WERKboek naar WERK by VanDorp Uitgevers

Marja Paalman

WERK

boek naar

WERK

Interculturele loopbaantraining voor anderstaligen VanDorp Educatief

Werkboek naar werk

Marja Paalman

WERKBOEK NAAR WERK Interculturele loopbaantraining voor anderstaligen

VanDorp Educatief

Over de auteur Marja Paalman werkte ruim 20 jaar in het voortgezet onderwijs als docente Nederlands en Maatschappijleer. Daarnaast heeft zij zo’n 15 jaar ervaring in het vak Nederlands voor anderstaligen. Naast docente NT2 was zij decaan, loopbaantrainer en -coach aan een afdeling NT2 van een Regionaal Opleidingen Centrum. Zij ontwikkelde voor deze afdeling regelmatig lesmateriaal. Sinds 1999 werkt zij als zelfstandig ondernemer, waarbij bovengenoemde ervaring de basis is van haar dienstverlening. Bij uitgeverij VanDorp Educatief is van Marja Paalman ook verschenen: Horen, zien en schrijven. Nederlandse spelling voor anderstaligen.

Werkboek naar werk Marja Paalman Er bestaat ook een docentenhandleiding bij deze methode, te downloaden via vandorp.net Omslag en layout: Bert Huigen Met dank aan Marlon van Halst, assessor aan een ROC Uitgeverij VanDorp Educatief Postbus 42 3956 ZR Leersum www.vandorp.net / info@vandorp.net Kijk voor meer NT2 leermiddelen op vandorp.net

Copyright © 2005/2017 VanDorp Educatief Copyright © 2005/2017 Marja Paalman ISBN 9789077698105 Niets uit deze uitgave mag vermenigvuldigd worden en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie of welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van uitgever en auteur.

Inhoudsopgave Inleiding ..................................................................................................................................... 8 Wat heb je nodig voor de lessen?........................................................................................... 8 Wat verwacht men van jou in de groep? ................................................................................ 8 Wat is belangrijk als je zelfstandig met dit boek werkt?........................................................ 8 Opbouw van de cursus ............................................................................................................... 9 Wat ga je doen bij loopbaantraining?..................................................................................... 9 Voorbereiding........................................................................................................................... 11 Samenwerking...................................................................................................................... 11 Kennismaken............................................................................................................................ 13 Absentie................................................................................................................................ 16 Telefoonlijst ......................................................................................................................... 16 Werkwijze opstellen telefoonlijst......................................................................................... 17 Diplomawaardering.............................................................................................................. 18 Je eigen portfolio.................................................................................................................. 18 Opbouw van de cursus begrijpelijk? .................................................................................... 19 Cultuur, normen en waarden .................................................................................................... 20 Cultuur.................................................................................................................................. 20 Normen................................................................................................................................. 20 Waarden ............................................................................................................................... 20 Groepscultuur ....................................................................................................................... 22 Time management .................................................................................................................... 33 Agenda ................................................................................................................................. 39 Voorbereiding voor een belangrijk gesprek ......................................................................... 39 Werken in Nederland ............................................................................................................... 43 Informatieve gesprekken ...................................................................................................... 43 Waarom werken?.................................................................................................................. 45 Werkcultuur in Nederland; omgangsvormen ........................................................................... 47 Presenteren ........................................................................................................................... 48 Mondeling informatie vragen............................................................................................... 50 Werkcultuur in Nederland; overeenkomsten en verschillen .................................................... 61 Voor jezelf opkomen ............................................................................................................ 61 Anderstaligen op de Nederlandse arbeidsmarkt....................................................................... 66 Oordeel, vooroordeel en voordeel........................................................................................ 66 Hoe is jouw spreekvaardigheid? .......................................................................................... 69 Informatie verzamelen over anderstaligen op de arbeidsmarkt ........................................... 71 Wat doet Emplooi?............................................................................................................... 72 Wie ben ik, wat wil ik en wat kan ik? ...................................................................................... 75 Kwaliteiten en vaardigheden ................................................................................................ 75 5

Dit ben ik!............................................................................................................................. 76 Dit heb ik geleerd!................................................................................................................ 77 Dit heb ik gedaan! ................................................................................................................ 80 Kwaliteiten en vaardigheden .................................................................................................... 86 Kwaliteiten ........................................................................................................................... 86 Vaardigheden ....................................................................................................................... 88 Het persoonsprofiel voor de arbeidsmarkt ............................................................................... 94 Inleiding ............................................................................................................................... 94 Persoonsprofiel..................................................................................................................... 94 Werkomgeving ..................................................................................................................... 98 Mijn voorkeuren; werkplek .................................................................................................. 98 Mijn voorkeuren; werkomgeving......................................................................................... 99 Bedrijfssectoren/voorbeelden beroepen ................................................................................. 102 Wat is een bedrijfssector? .................................................................................................. 102 Eigen profiel....................................................................................................................... 104 Punten om over na te denken ............................................................................................. 110 Mijn profiel ........................................................................................................................ 111 Presentatie bedrijfssector/vakgebied .................................................................................. 113 Bedrijfsbezoeken................................................................................................................ 113 Jouw loopbaanbiografie; jezelf presenteren....................................................................... 116 Evaluatie presentatie .......................................................................................................... 117 Interculturele communicatie................................................................................................... 119 Communicatie .................................................................................................................... 119 Verbale en non-verbale communicatie............................................................................... 120 Hoe communiceer ik?......................................................................................................... 122 Welke boodschap geef ik met mijn kleding? ......................................................................... 127 Oriëntatie op de arbeidsmarkt ................................................................................................ 131 Analyse personeelsadvertenties (vacatures)....................................................................... 131 Voorbeeldvragen voor een informatief telefoongesprek................................................... 132 Functie-inhoud ................................................................................................................... 133 Functie-eisen ...................................................................................................................... 133 Arbeidsvoorwaarden .......................................................................................................... 133 Studie en financiën ................................................................................................................. 135 Een eigen bedrijf opzetten...................................................................................................... 137 Een goede voorbereiding.................................................................................................... 137 Kwaliteiten en vaardigheden van de ondernemer .............................................................. 138 Het UWV ............................................................................................................ 139 Oriënterend gesprek met jouw zoekprofiel ........................................................................ 139 Invul-zoekprofiel................................................................................................................ 139 Nog meer informatie over je beroepskeuze........................................................................ 141 Interviews met beroepsbeoefenaars ................................................................................... 142

