Rotterdamse Kunst & Cultuur Krant herfsteditie

SEPTEMBER & OKTOBER 2018

24 - 28

GRATIS!

oktobe

r

TAAL • BOEKEN • FESTIVALS • ZEELAND • FILM • GESCHIEDENIS • MUZIEK • DUURZAAMHEID • CULTUUR IN DEZE E

DITIE

DOE MEE! Verhalen wedstrijd

• Beeth oven in Kraling • Wildlife en Film Fe s ti val Rott • Derek erdam Otte ov er Rotte • Agend rdam a De Be zetting Speelt • Cultuu r op Schouw en-Duiv eland • Breda Photo

WIJ WAREN ERBIJ

Uitgeverij 11

VEELZIJDIG & INFORMATIEF

2

LIEFDE

MIJN ROTTERDAM Hij is stadsdichter van Rotterdam, geeft zijn eigen dichtbundels uit en doet van alles om jongeren te inspireren op het gebied van taal. Op de Hogeschool Rotterdam introduceerde hij het keuzevak Spoken Word en in de Rotterdamse Schouwburg organiseert hij Paginagroots, een podium voor jonge woordkunstenaars. Hij schreef de dichtbundels Regelgeving en TOFLOF en zijn woorden sieren de vertrek- en ankomsthal van Rotterdam The Hague Airport.

Derek Otte (1988) is een enthousiaste woordkunstenaar die zijn eigen pad kiest in het leven. Wij spraken met hem over Rotterdam, stotteren en zijn plannen voor volgend jaar...

Derek Otte

Op 8 november om 20.30 uur neemt Derek Otte officieel afscheid van zijn functie als Stadsdichter in de Bibliotheek met een overzicht van alles wat hij de afgelopen twee jaar in woord en daad gedaan heeft. derekotte.nl • @derek.otte • #woordenzijndaden • uitgeverijrorschach.nl

Foto Hans Reitzema

© Ik

schreef nooit op de lijntjes, alsof ik ergens wist als kind, dat wat echt telt in het leven, tussen de regels door begint...

HOE WORD JE STADSDICHTER?

met neefjes en buurtgenootjes in

vol twijfels. Maar bij het applaus wist

spoken word. Nu - als docent - voel ik

‘Ik ben heel trots op Rotterdam. De

‘Nou, dat was een hele eer! Ik werd

Oud-Mathhenesse, in Sparta tenue...

ik: dit is wat ik wil! Ik had mijn pad ge-

me wel thuis in het onderwijs. Ik vind

stad heeft grote stappen gezet. Er ge-

totaal onverwacht gebeld of ik het

Het leuke is dat ik nu weer in diezelf-

vonden.’

het super gaaf om jongeren te inspi-

beurt veel in de wijken in samenwer-

wilde doen... Het duurde een week

de buurt woon, in de flat waar mijn

reren op het gebied van taal.’

king met de bewoners. Meer groen,

voor het echt tot me doordrong. Ik

grootouders vroeger woonden vlak-

HOE GING HET TOEN MET DAT STOTTEREN?

mocht het twee maanden aan nie-

bij het Kasteel van Sparta. Uiteraard

‘Dat was mijn grootste onzekerheid.

DOOR WELKE DICHTERS BEN JIJ ZELF GEÏNP-

meer kansen voor ondernemers. Een

mand vertellen. De moeilijkste maan-

ben ik nog steeds fan.’

Daarom ging ik super nerveus, half

SIREERD?

wijk als Middelland bijvoorbeeld, zie

over mijn nek naar het podium toe!

‘Toon Hermans! Liggen in het gras, dat

je echt opbloeien. Gevoelsmatig is

den van mijn leven! Toen het bekend

meer speelplekken voor kinderen,

werd, kreeg ik veel toffe reacties en

WAS JE ALS KIND AL GEINTERESSERD IN

Door stotteren krijg je een negatie-

boek kreeg ik van mijn vader. Mijn opa

het ook veiliger geworden. Tegelijker-

felicitaties. Nog steeds voel ik me

SCHRIJVEN EN DICHTEN?

ve spreekervaring. Je maakt zoveel

en oma hadden ook tegelwijsheden

tijd moeten we oppassen dat we niet

heel erg gedragen door de stad.’

