Roy van Niersen
ROY VAN NIERSEN
THUIS IN ZWEDEN
uitgeverij GRENZENLOOS
succesvolle emigratieverhalen
Voor een ieder die van Zweden houdt of zelf stoute plannen heeft om te emigreren naar ScandinaviÍ, is dit boek verplichte kost. De bijzondere verhalen worden ondersteund door schitterende kleurenfoto’s en handige tips.
succesvolle emigratieverhalen
Frans Buysse
Een eigenaar van een sledehondenbedrijf, een scheepsbouwer, een ondewijzeres, een kraamverzorgster. Door de grote verscheidenheid aan karakters, gezins-samenstellingen, werkervaring en werkkringen, is ieder hoofdstuk een uniek en lezenswaardig verhaal.
THUIS IN ZWEDEN
Waarom vertrek iemand uit Nederland om in Zweden een nieuw leven op te bouwen? Is het de ongerpte natuur die je trok, het avontuur van een ander land of was het de onvrede met het bestaan in Nederland? Auteur Roy van Niersen interviewde 15 Nederlandse gezinnen die inzicht geven in de besluitvorming bij hun emigratie en de jaren die daarop volgden in Zweden.
UITGEVERIJ GRENZENLOOS
THUIS IN ZWEDEN
1
Thuis in Zweden Nederlandse emigranten vertellen Interviews: Roy van Niersen Redactie: Eric Jan van Dorp Vormgeving: Moirena Schoonbergen ISBN 978 94 61850 614 1e druk oktober 2013 VanDorp Uitgevers / Uitgeverij Grenzenloos Postbus 42 3956 ZR LEERSUM info@vandorp.net www.vandorp.net Kijk voor meer emigratieboeken op www.emigratieboek.nl Copyright Š2013 Roy van Niersen Copyright Š2013 VanDorp Uitgevers / Uitgeverij Grenzenloos Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd in welke vorm dan ook zonder uitdrukkelijke en schriftelijke toestemming van de uitgever. De informatie in dit boek is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. De auteur en uitgever zijn niet aansprakelijk voor onjuiste informatie in het boek en eventuele daardoor ontstane schade.
2
Roy van Niersen
THUIS IN ZWEDEN
Nederlandse emigranten vertellen
UITGEVERIJ GRENZENLOOS
Leo Krabbendam en Janke Nobel Philippine Bergsten van Asch van Wijck Dik en Kerstin Koningen Bart van Odijk en Floor van Odijk-Luijben Anton en Erna van Duinen Herman Pit Cor van der Beek en Janneke Plomp Carel de Graaf Dennis en Annika Seegers Take Knol Sjoerd Sluimer en Marjan Sluimer-van Loon Edwin en Ingrid Baan Rick en Linda Veen Peter-Anner en Laila Hendrix Henk Hoek en Wilma Dupont
8 22 32 42 52 64 74 86 98 108 118 130 142 154 166
4
1. Leo Krabbendam en Janke Nobel 2. Philippine Bergsten van Asch van Wijck 3. Dik en Kerstin Koningen 4. Bart van Odijk en Floor van Odijk-Luijben 5. Anton en Erna van Duinen 6. Herman Pit 7. Cor van der Beek en Janneke Plomp
1
4 7
2/10 8 9 11 12 13 15 5 14 6
8. Carel de Graaf 9. Dennis en Annika Seegers 10. Take Knol 11. Sjoerd Sluimer en Marjan Sluimer-van Loon 12. Edwin en Ingrid Baan 13. Rick en Linda Veen 14. Peter-Anner en Laila Hendrix 15. Henk Hoek en Wilma Dupont
Voorwoord Wat zijn dat voor mensen die land, familie, werk en vrienden verlaten. Die alles wat ze in jaren hebben opgebouwd pardoes door het afvoerputje spoelen. Avonturiers, ontdekkers, landverbeteraars, betweters, levensgenieters, naïevelingen? Misschien wel van alles een beetje, maar moedig zijn ze in elk geval. Emigreren. Er zijn wel honderd redenen te bedenken om te gaan en altijd honderd-en-een om niet te gaan. Toch verlaten zo’n driehonderd Nederlanders iedere dag huis en haard en beginnen aan een nieuwe start. Natuurlijk zijn dat niet alleen maar halleluja verhalen, maar het zijn wel verhalen, er is wel wat te vertellen. Meer dan waard om opgeschreven te worden. Hoewel de redenen voor emigratie divers zijn, is er wel een rode draad bij de geïnterviewden te ontdekken. Voor velen zijn rust, ruimte, natuur en veiligheid de toverwoorden die bij het Zweedse emigratiesprookje horen. Het merendeel vestigt zich op het platteland en wordt daar met open armen ontvangen. Toch staan ze er daarna al snel alleen voor, de sociale contacten hebben tijd nodig of komen helemaal nooit en zelfstandigen moeten een plekje veroveren op de markt. Maar dat geen van de geïnterviewden erover denkt om naar Nederland terug te keren, zegt genoeg. Zelf hebben ik met mijn familie in 1999 voor het eerst de magie van Zweden ontdekt; liefde op het eerste gezicht. Nadat we er in 2005 een huis kochten, werden alle schoolvakanties