Communicatievaardigheden............................................................................................... 147 Het CV (curriculum vitae)..................................................................................................... 152 Wat is een CV?................................................................................................................... 152 Waarvoor dient een CV? .................................................................................................... 152 Het uitzendbureau .............................................................................................................. 157 Bezoek aan uitzendbureaus ................................................................................................ 157 Evaluatieformulier presentatie ........................................................................................... 161 Zoeken op internet.............................................................................................................. 161 Blijven zoeken in de kranten van zaterdag......................................................................... 162 De baan van jouw keuze......................................................................................................... 163 Checklist bij een beroepskeuze .......................................................................................... 163 Actieplan ............................................................................................................................ 165 Voorbeeld actieplan............................................................................................................ 166 Mijn persoonlijke actieplan................................................................................................ 167 Netwerken .............................................................................................................................. 169 Banenmarkten..................................................................................................................... 170 Bedrijvenmarkten ............................................................................................................... 170 Schriftelijk solliciteren ........................................................................................................... 172 Verschillende soorten sollicitatiebrieven ........................................................................... 172 Indeling sollicitatiebrief ..................................................................................................... 173 Voorbeeldzinnen voor een sollicitatiebrief ........................................................................ 175 Het sollicitatieformulier ..................................................................................................... 178 Vragen die volgens de wet niet zijn toegestaan ................................................................. 181 Solliciteren op internet ....................................................................................................... 181 Het sollicitatiegesprek ............................................................................................................ 182 Voorbereiding op het gesprek ............................................................................................ 182 Rollenspel sollicitatiegesprek............................................................................................. 183 Solliciteren op een baan ..................................................................................................... 184 Selectiegesprekken ............................................................................................................. 184 Woordenboekles..................................................................................................................... 186 Adressen en internetsites........................................................................................................ 188 Literatuuroverzicht ................................................................................................................. 190

Loopbaantraining voor anderstaligen Inleiding Je denkt na over je loopbaan. Daarom doe je deze cursus. Misschien heb je dit boek zelf gekozen. Misschien doe je de loopbaantraining in een groep. Maar in elk geval ben je bezig met je toekomst. Misschien weet je al wat je wilt gaan doen. Maar welke stappen moet je dan nemen? Misschien wil je graag aan het werk, maar weet je nog niet wat voor werk. Heb je misschien extra scholing nodig? En als je nog geen betaald werk kan doen, wat kan dan wel? Misschien een stage of vrijwilligerswerk, of een opleiding? Stap voor stap werk je naar je toekomst. Je gaat uitzoeken wat voor jou belangrijk is. Sommige opdrachten doe je alleen. Bij andere opdrachten werk je samen. Je gaat veel zelf regelen. Je gaat informatie inwinnen en afspraken maken. Je bezoekt instellingen en bedrijven. Je oefent met lezen, spreken en schrijven. Je maakt afspraken met jezelf, bijvoorbeeld: volgende week bel ik naar ….. om informatie te vragen over ….. Als je in een groep werkt, help je en stimuleer je elkaar. Je leert van elkaar en van je cursusleider. Als je alleen werkt, vraag dan iemand die goed Nederlands spreekt en schrijft om je te helpen. Jouw enthousiasme en motivatie maken deze loopbaancursus leuk en zinvol.

Wat heb je nodig voor de lessen? • • • • • •

Een Multomap (ringband) A4 formaat A4 (multomap) schrijfpapier, tabbladen en alfabet (voor je persoonlijk woordenboek) Woordenboek Nederlands Kun je niet goed zoeken op alfabetische volgorde? Achterin het boek vind je een woordenboekles. Voor anderstaligen: woordenboek moedertaal/Nederlands en Nederlands/moedertaal Agenda Dossiermap/portfolio

Wat verwacht men van jou in de groep? • • • • •

Belangstelling voor elkaar Respect voor elkaar Openheid en eerlijkheid naar elkaar Dat je elkaar stimuleert Enthousiasme

Wat is belangrijk als je zelfstandig met dit boek werkt? • •

Dat je de teksten begrijpt Dat iemand die goed Nederlands spreekt en schrijft, jou helpt. Want je moet een aantal oefeningen met z’n tweeën doen.