‘Van jongs af aan was ik dol op lezen

mee, mensen die in de lach schieten

van Toon aan de muur. Ik verzamel

alle rauwe randjes wegpoetsen. Een

en schrijven. Spreken ging toen niet

of goedbedoeld je zinnen afmaken...

die nu ook. En Deelder natuurlijk, een

uitdaging is om alle lagen in de stad

WAT HOUDT STADSDICHTER ZIJN IN?

zo makkelijk. Ik heb jaren gestotterd.

Ik heb jaren logopedie gehad en

spoken word-artiest avant la lettre! En

te houden en de groeiende ongelijk-

‘Het is vooral een reflecterende rol.

Schrijven was een mooie uitlaatklep.

soms ging het even wat beter, maar

Frans Vogel en Stef Bos... Zijn boek

heid tegen te gaan.’

Als Stadsdichter schrijf je minimaal

Ik denk dat ik één van de weinige jon-

het kwam altijd weer terug. Als tie-

Mijn onmacht woont in woorden is

zes gedichten per jaar over de stad

gens was met een dagboek! In de 5e

ner werd ik steeds stiller. Ik accep-

prachtig! Ik lees van alles. Naast mijn

WAT ZIJN JOUW LIEVELINGSPLEKKEN IN DE

en haar gebeurtenissen. Je mag geen

klas moesten we een verhaal schrij-

teerde het. Ik las veel en luisterde

bed liggen op het moment bundels

STAD?

politiek standpunt innemen. Dat was

ven. Mijn opa was toen net overleden.

naar rap. Maar ik leerde ook steeds

van Vinkenoog en Vaandrager.’

‘Alles telt! Ik ben dol op de skyline, op

soms best op mijn lip bijten. Als ik

Hij was mijn beste vriend dus het was

sneller

aan een kant sta, dan is het aan die

een heftige gebeurtenis. Ik heb er

stotterwoorden vervangen door an-

JE HEBT ZELF OOK EEN UITGEVERIJ. HOE DAT

te Marconitorens, als ik die zie word

van de ‘gewone Rotterdammers’.

een fictief verhaal van gemaakt: het

dere woorden, moeilijke woorden

ZO?

ik helemaal gelukkig. Favoriet is ook

Rotterdammers die in de volle tram

ging over mij, maar ook weer niet. Ik

verplaatsten naar het midden van de

‘In 2015 was de dichtbundel TOFLOF

een uitspan in de Nesserdijk achter

staan in het spitsuur en doorgaans

ontdekte dat ik het leuk vond om te

zin... Ik heb mezelf allerlei trucs aan-

klaar. Ik heb wat gesprekken gehad

de Esch, je hebt daar geweldig uit-

geen koophuis hebben in het cen-

doen. Van de docent hoorde ik dat ik

geleerd.’

met uitgevers, maar het voelde ner-

zicht op de Maas. En de SS Rotter-

trum, zeg maar.’

er ook goed in was.’

gens helemaal goed. Samen met een

dam vind ik super vet! Ik heb daar in

JE HEBT VAN JE ZWAKTE JE KRACHT GE-

vriend - Manu van Kersbergen - ben

de balzaal mijn tweede bundel gepre-

HEEFT JE TIJD ALS STADSDICHTER JE KIJK OP

DE SCHRIJVER WAS GEBOREN...

MAAKT!

ik toen Uitgeverij Rorschach begon-

senteerd. Natuurlijk ben ik de drukte

DE STAD VERANDERD?

