Khieán Thieát Vaên Minh Phaät Giaùo
1
Tuû Saùch AÙo Lam
THÍCH ÑÖÙC NHUAÄN
KIEÁN THIEÁT VAÊN MINH PHAÄT GIAÙO
PHAÄT LÒCH 2546 HOA ÑAØM XUAÁT BAÛN 2002 Khieán Thieát Vaên Minh Phaät Giaùo
2
Tuû Saùch AÙo Lam
Giaù trò cuûa moät hoïc thuyeát laø ôû choã kieán thieát ñöôïc moät neàn vaên minh baèng hoïc thuyeát ñoù. Phaät Giaùo Vieät Nam ñaõ coù moät thôøi taïo neân neàn vaên minh môùi cho daân toäc, sau moät thieân nieân kyû bò ngöôøi Taøu cai trò. Neàn vaên minh naøy chaúng nhöõng ñaõ chaám döùt noåi caûnh ngoaïi xaâm vaø noäi loaïn, maø laïi coøn khôi daäy tinh thaàn daân toäc ñeå toång hôïp roài dung hoùa caû ba doøng tö töôûng Phaät - Nho - Laõo ñeå thoáng nhaát quoác gia theo ñuùng tinh thaàn ñoù. Xuyeân qua lòch söû vaên minh Phaät Giaùo ñôùi Lyù - Traàn ñeå nhaän xeùt roõ Tinh Thaàn Nhaân Chuû Xaõ Hoäi cuûa Ñaïo Phaät. Taát nhieân ta ñaõ coù theå hình dung ra noåi moät neàn vaên minh Phaät töông lai nhö theá naøo. Vì neàn vaên minh aáy, xöa cuõng nhö nay, ñeàu baét nguoàn ôû tinh thaàn Phaät, ñeå xaây döïng moät xaõ hoäi coù nhaân ñaïo, coù töï do, haïnh phuùc cho taát caû moïi ngöôøi, moïi gioáng, duø theo Phaät giaùo hay khoâng theo Phaät giaùo. Ñeå chöùng minh cho neàn vaên minh Phaät voán thöïc laø nhö theá naøo, tröôùc heát caàn phaûi coù moät quan nieäm veà vaên minh cho thaät ñuùng nghóa. Khieán Thieát Vaên Minh Phaät Giaùo
3
Tuû Saùch AÙo Lam
QUAN NIEÄM VEÀ MOÄT NEÀN VAÊN MINH ÑUÙNG NGHÓA. Hai tieáng “Vaên Minh” ñaõ ñöôïc ñem dieãn taû töø Ñoâng sang Taây, nhö hai loaïi khaùc nhau: vaên minh Ñoâng phöông vaø vaên minh Taây phöông. Roài nhoû nhaët hôn nöõa, laø chia ra nhieàu neàn vaên minh rieâng cuûa töøng quoác gia, nhö: vaên minh Hy Laïp, vaên minh AÁn Ñoä, vaên minh Trung Hoa, vaên minh Vieät Nam v.v... Neáu quan nieäm vaên minh nhö vaäy thì chæ coù theå nhìn thaáy moät goùc caïnh cuûa neàn vaên minh toaøn dieän maø thoâi. Thí duï: khi noùi tôùi vaên minh Ñoâng phöông thì chæ coi noù coù giaù trò veà maët tinh thaàn ñaïo ñöùc nhieàu hôn laø veà maët tieán boä vaät chaát. Coøn neáu noùi tôùi vaên minh Taây phöông thì traàn truoàng chæ coù giaù trò tieán boä veà vaät chaát hôn veà tinh thaàn ñaïo ñöùc. Maø söï thöïc laïi laø nhö vaäy. Vì töø khi neàn vaên minh AÂu Chaâu tieán boä thì lòch söû nhaân loaïi ñaõ thaáy dieãn ra nhöõng gì qua hai cuoäc chieán 1914-1918; 1939-1945, vaø lòch söû nhaân loaïi ñaõ noùi leân ñöôïc nhöõng tieáng noùi ñeïp ñeõ naøo beân caïnh tieáng keâu than vì naïn dieät huûng, aùp böùc, thoáng trò caùc gioáng da ñoû, da ñen, da vaøng döôùi goùt saét cuûa boïn thoáng trò? Laïi nöõa, neáu laïi quan nieäm raèng: vaên minh chæ laø söï höng thònh cuûa moät daân toäc, theo quoác gia chuû nghóa, Khieán Thieát Vaên Minh Phaät Giaùo
4
Tuû Saùch AÙo Lam