Opbouw van de cursus Wat ga je doen bij loopbaantraining? • • • • • • • • • • • •

Interculturele communicatie: je bekijkt de verschillen tussen de Nederlandse werkcultuur en de werkcultuur in andere landen. Time-management: goed omgaan met je tijd. Je verzamelt informatie over beroepen die bij je passen. Je onderzoekt de Nederlandse arbeidsmarkt. Je onderzoekt de eisen voor bepaalde beroepen. Je bezoekt bedrijven en instellingen. Je leert de weg kennen bij uitzendbureaus, de vacaturebank van het UWV Werkbedrijf (vroegere CWI), de Kamer van Koophandel en Emplooi, het arbeidsbureau van Vluchtelingenwerk Nederland. Je verzamelt informatie over vrijwilligerswerk, stages en werkervaringsplaatsen. Je verzamelt informatie over cursussen en opleidingen. Je onderzoekt wat je kan en wat voor werk je wilt gaan doen. Je maakt een loopbaanstappenplan: stap voor stap naar je doel. Je oefent met solliciteren en je presenteren.

Je zelfvertrouwen wordt groter, want je weet wat je kan. Je weet hoe je je presenteert bij formele gesprekken en sollicitaties.

Wat ga je oefenen voor spreken en schrijven? • • • •

Je oefent formele telefoongesprekken. Je schrijft formele brieven. Je praat met verschillende mensen over hun beroep. Je vraagt telefonisch en schriftelijk informatie bij bedrijven en instellingen.

•

Je maakt je loopbaanbiografie (Wie ben ik, wat kan ik en wat wil ik?); eerst op papier; daarna in een persoonlijke presentatie. Je maakt je persoonsprofiel. (Dit ben ik, dit kan ik en dit wil ik.) Je maakt je CV (= Curriculum Vitae = kort overzicht op papier van je scholing, werkervaring en de dingen waar je goed in bent).

• • • • • •

Je bouwt een netwerk op. (Je vertelt aan kennissen van kennissen wat voor werk je zoekt.) Je oefent gesprekken bij bedrijven of opleidingen over het door jou gekozen beroep. Je schrijft verschillende soorten sollicitatiebrieven; ook via internet. Je oefent sollicitatiegesprekken (voor een stageplaats, een baan of vrijwilligerswerk).

De symbolen bij de opdrachten betekenen het volgende:

☺☺ ☺☺☺☺ ☺

zelfstandige werkopdracht voor in de groep

☻

zelfstandige werkopdracht voor zelfstudie

opdracht voor 2 personen groepsopdracht voor 4 of meer personen

Alle teksten zonder symbool zijn èn voor zelfstudie èn voor groepswerk. Waar hij staat, wordt bedoeld: hij en zij.

“Een goed begin is het halve werk” Voorbereiding Dit hoofdstuk gaat over regels en afspraken met anderen en met jezelf. Als je met dit boek werkt in een groep, lees dan de afspraken onder ☺☺☺☺ of ☺ voor zelfstandig werken in de groep. Als je thuis werkt, lees dan de afspraken onder ☻ of ☺☺ voor samenwerking met een Nederlander die jouw coach wil zijn.

Samenwerking Als je samenwerkt, dan leer je veel van elkaar, maar ook van jezelf. Samen zorg je voor een prettige en leerzame cursus. Je ontdekt steeds meer wie je bent, wat je kan en wat je wilt. Je oefent veel mondeling en schriftelijk. Als je kunt vertellen waar je goed in bent en wat je wilt, heb je meer zelfvertrouwen. Dat geeft rust tijdens gesprekken bij het Centrum voor Werk en Inkomen (CWI), bij uitzendbureaus, voor een sollicitatie, een stage of een opleiding.

Afspraken voor een goede samenwerking Voordat we beginnen met de cursus, maken we afspraken. We gaan elkaar veel over onszelf vertellen. We moeten elkaar dus vertrouwen. We hebben elkaar nodig en we houden rekening met elkaar. Elke stap in dit cursusboek volgt op een vorige stap. Hier volgt een aantal regels. Bespreek ze samen. Misschien wil je er nog regels bij maken. Misschien wil je regels veranderen. Zet de regels in de volgorde die jij het belangrijkst vindt: 1 = het belangrijkst; 2= iets minder belangrijk, 3= nog iets belangrijker, enzovoort. Afspraken voor de groep

☺☺☺☺ (opdracht 1) • • • • •

Alles wat we bespreken vertellen we niet aan anderen. Vragen is nooit dom. Respecteer elkaar. Luister naar elkaar, help elkaar, stimuleer elkaar. Zorg voor een goede sfeer. Houd je aan de afgesproken tijd.

• • • •

Maak afspraken met de dokter of tandarts buiten cursustijd. Als je ziek bent, meld dat dan bij de cursusleider. Als een les niet doorgaat, bel dan de cursist na jou op de telefoonlijst (zie pagina 16) Maak de opdrachten voor de afgesproken datum af.

Andere afspraken voor de groep: •

……………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………..

•

Afspraken bij zelfstandig werken

☻ (opdracht 2) • • •

• • •

Bepaal voor jezelf hoeveel uur per week je aan de cursus gaat besteden. Houd je aan deze afspraak met jezelf. Vraag iemand die goed Nederlands spreekt en schrijft of hij/zij jouw coach wil zijn. Hij/zij kan je werk dan corrigeren en samen met jou de spreekoefeningen doen. Spreek minstens één keer per week af met je coach. Spreek alleen Nederlands. Bij dit symbool ☺☺ doe je de opdracht met je Nederlandse coach. Vragen is nooit dom.