‘Ik wilde altijd al schrijven. Voor en

‘Zo zou je het kunnen zeggen. Ik heb

nen. We geven onze eigen boeken uit

van de stad wel eens zat, dan ga ik

‘Enorm! Ik woon hier al bijna mijn

na school, ik was altijd met woorden

er soms nog wel last van. Als ik veel

en ook van andere mensen. Mooie

een weekendje weg. Maar als je me

hele leven en dacht de stad te ken-

bezig. Maar mijn ouders zagen het

stress heb, kom ik moeilijker uit mijn

boeken waarin de woordkunst voor-

vraagt waar ik oud wil worden, dan

nen. Maar ik heb heel veel nieuwe

meer als iets ‘voor erbij’. Mijn moeder

woorden. Stotteren is nu een eerste

op staat. We zijn klein en bescheiden,

zeg ik volmondig: Rotterdam!’

gezichten van de stad gezien en ben

zei altijd: ‘Je hebt hersens gekregen

indicatie dat ik mezelf voorbij ren.’

maar het is leuk om te doen en het

vooral geraakt door de mensen die

die moet je gebruiken.’ Dus ging ik na

zich met hart en ziel inzetten voor

de middelbare school Rechten stu-

JE GEEFT OOK LES AAN DE HOGE SCHOOL. HOE

Rotterdam. Ik heb veel respect voor

deren. Totaal niet mijn ding. Na vier

IS HET OM VOOR DE KLAS TE STAAN?

NIET LULLEN MAAR POETSEN. IS DAT OP JOU

‘In januari zwaai ik af. Ik ga dan eerst

alle vrijwilligers, mantelzorgers, men-

jaar besloot ik te stoppen. Ik maakte

‘Super leuk. Een paar jaar geleden

VAN TOEPASSING?

op vakantie! De afgelopen jaren wa-

sen in de zorg en het onderwijs... Zij

een deal met mijn moeder, het werd

vroegen ze of ik een hoorcollege

‘Ik ben ermee opgevoed. Hard wer-

ren ontzettend druk en vol. Daarna

zijn het hart van de stad.’

communicatie op de Hoge School. In

Storytelling wilde geven. Inmiddels

ken en niet klagen. Maar ook oog

ga ik me storten op mijn werk met

die periode begon ik hier en daar op-

is het een keuzevak in vier blokken

hebben voor de ander. Mijn ouders

jongeren. Ik vind het heel belangrijk

BEN JE IN ROTTERDAM GEBOREN?

tredens te geven, spoken word, open

per jaar. Het grappige is dat ik zelf

hebben altijd benadrukt dat je je ver-

om de liefde voor taal over te bren-

‘Ik ben geboren in het Van Dam Zie-

podia, dat soort dingen.’

in 2013 als student ben weggegaan

houdt tot anderen in het leven. In

gen. Ook werk ik aan een voorstel-

kenhuis aan de Westersingel, waar

schakelen

met

Oud Mathenesse en op de zwartwit-

woorden:

loopt goed.’

WAT GA JE DOEN ALS JE STADSDICHTER AF BENT?

slash gestuurd van de Hoge School.

een notendop heb ik meegekregen:

ling, een avond vol anekdotes, ver-

nu het Rijndam revalidatiecentrum

WAT WAS JE EERSTE OPTREDEN?

Ik was een recalcitrante leerlingen: te

hard werken zolang het gaat, elkaar

halen en gedichten. Het wordt een

zit. Ik heb in West gewoond, in Capel-

‘In 2011 voor Frappant Comedy in

veel afwezig en vervelend aanwezig.

helpen waar nodig.’

combinatie van grappig en levens-

le aan den IJssel, op Zuid en nu weer

Den Haag. Ik opende voor een stand

Ik was er niet op mijn plek. Toen ik er

in West. Ik heb goede herinneringen

up comedy avond. Onderweg ben ik

wegging, besloot ik om te gaan voor

HOE VIND JE DAT ROTTERDAM ZICH ALS STAD

eerste en grote liefdes: taal, dichten

aan mijn jeugd: buiten voetballen

twee keer gestopt langs de A13, ik zat

wat ik écht wilde doen: dichten en

ONTWIKKELT?

en spoken word!’

lessen. Kortom, ik ga door met mijn

3

IN DE STAD

DOE MEE !