thì töùc laø ñaõ ñeà cao chuû tröông aên cöôùp cuûa boïn phong kieán thöïc daân, qua tinh thaàn chuûng toäc ñoù. Ví thöû töï hoûi xem vaên minh Trung Hoa ñaõ coù ñöôïc nhöõng giaù trò gì, ngoaøi caùi tinh thaàn “töï maõn” cuûa ngöôøi Haùn, trong vieäc dieät chuûng ôû boán chung quanh, töø u7a tôùi nay? AÁy laø chöa keå ñeán nhöõng neàn vaên minh khaùc ôû beân trôøi AÂu, nhö tinh thaàn caùch maïng 1789 cuûa Phaùp, tinh thaàn daân chuû cuûa Anh, tinh thaàn quoác xaõ cuûa Ñöùc v.v... Taát caû ñeàu laø moät thöù vaên minh giaû taïo vaø phi nhaân. Vì vôùi caùc thöù vaên minh aáy, keû chieán thaéng neáu töï cho mình laø vaên minh khi ñi gieo raéc aùnh saùng cuûa vaên minh cho keû khaùc, thì “keû khaùc” - laø bao nhieâu daân toäc chieán baïi kia - laïi nhìn “caùi goïi laø vaên minh cuûa keû chieán thaéng hoï” laø daõ man heát choã noùi. Ngöôøi Vieät ñaõ caûm thaáy ñieàu ñoù, qua coät ñoàng Maõ Vieän cuûa vaên minh Trung Hoa, qua maùy ñoaïn ñaàu ñaøi “guillotine” cuûa vaên minh Phaùp quoác, qua söï töôùc ñoaït nhaân tính bieán con ngöôøi thaønh thöù coâng cuï cuûa lao ñoäng saûn xuaát kieåu vaên minh xaõ hoäi chuû nghóa thôøi Staline thuoäc khoái Lieân bang Nga Soâ tröôùc naêm 1990 cuûa theá kyû naøy. Cho neân ngöôøi Vieät ñaõ maát heát tin töôûng vaøo nhöõng thöù vaên minh noï ngoaøi tinh thaàn vaên minh cuûa Phaät. Vì ñaïo Phaät khoâng ñeán vôùi moïi ngöôøi baèng theá löïc cuûa ngoaïi xaâm, ñaïo Phaät khoâng ñoäi loát thoáng trò cuûa moät ngoaïi bang naøo. Ñaïo Phaät chaúng heà chuû tröông tieâu dieät daân toäc tính cuûa baát cöù daân toäc naøo. Ñaïo Phaät cuõng chaúng heà Khieán Thieát Vaên Minh Phaät Giaùo
5
Tuû Saùch AÙo Lam
keâu goïi giai caáp naøo ñaáu tranh vôùi gia caáp naøo, baûo thuû quyeàn lôïi cho moät caù nhaân, chuû thuyeát naøo. Ñaïo Phaät chæ chuù troïng giaùc ngoä Phaät taâm vaø Phaät tính ôû moãi con ngöôøi, ôû moãi giai caáp, ôû moãi daân toäc ñeå cuøng soáng vaø giuùp tieán hoùa laãn nhau, haàu xaây döïng moät xaõ hoäi coù lyù töôûng nhaân ñaïo, coù laäp tröôøng nhaân chuû, coù yù thöùc nhaân sinh thoâi. Ñoù laø quan nieäm vaên minh cuûa Phaät giaùo vaäy. Vì theá, noùi vaên minh Phaät giaùo khoâng coù nghóa laø noùi rieâng ñeán tinh thaàn ñaïo ñöùc A Ñoâng suoâng thoâi, roài khoâng nhaán vaøo tieán boä khoa hoïc, vaøo giaûi phaùp aùo côm cho chuùng sinh, hoaëc khoâng coù nghóa laø quaù thieân veà vaên minh vaät chaát Taây phöông kieåu xaâm löôïc daõ man. Bôûi ñaïo Phaät laáy Giaùc Ngoä Con Ngöôøi ñeå giaûi thoaùt luaân hoài, caûi taïo töï nhieân vaø caûi hoùa nhaân sinh, thì khoâng coù moät thöù tieán boä kyõ thuaät kho ahoïc naøo laïi ñuoåi kòp ñöôïc, khoâng moät thöù ñaïo ñöùc naøo laïi coù theå bì kòp khi Phaät laáy “aùo côm laøm ñaïo caû” (y baùt), khi Phaät laáy söï bình ñaúng veà maøu da, tieáng noùi, veà chuûng toäc quyeàn lôïi, nguï trong caâu: “heát thaûy chuùng sinh ñeàu bình ñaúng” - Vì moïi con ngöôøi sinh ra ñôøi, maùu cuøng ñoû vaø nöôùc maét cuøng maën nhö nhau, cuøng hieân ngang böôùc ñi baèng ñoâi chaân vöõng maïnh cuûa mình trong söï möu sinh, khoâng ai coù quyeàn haønh haï ai, maø Khieán Thieát Vaên Minh Phaät Giaùo
6
Tuû Saùch AÙo Lam