in Zweden doorgebracht. Iedere keer werd afscheid nemen moeilijker waardoor er, mede door een burn-out en kinderen in ‘de juiste leeftijd’, werd besloten om Nederland vaarwel te zeggen. Sinds mei 2009, tien jaar na ons allereerste bezoek, wonen en werken we in een van de mooiste gemeenten van Zweden, Ydre in Östergötland. Natuurlijk was het afscheid niet makkelijk. We lieten niet alleen onze ouders, familie en vrienden achter maar ook de twee oudste kinderen. De twee jongens die we meenamen, toen twaalf en dertien jaar oud, hebben het in het begin niet gemakkelijk gehad. Maar toen het voetbalseizoen en de school begonnen, spraken ze de taal en werden ze snel opgenomen door leeftijdsgenoten. Vraag het ze nu en ze zullen antwoorden dat ze niet meer terug willen, niet meer terug naar het drukke Nederland. Toen we in Zweden aankwamen zijn we gestart met het bedrijf FIXET met als doelgroep de buitenlandse vakantiehuis-eigenaar. Met een uitgebreid pakket aan diensten zoals; tuinonderhoud, schilderwerk, bouw-en renovatie en verhuurservice, weten echter ook de lokale bewoners ons inmiddels te vinden. In 2011 hebben we dit uitgebreid met 'stuga & äventyr verhuurbemiddeling’ en een rallykartbaan. Tussendoor vinden we tijd om ‘tot de zon ondergaat’ dagtochtjes te maken met ons zeilbootje, de beloning voor een week hard werken. 6
Dit boek is met ontzettend veel plezier tot stand gekomen. Luisteren naar de ervaringen van anderen was voor mij vaak een déjà vu. Maar het belangrijkste is natuurlijk dat u als lezer, een beter beeld krijgt van de tijd ná emigratie naar Zweden. Wanneer de roze bril afvalt, het spaargeld slinkt en er dus gewoon gewerkt moet worden. Voor het grote geld moet u beslist niet naar Zweden komen, maar de geïnterviewden zijn unaniem van mening dat ze nu wel een rijker leven hebben. Meer genieten van elkaar, meer tijd hebben voor elkaar, uitnodigende natuur om de hoek en een rustigere, ingetogener levensstijl die hen past. Dit betekent automatisch dat Zweden niet voor iedereen het land van melk en honing zal zijn, maar zij die zich eraan over willen geven zullen ontdekken dat het een verademing is. Välkomna. Graag wil ik de geïnterviewden en VanDorp Uitgevers danken voor hun tijd, inzet en aanmoedigingen. Ik wens u veel leesplezier en hoop u graag eens te ontmoeten. Med vänlig hälsning, Roy van Niersen
7
Familie Krabbendam-Nobel
GRAVOL Naam:
Leo Krabbendam (57) en Janke Nobel (50)
Kinderen:
Geen
Laatste woonplaats: Rijssen Huidige woonplaats: Gravol Emigratiejaar:
2004
Werk:
Nachtportier (Leo), leerkracht (Janke) en
sledehondenbedrijf (samen)
Website:
www.hikehuskytours.se
8
Meren, bossen en ongerepte natuur om van te houden
Leo
had al meerdere keren geroepen ‘koop nooit een vakantiehuis, want dan ben je niet meer flexibel in je keuzes’. Ironisch genoeg was hij het die, samen met zijn schoonzus, de kogel door de kerk joeg en op een zonnige winterdag in maart zijn handtekening zette onder een contract voor een vakantiehuis in Zweden. Hij wist toen nog niet dat dit het begin was van een avontuur waarvan ze nog steeds met volle teugen genieten. Als ik Janke spreek zit ze eenzaam in een hutje nabij de skihellingen van Branäs een beetje bij te komen van de afgelopen dagen. “Nou het was me het weekje wel zeg, versnellingsbak van de auto kapot, stroomuitval in ons dorp, vanmorgen Leo op de trein naar het vliegveld gezet en tussendoor ook nog mijn werk en de honden.” Een diepe zucht
beëindigt haar relaas. Leo is, hals over kop, naar Nederland geroepen in verband met trieste familie omstandigheden. “Dus je zult het met mij moeten doen,” verbreekt Janke de stilte. In het hutje waar ze nu verblijft is geen stromend water of elektriciteit maar wel een houtkachel die ze net heeft aangestoken. “Het is nu zeven graden
9
binnen, maar ik zal straks de deur wel open moeten zetten omdat het te warm wordt.” Janke weet uit ervaring hoe snel de hut opgewarmd is want in de wintermaanden is ze hier wekelijks. Op de achtergrond laten ook de husky’s horen dat ze er zijn, met wat geblaf en gejank. “Ze beginnen vuurwerk af te steken bij de skipiste en dat vinden mijn honden beslist niet prettig,” vertelt Janke berustend. Even later verstomt het geknal en worden ook de husky’s weer rustig.