KUNST OP STRAAT

OPEN PODIUM

In deze rubriek bespreken we kunstwerken van de stad. Waar staan ze voor en wie heeft ze gemaakt? Deze rubriek maken we in samenwerking met CBK Rotterdam die zich met het programma BKOR hard maakt voor kunst in de buitenruimte.

Door Ofira Nebelstein

De visser Locatie: Charloisse Hoofd 29 Gemaakt door: Ger C. Bout (1950 - 2017) in 2006

Altijd al willen schrijven of dichten? Dan is dit je kans! Mail ons je verhaal, gedicht of songtekst van maximaal 1000 woorden en maak kans op publicatie in de wintereditie van deze krant.

Alle stijlen en genres zijn welkom, maar onze voorkeur gaat uit naar teksten die op een bepaalde manier te maken hebben met Rotterdam.

• Maximaal aantal woorden: 1000

Sinds 2006 ‘zit’ een reusachtige stalen geraam-

• Deadline voor insturen: 10 november

te van een vissende man langs de kant van de

• Mail naar: info@goedeboekjes.nl

maas. Hij heeft een leuk plekje gevonden, met uitzicht op o.a. de Erasmusbrug en De Rotter-

Is jouw verhaal absoluut niet in 1000 woorden te

dam. Met een hoogte van 10 meter, en een

vertellen en wil je toch meedoen? Mail het ons en

hengel van maar liefst 22 meter kun je niet om

wij kijken naar de mogelijkheden!

De visser heen. Toch is dit moderne kunstwerk niet zo bekend. En dat is jammer, want het is een echt Rotterdams kunstwerk, ontworpen en gemaakt door Rotterdammers.

De visser is op initiatief van kunstenaar Ger C. Bout tot stand gekomen in samenwerking met leerlingen van diverse vak- en beroepsopleidingen in Rotterdam. Het project was bedoeld om studenten van verschillende niveaus met elkaar te laten samenwerken en wederzijds te inspireren.

Ger. C Bout is helaas vorig jaar overleden.

Foto Wikifrits

De Reus van Rotterdam Locatie: wijkpark Oude Westen

Desiderius Erasmus (1466-1536) Geschilderd in 1517 door Quinten Massys The Royal Collection of H.M. The Queen

Gemaakt door: Herman Lamers (1954) in 2011 De Reus van Rotterdam is niet alleen de naam

In het oude westen is ‘De Reus’ weer thuis,

van een kunstwerk. De man heeft echt bestaan

want Rigardus woonde zijn hele leven in de

en zijn naam was Rigardus Rijnhout, geboren in

Gouvernestraat. De groeistoornis waar hij zijn

Rotterdam in 1922. Hij was de op één na langste

lengte aan te danken had, veroorzaakte ook

De coverfoto is van de Rotterdamse (reis)

Nederlander aller tijden. Door zijn uitzonderlij-

zijn vroegtijdige dood: hij stierf in 1959 op 36

fotograaf Iris van den Broek, gespeciali-

ke verschijning trok hij overal de aandacht, en

jarige leeftijd.

seerd in urban fotografie en reportagewerk.

Iris maakt regelmatig verre reisreportages

niet alleen in positieve zin. Rigardus werd vaak

Foto Wikifrits

Joods Kindermonument

Coverfoto

gepest met zijn postuur, maar bleef deson-

Het beeld is gemaakt op in opdracht Stichting De

voor iFly KLM Magazine, maar thuisstad

danks altijd vriendelijk. Hij was een beroemde

Reus van Rotterdam. Zij namen het initiatief voor

Rotterdam blijft één van haar favoriete on-

Rotterdammer en stond bij het grote publiek

dit eerbetoon aan Rigardus Rijnhout als belangrijk

derwerpen.

bekend als de Reus van Rotterdam. Het beeld

historisch figuur uit Rotterdam.