phaûi bieát thöông yeâu giuùp ñôõ, baûo boïc cho nhau ñeå cuøng vöõng tieán xaây döïng cuoäc soáng no aám vaø haïnh phuùc. Roài thöû töï hoûi xem: nhöõng tieán boä veà khoa hoïc cuûa caùc cöôøng quoác trong vieäc chinh phuïc khoâng gian ñaõ laøm thay ñoåi ñöôïc nhöõng gì quan troïng trong ba nghìn nghìn theá giôùi, vaø ñaõ thay ñoåi ñöôïc nhöõng gì ngoaøi moïi khoå naõo do thieân nhieân chi phoái: sinh, giaø, oám, cheát, naéng, möa, gioù, reùt, luït loäi, baõo taùp, ñoäng ñaát, nuùi löûa, thieân tai, v.v... cuûa coõi voâ thöôøng. Roài laïi töû hoûi xem: nhaân loaïi ñaõ töï giaùc ngoä ñeå tieán boä ñeán nhöõng böôùc naøo, trong “Thaäp phaùp giôùi” cuûa Phaät. Ñeán nhö baûn Hieán Chöông Lieân Hieäp Quoác, cuõng coøn phaûi boå tuùc baèng Tuyeân Ngoân Quoác Teá Nhaân Quyeàn, maø nhaân loaïi cuõng vaãn chöa coù “Nhaân Quyeàn”, chöa coù hoøa bình, nhö loaøi ngöôøi haèng mong moûi. Nhìn sang böùc maøn saét haøng nguõ Quoác Teá ñaïi ñoàng cuûa theá giôùi coäng saûn ngaøy nay ñaõ suïp ñoå. Caùc nöôùc coäng saûn Ñoâng AÂu khoâng coøn nöõa. Ngay chính maãu quoác Lieân Soâ maø nhöõng ngöôøi coäng saûn quoác teá thöôøng goïi laø “queâ höông Caùch maïng Thaùng 10 Vó Ñaïi” nay cuõng suïp ñoå theo, vì tinh thaàn daân toäc cuûa moãi quoác gia noåi daäy. Phaûi chaêng ñoù laø moät thaát baïi Khieán Thieát Vaên Minh Phaät Giaùo
7
Tuû Saùch AÙo Lam
cuûa chuû tröông vaên minh kieåu Marxisme: ñaõ khoâng giaûi quyeát noåi vaán ñeà quyeàn lôïi soáng coøn cuûa chuûng toäc, laïi thieáu tinh thaàn giaùc ngoä Nhaân Chuû, trong vieäc xaây döïng lyù töôûng ngöôøi? neân caùi neàn taûng hoïc thuyeát baét nguoàn töø trieát lyù Duy Vaät quaû laø khoâng xaây döïng noåi moät neàn vaên minh nhaân loaïi toaøn dieän. Coøn nhìn veà beân naøy böùc raøo thöa cuûa theá giôùi töï do thì caùc cöôøng quoác vaãn cöù maâu thuaãn nhau vì quyeàn lôïi, vaãn chöa yù thöùc ñöôïc xem vai troø lòch söû tieán hoùa cuûa nhaân loaïi phaûi ñi veà ñaâu; vaø caùc nöôùc nhöôïc tieåu thì duø coù giaùc ngoä chaân lyù Phaät, coù muoán xaây döïng moät neàn vaên minh Phaät, nhöng cuõng vaãn coøn cöù bò caûn trôû bôûi taát caû nhöõng caùi gì laø thieáu thoâng caûm laø thieáu giaùc ngoä cuûa caùc cöôøng quoác? Neân thaät laø chöa coù cô xaây döïng noåi moät xaõ hoäi lyù töôûng chung cuõng nhö rieâng, theo yù muoán cuûa nhaân loaïi ñang khaéc khoaûi hoang mang. Noùi toùm laïi, nhaân loaïi vaãn coøn phaûi chôø söï giaùc ngoä veà moät quan nieäm vaên minh ñuùng nghóa, nhö vaên minh Phaät, môùi coù theå giaûi thoaùt khoûi nhöõng beá taéc cuûa lòch söû, nhöõng maâu thuaãn chieán tranh, haàu mang laïi hoøa bình, töï do, haïnh phuùc maø con ngöôøi ñang mong moûi, ñôïi chôø.
Khieán Thieát Vaên Minh Phaät Giaùo
8
Tuû Saùch AÙo Lam
CÔ SÔÛ KIEÁN THIEÁT VAÊN MINH PHAÄT
Sau khi ñaõ yù thöùc ñöôïc theá naøo laø moät neàn vaên minh ñuùng nghóa theo tinh thaàn ñaïo Phaät, khoâng meùo moù theo rieâng goùc caïnh vaät chaát hay tinh thaàn, chuûng toäc, quoác gia hay quoác teá, thì ngöôøi Phaät töû môùi coù ñuû caên baûn giaùc ngoä ñeå chuû ñaïo xaây döïng moät neàn vaên minh môùi. Maø xaây döïng nhö theá naøo ñaây? a) Xaây Döïng Vaên Minh Phaät khoâng phaûi chæ laø vieäc ñöa Phaät giaùo ra naém chính quyeàn, nhö moät soá chính khaùch laàm töôûng, theo kieåu “tranh quyeàn cöôùp nöôùc” cuûa thöù chính trò thieån caän. Vì caên baûn kieán thieát vaên minh Phaät laø ôû söï giaùc ngoä lyù töôûng Phaät, chöù khoâng ôû söï tranh ñoaït chính quyeàn. b) Xaây Döïng Vaên Minh Phaät cuõng khoâng phaûi laø tìm caùch tieâu dieät taát caû moïi neàn vaên minh khaùc, moïi goác toân giaùo khaùc, roài ñeå bieán mình trôû thaønh moät chính theå ñoäc taøi, moät toân giaùo ñoäc toân. Vì haønh ñoäng nhö vaäy laø phaûn laïi tinh thaàn vaên minh Phaät: ñieåm naøy ñaõ ñöôïc Ñaïo Phaät Vieät chöùng minh, qua trieàu Lyù vôùi chuû tröông Tam giaùo ñoàng nguyeân, ñeå vöøa phaùt huy tinh thaàn Phaät, vöøa giuùp ñôõ ngoaïi ñaïo, hoøng cuøng soáng vaø giuùp tieán, theo luaät Nhaân Khieán Thieát Vaên Minh Phaät Giaùo
