ALFABETOA K
Zer da?
Alfabetoa hizkuntza idatzian komunikatzeko erabiltzen den sinboloen multzoa da.
Alfabeto Batzuk Latindar
alfabetoa. Japoniarra Txinatarra. Arabiar alfabetoa. Indiar alfabetoak. Egiptioar alfabetoa.
Latindar Alfabetoa Latindar
alfabetoa gaur egun munduan gehien erabiltzen den alfabetoa da. Euskaraz idazteko erabiltzen den alfabetoa da. Euskaraz gain ere, ingelesak, alemanak, frantsesak, gaztelaniak, italierak, portugalerak eta beste hizkuntza askok erabiltzen dutena da.
Irudi
Honetan latindar alfabetoak izan duen bilakaera ikus dezakegu.
Japoniar alfabetoa
Japoniar alfabetoa ez da alfabeto bat, silabario bat baizik, azken finean berdinerako erabiltzen da. Silabario honek hiru idazkera mota ditu.
Hiragana.
Katakana.
Kanjia.
•Silabarioaren eta alfabetoaren arteko diferentzia alfabetoan sinbolo bakoitzak letra edo zenbaki bakar bat adierazten duela eta silabarioa silaba bat adieraztean dago.
Hiragana
Latindar alfabetoan bezalaxe, karakter fonetikoak dira eta karaktere bakoitzak soinu bat adierazten du, hauek bakarka ez dute zentzurik adierazten duten soinuaz aparte.
Hiragan alfabetoko karaktereak:
Katakana
Honek hiragandar alfabetoaren baldintzak bete arren karaktere desberdinak ditu.
Katakandar alfabetoaren karaktereak:
Kanjia
Kanjia karaktere txinatarren antzeko karaktereak erabiltzen ditu. Kanjia ideograma batzuk dira, hau da, karaktere bakoitzak soinu bakarra izateaz gain esanahi bakarra duela.
3
Esanahiak:
2 6 Laguna
1 Poztasuna
Ongi
5
Besarkada 4 Muxua 9
10
Maitasuna
7
8 Bihotza Zorte ona
Zerua
Elefantea
Txinatarra
Hauek dira txinatar alfabetuko letrak: a 阿 ā b 贝 bèi c 色 sè ch 车 chē d 德 dé e 俄 é f 俄非 é fēi g 黑 hēi h 阿车 ā chē i 伊 yī j 厚塔 hòu tǎ k 卡 kǎ l 艾勒 ài lè ll 艾耶 ài yē m 艾么 ài me
n 艾呢 ài ne ñ 艾涅 ài niè o 哦 ó p 佩 pèi q 苦 kǔ r 艾和 ài hé s 艾色 ài sè t 特 tè u 吴 wú v 吴维 wú wéi w 吴维豆布勒 wú wéi dòu bù lè x 艾吉尺 ài jí chǐ y 伊列哈 yī liè hā z 舍塔 shè tǎ
Hauetaz gain piktograma batzuk erabiltzen dituzte.
Can Jie Esanten denez Can Jiek asmatu zituen karaktere txinatar eta japoniarrak. Lau begi eta zortzi begi-nini zituen.
Arabiar alfabetoa: Arabiar alfabetoa oso erabilia da Asia eta Afrikako hizkuntza batzuetan, Arabiarrean, Pertsiarrean eta Urduan adibidez. Munduan erabilienetako bigarrena da latindarraren ondoren. Hebrearraren oso antzekoa da. Koran-a arabiarrez idatzia dago.
Indiar alfabetoak
Alfabeto honen barruan 9 silabario eta alfabeto desberdin daude:
Bengalia. Devanagaria. Guyaratia. Gurmukhia. Kannada. Malayalama. Oriya. Tamila. Telugua.
Egiptiar alfabetoa Egiptiar alfabetoa historiako lehena dela uste da. Thot jainkoak asmatua dela diote. Letrak eta sinbolo ideografikoak bereizten dira. -700 Sinbolo ideografiko. -25 Letra edo sinbolo oktografiko.
Alfabeto bereziak Morsea. Gormutuena. Brailea.
Morsea Alfabeto hau Alfred Vailek asmatu zuen 1835-ean
Gormutuen alfabetoa Alfabeto honen letrak ez dira idatziz adierazten keinuen bidez baizik.
Braillea
Braillea, itsuentzat eginiko sistema da, irakurri eta idatzi dezaten. Louis Braille frantsesak sortu zuen 1821 urtean
Maialen
Beltran. マイアレン ベルトラ ン 马亚 مايالين بيلتران मइअलेन बेल्त्रन