Typewrite issue no. 01
Editors note Zoals alles bij wat ik doe, is het eerste wat ik me afvraag voordat ik dit schrijf hoe de fuck ik ervoor ga zorgen dat het geen cliché wordt. (En dan zet ik een tekening van een typemachine op de cover. Ha). (Overigens heel veel dank aan Hilde Onis, die hem maakte). Cliché. Onze huidige maatschappij. Het gebrek aan online inhoud, bedoeld voor mijn generatiegenoten. Ik verafschuw het. Ik verafschuw ook mensen die enkel content zijn met het klagen over onze maatschappij. Het ironische aan een maatschappij de schuld geven, is dat niemand de verantwoordelijkheid neemt. Ieder van ons zou zich moeten realiseren dat wij die verdomde maatschappij zijn. Hunker je naar verandering? Begin met jezelf en de manier hoe je alles om je heen waarneemt. Typewrite is mijn poging tot verandering. Zoals Patti Smith ooit zei: “Als alleen elke generatie zich zou realiseren dat de tijd voor grootsheid op het moment is dat ze leven.” We kunnen nostalgisch blijven terugblikken op het verleden. Of we stoppen met het kijken op onze telefoons tijdens een avond in de kroeg met vrienden die je heel lang niet zag en schrijven brieven met een heuse pen op heus papier, met overal afdrukken van je favoriete koffiemok uit Berlijn. Dans rond in je kamer op de Smiths terwijl je je tanden poetst en verzamel polaroidfoto’s zonder Instagramfilter in een doos onder je bed. Fuck nostalgie. Creëer (lees: leef) in tweeduizendenveertien. - Laurie Treffers
2
EDITORS NOTE Twee BRIEVEN DIE JE NOOIT VERZOND Vier JANUARY PLAYLIST Vijf Het Sylvia Plath effect Zes STRANDRUZIE Acht Amsterdam Negen Meggie C. Royer Tien Moleskine Twaalf Mentale Soundtrack Veertien Dessie Jackson Zestien Friendly reminders Achttien
3
- Casper van Groos. Studeert journalistiek, werkt alleen op sigaretten en koffie.
4
January 1. 2. 3. 4. 5. 6.
Villagers // Lighthouse The National // Conversation 16 Daughter // Smother Youth Lagoon // Montana Keaton Henson // Flesh And bone David Lynch & Lykke Li // I’m waiting here 8. Arcade Fire // Afterlife 9. Mumford & Sons // Reminder 10. To Kill a King // Children who start fires 11. Emily and the Woods // Eye to eye
5
Woolf. Plath. Sexton. In die volgorde pleegden een greep uit de grootste
vrouwelijke schrijvers zelfmoord. Het fenomeen gaat bij de naam het
Sylvia Plath effect.
Laurie Treffers In 2001 kwam de Amerikaanse hoogleraar psychologie James C. Kaufman met de term, waarmee hij veronderstelde dat creatief schrijvers een grotere kans hadden op psychische aandoeningen. In het onderzoek dat hij deed onder 1629 schrijvers bleek dat vooral vrouwelijke dichters vatbaar waren voor depressies en stemmingstoornissen. Zo deden dichters in het algemeen vaker zelfmoordpogingen en werden ze vaker opgenomen in psychiatrische inrichtingen dan fictieschrijvers. “Creativity and Madness”. Vincent van Gogh. Frida Kahlo. Ernest Hemmingway. Creatieve meesterbreinen die doodgingen als gevolg van hun eigen gedachten zijn niet zeldzaam, maar waarom bestaat die lijst uit zoveel vrouwelijke dichters? Sylvia Plath. Geboren op 27 oktober 1932 in Boston. Vroeg in de ochtend van 11 februari 1963 stak ze haar hoofd in een gasoven, een literaire erfenis achterlatend van onder andere The Bell Jar en poëziebundel The Colossus. Elk decennium had ze het geprobeerd. Op haar tiende, twee jaar nadat haar vader overleed, en toen ze een twenty-something was. De officiële diagnose was een bipolaire stoornis. Toen ze
6