Schrijf hieronder de afspraken met je Nederlandse coach •

……………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………..

•

“Ik wil me graag even voorstellen.” Kennismaken Voorstellen ☺☺☺☺ (opdracht 3)

Daar zitten jullie dan bij elkaar. Misschien kennen sommige mensen elkaar al. Misschien is iedereen nieuw voor elkaar. In elk geval ga je over jezelf vertellen. Eerst vertelt de cursusleider iets over zichzelf. Daarna komt cursist één en vertelt iets over zichzelf. Hij schrijft zijn naam en telefoonnummer op het bord. Daarna komt cursist twee, enzovoort. Iedereen noteert alle namen en telefoonnummers van de andere cursisten op de telefoonlijst op pagina 16.

Spreekopdracht kennismaken

☺☺☺☺(opdracht 4)

Elke cursist presenteert zich. Je hebt 10 minuten voorbereiding. Maak gebruik van de onderstaande voorbeeldvragen. Je kunt de voorbeeldzinnen op de volgende bladzijde gebruiken.

☻ (opdracht 5)

Oefenen met een cassetterecorder/voicerecorder op je telefoon

Presenteer jezelf. Je kunt onderstaande voorbeeldvragen gebruiken. Op de volgende pagina vind je voorbeeldzinnen. Spreek je tekst in op de cassetterecorder, spoel terug en luister naar je stem. Doe dit net zo lang tot je tevreden bent.

☺☺ (opdracht 6)

Vraag je coach om naar je presentatie te luisteren.

Voorbeeldvragen voor je persoonlijke presentatie • • • • •

Wat zijn je voornaam en achternaam. Uit welk land kom je? Wat voor opleiding heb je gedaan? Heb je gewerkt in jouw land? Zo ja, wat is je beroep? 13

• • • • • •

Bij wat voor bedrijf heb je gewerkt in jouw land? Vertel iets over je privé-situatie. Sinds wanneer woon je in Nederland? Wat voor cursus(sen) of opleiding heb je gedaan in Nederland? Wat voor cursus of opleiding doe je nu in Nederland? Ben je werkloos? Zo ja, sinds wanneer?

• • • • •

Heb je (tijdelijk) werk (gehad)? Wat zijn je hobby’s? Houd je van sport? Ben je lid van een (sport)club of vereniging? Waar ben je goed in? Dat kan van alles zijn: koken, met mensen omgaan, taal, mensen verzorgen, administratie, dingen regelen, ….. Waarom doe je de loopbaantraining? Wat wil je bereiken met de loopbaantraining?

• •

Je kunt gebruik maken van de volgende voorbeeldzinnen. Voorbeeldzinnen bij spreekopdracht “kennismaken” •

Ik ben ……………………….. (voornaam) ……………………………… (achternaam).

•

Ik kom uit ……………………….. (land van herkomst).

•

Mijn scholing is ………….. (basisschool, middelbare school, beroepsopleiding, universiteit).

•

In mijn land was ik aan het studeren voor ………………..

•

In mijn land werkte ik als ………………….. (beroep) bij …………… (bedrijf).

•

Ik heb nooit een beroep gehad.

•

Ik ben getrouwd. Ik heb …. kinderen.

•

Ik woon bij mijn ouders/verzorgers.

•

Ik woon alleen.

•

Ik woon samen met …… .

•

Ik woon sinds ……………… (datum/jaartal) in Nederland.

•

Ik heb in Nederland de cursus/opleiding ……………… gedaan.

•

Ik doe nu de cursus/opleiding ……………

•

Sinds …….. (datum/jaartal) ben ik werkloos.

•

Ik werk in Nederland als ……………. (beroep) bij ………………… (bedrijf).

•

Ik heb in Nederland gewerkt als ………….. (beroep) bij ………………. (bedrijf).

•

Mijn hobby’s zijn: ………………… (lezen, t.v. kijken, tuinieren, wandelen, naar de film

gaan, lekker eten koken voor vrienden, schilderen, tekenen, fotograferen, vissen, ……….....) •

Mijn favoriete sport is ……… (voetbal, tennis, handbal, hockey, schaatsen, boksen,...).

•

Ik ben lid van een ……………. club.

•

Ik ben goed in ………………

•

Ik doe de loopbaantraining, omdat ………………………..

•

Voor mij is het doel van de cursus ……………………………….

“U spreekt met ………” Absentie ☺☺☺☺ (opdracht 7)

Als je niet naar de cursus kunt komen, bel dan even op. Vraag aan je cursusleider naar welk nummer je moet bellen. Als de les niet doorgaat, moet jij dat weten. Hieronder vind je een telefoonlijst. Noteer hier de namen en telefoonnummers van de cursusleider en/of van de administratie en alle cursisten. Bewaar de telefoonlijst in je agenda.

Telefoonlijst Naam van de cursusleider:

..................................................

Telefoonnummer van de cursusleider:

..................................................

Naam van de school of het instituut:

..................................................

Telefoonnummer van de administratie:

..................................................

Voornaam

Achternaam

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.