een jonge man die de KMA (Koninklijke Militaire Academie) doorliep. Bij één van zijn bezoeken aan zijn geliefde nam hij zijn vriend en studiegenoot Leo mee. Als Janke en Leo elkaar zien is het liefde op het eerste gezicht. Toen Leo de KMA afrondde was het voor hem inmiddels duidelijk dat een militaire toekomst toch niet de juiste keuze was. Hij begon aan een studie wiskunde aan de TH van Delft, maar brak die af om te gaan werken in de IT. Een ‘booming business’ destijds. Als IT-manager bij onder andere de belastingdienst, verdiende Leo een bovenmodaal inkomen. Nu konden Janke en Leo ook gaan rondkijken naar een eigen woning. Het stel verhuisde naar de omgeving van Rijssen en kocht een boerderij met vierduizend vierkante meter grond op één van de mooiste plekken in Twente. Janke en Leo voelden zich er bijzonder prettig en genoten van een onbezorgd leven.
‘Het is nu zeven graden binnen’ Janke, oorspronkelijk geboren op Bermuda, verhuisde later via Terschelling met haar familie naar Drenthe. Toen ze haar opleiding aan de pedagogische academie in 1984 afsloot kon ze aan het werk op een LTS als muzieklerares. “De scholieren daar hadden al jaren geen muziekdocent meer gehad en dan krijgen ze er eindelijk één - is het ook nog een vrouw.” Janke schiet in de lach om dan te vervolgen. “Ze hadden nog nooit een vrouwlijke docent gehad, dus de bouwafdeling moest met spoed een toilet voor me bouwen.” En weer die aanstekelijke lach. Haar zus had in Drenthe verkering gekregen met
‘Vrouw met ballen’ Tijdens ons gesprek gaat ineens de deur van de hut open en staat er een man in de deuropening die uitstekend gekleed is om de, inmiddels tot min drieëntwintig gezakte buitentemperatuur, te weerstaan. Achter hem is nog net een glimp te zien van het vervoersmiddel waarmee hij gekomen 10
is; een sneeuwscooter. Stationair draaiend, een witte rookpluim uit de uitlaat spuwend. Ook bij de honden, die nu weer onrustig aan hun lijnen trekken, zie je de witte pluimen uit hun bek komen als ze blaffen en ademen. Een kort onderonsje en de sneeuwscooter verdwijnt in een wolk van uitlaatgassen en opspattende sneeuw... heftig! “Dat is de buurman die zet met zijn sneeuwscooter niet alleen loipes uit voor de langlaufers, maar ook voor mijn hondenslee.” En daarmee is dit intermezzo voor Janke verklaard en afgesloten.
boerderij in Rijssen had. Deze beestenboel werd zelfs nog uitgebreid met een husky, een hondenras waaraan zowel Leo als Janke helemaal verknocht raakten. Al snel bleek dat één husky zich alleen voelt en dus werd er een tweede aangeschaft.
'De buurman zet met zijn sneeuwscooter loipes uit' “We hadden natuurlijk de ruimte rondom de boerderij, het zijn tenslotte geen honden die je binnen kunt houden.” Janke en Leo droomden ervan om ooit nog eens een sledehondenvakantie te boeken. In plaats daarvan hebben ze nu 27 husky’s waarmee ze er ’s winters dagelijks opuit trekken, hun droom is meer dan verwezelijkt.
