MAIALEN BELTRAN GARAZI ARANGUREN
1.EUSKARA GIZARTEAN
EUSKARA DIKTADURAPEAN: – Frankismoak, gerra bukatu zenean, euskara debekatu egin zuen. – Ezin zen euskaraz hitz egin, eskolan, prentsan, literaturan, herriko plazan... – Euskal izenak debekatu egin ziren. – Herritarrek gaztelaniaz hitz egiteko agindua zuten
ISILTASUNA HAUTSIZ: – Gerratik erbestera joan behar izan zuten euskaldunek. – Euskal herritik urrun eutsi zioten euskararen garrari. – Honi esker : • • • • •
Argitaletxeek euskarazko aldizkariak sortu. Euskarazko herri – irratiak sortu. Euskaraz liburuak idatzi. Bertsolariak plazetara itzuli. ...
EUSKARA BATUA, AZKENIK: – 1968an, mendeetan zehar hainbat euskalzaleek egindako eskaria egia bihurtu zen: • Euskaltzaindiak euskara batuaren arauak ezarri zituen, Arantzazun egindako bileretan.
– Euskara batua euskaldun guztiek elkar ulertzeko tresna da. – Euskara batua gure hizkuntza modernizatzeko ezinbestekoa izan zen.
GAZTE –LITERATURA
Zer da? – Literaturaren adar bat da, 12-17 urte bitarteko irakurleentzat pentsatua. – Ezaugarriak: • Gazteen eta nerabeen gustoko gaiak jorratzen dituzte. • Pertsonaiak batez ere protagonistak, irakurleen adin berekoak izan ohi dira. • Estilo aldetik arinak dira • Itsurari dagokionez liburuek azal erakargarria izaten dute, barruan, irudiak dauzkate sarritan.
GAZTE LITERATURAREN BILAKAERA
XIX. Mendearen amaieran, nerabezaroa bizitzako aro berezitzat hasi zenetik, sortu ziren adin horretako irakurleentzat espresuki egindako lanak. Idazlan batzuk: – – – – –
Daniel Defoeren Robinson Crusoe (1719) Jonathan Swiften Gulliverren bidaiak (1726) Robert Louis Stevensonen (Altsor Uhartea, 1883) Mark Twainen (Tom Sawyerren Abenturak, 1879) XX.mendean 2. Erdialdean, errebeldea (1967)
GAZTE LITERATURAKO ZENBAIT GENERO
Zenbait Genero: – Psikoliteratura: Irakurle gazteen arazo pertsonalei dagozkien liburuek osatzen dute. – Errealismo kritikoa: Azken urte hauetan asko landu da literatura-korronte hori, eta gaur egungo munduaren arazoak aurkezten dizkio irakurleari. – Umorea: Generoa baino gehiago, karrera bat da, eguneroko bizimodua egilearen ikuspuntu ironikoaren arabera aurkezten digu. – Abenturak: Genero nagusia osatzen dute, barruan kontakizun fantastikoak eta zientzia fikzioa ere biltzen dute. – Misterioa eta Beldurra: Polizia – eleberriek eta beldurrezko kontakizunek osatzen dute genero hori.
ROALD DALH ď Ž
ď Ž
Novergiarren semea eta galestarra jaiotzez (19161990). Gazterik, afrikara joan zen eta bigarren mundu gerran parte hartu zuen, hegazkin istripu baten ondoren idazten hasi zen. Helduentzako eleberriak eta ipuinak, zinemarako gidoiak eta, batez ere, haurrentzako eta gazteentzako literatura.
QUENTIN BLAKE ď Ž
Ilustratzaile, marrazkilari eta idazle paregabea da.Oso ospetsua da haur literaturan bere ilustrazioengatik. Roald Dalhen eta Michael Rosenen lanak ez ziren ezer izango bere ilustraziorik gabe.
JASONE OSORO
Elgoibarren jaio zen 1971n. Kazetaria eta gidoilea da eta komunikabideetan egiten du lan. Helduentzako ipuinak eta eleberri bat idatzi ditu. Gainera, gazteentzako hiru liburu idatzi ditu: Jara; Jara,biak eta bikoteak; Jara Bartzelonan.
GAZTEENTZAKO EUSKAL LITERATURA ď Ž
ď Ž
Bizenta Mogelen Ipuin onac (1804) alegi bilduma argitaratu zenetik xx. Mendearen hasiera arte ez zen haur eta gazte literaturan emitzak ikusteko aukerarik izan. 1927tik aurrera,1936an euskera debekatu zenetik 1965. Urtera arte ez zen ezer idatzi euskaraz arlo honetan.
Idazle batzuk: – Gregorio Mujikaren, Pernando Amezketarra liburua (1927). – Marijan Minaberriren, Xoriak kantari (1965). – Anjel Lertxundiren, Tristeak kontsolatzeko makina (1981). – Bernardo Atxagaren, Chuck Aranberri dentista baten etxean (1982). – Mariasun Landaren, Txan Fantasma (1984). – Beste batzuk: • Joanes Urkixo, Manu Lopez Gaseni, Miren Agur Meabe eta Arrate Egaña.