo Phaät môû ñaàu ngay töø ngaøy ñöùc Phaät chöa nhaäp dieät. Hình aûnh cuûa Ngaøi ñaõ ñöôïc ghi laïi qua neùt Hoïa, Khaéc vaø ñöôïc Phaät töû laäp thaønh Phaät-töï ñeåâ kính, thôø. Hoïa, Khaéc vaø Kieán truùc cuûa Phaät giaùo ra ñôøi. Roài sau ñaáy söï tích ñöùc Phaät, nhöõng caâu chuyeän cuûa Ngaøi ñaõ ñöôïc döïng thaønh Kòch, quay thaønh phim ñeå phoå bieán trong quaàn chuùng. Nhö vaäy moïi ngaønh cuûa ngheä thuaät nhö Vaên, Thô, leã, Nhaïc, Hoïa, Khaéc, Kieán truùc, Kòch, Aûnh ñaõ naûy nôû toaøn veïn trong moät truyeàn thoáng Töø-bi, Trí-tueä nhöng khoâng kheùp kín maø luoân luoân mang nhöõng hình thöùc, saéc thaùi cuûa moãi daân toäc ñaõ ñöôïc ñaïo Phaät truyeàn ñeán. Nhôø coù noäi dung chuyeân nhaát ñoù, neân caøng nhieàu saéc thaùi, neàn ngheä thuaät ñaïo phaät caøng theâm saùng, ñeïp, giaøu coù, vaø noäi dung ñaïo Phaät caøng thaám saâu vaøo taâm thöùc con ngöôøi, caøng thaêng hoùa theâm ñeïp caùc neàn vaên hoùa daân toäc cuûa moãi nöôùc ñaõ tieáp nhaän ñaïo Phaät. Veà ngheä thuaät: Vôùi moät nhaän thöùc toång hôïp roäng lôùn, vôùi moät caên baûn töï do tö töôûng, ñaïo Phaät ñaõ phaùt trieån vaø ñöôïc söï ñoùng goùp cuûa ngöôøi trí thöùc coå kim ñeå thaønh laäp moät neàn vaên hoïc vó ñaïi. Phaûi noùi raèng ñoù laø röøng kinh bieån chöõ. Kinh ñieån Phaät-giaùo chia laøm ba loaïi chính laø: Kinh, Luaän, Luaän. Kinh taïng (suøtram): goàm taát caû Giaùo, Lyù, haønh, quaû do ñöùc Theá toân noùi ra ñöôïc caùc ñeä töû keát taäp laïi trong naêm ñaïi boä: Hoa nghieâm, Phöông ñaúng, Baùt nhaõ, Phaùp hoa, Nieát baøn. Luaät taïng (Vinayah): taäp hôïp taát caû giôùi luaät cuûa ñaïo Phaät trong söï höôùng daãn tu trì caùc baäc xuaát gia cuõng nhö taïi gia, ñeå giöõ cho heä thoáng ñaïo phaät ñöôïc beàn chaët. 18
Luaän taïng (Abhidharmah): bao haøm nhöõng taùc phaåm nghò luaän, vôùi muïc ñích dieãn giaûi roäng yù nghóa kinh-taïng. Kho taøng Luaäntaïng raát lôùn, ñoù laø söï ñoùng goùp mieân tuïc cuûa caùc Phaät töû qua töøng thôøi ñaïi. Sau khi Theá -toân nhaäp dieät, ñaïi ñeä töû Ca-dieáp trieäu taäp ñaïi hoäi keát taäp nhöõng lôøi Phaät daïy vaø ñònh giôùi luaät, ngaên ngöøa nhöõng nguïy thuyeát vaø nhöõng haønh ñoäng si meâ cuûa taêng só. Ñaây laø laàn keát taäp thöù nhaát goàm treân döôùi 500 ñeä töû Phaät, hôïp taïi thaønh Vöông Xøaù. Taïng kinh maõi veà sau môùi ñöôïc bieân cheùp thaønh hai thöù chöõ Pali vaø Sanskirt Kinh do Ñaïi ñöùc A-nan ñoïc. Luaät do Ñaïi ñöùc Öu-ba-li ñoïc. Coøn Luaän thì thuoäc phaàn haäu theá dieãn giaûi theo Kinh ñieån ñöôïc keát taäp laàn thöù nhaát naøy laø kinh A-haøm vaø luaät Baùt-thaäptuïng. Khoaûng moät theá kyû sau, cuoäc keát taäp thöù hai ñöôïc toå chöùc taïi thaønh Tyø-xaù-ly, nhaèm kieåm soaùt laïi kinh ñieån vaø giaùo luaät, ñoàng thôøi xeùt veà caùc dò thuyeát hieän löu haønh trong ñaïo. Kyø keát taäp naøy manh nha cho cuoäc phaân phaùi sau naøy. Theo truyeàn thuyeát thì ngaøi Ñaïi-Thieân (Mahadeva) ñeà ra naêm ñieàu taân thuyeát thoåi leân moät phong traøo Töï do tö töôûng trong ñaïo Phaät: chia ñaïo Phaät