9
Tuû Saùch AÙo Lam
Quaû Bieän Chöùng, nghóa laø khoâng coù Caùi Naøy thì chaún g coù Caùi Kia; cuõng nhö Caùi Naøy coù thì Caùi Kia cuõng coù; caû hia; caùi naøy vaø caùi kia ñeàu hoã töông nhau maø sinh sinh hoùa hoùa. Chính vì leõ soáng coøn cuøng nhau ñoù maø chính quyeàn nhaø Lyù, tuy mang danh laø chính quyeàn cuûa Phaät giaùo do Phaät giaùo taïo neân, bôûi baøn tay cuûa caùc vò thieàn sö nhöng treân thöïc teá vaãn laø chính quyeàn cuûa toaøn daân. Cho neân coù theå noùi söï phoàn thònh cuûa Nho giaùo, töø nhaø Traàn veà sau, cuõng baét nguoàn töø nhaø Lyù vaäy. Vì chính Phaät giaùo trieàu Lyù ñaõ khôûi xöôùng neân vieäc xaây Vaên Mieáu thôø ñöùc Khoång Töû, hoïa hình Thaát Thaäp Nhò Hieàn, vaø môû khoa thi Tam Tröôøng (1075). Neàn ñaïi hoïc Vieät Nam coù töø ñaáy. Roài cuõng chính Phaät giaùo ñôøi Lyù ñaõ khai sinh ra vò Traïng nguyeân ñaàu tieân cuûa nöôùc Vieät, laø Leâ Vaên Thònh, duø oâng naøy sau ñoù coù phaïm toäi phaûn quoác maø nhaø Lyù cuõng khoâng nôõ kheùp vaøo xöû toäi. c) Xaây Döïng Vaên Minh Phaät laïi cuõng khoâng phaûi laø vieäc caát neân nhieàu chuøa chieàn, baøy ra nhieàu leã nghi ñeå meâ hoaëc nhaân taâm, ñeå roài bieán ñaïo Phaät thaønh moät thöù toân giaùo, nhö moïi toân giaùo taø mò ñaõ thaáy trong xaõ hoäi loaøi ngöôøi. Noùi nhö theá khoâng coù nghóa laø chuùng toâi baùc khöôùc taát caû vieäc xaây chuøa döïng thaùp, cuõng nhö Khieán Thieát Vaên Minh Phaät Giaùo
10
Tuû Saùch AÙo Lam
vieäc toâ töôïng ñuùc chuoâng laø nhöõng phuùc baùo theá gian, raát caàn thieát cho cuoäc ñôøi, ñoàng thôøi laøm ñeïp cho ñaát nöôùc, queâ höông. Nhöng ñieàu chuùng toâi caàn haán maïnh laø, ngoaøi vieäc taïo phuùc baùo treân, laø Phaät töû, chuùng ta coøn phaûi hoïc giaùo lyù giaùc ngoä giaûi thoaùt moät caùch quaùn trieät. Roài ñem aùp duïng vaøo cuoäc soáng haøng ngaøy, haàu taïo haïnh phuùc cho chính baûn thaân, cho gia ñình, cho xaõ hoäi. Ñeå töø ñoù taïo ñieàu kieän khuyeán thænh nhöõng ai chöa bieát ñeán Phaät, ñeán ñaïo, haõy höôùng daãn hoï veà vôùi ñöùc Phaät Theá Toân. Coâng ñöùc aáy thaät laø to lôùn! “Duø xaây chính vaïn phuø ñoà (baûo thaùp). Khoâng baèng laøm phuùc cöùu co moät ngöôøi” Côm aùo raát caàn cho nhöõng ai ñoùi reùt, nhöng voâ tích söï ñoái vôùi nhöõng ngöôøi dö thöøa vaät chaát, ñang bò ñau khoå veà tinh thaàn. Chæ coù gioït nöôùc caønh döông cuûa ñaïo töø bi trí tueä môùi coù theå xoa dòu taâm hoàn khoå ñau cuûa loaøi ngöôøi. Vaäy khoâng gì toát ñeïp hôn laø: moãi ngöôøi haõy taïo cho chính mình coù moät ñöùc tin chaân chính. Khi ñaõ coù ñöùc tin roài, töùc chuùng ta ñaõ xaây chuøa ngay trong loøng moïi ngöôøi. Ñöøng sôï khoâng coù chuøa lôùn, maø chæ neân sôï loaøi ngöôøi, khi nghieäp chöôùng naëng neà, khoâng bieát ñeán ñaïo giaùc ngoä Ñaïo Phaät.