Telefoonnummer

Werkwijze opstellen telefoonlijst De cursusleider belt naar de cursist bovenaan de lijst. Hij/zij belt de cursist na hem/haar op de lijst, enzovoort. Als de cursist na jou niet thuis is, bel dan de volgende op de lijst en probeer het een tijdje later nog eens. We gaan dit even oefenen. We doen alsof we elkaar gaan bellen. We oefenen alsof de situatie echt is. Dit doen we in een rollenspel. Een rollenspel is dus een soort toneelstukje voor twee of meer personen om te oefenen. Lees altijd eerst goed de situatie. Je weet dan wat je moet doen of zeggen.

Oefenen met de telefoonlijst

☺☺ en ☺☺☺☺ (opdracht 8) Telefoongesprek De les gaat niet door.

Situatie: De cursusleider is ziek. Hij/zij belt cursist 1 op en zegt dat de les niet doorgaat. Jullie kunnen wel werken in het Open Leer Centrum. Cursist 1 belt naar cursist 2. Cursist 2 neemt op. Cursist 2: Met Ali Hassan Cursist 1: Dag, je spreekt met Maria Rivera. De loopbaantraining gaat niet door, want de cursusleider is ziek. We kunnen wel werken in het Open Leer Centrum. Wil jij dit doorgeven aan de volgende cursist op de lijst? Cursist 2: Ja, dat zal ik doen. Bedankt voor je telefoontje. Daarna belt cursist 2 naar cursist 3, enzovoort.

“Wat heb ik aan mijn buitenlandse diploma in Nederland?” Diplomawaardering Wat is diplomawaardering? Heb je een diploma uit jouw land? Laat dan uitzoeken wat de waarde van je diploma is in Nederland. Dat kan belangrijk zijn voor een opleiding of een sollicitatie. De IDW (Internationale Diploma Waardering) beschrijft de waarde van alle buitenlandse diploma’s in Nederland. Zo’n diplomawaardering duurt minimaal 4 weken. Daarom is het goed om dit nu al te regelen.

Adressen voor diplomawaardering Je kunt diplomawaardering op twee manieren doen: 1. Via het UWV Werkbedrijf bij jou in de buurt. Je moet je eerst inschrijven als werkzoekende. Het is dan gratis. 2. Rechtstreeks bij het Informatiecentrum Diploma Waardering, Postbus 7338, 2701 AH, Zoetermeer, tel. 079-3217930 of via internet: www.idw.nl. Hier vind je alle informatie.

Je eigen portfolio Vanaf nu ga je een portfolio aanleggen. Een portfolio is een map, waarin je alle belangrijke informatie verzamelt. Je bewaart hierin: • • • • • • •

Formele brieven (Je kunt ze later als voorbeeld gebruiken) Kopieën van je diploma (‘s) Kopieën van je certificaten Nederlands Kopieën van je diplomawaardering Belangrijke adressen, telefoonnummers en e-mailadressen Verslagen van interviews en bedrijfsbezoeken Je loopbaanbiografie

• • • • • • • •

Overzicht van je scholing Overzicht van je werkervaring Je CV Je actieplan (wat ga ik wanneer doen?) Voorbeelden van formele brieven Voorbeelden van sollicitatiebrieven Informatie over cursussen en/of opleidingen Eventuele stageverslagen

Tijdens deze cursus wordt je map steeds dikker. Zo heb je alle belangrijke dingen bij elkaar. Handig als je een gesprek hebt bij een opleiding, bedrijf of stage! Met je portfolio laat je zien wat je gedaan hebt en wat je kan. Als je nog geen map hebt, koop er dan snel één. Werk je in een groep? Bespreek dan met de cursusleider wie het dossier bewaart tijdens de cursus.

Opbouw van de cursus begrijpelijk? Ga eens terug naar de inhoudsopgave van het boek. Krijg je al een beeld van deze loopbaantraining? Zijn er woorden die je niet kent? Zoek ze dan op in het woordenboek. Heb je nog geen woordenboek? Koop het dan snel. Je hebt het nodig bij de lessen. Weet je niet zo goed hoe je op alfabetische volgorde zoekt? Doe dan eerst de woordenboekles achterin het boek. Noteer belangrijke woorden in je persoonlijk woordenboek (alfabet in je ringband).

☺☺☺☺ en ☻(opdracht 9)

Heb je vragen voor de cursusleider/coach? Schrijf ze hieronder op. Vragen voor de cursusleider/coach: 1 ………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………... 2 ………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………... 3 …………………………………………………………………………………………….…... …………………………………………………………………………………………………...

“Soms begrijp ik die Nederlanders niet.” Cultuur, normen en waarden Wat is cultuur nou eigenlijk? En wat verstaan we onder normen en waarden?

Cultuur De cultuur in een groep is de manier waarop mensen met elkaar omgaan. Dus: Hoe je de dingen zegt en hoe je je gedraagt. Blader nog eens terug naar het begin van de les. Daarin hebben we afspraken voor samenwerking gemaakt: regels voor de groep. Jullie hebben besproken wat jullie héél belangrijk en niet belangrijk vinden. Je hebt die regels de waarde van 1 t/m 10 gegeven. Misschien heeft niet iedereen dezelfde waarde gegeven aan de verschillende regels.