Janke is van het type ‘vrouw met ballen’. Haar zal men niet snel in een jurkje en hoge pumps zien flaneren. Nu zou dat ook beslist hebben misstaan tussen de paarden, honden en katten die ze op de
11
Leo was al eens een aantal maanden met vrienden in Zweden geweest. Ook Janke was als tiener tweemaal naar Scandinavië afgereisd, omdat haar moeder een cursus weven volgde in Finland. “Dat zijn twee zomervakanties geweest, maar als haar cursus was afgelopen dan gingen we ook echt vakantie houden, onder andere in Zweden."
en Finland hebben we regelmatig bezocht. Op een gegeven moment hebben we besloten om nog maar één keer per twee jaar te gaan, we wilden ook nog wat anders zien van de wereld.” Wel werd ieder jaar de wintersport in Zweden genoten, waarbij het gezin van Jankes zus, Wilmien, vaak van de partij was. Zo ook in februari 2000.
'Zweden was helemaal zoals ik me had voorgesteld'
Leo en Janke hebben nu hun huis in het gehucht Gravol, zo’n honderdtwintig kilometer ten noorden van Karlstad in het noorden van de provincie Värmland. Het is een zogenaamd 2-plans hus, wat wil zeggen een begane grond met daarbovenop een verdieping. Pas daarna begint het dak. Daarnaast is het hele huis onderkelderd. Janke geeft aan dat het eigenlijk wat te groot is voor hun tweeën. Toen ze het huis kochten had het achttien jaar leeggestaan, maar het enige dat echt niet werkte was de olie gestookte
"En ik weet nog goed die eerste keer. Zweden was helemaal zoals ik me dat had voorgesteld. Ik keek ook al die Zweedse kinderfilms, Emil, Madieke, Pippi, en dan kom je er zelf en dan is het er net zoals in de films.” Toen Janke en Leo verkering kregen gingen ze jaarlijks naar Scandinavië op vakantie. “Niet alleen Zweden hoor, ook Noorwegen
12
verwarmingsketel en alle radiatoren. Graag zouden ze een bergvärme systeem hebben geïnstalleerd, maar omdat ze dan ook alle radiatoren moesten vervangen werd dit een te grote investering. In plaats daarvan lieten ze twee luchtwarmtepompen plaatsen en enkele nieuwe elektrische radiatoren. Tezamen met de al aanwezige houtkachels krijgen ze het hele huis comfortabel warm.
hun jeugdherinningen opgedaan. Dus we hebben voorlopig nog regelmatig Nederlandse aanloop... en dat is erg gezellig.” Door de aankoop van het vakantiehuis kwamen Janke en Leo steeds vaker naar Zweden. “De route naar Zweden toe werd steeds korter en die naar Nederland steeds langer,” waarmee Janke aangeeft dat het afscheid steeds lastiger werd. Nu wilden ze zich ook verstaanbaar kunnen maken in het land waar ze zo vaak waren en gingen allebei op cursus. “De uitdaging kwam natuurlijk bij het volgende bezoek aan Zweden, boodschappen doen in het Zweeds. Kennelijk hebben we allebei een talenknobbel want dat ging gewoon super,” vertelt Janke enthousiast. Leo zat toen inmiddels zonder werk nadat de IT-bubble uiteen was gespat. Zijn ontslag werd bezegeld met een gouden handdruk en Leo kon daardoor enkele maanden rustig en ongestoord genieten van zijn herwonnen vrijheid. Even geen stress, ontslagrondes en te halen ‘targets’.
Nederlandse aanloop Ze hadden de hele dag op de skies gestaan, die februaridag in 2000 en gingen nog snel even wat boodschappen doen in het dorp, toen Wilmien opgewonden de supermarkt uitkwam met een papiertje in haar hand. Het bleek een advertentie te zijn waarin een huis te koop werd aangeboden voor 35.000 Duitse marken. Even later zag Janke dat Wilmien en haar man samen met Leo in gesprek waren, ondertussen druk wijzend op het papiertje.
'We kochten het huis met z'n vieren' De volgende dag werd de makelaar bezocht en weer een dag later werd het koopcontract ondertekend van een vakantiehuis op vijfentwintig kilometer van hun huidige huis. “Het was dus niet het huis van de supermarkt,” verduidelijkt Janke, “maar een ander huis dat we voor het eerst bij de makelaar zagen.” Ze kan er nog steeds hartelijk om lachen, zo impulsief, zo hebberig, maar ook zo leuk. “We kochten het huis met z’n vieren en hadden afspraken over het gebruik, dat ging gewoon fantastisch.” In de herfst van 2004 verkochten ze hun aandeel aan Wilmien en haar man waardoor die enig eigenaar werden. “Hun kinderen hebben al gezegd dat ze het huis nooit mogen verkopen. Tja, die waren erbij toen we het kochten en hebben er een groot deel van 13
Maar niets verveelt zo snel als niks doen, dus ging Leo op zoek naar iets om zich bezig te houden. Via het bedrijf Waypoint in Rijssen stortte hij zich in de wereld van de GPS-systemen. Een ervaring die hem later nog goed van pas zou komen.