Khieán Thieát Vaên Minh Phaät Giaùo
11
Tuû Saùch AÙo Lam
Ñeå chöùng minh cho nhöõng nhaän xeùt treân, lòch söû Phaät giaùo cuõng ñaõ coù ghi nhöõng söï vieäc, nhö chuyeän thieàn sö Ñan Haø (Trung Hoa) khi ñaéc ñaïo ñaõ ñem cheû töôïng Phaät ra laøm cuûi ñun beáp roài lyù luaän raèng: “Khi chöa giaùc ngoä ñaïo thì phaûi laáy töôïng Phaät laøm töôïng tröng; coøn khi ñaõ giaùc ngoä roài thì Phaät ôû trong loøng mình, ñaâu coøn ôû pho töôïng goã kia nöõa maø khoâng boû ñi?” Sau heát, duø Phaät giaùo cuõng chia ra hai ngaû ñaïo vaø ñôøi, duø Phaät giaùo cuõng mang ít nhieàu hình thöùc cuûa moät toân giaùo, nhöng ñoù chæ laø moät khía caïnh hay moät phöông tieän ñeå daãn daét ngöôøi ta ñi ñeán choã giaùc ngoä giaùo lyù thoâi. d) Xaây Döïng Vaên Minh Phaät laø giaùc ngoä Phaät tính ôû ngay trong loøng ngöôøi, ñeå xaây döïng moät lyù töôûng ôû trong moät xaõ hoäi lyù töôûng. Trong xaõ hoäi lyù töôûng ñoù, con ngöôøi laøm chuû laáy mình, vaø laøm chuû caû vuõ truï, khoâng coù ai laøm chuùa loaøi ngöôøi heát, Phaät cuõng khoâng coøn caàn cöùu ñoä ai nöõa: Chuùng sinh ñaõ bieát töï cöùu laáy mình höôùng theo aùnh saùng chaân lyù do ñöùc Phaät ñaõ chæ daãn, mieãn sao con ngöôøi coù theå ñaït tôùi chaân yù nghóa cuûa neàn vaên minh Phaät giaùo.
Khieán Thieát Vaên Minh Phaät Giaùo
12
Tuû Saùch AÙo Lam
XAÕ HOÄI LYÙ TÖÔÛNG VAÊN MINH PHAÄT
ÔÛ hai phaàn treân ñaõ thaáy roõ quan nieäm veà moät neàn vaên minh ñuùng nghóa, vaø veà moät chuûa ñaïo Kieán Thieát Vaên Minh Phaät Giaùo, ñeå töø ñoù ta coù theå yù thöùc roõ xaõ hoäi lyù töôûng vaên minh Phaät maø nhaân loaïi phaûi ñi tôùi. a) Giaùc Ngoä Laäp Tröôøng Ngöôøi: Môû roäng taàm hieåu bieát veà vuõ truï nhaèm giaûi thoaùt cho con ngöôøi khoûi khoå naõo bôûi töï nhieân. Ñoàng thôøi bieán caûi vaø lôïi duïng nhöõng luaät taéc cuûa töï nhieân ñeå giuùp ích cho ñôøi soáng ngöôøi. Ñoù laø chuû ñaïo cuûa Phaät giaùo ñeå GIAÛI cöùu con ngöôøi THOAÙT kieáp luaân hoài theo veà ngaû ñaïo. Nhöng cuõng coøn laø chuû yeáu ñem boä oùc vaø baøn tay cuûa con ngöôøi vaøo vieäc thaêng hoùa vuõ truï ôû ngaû ñôøi, nhö caùc nhaø khoa hoïc ñang tieán tôùi. Vì chæ coù phöông phaùp thaêng hoùa vuõ truï ñeå giaûi thoaùt cho con ngöôøi khoûi caûnh leä thuoäc thieân nhieân chi phoái. Coù nhö theá môùi giuùp cho con ngöôøi tieán tôùi coõi an laønh vaø haïnh phuùc. Ñieàu ñaùng tieác haän cho nhaân loaïi, töø tröôùc tôùi nay, laø khoâng mang söï giaùc ngoä tö töôûng, khoâng ñem phaùt minh khoa hoïc ra laøm thay ñoåi nhöõng khaéc nghieät cuûa vuõ truï, giuùp ích cho ñôøi soáng con ngöôøi maø chæ nghóa tôùi vieäc tieâu dieät laãn nhau ñeå soáng moät caùch toái voâ Khieán Thieát Vaên Minh Phaät Giaùo
13
Tuû Saùch AÙo Lam
nhaân ñaïo. Ñeå tieán haønh coâng vieäc khaùm phaù vuõ truï ñeå tìm tôùi Ba nghìn nghìn theá giôùi cuûa Phaät, cho maõi tôùi ngaøy nay nhaân loaïi môùi toan tính ñeán coâng cuoäc chinh phuïc khoâng gian vaø tìm caùch leân Sao Hoûa. Nhö vaäy laø Ñöùc Phaät ñaõ ñi tröôùc nhaân loaïi veà quan nieäm quaùn thoâng vuõ truï keå töø 2500 naêm veà tröôùc, vaø khoâng bieát bao nhieâu naêm veà mai haäu nöõa. Chuùng ta töï hoûi, coù lyù thuyeát naøo, coù toân giaùo naøo thaáy tröôùc vaø thaáy roõ, thaáy ñuùng nhö Ñöùc Phaät chöa? Chính vì chuû tröông giaùc ngoä cuûa con ngöôøi ñeå ñieàu hoøa vuõ truï, giaûi thoaùt nhaân sinh (töùc laø soáng saùng suoát trong cuoäc vaän haønh chung cuûa vuõ truï - laø goùp phaàn laøm thaêng