Normen De regels zijn de normen. De normen zorgen ervoor dat de cursus prettig verloopt. Het woord norm vind je terug in normaal. Elke cultuur heeft zijn eigen normen, dus wat in die cultuur normaal is.

Waarden Hoe belangrijk je bepaalde normen vindt, zijn de waarden. Bijvoorbeeld de cijfers 1 t/m 10 die je aan de groepsregels hebt gegeven. Elk land kun je zien als een heel grote groep met een eigen cultuur, met eigen regels en afspraken. Elk land, dus elke cultuur, kent zijn eigen normen en waarden. Lees de volgende teksten over cultuur, normen en waarden. Husseyn: “In mijn land toon je respect voor de docent. Dat vinden wij belangrijk. Als de docent iets aan een cursist vraagt, dan staat de cursist op. Toen ik pas op de cursus Nederlands was, stond ik ook op voor de docent. Iedereen keek me verbaasd aan. Snel ging ik weer zitten. Ik schaamde me een beetje”.

Rachida: “Nederlandse meisjes mogen alles wat jongens ook mogen. Mijn ouders zouden zich dood schamen als ik met een vreemde jongen uitging. In mijn land vinden ze dat niet netjes voor een meisje”.

Henk: “Gistermiddag zat ik in de trein naar Amsterdam. “Lekker rustig met een krantje”, dacht ik. Bij de volgende halte kwam een jongen van een jaar of achttien binnen. Hij ging languit zitten met zijn vieze schoenen op de bank. Ik wilde hem vragen of hij dat thuis ook deed, maar ik slikte mijn woorden in. De jongen pakte zijn mobiel en ging bellen: “Met Arnold, hoi, bla, bla, bla, bla, bla”. Misschien was de persoon aan de andere kant van de lijn doof. Zo hard praatte Arnold. Mijn krantje lezen lukte niet meer. Toen hij uitgebeld was, probeerde ik verder te lezen. Maar nu pakte Arnold een blikje cola uit zijn tas. Hij dronk het leeg, en gooide het toen op de grond. Ik ergerde me kapot. “Zeg ik er nu wèl wat van of niet?, dacht ik steeds. Ik hield mijn mond. Eigenlijk wel laf, maar ik heb geen zin in problemen.”

☻ en ☺ (opdracht 10)

Vragen over de uitspraken van Husseyn, Rachida en Henk. 1. Wat zijn de normen in de cultuur van Husseyn? …………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………... En welke waarde geeft hij daaraan? …………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………... 2. Wat zijn de normen in de Nederlandse cultuur volgens Rachida? …………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………... Wat vinden Rachida’s ouders daarvan? (hun waarde) …………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………... Wat zijn de normen in Rachida’s cultuur? …………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………...

3. Wat zijn de normen in de Nederlandse cultuur volgens Henk? ………………………………………………………………………………………...… …………………………………………………………………………………………... Welke waarden geeft Henk daaraan? …………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………... Welke waarden geeft Arnold daaraan? …………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………... Al dit soort regels leer je vanaf je geboorte. Je ouders leren je hun normen en waarden. Dus: Hoe het hoort en wat zij belangrijk vinden. Elke groep heeft zijn eigen normen en waarden. In de ene groep ga je anders met elkaar om dan in de andere groep. Denk aan je familie, je vriendengroep, een afdeling van een bedrijf, het elftal van een voetbalclub of de groepsbijeenkomsten in het buurthuis, de maatschappij.

Groepscultuur ☻ en ☺☺☺☺ (opdracht 11)

Geef de verschillen aan tussen de volgende groepen:

Familie en vrienden •

Wat doe je anders bij je familie dan bij je vrienden? ……………………………………… ………………………………………………………………………………………………

•

Wat bespreek je wel met je familie, maar niet met je vrienden, of andersom? ……………. ……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………….…...

•

Bij wie voel je je vrijer, bij je familie of vrienden? ………………………………………... Waarom?…………………………………………………………………………………….

De administratie van een bedrijf en het elftal van een voetbalclub •

Hoe gaan de collega’s van de administratie met elkaar om, denk je? ……………………………………………………………………………………………… Geef een paar voorbeelden. ………………………………………………………………... ………………………………………………………………………………………………

•

Hoe gaan de voetballers met elkaar om, denk je? …………………………………………. ……………………………………………………………………………………………… Geef een paar voorbeelden ……………………….………………………………………... ………………………………………………………………………………………………

•

Bedenk zelf nog een paar voorbeelden van gedrag in bepaalde groepen. …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... ………………………………………………………………………………………………

☺☺☺☺ en ☺☺ (opdracht 12) • • • •

Bespreek je uitkomsten met elkaar. Zijn de antwoorden van de ander(en) anders? Wat valt je op? Bespreek de verschillen met elkaar. Kun je aangeven waar die verschillen vandaan komen?

Normen en waarden in jouw land en in Nederland

☻ en ☺ (opdracht 13)

Hieronder vind je tien voorbeelden van normen en waarden in de Nederlandse cultuur. Hoe zijn die in jouw cultuur? Schrijf dat ernaast. Bedenk nog 5 normen en waarden in jouw cultuur. Gelden deze regels ook voor Nederlanders, denk je? Denk aan: trouwen of samenwonen, opvoeding, huisdieren (honden, katten), familie, gastvrijheid, beleefd en onbeleefd gedrag, rolverdeling tussen man en vrouw.