laøm hai phaùi, phaùi baûo thuû truyeàn thoáng laø Thöôïng toïa boä, phaùi caáp tieán töï do laø Ñaïi chuùng boä. Laàn laàn Thöôïng toïa boä coøn phaân thaønh nhieàu boä khaùc, nhö: Nhaát thieát höõu boä, Ñoäc töû boä, Phaùp thöôïng boä, Hieàn vò boä, Chính löôïng boä, Maät laâm sôn boä, Hoùa ñòa boä, Phaùp taëng boä, Aåm quang boä vaø kinh löôïng boä. Roài Ñaïi chuùng boä cuõng laïi phaân taùn thaønh taùm boä: Nhaát thuyeát boä, Thuyeát xuaát theá boä, Keá daäng boä, Ña vaên boä, taây sôn truï boä. Cheá ña sôn boä, Thuyeát giaû boä vaø Baéc sôn truï boä. Thaät laø moät quang caûnh naùo nhieät. Do nhöõng cuoäc phaân boä naøy maø kho taøng ñaïo Phaät trôû thaønh roäng lôùn mung lung tôùi ñoä khieán ngöôøi hoïc Phaät hieän nay, thöôøng bò laïc maát höôùng chính. Ñaáy 19
cuõng laø moät trong nhöõng ñieåm quan troïng maø ngöôøi hoaèng phaùp hoâm nay phaûi löu taâm, phaûi gaïn loïc tinh lyù Phaät, tröôùc khi tröù taùc Phaät ñieån. Vì khoâng nhöõng qua söï phoàn taïp gaàn nhö traùi ngöôïc giöõa caùc boä phaùi, keå töø ñôøi vua Ca-nhò-saéc vaøo theá kyû thöù hai, ñaïo Phaät döùt khoâng chia laøm hai ngaønh. Baét phöông Ñaïi chuùng boä, Nam phöông Thöôïng toïa boä ñeå thi ñua quang toûa Phaät phaùp ra theá giôùi nöõa: Baéc phöông Phaät giaùo laáy Neùpal laøm cöù ñieåm xuaát phaùt qua Taây taïng Trung Hoa roài phaân taùn ra Moâng coå, Maõn chaâu, Trieàu tieân, Nhaät baûn vaø Vieät nam. Nam phöông Phaät giaùo ñaët khôûi ñieåm chính taïi Tích lan truyeàn sang Mieán ñieän, Thaùi lan, Cao mieân vaø Laøo. Ñi ñeán ñaâu dung hôïp tôùi ñoù, neân ñaïo Phaät caøng theâm nhieàu ñaët tính môùi. Hieän nay caùc nhaø Phaät hoïc vaø caùc ñaïi bieåu chính thöùc cuûa moãi quoác gia ñaïo Phaät ñang coá gaéng thöïc hieän cuoäc thoáng nhaát ñaïo Phaät haàu cung öùng cho nhaân loaïi moät söùc maïnh tinh thaàn ñeà baûo veä hoøa bình vaø haïnh phuùc cho con ngöôøi treân toaøn theá giôùi. Nhö theá coù nghóa treân hai nghìn naêm phaân hoùa, lòch söû ñaïo Phaät ñang chuyeån daàn vaøo theá toång hôïp. Moät chöùng minh cuï theå laø cuoäc thoáng nhaát hai toâng phaùi Nam Baéc toâng trong Giaùo Hoäi Phaät Giaùo Vieät Nam Thoáng Nhaát ñaõ theå hieän vaøo muøa xuaân naêm 1946. Cuoäc thoáng nhaát naøy môû ñaàu cho cuoäc thoáng nhaát ñaïo Phaät theá giôùi ngaøy mai. Muoán ñaåy maïnh cuoäc thoáng nhaát ñi ñeán thaønh coâng, Phaät töû caàn ñaäp tan moïi voû cöùng, môû tung moïi cöûa loøng ñeå ñoùn gioù ngaøn phöông, ñoàng thôøi tìm saâu vaøo noäi dung caên baûn cuûa ñaïo Phaät, cuûa Ñöùc giaùo chuû duy nhaát. Veà kyõ thuaät: Vôùi caên baûn thöïc chöùng, ñaïo Phaät tuy khoâng ñuû ñieàu kieän nhaân löïc, vaät löïc ñeå thaønh laäp moät ngaønh kyõ thuaät khoa hoïc cô giôùi, nhöng ñaïo Phaät ñaõ noùi leân nguyeân taéc caên baûn cuûa khoa hoïc roài vaäy. Maø khoa hoïc kyõ thuaät voán laø keát quaû cuûa coâng cuoäc suy tö thöïc nghieäm cuûa con ngöôøi. Neân tröôùc khi coù ñöôïc neàn 20