hoùa vuõ truï - laø laøm cho vuõ truï saùng ñeïp hôn leân theo thöïc taïi vuõ truï) maø ngöôøi ta quyeát nghóa raèng: Ñaïo Phaät laø khoa hoïc toái cao veà caû hai maët: VIEÃN KIEÁN vaø THÖÏC CHÖÙNG. Ñoái vôùi ngöôøi Phaät töû Vieät Nam ta hieän nay tuy chöa tieán boä baèng ngöôøi veà khoa hoïc chinh phuïc khoâng gian, nhöng vôùi söï giaùc ngoä tinh thaàn nhaân baûn, ñeå xaây döïng moät neàn trieát hoïc Nhaân chuû ñích thöïc; töôûng nhö theá cuõng ñuû hôn ngöôøi trong cuoäc chieán tranh yù thöùc heä Duy Taâm vaø Duy Vaät hieän taïi roài. Chæ coù neàn trieát hoïc nhaân chuû môùi ñöa con Khieán Thieát Vaên Minh Phaät Giaùo
14
Tuû Saùch AÙo Lam
ngöôøi thoaùt khoûi nhöõng aáu tró cuûa hai yù thöùc heä Taâm-Vaät nhò nguyeân khaäp khieãng, moät chieàu, luaån quaån vaø lòm cheát, haàu mang laïi coâng lyù, töï do, haïnh phuùc cho nhaân loaïi maø thoâi. b) Giaùc Ngoä Laäp Tröôøng Daân Toäc Ñeå Hoã Töông Sinh Hoaït Xaõ Hoäi: Moãi daân toäc coù moät nguoàn goác khaùc nhau, maøu da, tieáng noùi, neáp soáng khaùc nhau. Cuõng nhö moãi tö töôûng phaùt sinh cuõng do choã khaùc bieät veà hoaøn caûnh ñoù maø bieán thaùi. Neân khi chung soáng vôùi nhau, thöôøng phaùt sinh maâu thuaãn tö töôûng, kyø thò nhau veà chuûng toäc, ñaùnh giaù trò nhau veà trình ñoä tieán hoùa hay laïc haäu, ñeå roài xaâm löôïc nhau ôû treân taát caû moïi ñòa haït. Ñieån hình cho söï xaâm löôïc toaøn dieän naøy, coù theå laáy ngay xaõ hoäi Vieät Nam laøm thí duï. Vì maûnh ñaát beù nhoû naøy ñaõ chöùa ñöïng bao traøo löu tö töôûng Ñoâng Taây Kim Coå, vaø ñaõ chòu bao nhieâu phen thoáng trò cuûa ngoaïi bang, nhöng nhôø coù caên baûn tö töôûng Vieät vöõng, laäp tröôøng daân toäc Vieät beàn, neân chuùng ta khoâng bò maát nguoàn goác, maát noøi gioáng maø coøn coù theå hoã töông vôùi caùc nguoàn tö töôûng khaùc, daân toäc khaùc ñeå cuøng sinh toàn. Chuû tröông Hoã Töông Sinh Hoaït naøy coù theå chia laøm hai thôøi kyø: Khieán Thieát Vaên Minh Phaät Giaùo
15
Tuû Saùch AÙo Lam
• THÔØI THÖÙ NHAÁT: Laø naïn Baéc thuoäc 1000 naêm ñoâ hoä, daân toäc Vieät qua caùc thôøi ñaïi Baø Tröng, Baø Trieäu, Lyù Nam Ñeá, Ngoâ Quyeàn... maõi ñeán Ñinh Tieân Hoaøng môùi laáy laïi chuû quyeàn töï chuû nhöng loøng ngöôøi chia reõ... neân khoâng theå naøo thoáng nhaát ñeå töï cöôøng ñöôïc. Phaûi ñôïi ñeán ñôøi nhaø Lyù, Phaät giaùo môùi ñöùng ra laøm coâng vieäc hoã töông sinh hoaït coäng ñoàng toân giaùo, ñeå môû cho nöôùc Vieät moät thôøi ñaïi môùi. • THÔÙI THÖÙ HAI: laø xaõ hoäi hieän taïi thì ngöôøi Vieät ñöôïc haáp thuï theâm vaên hoùa quoác teá töø boán phöông mang laïi, nhöng vì chöa dung hoùa kyõ neân môùi phaùt sinh ra nhieàu maâu thuaãn veà toân giaùo vaø ñaûng phaùi, giai caáp, tranh giaønh nhau. Tình traïng naøy chæ coù theå oån ñònh ñöôïc nhôø phöông phaùp “hoã töông sinh hoaït” cuûa Phaät giaùo. Ñieåm ñaùng tieác trong vieäc aùp duïng phöông phaùp Hoã Töông Sinh Hoaït cuûa Phaät giaùo laø sau ngaøy caùch maïng 1-11-1963, Phaät giaùo ñaõ vì tinh thaàn daân toäc thuùc ñaåy quaù maïnh, khieán moät soá ngöôøi ngoä nhaän laø Phaät giaùo chuû tröông toân giaùo ñoäc toân. Theâm vaøo ñoù laø nhöõng maëc caûm taàm thöôøng cuûa ngöôøi ñôøi cho raèng: Phaät giaùo chuû tröông laøm chính trò (theo nghóa heïp cuûa töø naøy) neân voäi ñöa ra nhöõng haønh ñoäng phaùp hoaïi laãn nhau, khieán Phaät giaùo vì ñoù Khieán Thieát Vaên Minh Phaät Giaùo
16
Tuû Saùch AÙo Lam