na haar opname weer op vrije voeten was, studeerde ze cum laude af. In 1956 trouwde ze met de Engelse dichter Ted Hughes. Ze verhuisden naar Londen en kregen twee kinderen. Twee jaar later gingen ze uit elkaar toen Plath zijn affaire ontdekte. (Hier kunnen we natuurlijk de legendarische discussie gaan voeren of Hughes verantwoordelijk voor haar fatale depressie was. Het enige wat ik zeg is dat Hughes’ gedichten me persoonlijk meer aanspreken dan dat van Plath. Ja. Komt van een feministe. Fuck. Lees 18 Rugby Street). Een groot deel van haar poëziebundel Ariel schreef Plath in de laatste weken van haar leven, alsof depressiviteit en creativiteit parallel aan elkaar liepen. Virginia Woolf. Alhoewel ze voornamelijk romans schreef, wordt ze vaak genoemd in een adem met het Plath effect. In 1941 stopte ze haar zakken vol met stenen en liep een meer in. Ze liet een briefje achter aan echtgenoot Leonard Woolf. “Dearest, I feel certain that I am going mad again. I feel we can’t go through another of those terrible times. And I shan’t recover this time.” Met een geschiedenis van seksueel misbruik, depressies, zenuwinzinkingen en opnames in een psychiatrische inrichting voor vrouwen was Woolfs einde
niet echt een plottwist. (Excuses. Ik kon het niet laten). Tot op heden staan Mrs. Dalloway en To the Lighthouse nog steeds prominent op de meeste Engelse literatuurlijsten. Anne Sexton. 1974. Werd gevonden in haar moeders bontjas. Ze startte de auto in een dichte garage met een glas wodka in haar hand. De ironie wil dat Sexton begon met schrijven op aanraden van haar psycholoog tijdens een van haar langdurige opnames. Net als Plath, waarmee ze een hechte vriendschap had, leed ze aan een bipolaire stoornis. In 1960 kwam haar eerste bundel To Bedlam and Part Way Back uit. Plaats de onderwerpen die ze koos (masturbatie, incest, drugsverslaving) in de bijbehorende historische context en confessionele poëzie wordt een understatement voor Sextons werk. Rumineren: herkauwen. De psychologische term houdt in dat iemand teveel en te lang piekert over iets wat het menselijk oplossend vermogen simpelweg niet kán oplossen. Rumineren wordt door een groot aantal psychologen dan ook gezien als de wortel van depressie. Dichten is een vorm van het voortdurend herkauwen van emoties en gebeurtenissen totdat er kunst ontstaat. Tegelijkertijd is schrijven een vorm van overleving. Ask any writer. Hoe lang had Plath het uitgehouden als ze niet schreef? Ik denk dat het fenomeen verkeerd omschreven wordt. Het zijn niet schrijvers die vaker lijden aan psychische stoornissen. Het zijn mensen met psychische stoornissen die schrijven. En emoties hebben geen script. Je kunt ze niet verwerken in een Stephen King. Wel in poëzie. Elsa Dorfman
7
Als ik over de golven staar en de romantische zonsondergang, bewonderend aanschouw, hoor ik ineens een wild gekrijs: “Ik haat je, o ik haat je, begrijp het nou maar niet verkeerd - alles is jouw schuld, wat je ook beweert!” Na een korte stilte klinkt een trage stem “Doe eens normaal, jij denkt alleen aan hém en als je angst net zo klein als je pik was en je hoofd net zo leeg als je pinpas zou je kunnen zien, misschien, dat ik je niet bedrieg met hem, maar hem bedrieg met jou, wat dus eigenlijk betekent dat ik heus wel van je hou!” Meteen krijst weer de eerste stem een man ook, moet je weten, dat het totaal oneerlijk is dat dit hem wordt verweten. De wind neemt flarden woorden mee: er waait veel meer dan zand aan zee En waar ik kom om mijn hoofd te legen, komt een strandbezoek voor anderen niet altijd zo gelegen.
- HANNAH AALBERS (studeert Nederlands en schrijft. Veel. Weet dingen).