truckers bedoeld, en na een goede nachtrust konden we dan aan de laatste ruk van Noord-Duitsland naar Nederland beginnen.” Ook nu nemen ze nog altijd deze route als ze met de auto gaan, anders vliegen ze veelal vanaf Oslo. Door hun frequente bezoeken en, volgens Janke, omdat ze de taal spraken hadden ze al snel goede Zweedse vrienden. Toen die vernamen dat Janke lerares was kreeg Janke te horen dat ze zaten te springen om bevoegde leerkrachten in de regio.
Moment voor beslissing Nog nooit waren Janke en Leo in de zomer in de streek rond Branäs geweest, alleen tijdens de wintersport. Toen het vakantiehuis was aangeschaft werden ook de zomervakanties weer in Zweden doorgebracht. “Die eerste keer dat we er zomers kwamen vielen we zowat van onze stoel. We vonden de streek prachtig in de winter, maar nu zagen we dat het er ’s zomers minstens zo mooi was. Al die meren, bossen, ongerepte natuur... om van te houden gewoon.” Malmö ligt zo’n zevenhonderd kilometer zuidelijker, een mooie afstand om in één dag te overbruggen. “Daar stapten we dan op een boot van Finn-line. Op de boot kun je nog voor een normaal bedrag eten, het is tenslotte vooral voor
'Al die meren, bossen en ongerepte natuur... om van te houden gewoon' Het liet Janke niet met rust. Toen Leo, begin 2004, een baan kreeg aangeboden wisten beiden dat dit hét moment was om een beslissing te nemen. Leo bedankte voor het aanbod, de boerderij werd te koop gezet en ze begonnen met de voorbereidingen voor hun emigratie. “Het was natuurlijk niet zo impusief als bij de aankoop van het vakantiehuis, 14
maar menigeen hebben we wel kunnen verrassen met dit besluit,” lacht Janke.
In het voorjaar van 2007 vertelde de eigenaar dat ze het wat hogerop wilden zoeken, in de buurt van Östersund, of Janke geïnteresseerd zou zijn in overname van de contacten, contracten en enkele honden. “Dat had ik dus niet zien aankomen,” vertelt Janke met overslaande stem, “daar hebben Leo en ik wel even over moeten nadenken.” Na alle voors en tegens te hebben afgewogen besluiten Leo en Janke om op het aanbod in te gaan. Ze kopen nog een viertal husky’s om goed voorbereid het aanstaande winterseizoen in te kunnen gaan.
Augustus 2004 kwamen Janke en Leo aan in Zweden en begonnen met de renovatie van het huis dat achttien jaar had leeggestaan. In oktober kon de verhuiswagen al komen en konden ze de kampeermeubels, waarmee ze tot dan gewoond en geslapen hadden, opbergen. De paarden bleven nog tot het voorjaar van 2005 in Nederland, maar de katten, de twee husky’s en de Jack Russel konden wel kerst 2004 vieren in Zweden. Op vijfentwintig kilometer van hun huis zat toen een commercieel sledehondenbedrijf. Toen zij lucht kregen van het feit dat Janke husky’s had werd haar gevraagd of ze mee kon helpen in de drukke wintertijd. Uiteraard hoefde Janke hierover niet na te denken en zo kreeg ze een exclusief kijkje in de keuken. “Dat was prachtig, de hele dag buiten, de hele dag werken met de honden, de hele dag gasten blij maken, kortom, de hele dag gewoon genieten.”