maø chòu ñieàu khen cheâ khoâng ñuùng söï thaät. Nhöng neáu hieåu roõ phöông phaùp Hoã Töông Sinh Hoaït cuûa g ôû thôøi kyù thöù nhaát treân, taát phaûi tin töôûng raèng: Phaät giaùo vaãn coøn mang moät söù meänh trong coâng cuoäc thoáng nhaát daân toäc vaø goùp phaàn giaûi quyeát hoøa bình cho nhaân loaïi ôû töông lai. Maø laïi khoâng phaûi vì Phaät giaùo hay vì moät leõ rieâng tö gì heát, ngoaøi leõ soáng coøn cuûa con ngöôøi. c) Giaùc Ngoä Tình Thöông Cuûa Con Ngöôøi Ñeå Giaûi Quyeát Hoøa Bình Theá Giôùi: Nhaân loaïi chieán tranh vì Tham, Saân, Si. Vì chính caùi beänh tham saân sí ñoù ñaõ taïo ra nhöõng nghieäp quaû luaân hoài, heát theá heä naøy qua theá heä khaùc. Haäu quaû cuûa hai cuoäc theá chieán caùch nay ñuùng 50 naêm, nhaân loaïi haõy coøn sôï haõi chöa queân. Nhöng muoán giaûi quyeát hoøa bình taát khoâng theå giaùc ngoä thuaàn tính nhaân ñaïo, laáy tình thöông ra giaûi quyeát heát moïi maâu thuaãn nhö: tieâu dieät, thoáng trò, aùp böùc, boùc loät laãn nhau. Maø ñích ra laø phaûi thay vaøo ñoù baèng nhöõng coâng nghieäp ñaïi nhaân, ñaïi nghóa laø caùc vieäc giuùp ñôõ laãn nhau ñeå cuøng soáng vaø giuùp tieán. Coù nhö theá nhaân loaïi môùi mong coù hoøa bình ñöôïc. Moät trieát gia kieâm chính trò gia ngöôøi Vieät noùi: “Nhaân loaïi chieán tranh khoâng phaûi vì vaên minh quaù, hay ngu xuaån quaù, maø vì döôùi ñaùy taàng theá giôùi coøn nhieàu Khieán Thieát Vaên Minh Phaät Giaùo
17
Tuû Saùch AÙo Lam
aùp böùc quaù. Nhöõng aùp böùc ñoù daàn daàn lôùn leân, gaây thaønh nhöõng cuoäc chieán tranh qui moâ hôn nöõa...” Ñaáy laø taát caû nhöõng nguyeân nhaân phaùt sinh ra chieán tranh vaø cuõng laø nguyeân nhaân ñeå giaûi quyeát hoøa bình. Nhaân loaïi hieän nay ñang ñöùng tröôùc moät chieàu höôùng toát ñeïp laø phong traøo vaän ñoäng daân chuû, töï do, nhaân quyeàn vaø hoøa bình treân khaép theá giôùi, hay ôû moãi quoác gia, ñang treân ñaø phaùt trieån. Neáu ngöôøi daân moãi nöôùc chöa yù thöùc ñöôïc quyeàn lôïi ñích thöïc cuûa mình, thôø ô vôùi coâng cuoäc vaän ñoäng daân chuû, töï do, nhaân quyeàn vaø hoøa bình thì keát quaû seõ ra sao? Caâu hoûi ñaët ra, töùc laø ñaõ coù caâu traû lôøi roài vaäy. Chuùng ta töï hoûi xem: Ai coù theå cöùu ñöôïc nhaân loaïi khoûi hoïa chieán tranh, ñoùi reùt, baát coâng, aùp böùc, kyø thò, ñoäc taøi ñaûng trò, ngöôøi boùc loät ngöôøi, ngöôøi laøm noâ leä ngöôøi - Ngoaøi söï giaùc ngoä Tình Thöông cuûa nhaân loaïi ñeå töï cöù laáy nhaân loaïi thì coøn bieát troâng mong vaøo ai! d) Giaùc Ngoä Coâng Baèng Xaõ Hoäi Trong Vieäc Xaây Döïng Laïi Xaõ: Theo leõ töï nhieân, veà maët vaät lyù, heã caù i gì thieân leäch maát thaêng baèng taát phaûi ñoå vôõ. Khieán Thieát Vaên Minh Phaät Giaùo
18
Tuû Saùch AÙo Lam
Cho neân veà maët xaõ hoäi cuõng vaäy, muoán traùnh ñoå vôõ caàn phaûi thöïc hieän leõ coâng baèng. Ñöùc Phaät daïy: “Nhaát nhaát chuùng sinh ñeàu bình ñaúng”. Vaäy maø con ngöôøi ñaõ khoâng sôùm giaùc ngoä nguyeân taéc bình ñaúng giöõa chuùng sinh, nghóa laø khoâng thieân leäch roài cho pheùp chuûng toäc, giai caáp hay caù nhaân naøo ñöôïc aên treân ngoài troác daân toäc khaùc, giai caáp khaùc hay caù nhaân khaùc. Chuû nghóa phong kieán ñeà cao toäc ñaûng bò ñaøo thaûi! Chuû nghóa tö baûn caù nhaân cuõng ñang bò bieán theå! Chuû nghóa coäng saûn ñeà cao giai caáp voâ saûn thuø haän ñaáu tranh ñi ngöôïc haún loái soáng giöõa con ngöôøi vôùi con ngöôøi cuõng ñang daãn ñeán choã huõy dieät! Chuû nghóa daân toäc ñoäc toân ñeå laõnh ñaïo caû