W: www.eyerisphotography.nl

met een indrukkwekkende lengte van 2 meter

Uit meerdere voorstellen kozen zij het ontwerp

I: @eyeristravels

38 is volledig naar zijn gelijkenis gemaakt. Zelfs

van Herman Lamers, een Rotterdamse beeldhou-

de zachtmoedige blik die zo typerend voor hem

wer, installatiekunstenaar, fotograaf en tekenaar.

was, komt in het beeld naar voren.

Adverteren / Adopteren Wilt u samenwerken, adverteren of een

Het Joods Kindermonument kwam tot stand op

redactionele

pagina

adopteren?

Neem

Locatie: Kop van Zuid

initiatief van stichting Loods 24 en Joods kinder-

dan contat op voor de mogelijkheden met

Gemaakt door: Wim Quist (1930) in 2013

monument.

anne@bakker.info

Voor meer informatie over de stichting en de Het Joods Kindermonument staat vanaf 2013

kinderen die zijn omgekomen kunt u kijken op

op de Kop van Zuid ter nagedachtenis aan de

loods24rotterdam.nl Foto Sjoerd22

Rotterdamse Joodse kinderen die in de Twee-

Colofon Concept & Realisatie:

de Wereldoorlog zijn gedeporteerd en omge-

UITGEVERIJ 11

Deze krant komt zes keer

www.goedeboekjes.nl

per jaar uit. De wintereditie

info@goedeboekjes.nl

komt begin november uit.

deren in de leeftijd van 1 maand tot 12 jaar, die

Aan deze editie werkten

© Niets uit deze uitgave

nooit meer zijn teruggekeerd van hun reis.

mee: Ofira Nebelstein

mag hergebruikt worden

In de oorlog werden Rotterdamse Joodse kin-

(redactie), Eveline Duer-

zonder toestemming van

meijer, Bernice Balendiran

de uitgever.

komen.

Het monument draagt de 686 namen van kin-

deren (net als Rotterdamse volwassenen)

(stagiaire), Floor Lemans

vanuit Loods 24 aan de Stieltjesstraat gedeporteerd per trein. Via kamp Westerbork in

UITGEVERIJ 11 is niet

de Monchy (fotografie)

verantwoordelijk voor zet en/of drukfouten.

Drenthe werden zij afgevoerd naar de vernie-

Met dank aan iedereen die

tigingskampen Auschwitz en Sobibor.

een bijdrage aan deze editie

Loods 24 werd in de jaren ‘50 afgebroken. De

heeft geleverd!

plek is open gehouden als plaats van herinnering. Een stukje van de toenmalige omheining met plaquette geldt sinds 1992 als herinneringsmonument.

(layout ondersteuning), Ellen

Foto Hanno Lans

4

FOTO

Deze pagina maakten wij in samenwerking met BredaPhoto Festival Ook een pagina adopteren voor uw cultuurboodschap? Neem contact op voor de mogelijkheden!

Bezoek het grootste fotofestival van Nederland 5 september - 21 oktober in Breda Zeven weken lang staan het historische stadscentrum van Breda én het rauwe Belcrum-gebied in het teken van de fotografie!

BredaPhoto Festival toont werk van meer dan vijfenvijftig topfotografen uit binnen- en buitenland en biedt een podium aan jong talent.

Met meer dan 80.000 bezoekers en verrassende binnen- en buitenexposities, is dit het grootste fotofestival van Nederland. nodig: voor een dag, weekend of een passe-partout voor de hele festivalperiode.

Een ticket geeft toegang tot onder andere de tentoonstelling The Believers van Geert van Kesteren in de voormalige Koepelgevangenis van Breda. Een mooie gelegenheid om deze unieke locatie – normaliter gesloten voor publiek – van binnen te bekijken.