khoa hoïc cô giôùi vaên minh nhö ngaøy nay, lyù thuyeát khoa hoïc phaûi coù tröôùc ñeå daãn loái cho coâng cuoäc khoa hoïc caøng tieán, caøng ñi saâu vaøo theá giôùi haïch taâm, vaøo lónh vöïc khoâng gian thì caøng thaáy gaàn ñaïo Phaät; tuy khoâng xaây döïng treân vaät chaát cöïc vi, nhöng vôùi taâm linh giaùc ngoä, ñaïo Phaät giaûi thích vuõ truï moät caùch raát khoa hoïc. Khi khoa hoïc tìm ñöôïc naêng löïc nguyeân töû tieàm aån trong vaät chaát thì cuõng chính laø luùc nhaø trí thöùc quan taâm nhieàu tôùi luaän chöùng cuûa ñaïo Phaät. Vì Phaät ñaõ quyeát nhaän trong moãi loaøi, moãi vaät cuûa vaïn höõu ñeàu coù phaàn naêng löïc laø Phaät-tính. Vaø, khi caùc nhaø thieân vaên hoïc xeùt nhaän ngoaøi theá giôùi chuùng ta coøn raát nhieàu theá giôùi coù sinh vaät khaùc nöõa, trong vuõ truï, thì tröôùc ñoù hai thieân nieân kyû, sau khi rôøi coäi boà-deà, ñöùc Phaät ñaõ daïy raèng trong vuõ truï coù tam thieân ñaïi thieân theá giôùi, ngoaøi theá giôùi chuùng ta. thaät laø hoang ñöôøng vieãn voâng ñoái vôùi nhaän thöùc nhaân loaïi ñöông thôøi cuûa Ngaøi. Nhöng, tôùi nay, khoa hoïc cuûa theá giôùi vaên minh chuùng ta ñaõ xaùc nhaän. Sô löôïc qua maáy neùt ñaïi cöông, ta thaáy ñaïo Phaät khoâng chæ laø moät trieát hoïc, ñaïo hoïc maø coøn laø moät cô baûn cuûa khoa hoïc. Ñaïo Phaät, ngoaøi coâng cuoäc giaûi thoaùt coøn laø moät heä thuyeát taâm thöùc con ngöôøi thöïc teá coù ñuû khaû naêng, ñuû ñieàu kieän trôû thaønh moät neàn Vaên hoùa toaøn trieät goàm ñaày ñuû caùc yeáu toá ngheä thuaät, hoïc thuaät vaø kyû thuaät nöõa. Nhöng vì chuù troïng nhieàu veà taâm linh, neân ñaïo Phaät mang nhieàu maøu saéc toân giaùo, ñeå roài nhaân loaïi queân maát khía caïnh khaùc cuûa ñaïo Phaät. Ñaõ ñeán luùc nhöõng ngöôøi thöøa keá ñöùc saùng cuûa ñöùc Phaät caàn phaûi cuï theå hoùa nhöõng neùt töôi saùng cuûa ñaïo Phaät ra baèng haønh ñoäng, ñeå laøm Ñeïp, laøm Saùng, laøm Laønh cho con ngöôøi vaø cuoäc ñôøi, ñeå ñaïo Phaät maõi maõi thích öùng vôùi hoaøn caûnh xaõ hoäi, ñaùp öùng ñöôïc moïi nhu caàu cuûa nhaân loaïi trí thöùc thôøi ñaïi. Noùi tôùi vaên hoùa ñaïo Phaät moät neàn Vaên hoùa toång hôïp ñaõ truyeàn ñôøi treân hai nghìn naêm traêm naêm nay laø vöôït söùc moät ngöôøi, nhaát 21
laø ñem coâ ñoïng trong moät baøi thì khoâng theå traùnh ñöôïc nhöõng thieáu xoùt, ngoaøi yù muoán. Neân, ôû ñaây, chuùng toâi chæ sô löôïc trình baøy maáy neùt chính maø thoâi. Vaø xin toùm taét: •
Neùt thöù nhaát trình baøy veà Thôøi ñaïi chuùng ta vaø loái giaûi quyeát cuûa ñaïo Phaät trong thöïc teá.
•
Neùt thöù hai trình baøy nhöõng ngoä nhaän cuûa con ngöôøi veà ñaïo Phaät
•
Neùt thöù ba trình baøy nhöõng nguyeân taéc cô baûn cuûa ñaïo Phaät
•
Neùt thöù tö trình baøy veà neàn vaên hoùa ñaïo Phaät.
Taát caû vôùi muïc ñích goùp cuøng Phaät töû vaø ñoäc giaû boán phöông moät vaøi yù kieán trong coâng cuoäc hoaèng phaùp hieän nay. Aùnh saùng Töø-bi ñeán vôùi chuùng ta
THÍCH ÑÖÙC NHUAÄN
22
TRAO CHO THÔØI ÑAÏI MOÄT NOÄI DUNG PHAÄT CHAÁT Taùc giaû: Hoøa thöôïng Thích Ñöùc Nhuaän Trình baøy: Quaûng Phaùp Ñaùnh maùy: Nhaät Huaán Kyõ thuaät: Quang Thoâng AÁn loaùt: Hoa Ñaøm Publisher 2003
23
24