theá giôùi loaøi ngöôøi cuõng khoâng coøn lyù do toàn taïi nöõa! Taát caû ñeàu thieân leäch vaø phi nhaân, traùi vôùi leõ coâng baèng neân quoác gia loaïn, quoác teá cuõng loaïn. Loaïn maõi cho ñeán khi naøo taát caû moïi chuû nghóa thieân leäch ñeàu khoâng coøn toàn taïi trong xaõ hoäi loaøi ngöôøi ñöôïc nöõa. Ñaønh raèng xaõ hoäi loaøi ngöôøi keát hôïp töø caù nhaân ñeán gia ñình vaø töø quoác gia daân toäc ñeán theá giôùi loaøi ngöôøi, nhöng khoâng theå “chæ bieát coù mình, khoâng bieát coù ngöôøi” maø coù theå yeân oån ñöôïc. Cho neân leõ soáng hôïp lyù nhaát cuûa nhaân loaïi vaãn laø ôû choã Khieán Thieát Vaên Minh Phaät Giaùo
19
Tuû Saùch AÙo Lam
“Hoøa” (trong leõ soáng), “Bình” (treân quyeàn lôïi) vaø cuøng hoã töông nhau cuøng soáng vaø tieán maõi. Coù nhö theá môùi khoân g coøn lo coù tai hoïa chieán tranh naøo xaûy tôùi cho loaøi ngöôøi nöõa. e) Giaùc Ngoä Noäi Taâm Moãi Con Ngöôøi Phaät: Xaõ hoäi chi phoái caû moïi ngöôøi, nhöng traùi laïi, YÙ chí cuûa moïi ngöôøi cuõng coù theå caûi bieán ñöôïc xaõ hoäi. Nguyeân taéc naøy raát hôïp vôùi tinh thaàn “Töï giaùc, giaùc tha” cuûa ñaïo Phaät. Vì söï giaùc ngoä cuûa moãi ngöôøi, veà Phaät tính, seõ gaây aûnh höôûng toát cho ngöôøi khaùc quanh mình. Noùi moät caùch khaùc toân giaùo, chuû nghóa duø hay ñeán ñaâu nhöng khi ñem ra thi haønh maø ngöôøi khoâng hay cuõng seõ thaát baïi. Ñoù laø moät nguyeân taéc cuûa Phaät giaùo haèng baûo trì: Tröôùc heát phaûi laáy giaùc ngoä noäi taâm con ngöôøi laøm ñieåm chính roài sau môùi noùi tôùi caûi taïo xaõ hoäi. Thaät vaäy, con ngöôøi toát (thieän) seõ laø nhöõng haït gioáng toát laøm nôû hoa, keát traùi cho moät xaõ hoäi ngöôøi vaên minh - giaùc ngoä vaø giaûi thoaùt - Ngöôïc laïi, con ngöôøi xaáu (aùc) seõ gaây tai hoïa cho xaõ hoäi cuõng bò xaáu laây. Trong kinh Hoa Nghieâm, Ñöùc Phaät daïy: “Con ngöôøi laø hôn caû = nhaân thò toái thaéng”. Coù con ngöôøi laø coù taát caû. Vaø, vôùi yù chí cöông quyeát, töï Khieán Thieát Vaên Minh Phaät Giaùo
20
Tuû Saùch AÙo Lam
chuû, con ngöôøi coù theå thöïc hieän ñöôïc moïi söï toát ñeïp ôû ñôøi. Toùm laïi, vieäc Kieán Thieát Vaên Minh Phaät Giaùo phaûi laøm vôùi söï thaønh taâm thieän chí vaø baèng taát caû moïi phöông chaâm chæ ñaïo ñuùng ñaén nhaát, khoâng thieân leäch meùo moù trong moïi xu höôùng coù tính caùch cuïc boä, quyeàn lôïi rieâng tö, ñaûng heïp hoøi chæ bieát coù ñaûng cuûa mình laø treân heát, boû quyeân quyeàn lôïi cuûa ngöôøi khaùc, cuûa taäp theå xaõ hoäi thì seõ chaúng bao giôø coù hoøa bình, coâng lyù, nhaân chuû, nhaân quyeàn, töï do, haïnh phuùc caû. Neàn Vaên Minh Phaät Giaùo nhö ñaõ trình baøy neáu ñöôïc thöïc hieän thì seõ laø moät neàn vaên minh chung cuûa nhaân loaïi, chöù khoâng phaûi vaên minh rieâng cuûa Phaät giaùo. Vaø ngay caû ñaïo Phaät cuõng khoâng coøn laø ñaïo Phaät trong giôùi haïn nhö ngaøy nay. Vì Phaät laø taát caû nhöõng gì toaøn Thieän, toaøn Giaùc, toaøn Myõ cuûa theá giôùi loaøi ngöôøi xöa, nay vaø mai sau. Phaät Lòch 2539-1995 THÍCH ÑÖÙC NHUAÄN
Khieán Thieát Vaên Minh Phaät Giaùo
21
Tuû Saùch AÙo Lam
KIEÁN THIEÁT VAÊN MINH PHAÄT GIAÙO Taùc giaû: Hoøa thöôïng Thích Ñöùc Nhuaän Trình baøy: Quaûng Phaùp Ñaùnh maùy: Nhaät Huaán Kyõ thuaät: Quang Thoâng AÁn loaùt: Hoa Ñaøm Publisher 2003
Khieán Thieát Vaên Minh Phaät Giaùo
22
Tuû Saùch AÙo Lam
Khieán Thieát Vaên Minh Phaät Giaùo
23
Tuû Saùch AÙo Lam
Khieán Thieát Vaên Minh Phaät Giaùo
24
Tuû Saùch AÙo Lam