Een aanrader is ook de spraakmakende foto-expositie van Mathieu Asselin in Breda Botanique. Hij toont zijn fotopamflet over het Amerikaanse chemiebedrijf Monsanto, dat veel geld verdiende met genetische manipulatie en chemische ontbladeringsmiddelen. Asselin reisde door Amerika en Vietnam om te laten zien wat het bedrijf daar aanrichtte.

Foto: Mathieu Asselin - Monsanto®

Rondleidingen, lezingen en meer Naast exposities, biedt het festival ook een uitgebreid randprogramma. Tijdens de Top-Meets-Talent-Week (5 - 9 september) A Photographic Investigation

58 fotografen op 15 locaties Naast binnen- en buitenexposities organiseert het festival rondleidingen, lezingen, events en workshops. Voor verdieping, kennisuitwisseling en een frisse dosis inspiratie. De buiten-tentoonstellingen zijn gratis toegankelijk. Zoals bijvoorbeeld het speciaal door het Rotterdamse architectenbureau MVRDV ontworpen openluchtmuseum The Infinity Path. Met onder andere werk van de Afrikaanse fotografen Osborne Macharia en Joana Choumali die vanuit Afrofuturisme hun fotografische blik op het thema tonen.

De foto’s van fotograaf Daesung Lee uit Zuid-Korea zijn te zien op in het aangelegde zandstrand Belcrum Beach. In zijn serie Futuristic Archeology vergelijkt hij het groene landschap van de Mongoolse Steppen van vroeger, met de tot woestijn opgedroogde vlaktes van nu.

Voor de binnenlocaties en het verdiepingsprogramma heb je een festival ticket Foto: Deasung Lee - Futuristic Archeology

To Infinity and Beyond BredaPhoto Festival toont the state of the art van de hedendaagse fotografie aan de hand van een internationaal relevant, maatschappelijk thema. Deze editie is dat To Infinity and Beyond. Wat is de impact van de alsmaar voortrazende wetenschap?

Brengt die louter vooruitgang of openen we een doos van Pandora vol met vervelende verrassingen? Fotografie is een uitstekend medium om te laten zien hoe technologische vooruitgang onze wereld op veel vlakken ingrijpend verandert.

Het werk van de exposerende fotografen is (losjes) geclusterd in de domeinen biology, intelligence, god, society, cosmos en image.

Tijdens BredaPhoto Festival tonen de fotografen de kansen en de dilemma’s van het leven in een technologisch tijdperk. Zij nemen de ruimte om te laten zien wat zich voor onze ogen afspeelt. Maar doen ook een voorzichtige voorspelling van wat ons in de toekomst te wachten staat.

Foto: Osborne Macharia

ontmoeten fotografen en jong talent uit de hele wereld elkaar om gedachten en ideeën uit te wisselen. Je kunt die week verblijven op de speciaal daarvoor ingerichte Stadscamping. Elk weekend zijn er open-inloop rondleidingen en wisslende thema’s. Bijvoorbeeld het Big Data Weekend op 15 en 16 september, het Amateur Weekend op 22 en 23 september, of het Weekend van de Wetenschappelijk Uitdaging, in samenwerking met TEDx Breda op de laatste zondag in september.

Mini Wetenschaps-Filmfestival In het weekend van 6 en 7 oktober sluit BredaPhoto Festival zich aan bij het landelijke Weekend van de Wetenschap met een mini wetenschaps-filmfestival in het Chassé filmhuis in samenwerking met het InScience Internationaal Film Festival.

In de herfstvakantie zijn er ook speciale aciviteiten voor kinderen.

BredaPhoto Practische info

• BredaPhoto Festival duurt van 5 sept t/m 21 okt 2018 • Een dagticket aan de kassa op het festival kost € 19,50 Online betaal je € 17,50 Voor meer informatie kijk op www.bredaphoto.nl

No Touch Am

Bestel je ticket online met de kortingscode BP-RKCKRaNT en ontvang € 5,- korting!