'Het sleehondenbedrijf overnemen? Dat had ik dus niet zien aankomen' Leo had een samenwerking met Waypoint op zak toen hij naar Zweden emigreerde. Regelmatig belegde hij bijeenkomsten waarin hij vertelde over de GPSsystemen. “Ik denk dat iedere jager en bosbouwer bij ons in de gemeente wel een GPS-systeem van Leo heeft,” vertelt Janke overtuigend. Helaas voor Leo deden de webshops hem na enkele jaren de das om en besloot hij zijn werkzaamheden te stoppen. Goed en wel bekomen van de verhuizing en het aanpakken van hun huis zag Janke in november 2004 een advertentie voor leerkracht op een grundskola in het plaatsje Lima. Natuurlijk wilde ze graag een baan, maar Lima lag negentig kilometer noordelijker. “Als net geëmigreerde Nederlander is dat toch een behoorlijke afstand voor woonwerkverkeer.” Ze besloot toch te schrijven en werd uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek. Diezelfde avond ging de telefoon en had ze een baan, leerkracht voor vijftig procent. In eerste instantie duurde haar contract tot de zomervakantie van 2005, maar het volgende schooljaar werd dit al aangepast in een vast contract voor vier dagen in de week. “En die woon-werkafstand is me in al die jaren nooit gaan 15
tegenstaan, met zoveel tezien om je heen vliegen de kilometers onder je door.” Door de flexibele houding die bijna alle werkgevers in Zweden hebben, is het niet zo moeilijk voor Janke om op haar eigen school een regeling met te treffen voor het runnen van het sledehondenbedrijf. Vanaf kerst tot aan de Pasen werkt ze maar drie
dagen per week, waardoor ze tijd heeft om de tochten te lopen en voor te bereiden. Sledetochten Leo had het na een tijdje thuiszitten ook wel gezien en wilde weer onder de mensen. Als ex IT-er zette hij zijn computerkennis en kunde in om, meer als hobby, voor anderen websites te bouwen, maar zo wilde Leo niet zijn dagen slijten. Aangezien Leo, hoewel hoog opgeleid, geen enkel probleem heeft met een ‘mindere’ baan reageerde hij op een oproep in de lokale krant. Sindsdien werkt hij als nachtportier in een groot conferentiecentrum/hotel op nog geen vijftien kilometer van hun huis. Deze dienst vult hij samen in met nog twee collega’s waardoor Leo ook veel dagen vrij is. En dat komt goed uit, want nu kan hij regelmatig mee op sledetochten en de verzorging van de dieren op zich nemen als Janke werkt. “Het is heel erg leuk om als stel samen te kunnen werken. We kunnen zaken met elkaar overleggen, want het is voor ons beide ‘ons ding’. Leo weet net zoveel als ik van de honden, sledes en de tochten. We weten allebei waarover we het hebben, wat het werk en overleg wel erg makkelijk maakt moet ik zeggen.” Janke klinkt zowel trots als gelukkig als ze zo over haar partner praat.
‘Het is heel erg leuk om als stel samen te kunnen werken’ Toch kunnen ze in de winterperiode wel wat extra hulp gebruiken en sinds enkele jaren maken ze daarvoor gebruik van de website wereldwerk.eu. “Daarop staat veelal werk aangeboden tegen ‘kost en inwoning’ en dat is voor ons een prima site om aan wat extra werkkracht te komen.” Voor deze winter zijn er in ieder geval twee Nederlandse jongens vastgelegd. “Zo’n eerste week is natuurlijk een leerweek maar als ze er gevoel voor hebben kunnen 16
Het woordje ‘Hike’ in de bedrijfsnaam ‘Hike Huskytours’ is dan ook tweeledig. ‘Hike’ in de betekenis van ‘voettocht’ maar ‘Hike’ betekent ook ‘gaan’ in de esperanto hondentaal.
'De honden hebben allemaal Zweeds gehad op school' Janke en Leo hebben niet alleen stallen gebouwd voor de paarden, maar ook kennels voor hun husky’s. Daarnaast werd er een overdekte trailer aangeschaft met plaats voor honden en sleden, waardoor ze eigenlijk overal tochten kunnen starten. “Toen wij het contract overnamen van het sledehondenbedrijf, hield dat onder andere in dat we sledehondentochten moesten aanbieden in het skigebied van Branäs. Daar hebben we nu een tocht van zo’n twee kilometer die zeer geschikt is voor families die het eens willen meemaken zonder meteen een dag kwijt te zijn of veel geld uit te moeten geven. Hiervoor hoeven mensen ook niet te reserveren, we zijn daar op een
ze vanaf de tweede week volledig meedraaien en zelfs honden inspannen en gidsen. Het moeilijkste voor ze is meestal de Zweedse commando’s, want de honden hebben allemaal Zweeds gehad op school,” vertelt Janke lachend. Daarnaast is er ook nog een ‘esperanto taal’ voor honden, een internationale commandotaal. “Als ik hier een eskimo uit Alaska zou krijgen kan die zo met mijn honden overweg,” verduidelijkt Janke.
17
aantal vaste dagen in de week. Daarnaast kunnen er ook langere tochten gemaakt worden, maar dan gaan we naar andere locaties die daarvoor geschikter zijn.” Het is duidelijk te merken dat ze dit verhaaltje wel vaker heeft verteld.
voor te stellen om deze vrouw, getooid met stevige schoenen en een flinke rugzak, door de ongerepte natuur te zien banjeren. “Ik heb natuurlijk altijd mijn mobiel mee, maar vorig jaar bijvoorbeeld, tijdens een tocht van twee weken, geen enkel moment dekking gehad. Tja, dan moet je even niet denken aan wat er kan gebeuren als het onderweg misgaat.”