Normen en waarden in mijn cultuur

Normen en waarden in de Nederlandse cultuur 1. Tegen mensen die je niet kent, zeg je u Tegen kinderen zeg je jij. 2. Met volle mond praten is onbeleefd. 3. Als je met iemand spreekt, dan kijk je hem/haar aan. 4. Je komt op tijd bij een afspraak. 5. Als je ja zegt, dan bedoel je ja. 6. Als je iemand iets vervelends moet vertellen, dan doe je dat meteen. Je praat niet eerst over leuke dingen. 7. Problemen met je collega bespreek je met je collega. Als je de problemen echt niet samen kunt oplossen, ga je naar je baas. 8. Als je bij Nederlanders op bezoek wilt gaan, moet je meestal een afspraak maken. 9. Vele Nederlanders spreken hun familie alleen met verjaardagen. 10. De meeste Nederlanders gaan niet naar de kerk.

Noteer hier nog vijf normen en waarden van jouw cultuur 1. 2. 3. 4. 5.

☺☺☺☺ (opdracht 14)

Maak een groepje van 4 personen uit verschillende culturen. Bespreek jouw lijst van normen en waarden met de andere drie cursisten. Je hebt dus 3x een gesprek.

☺☺ (opdracht 15)

Bespreek je lijst van normen en waarden met je Nederlandse coach.

☺ en ☻ (opdracht 16)

Beantwoord de volgende vragen. •

Welke normen en waarden zijn in jouw cultuur anders? …………………………………. ……………………………………………………………………………………………... ………………………………………………………………………………………………

•

Hoe komt dat, denk je? …………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………....

•

Wat gebeurt er als je je niet aan de normen en waarden houdt? ………………………….. ………………………………………………………………………………………………

•

Hoe reageren anderen dan? ………………………………………………………………... ……………………………………………………………….……………………………...

•

Wat zijn de voordelen als je je aan de regels van je omgeving houdt?…………………….. ……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………

•

Zijn er ook nadelen? Zo ja, wat zijn dan de nadelen? ……………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………… Zo nee, waarom zijn er geen nadelen? ……………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………

•

Noteer bij de bovenstaande normen met een waarde van 1 (heel belangrijk) tot 15 (het minst belangrijk) hoe belangrijk deze zijn in jouw cultuur.

☺☺☺☺ en ☺☺ (opdracht 17)

Bespreek jullie antwoorden en vergelijk ze met elkaar. •

Wat zijn de resultaten? …………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………….

•

Wat zijn de belangrijkste verschillen? …………………………………………………… …………………………………………………………………………………………….

•

Wat verbaast jou het meest? ……………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………..

•

Welke Nederlandse normen en waarden vind je positief?………………………………… ……………………………………………………………………………………………..

•

Welke Nederlandse normen en waarden vind je negatief?………………………………... ……………………………………………………………………………………………...

Normen en waarden bij de opvoeding Lees de volgende tekst. Leuk: wijze kinderen Nederlanders vinden het leuk als kinderen “volwassen” opmerkingen maken. Die kinderen zijn dan groot en wijs. Die redden het later wel in de wereld. Ze kunnen goed voor zichzelf opkomen. Ook in televisiereclames zie je wijze kinderen. Toch mogen kinderen niet alles zeggen. Maar kinderen kennen vaak het verschil niet tussen wat wèl en wat niet mag.

☻ en ☺ (opdracht 18)

Beantwoord de vragen die voor jou van toepassing zijn.

Normen en waarden in het gezin Vragen voor jongeren •

Heb je strenge ouders/verzorgers? …………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………..

Wanneer zijn ze wel streng en wanneer niet? ………………………….………………....... ……………………………………………………………………………………………… •

Zijn jouw ouders/verzorgers strenger dan de ouders van je vrienden? …………………..... Geef een paar voorbeelden. …………………………………………….………………….. ……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………

•

Voor wie zijn jouw ouders/verzorgers strenger? Voor jongens of voor meisjes? ………………………………………………………………………………………………

•

Waarom wel/niet? ………………………………………………………………………………………………. Geef een paar voorbeelden. …………………………………………………………..…...... ……………………………………………………………………………………………….

•

Wat zijn de drie belangrijkste huisregels van jouw ouders/verzorgers? ………………….... ……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………

•

Welke normen en waarden vinden jouw ouders/verzorgers belangrijk? ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… Waarom vinden ze die belangrijk? ………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………..

•

Mag je van je ouders/verzorgers uitgaan met vrienden of vriendinnen?…………………… Waarom wel/niet? …………………………………………………………………….……. ………………………………………………………………………………………………

•

Wie moet volgens jou het meest in de huishouding doen, een vrouw of een man? ……………………………………………………………………………………………...

Waarom vind je dat? ………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………… •

Als je later zelf kinderen hebt, wat ga je dan anders doen dan je ouders/verzorgers?