8
Alleen in Amsterdam voel ik me echt thuis. Ik weet niet precies hoe oud ik was toen ik voor het eerst in Amsterdam was. De eerste keer dat ik me het kan herinneren was ik met mijn vader, moeder en zusje. We waren verdwaald en kwamen bij de Wallen terecht. Er zat een dikke vrouw in de etalage van de ‘Super Seks Shop’. Waarom ik nog weet hoe die winkel heet, is me een raadsel. Als klein meisje vond ik het hilarisch. Ik wees naar de dikke vrouw achter het raam en mijn zusje en ik begonnen heel hard te lachen. Mijn ouders hadden zich nog nooit zo erg geschaamd. -LOK-YIN LAU (Fotografeert leven. Lacht lief. Heeft een doktershandschrift).
9
interview “Ik groeide op in Iowa tussen de maisvelden, prairies en wat van de mooiste
mensen in de wereld. Mijn broer, zus en ik waren altijd bezig met het
van-
gen van vuurvliegjes in het donker en het zoeken naar stenen in modder.” De manier waarop Meggie C. Royer over haar kindertijd vertelt, verraadt dat je een conversatie met een schrijver hebt. Negentien jaar oud en ze heeft al twee poëziebundels op haar naam staan.
Laurie Treffers “Twee jaar geleden begon ik met poëzie lezen en werd verliefd op alles wat ik las. Ik deed een poging.” Toen ze het begon te delen op een blog werden anderen verliefd op haar poëzie. Uiteindelijk zocht een uitgever contact met haar na aanleiding van het werk dat ze publiceerde op writingsforwinter.tumblr.com. Na honderden e-mails heen en weer en uren spenderen aan het herzien van gedichten was een memorabel debuut geboren. “Ik besloot mijn eerste bundel Survival Songs te noemen omdat schrijven voor mij een methode van overleven is.” Rape-culture. Zelfmoord. Angststoornissen. Homoseksualiteit (plaats het even in Amerikaanse context). Miskramen. Eetstoornissen. “Ik vind deze onderwerpen interessant omdat ze controversieel en risicovol zijn. Ik houd van risico’s nemen als schrijfster. Ik wil een discussie creëren met mijn lezers, zodat we ons op die manier meer bewust kunnen worden van deze
10
sociale complicaties en er effectiever mee om kunnen gaan.” Plotwending: Meggie wil uiteindelijk psychologie studeren. “Het brein is een mooi, complex ding, zoals de stellage van een huis. Mensen fascineren me. Ik wil weten waarom ze doen wat ze doen.” Die fascinatie zorgt ervoor dat ze vooral schrijft vanuit empathie, niet uit ervaring. “Deze bundel bestaat voor het grootste deel uit de ervaringen van anderen. Ik hoorde ze om me heen en verweefde ze in gedichten.” Het delen van haar gedichten met mensen die haar in het echte leven kennen, vond Meggie doodeng. “Je voelt je zo kwetsbaar en fragiel. Op een gegeven moment realiseerde ik me dat alle schrijvers dit proces vroeg of laat meemaken. Het is nodig om te groeien. Als je wat je schrijft niet kan delen met de mensen die je hebben geïnspireerd of gevormd, faal je in een cruciaal gedeelte van een schrijver zijn.” Haar advies voor toekomstige schrij-
vers? “Zelfmedelijden is het ergste wat een schrijver kan overkomen. Het brengt je nergens. In plaats van je klote voelen omdat je stukken leest van anderen die veel beter zijn dan die van jou, focus op waarom je denkt dat ze beter zijn en pas jouw werk aan totdat je hun niveau bereikt. Exploreer nieuwe technieken totdat het zelfmedelijden vervaagt.” Survival Songs en Meggie’s recent uitgekomen tweede bundel Healing Old Wounds with New Stitches zijn te bestellen via Amazon.
It feels strange tearing petals off flowers saying he loves me, he loves me not. More often I feel the need to tear off my own limbs -I don’t care which ones. Arms, fingertips, ankles, even kneecaps, as if I could pickle them in a jar and send them to you wrapped in brown paper as a kind of apology for always missing you like phantom limb syndrome.
11
Moleskine
12
Hilde Onis.