'Doe ze een tuig om en het enige wat ze willen is trekken'
Kennis van taal cultuur en tradities Hiken doen Janke en Leo in het voorjaar, zomer en herfst. Daarnaast staat Janke iedere vrije minuut op de langlaufskies. Met als jaarlijks hoogtepunt de Vasaloppet (negentig kilometer) en de Mattila skimarathon.
Het grappige is dat ze onbewust er regelmatig een Zweeds woord tussen zet. “Oh ja, sorry hoor,” verontschuldigt ze zich “maar als ik een hele dag op school gewerkt heb is dat nog veel erger. Als ik dan met Leo praat is soms de halve zin in het Nederlands en de andere helft in het Zweeds.” De husky’s die Janke en Leo hebben zijn van twee verschillende rassen; de Siberische- en de Alaska husky, hoewel de Alaska husky eigenlijk geen officieel ras is. “De Alaska husky wordt gefokt op eigenschappen. En die eigenschappen worden gevonden door ze te kruisen met andere rassen. Een Alaska husky heeft dus diverse verschijningsvormen terwijl de Siberische husky veel eenvormiger is.” Wat alle husky’s wel gemeen hebben is een tomeloze energie en werkwilligheid. “Doe ze een tuig om en het enige dat ze willen is trekken.” Daarom zijn ze minder geschikt om ermee te wandelen, ze trekken een volwassene zo omver. “Als ik ga hiken neem ik hooguit mijn Jack Russel mee.” Hiken is die andere passie van Janke. Een ‘luxe’ zoals ze zelf zegt, die ze pas ontdekte in Zweden. “Leo gaat wel eens mee, maar meestal trek ik er alleen op uit. Soms maar een dag, maar ook wel meerdere dagen of weken. Dan loop ik een deel van één van de vele leden (wandelroutes) die dwars door Zweden lopen en kom dan helemaal tot rust... heerlijk.” Janke vertelt het met een passie die je haast zou doen besluiten ook zelf te gaan hiken. Het is dan ook niet moeilijk 18
Met zoveel activiteiten zou je bijna vergeten dat Janke ook nog een baan als docent heeft. “Van de sledehondentochten kun je niet leven, ik ben al blij als we ‘break-even’ draaien. Alleen al het voer, dierenarts en materieel kosten een vermogen. Maar het is zo'n leuke en gewaardeerde bezigheid dat we dat er graag voor over hebben.” Janke vertelt met vuur over haar hobby’s, maar zet ook wat kanttekeningen bij haar gasten. “Ik ben er nu achter gekomen hoe eigenwijs wij Nederlanders zijn, wij weten het ook altijd beter,” begint ze lachend. “Dus het eerste wat ik nu tegen mijn gasten zeg die een tocht komen maken met de slede; ‘eigen initatief word niet op prijs gesteld’ en dat ze moeten luisteren zonder ‘ja, maar’.
'Ik ben er nu achter gekomen hoe eigenwijs wij Nederlanders zijn' Want ‘we’ willen zo graag helpen. Als ze mij dan een lijntje zien vastmaken dan denken de meeste ‘Oh, ik zal even meehelpen en die andere lijntjes doen’, en dan gaat het dus fout.” Janke is door ervaring wijs geworden en kent de eigenaardigheden van haar gasten wel. “Denen zijn ook zo hoor, Duitsers zijn eigenlijk het makkelijkst.” Volgens Janke is dat ook vaak het probleem met Nederlandse emigranten. “We hebben verschillende hier binnen twee jaar weer zien vertrekken, en altijd zijn ‘de Zweden’ de oorzaak. Ze willen geen contact, komen hun afspraken niet na, zijn lui en laks maar ik denk dat het vooral komt door kennisgebrek van de Nederlander. Gebrek aan taalkennis, maar zeker ook gebrek aan kennis van de cultuur en tradities.” Ter verduidelijking haalt Janke een voorval naar boven dat hun zelf is overkomen. “We maakten een afspraak met de schoorsteenveger voor een bepaalde dag en hij zei dat hij i eftermiddagen zou komen. Wij schatten in dat dat zo rond vier uur ‘s middags zou zijn en gingen nog boodschappen