Je dagticket kost dan € 12,50 (1 x korting per bestelling)

BREDA CITYTRIP

Een bezoek aan BredaPhoto Festival laat zich prima combineren met een bezoek aan de historische binnenstad.

Breda werd onlangs verkozen tot Beste Binnenstad van Nederland en is een leuke stad voor een gezellig dagje uit of een weekendje weg. Met de trein ben je er in minder dan een half uur!

Bezoek de Grote Kerk die werd gebouwd door de (Oranje-) Nassaus of vaar door de Singels langs de verhalen van de Stad. Eindig je dag met een hapje en een drankje in een van de vele leuke cafés en restaurants die Breda rijk is.

Reisinfo Gem. reistijd: 23 minuten Gem. treinticket: € 10,Afstand: 43 Km

fILM

5

Deze pagina maakten wij in samenwerking met WFFR - www.wffr.nl Ook een pagina adopteren voor uw cultuurboodschap? Neem contact op voor de mogelijkheden!

WILDLIFE FILM FESTIVAL ROTTERDAM

24 t/m 28 oktober

Voor de mooiste natuurdocumentaires ga je dit najaar naar Cinerama!

Hier wordt van 24 t/m 28 oktober het Wildlife Film Festival Rotterdam (WFFR) gehouden.

NATUURFILMS

RANDPROGRAMMERING

Het Wildlife Film Festival Rotterdam (WFFR) is het enige wildlife filmfestival in Nederland en vindt dit jaar voor de vierde keer plaats. Vijf dagen lang worden in filmtheater Cinerama aan de Westblaak de beste en meest recente natuurdocumentaires uit binnen- en buitenland vertoond en kunnen bezoekers, jong en oud, genieten van maar liefst tachtig topfilms.

Films die met prachtige beelden en indrukwekkende verhalen de schoonheid van de natuur laten zien, maar ook documentaires die de minder mooie verhalen vertellen. Een groot deel van de films die tijdens WFFR worden vertoond was nog niet eerder in Nederland te zien.

Naast het bekijken van indrukwekkende natuurfilms kunnen de bezoekers in gesprek met de vele aanwezige filmmakers en zijn er speciale en interessante lezingen rond natuurbescherming en het maken van natuurfilms.

UITGELICHT

JONGEREN WFFR4KIDS, het kinderprogramma van het Wildlife Film Festival Rotterdam, vertoont iedere dag drie natuurfilms die speciaal gemaakt zijn voor kinderen vanaf drie jaar en hun (groot)ouders. Films van ver én dichtbij laten kinderen op een laagdrempelige manier kennismaken met de wonderen van de natuur.

Daarnaast is er een educatief programma voor jongeren tot zeventien jaar met leuke filmwedstrijden en spannende excursies met natuurfilmmakers.

FLAMINGO AWARD

WFFR INFO Wildlife Film Festival Rotterdam • Data: 24 t/m 28 oktober 2018

WFFR biedt een platform aan natuurfilmmakers uit binnen- en buitenland. Voor hen is er de Filmmakersdag om elkaar te ontmoeten, ervaringen en ambities te delen en om kennis op te doen door middel van workshops en lezingen.

Ook organiseert WFFR jaarlijks een competitie voor natuur- en wildlife films waarbij makers kans maken op de Flamingo Award. De prijsuitreiking vindt plaats op zaterdag 27 oktober.