19 jaar oud. Studeert Sculpture aan Artez, academie voor beeldende kunst en dat soort zaken in Enschede. Zit op dit moment in Noorwegen. Haar avonturen kun je volgen via www.hildeinnoorwegen.nl. “Dit zijn stukjes leven die ik sinds ongeveer een jaar teken en opschrijf om niet te vergeten en om terug te kunnen kijken.�
13
Mentale soundtrack
Als je naar muziek luistert, zoek je onbewust naar ritmische en melodische patronen. Ja, echt. De luchtringen – voor de niet natuurkundige talenten onder ons: geluiden – worden opgevangen in je oren, waar het vervolgens doorstroomt naar je slakkenhuis en de zenuwuiteinden signalen sturen naar je hersenen. Veranderingen in de muziek die je hoort, leiden tot emotie en associaties. Zo simpel gaat het, en zoveel kan het losmaken. Ene meneer Davis van de University of Californië ontdekte dat het gebied van de hersenen waar herinneringen worden vastgelegd en ontvangen ook eerder gehoorde muziek, herinneringen en emoties aan elkaar linkt. Het vastleggen en ontvangen van deze drie gebeurt onder andere in de hippocampus, waarna het in het lange termijngeheugen opgeslagen wordt. Het lange termijngeheugen bestaat uit het impliciete en expliciete geheugen. Het impliciete geheugen slaat allerlei onbewuste informatie op. Denk hierbij aan priming, een gedragssysteem dat er
14
voor zorgt dat je gevoeliger bent voor een prikkel die je al eens hebt ontvangen. De Albert Heijn speelt hier bijvoorbeeld op in door de broodafdeling centraal in de winkel te plaatsen. Zo hangt er altijd een geur van een vers brood en gebak in de winkel, krijg je honger en stijgt hun omzet. (Fuck you Albert Heijn. Fuck you). Het expliciete gedeelte van het geheugen slaat herinneringen op die we ons bewust kunnen herinneren. Dit is handig, want anders zouden we nooit kunnen onthouden hoe we ons lievelingsontbijt creëren. (Biologisch zuurdesem gerstebrood, een beetje amandelpasta, een paar plakjes banaan en wat honing. To die for). Gegevens opslaan in het expliciete geheugen kan heel snel gaan: soms hoeft iemand maar één keer iets waar te nemen om het zijn of haar leven lang te onthouden. Het der het Het
expliciete geheugen is weer onte verdelen in het semantisch en episodisch expliciet geheugen. semantische geheugen slaat be-
Mijn vriend stuurt me een link. Cashmere Cat – Kiss Kiss.
Plotseling heb ik een ongemakkelijk gevoel, een verhoogde
hartslag en ben ik aan het bijten op een velletje aan mijn nagel. Dan heb ik door dat ik aan het bijten ben op mijn onderlip.
Verdomme Soeria, get
yourself together. Toen ik voor het eerst zoende met mijn vriend stond dit nummer aan, eindeloos op repeat. Soeria van den Wijngaard over de relatie tussen muziek en herinneringen.
tekenissen, begrippen en feiten op. Lees: wat je op school leert dus. Het episodisch geheugen, waar Cashmere Cat op dat moment zijn nummer afspeelde, slaat alles op dat je meemaakt. Veel van deze herinneringen worden na verloop van tijd gewist, maar ook hier geldt weer dat wanneer ze veel indruk hebben gemaakt en veel worden herhaald, ze voor altijd in je herinnering kunnen blijven. Ook Petr Janata, professor aan de UC Davis Center voor Mind and Brain, deed onderzoek naar de link tussen muziek, herinneringen en emoties. Janata liet proefpersonen luisteren naar fragmenten van 30 verschillende soorten muziek terwijl hij hun hersenactiviteit registreerde met een MRI. Hij keek waar het bloed naar toe stroomde in de hersenen per verschillend fragment. Direct na de MRI-sessie vulden de proefpersonen een enquête in over de inhoud en de levendigheid van de herinneringen die elk bekend fragment bij hen had uitgelokt. Inclusief de vraag of de gehoorde muziek werd geassocieerd
met een bepaald incident, een tijd in hun leven of zomaar iets, hun kat bijvoorbeeld. De enquêtes lieten zien dat de muziekfragmenten die waren gelinkt aan de duidelijkste, meest belangrijke herinneren, degene waren die de meest levendige en emotionele reacties opriepen. De MRI-scans bevestigden dit. Janata ontdekte dat herinneringen die de proefpersonen omschreven werden bloedstromen veroorzaakten naar dezelfde plekken in de hersenen als waar de proefpersonen de herinneringen, veroorzaakt aan die specifieke muziek, ervoeren. Met dit werd Janata’s hypothese dat dit gebied in de hersenen muziek en geheugen verbindt, bevestigd. Hij beschreef het zelf als volgt: “Wat lijkt te gebeuren is dat tonen van een bekend muziekstuk dienen als soundtrack voor een mentale film die begint te spelen in ons hoofd. Nu kunnen we het verband zien tussen die twee dingen - de muziek en de herinneringen.”