doen. Vanaf vier uur hebben we zitten wachten maar er kwam niemand... nee, natuurlijk niet! Hij was allang geweest, eftermiddag begint namelijk al tussen de middag vanaf twaalf uur.” Ze kan er nu hartelijk om lachen, vooral om hun eigen onkunde. “Maar zo zijn er wel meer zaken die je, als efficiënte Nederlander, misschien grijze haren bezorgen, maar die je niet kunt, en zeker ook niet moet proberen te veranderen... ‘just go with the flow’. Dat heeft ze wel geleerd op school, waar vergaderingen en schoolbijeenkomsten soms lachwekkende besluitvormingen opleveren. “Dan wordt er een agendapunt besproken met het verzoek daarop te reageren. Zegt de ene jahå de andere hmm en zijn we dus nog geen steek verder.” Een hele opgave natuurlijk voor een daadkrachtige Nederlander om dan rustig te blijven. Janke weet inmiddels dat een besluit, uiteindelijk, toch wel genomen wordt, alleen gaat dat op de Zweedse manier. 19
Tot de zomer van 2012 was Janke verbonden aan de school in Lima. Sinds de start van het nieuwe schooljaar 2012-2013 is ze overgestapt naar een privéschool in Likenäs op nog geen vijfentwintig autominuten van huis. Hoewel het schooljaar nog niet halfweg is heeft Janke al een fantastisch aanbod en enorme uitdaging aangeboden gekregen. “Het was even lastig in het eerste begin om mijn Nederlandse bevoegdheden geaccepteerd te krijgen in Zweden.
te gaan en te kijken of dat een goede verandering zou zijn. “Lijkt het hem toch niets kan hij altijd weer terugkomen, dat is hier heel normaal.” Wat ze inmiddels ook als ‘heel normaal’ ervaart is het fenomeen magsjuka, letterlijk maagziek. Dit is een verder ongedefinieerd ziektebeeld en kan alles zijn tussen een onprettig gevoel in de maagstreek tot maaggriep. “Het was op school zo erg met leerkrachten en scholieren die om de haverklap ziek thuis bleven, dat de directie nu een brief heeft laten uitgaan naar allen. Als er iemand in het gezin nu magsjuka is mogen geen van de gezinsleden naar school komen.” Het fenomeen magsjuka kent ook nog andere varianten zijnde ont i halsen (keelpijn) en förskyld (verkouden). Al deze symptomen zijn voldoende om thuis te blijven, zowel van school als werk en sport, en komt voort uit een bijna ziekelijke afkeer om als ‘aansteker’ te worden bestempeld. Een voor Nederlanders onbegrijpelijke en ongewone situatie. Wij zouden het niet in ons hoofd halen om voor zulke wissewasjes thuis te blijven.
'Zo'n officieel vertaalbureau is hartstikke duur' Ik had ze allemaal laten vertalen in het Engels maar dat was niet voldoende, die moesten in het Zweeds. Ik heb dus alleen die bevoegdheden laten vertalen die relevant waren want zo’n officieel vertaalbureau is hartstikke duur, die krijgen betaald per woordje. Maar ze zijn zo blij op deze school dat ze een bevoegd docent hebben, dat ze me hebben aangeboden om ook mijn Zweedse bevoegheid te halen, dat is de enige bevoegheid die ik niet heb.” In de praktijk betekent dit dat Janke kan gaan studeren voor haar bevoegdheid met behoud van tachtig procent van haar loon. “Ja, en er zit dus geen tijdslimiet aan. Ik zou er zomaar vijf jaar over mogen doen. Dan komt er gewoon een vervanger op mijn plek, zoals dat op scholen heel gebruikelijk is.” Janke vertelt over een collega die een jaar ‘onbetaald verlof’ had genomen, om in dat jaar bij een andere werkgever aan de slag
Janke kleedt zich warm aan, want ze moet naar buiten om de honden in de trailer te leggen. “Ze kunnen prima tegen de kou hoor, ik doe het ook meer voor mijn eigen gemoedsrust. Nu hoef ik niet bang te zijn dat een onverlaat met een sneeuwscooter de honden niet ziet liggen of dat wolven even komen buurten.” En weg is ze in de donkere en koude nacht, terwijl de honden haar luidruchtig begroeten. 20
adviezen • Zorg dat je de taal beheerst, zodat je contacten kunt leggen. Daardoor laat je ook zien dat je serieus met de emigratie bezig bent geweest en van plan bent om te blijven. • Janke's motto: 'wees realistisch, blijf dromen'. Zorg voor een realistisch plan maar houdt oog voor mogelijkheden die op je pad komen. • Naar Zweden emigreren vanwege de lage huizenprijzen is de slechtst denkbare reden.
21