………………………………………………………………………………………………. Vragen voor ouders/verzorgers •

Ben je een strenge vader/moeder/verzorger?………………………………………………. Wanneer ben je wel streng en wanneer niet? ……………………………………………… ………………………………………………………………………………………………

•

Ben je strenger dan jouw ouders/verzorgers of minder streng?…..………………………... ……………………………………………………………………………………………… Waarmee ben je strenger dan je ouders? …………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………… Waarmee ben je minder streng dan je ouders? …………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………

•

Ben je strenger voor dochters of voor zonen? ………………………………………….…. ……………………………………………………………………………………………… Waarom wel / niet? ….………………………………………………..……………………. Geef een paar voorbeelden ………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………

•

Wat zijn jouw belangrijkste drie huisregels voor je kinderen? ….……………………….... ……………………………………………………………………………….……………... ………………………………………………………………………………………………

•

Welke normen en waarden vind je belangrijk voor je kinderen?…………………………... …………………………………………………………………………….………………... ……………………………………………………………………………………………… Waarom vind je die belangrijk? …………………………………………………………… 28

……………………………………………………………………………………………... •

Wie moet het meest in de huishouding doen, een vrouw of een man?…………………….. ……………………………………………………………………………………………… Waarom vind je dat? ………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………

•

Mogen je kinderen uitgaan met vrienden of vriendinnen? ………………………………… Waarom wel/niet? ………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………

Normen en waarden bij opleiding en werk •

Hoe belangrijk vind je het om te werken? ………………………….……………………… Waarom vind je dat?………………………………………………………………………... …………………………………………………………………….………………………..

•

Vind je een goede opleiding belangrijk? …………………………………………………... Waarom?……….…..………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………

•

Wat voor werk vind je leuk om te doen? …………………………………………………... ………………………………………………………………………………………………

•

Praat je met je familie, ouders of kinderen over opleiding en werk? ……………………... ……………………………………………………………………………………………… Wat vinden zij daarvan? ……………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………

•

Als je gewerkt hebt, wil je in Nederland hetzelfde werk doen als in jouw land? Waarom wel/niet? ………………………………………………………………………….

•

Wil je hulp bij het zoeken naar werk of een opleiding? …………........................................ ……………………………………………………………………………………………… Zo nee, waarom niet? ……………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… Zo ja, aan wat voor soort hulp denk je dan? ……………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………

☺☺☺☺ en ☺☺ (opdracht 18)

Bespreek samen je antwoorden. Wat valt je op? Op welke punten verschillen jullie van mening?

Normen en waarden bij familie en relaties Lees de volgende tekst. Bij Nederlanders is de familie niet zo belangrijk als bij ons. Veel Nederlanders vinden de familie niet zo belangrijk. Grootouders, ooms en tantes zijn minder belangrijk in hun leven. In Nederland is het gezin belangrijk, niet de familie. Vaak vinden Nederlanders hun vrienden en kennissen belangrijker dan hun familie. Nederlanders vragen waarschijnlijk niet vaak naar je familie. Ze vragen dat ook niet aan andere Nederlanders. Ouders willen meestal niet bij hun kinderen in huis wonen. De ouders willen dat hun kinderen hun eigen leven leiden. Gehandicapte kinderen wonen soms in een tehuis. Oude mensen die niet meer voor zichzelf kunnen zorgen, gaan naar een verpleeghuis, als het voor de familie te zwaar wordt. Dat vinden Nederlanders een goede en menselijke oplossing; er wordt goed voor ze gezorgd.

☻ en ☺ (opdracht 20)

Beantwoord de volgende vragen: •

Vind jij dat oude mensen bij hun kinderen moeten wonen? ……………………………………………………………………………………………… Waarom wel/niet? ...………………………………………………………………………... Wat zijn de voordelen? …………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………

Wat zijn de nadelen? ………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………… •

Hoe belangrijk is je familie voor jou? ……………………………………………………... Waarom?……………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………

•

Hoe belangrijk zijn je vrienden voor je? …………….…………………………………….. Waarom? …………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………

•

Wat is volgens jou het verschil tussen vrienden en kennissen?……………………………. ……………………………………………………………………………………………… Moeten je vrienden hetzelfde opleidingsniveau en dezelfde interesses hebben als jij of juist niet? …………………………………………………………………………………... Waarom wel/niet? ………………………………………………………………………….

•

Ga je anders om met mannen dan met vrouwen? …………………………………………. Geef een paar voorbeelden. ………………………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………

☺☺☺☺ en ☺☺ (opdracht 21) Bespreek je antwoorden met elkaar. Lees de volgende tekst.

Samenwonen Sinds ongeveer twintig jaar is het in Nederland normaal om vóór het huwelijk samen te wonen. Ouders vinden het ook vaak goed dat hun kinderen een vriend(in) bij zich thuis laten slapen. Rond 1960 was dat in Nederland nog onmogelijk. Men vond dat een grote schande. Een meisje dat in die tijd ongetrouwd een kind kreeg, moest meteen trouwen. Het was een schande voor de hele familie. Tegenwoordig trouwen steeds minder mensen als er een kind komt. De normen veranderen op dit gebied snel.

☻ en ☺ (opdracht 21)

Beantwoord de volgende vragen: •

Wat vind je van die veranderde normen? …………………………………………………... ……………………………………………………………………………………………….

•

Vind je het wel/niet goed dat mensen ongetrouwd samenwonen? ………………………… ………………………………………………………………………………………………. Waarom wel/niet? ………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………….

•

Vind je het wel/niet goed dat mensen kinderen krijgen zonder te trouwen? ………………. ………………………………………………………………………………………………. Waarom wel/niet? ………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………….

☺☺☺☺ en ☺☺ (opdracht 22) Bespreek je antwoorden met elkaar.