15
16
Dessie Jackson
Nieuwe girlcrush. 21 jaar oud. Woont in Philadelphia. Kunstenares. Oh, en ze is bloedmooi, doet buffalo-wing-saus op alles wat ze eet en heeft een obsessie met mopshonden. Ontmoet Dessie Jackson. “Ik ben altijd opzoek naar het ideale. Het vrouwelijke. Het proces. Dat vind ik het mooiste aan schilderen. Je ziet een schilderij van A naar B naar C gaan en vervolgens is er het vraagteken of het af is.” Dessie zit in het laatste jaar van de Tyler School of Art in Philadelphia. Drie jaar geleden begon ze haar schetsen te publiceren op een blog. “Instragram en Tumblr geven me de mogelijkheid een andere kant van kunst te laten zien. Ik documenteer hoever ik op dat moment ben in het proces, niet altijd hetgeen dat uiteindelijk in een galerie hangt.” Ze wil alles meemaken wat kunst te bieden heeft. Kunst maken met en voor artiesten (zoals de cover van de single Nolita van Gilbere Forte) is een van die dingen. “Maar als die ambities wegvloeien, maak ik kunst voor mezelf. Dat is het belangrijkste. Ik maak het omdat ik het wil maken.” Dessie werkt voornamelijk met houtskool (die ze haar eerste liefde noemt), potlood en aquarelverf. “Ik schilder liever realistisch dan abstract, maar ben momenteel grenzen aan het verkennen. Ik ben nog aan het onderzoeken welke context ik mijn werk wil meegeven en waarom bepaalde beelden me zo aantrekken.” Over of de huidige generatie kunst nog wel waardeert: “Wij maken deel uit van een generatie waar onmiddellijke satisfactie de norm is. We meten onszelf met ‘likes’. We zijn ook de generatie die alle instrumenten in handen heeft. We hebben het internet. Een dubbelzijdig zwaard. Galleries, musea, muren op straat, het leven, de echte wereld, dat is wat er toe doet. Het is belangrijk om kunst te plaatsen in de historische context, omdat het boekdelen spreekt over cultuur en maatschappij. Log uit en ga naar buiten. Creëer tijd om te maken en te leren.” “Denk nooit dat je jezelf of jouw werk moet definiëren. Geef niet op en stop nooit met het kijken naar de wereld hoe jij, als een artiest, als een kunstenaar, doet.” Check www.dessiejackson.com voor meer van Dessies werk.
17
Friendly reminders
Je bent niet geboren om wie dan ook visueel te pleasen. Al helemaal geen vreemden die je tegenkomt op straat. De koffie van de AH to go is ‘s ochtends om half acht net zo fijn als die van Starbucks.
Schrijf cheesy
berichtjes op de krant die je achterlaat in de stiltecoupé.
Sinaasappelen pellen schijnt rustge-
vend te werken. Soms is het oké om de hele dag in bed te liggen en alle afleveringen van Orange is the New Black opnieuw te kijken. En je telefoon uit te zetten.
altijd oké om een strandwandeling te
Het is
maken totdat de Into the Wild soundtrack drie keer is afgespeeld. Slaap wordt nooit overschat.
Nooit.
Thanks to Shani Leseman // Hilde Onis // Soeria van den Wijngaard // Lok-Yin Lau // Hannah Aalbers // Casper van Groos // Dessie Jackson // Meggie Royer