• Start kaartverkoop: 1 okt 2018 • earlybird tarief vanaf: 1 sept • Tickets: € 8,50 • Locatie: Cinerama Westblaak 18 • W: www.wffr.nl • F: facebook.com/ wildlifefilmfestivalrotterdam • I: instagram.com/ wildlifefilmfestivalrotterdam

Drie films van het WFFR

Queen without land Een pretentieloze en gevoelige film over de

Cor & Henk:

weervissers van de Oosterschelde

TEAM WFFR

ontmoeting tussen Frost, een prachtige ijsbeer-

Cor & Henk, een verhaal, een ode aan gepas-

moeder en een Noorse natuurfilmer. De film

sioneerde, onbaatzuchtige, hard werkende

vertelt het verhaal van vijf jaar uit het leven van

Oosterschelde vissers. Cor, nu 85, heeft zijn 70

de ijsbeer in Spitsbergen, waar klimaatveran-

jarig jubileum als visser al gevierd maar werkt

dering, en met name stijgende temperaturen,

door met Henk, zijn schoonzoon, die eenzelfde

leiden tot dramatische veranderingen in het

passie voor vis en natuur heeft. In het 10 we-

ecosysteem en het ijs op recordsnelheid weg-

ken durende ansjovis seizoen maken zij dagen

smelt. Toch is de oogverblindende schoonheid

van 24 uur om te vissen en te waken. Voor en

In deze Iraanse natuurfilm hoort Halvani, een

van de poolwereld nog steeds betoverend.

na deze periode is het buffelen in de bossen

hardwerkende natuurranger, over de aanwe-

Uitgestrekte landschappen, onvergetelijk licht

van Bergen op Zoom om de stammen voor de

zigheid van een Perzische luipaard in een ge-

en alle vormen van leven, van microscopische

fuiken te zagen en het hout naar de zandban-

bied dat onder zijn bescherming valt. Niemand

algen tot enorme walrussen, komen samen om

ken van de Oosterschelde te vervoeren. De film

heeft een Perzische Luipaard gezien geduren-

een ongekende strijd om te overleven te accen-

laat de Oosterschelde zien in al haar schoon-

de ongeveer veertig jaar in dat gebied, rondom

tueren. De film is een reflectie op de plaats van

heid, zit dicht op en midden in het werk van

Isfahan, een stad in centraal Iran! Halvani wil er

de mens op aarde en een eerbetoon aan het

Cor, van Henk en van de helpende handen van

het fijne van weten en gaat op onderzoek uit.

‘Mijn drive om dit te doen komt allereerst voort uit een gemis op het gebied van natuur en films. Slechts 1% van de natuurdocu’s komt op tv, de overige zijn nooit in Nederland te zien. Ik wil die films en verhalen laten zien aan een groot publiek. Los van die persoonlijke motivatie, is het hoofddoel van het festival bewustwording creëren op het gebied van natuur en milieu. Inmiddels werken we het hele jaar door met een team van tien man aan de productie en tijdens het festival komen daar nog een stuk of dertig vrijwilligers bij. Het WFFR is precies geworden wat ik voor ogen had! Het nieuwe doel is om er een filmfestival van te maken met (inter)nationale

leven. De film roept op tot actie.

de vrijwilligers.

Dit gaat niet zonder problemen.

bekendheid.’

Raymond Lagerwaard is oprichter en directeur van WFFR.

Ranger & Leopard

MAIL & WIN

2 x 2 kaartjes

Weet jij welk dier vorig jaar op het logo van WFFR stond?

Mail je antwoord naar info@goedeboekjes.nl en maak kans op gratis kaartjes voor WFFR! Insturen kan tot 10 oktober.

3x

op rij

Toe aan een nieuwe stap?

Laat Sonnevelt je inspireren Vitaal leven voor iedereen bereikbaar Sonnevelt streeft naar een samenleving waarin vitaal leven voor iedereen bereikbaar en vanzelfsprekend is. Sonnevelt wil synoniem zijn aan een leven waarin je geniet van je werk, van reizen, van gezelschap, van de samenleving om je heen, van een leven in balans.

Vitaal leven leer je bij Sonnevelt!

Basis Coach

Kindercoach

Energetisch Therapeut

Mental Coach

Gewichtsconsulent

Natuurvoedingsadviseur

Gezinscoach

Stervensbegeleider

Jongerencoach

Stresscounselor

Open dagen 9 sept 2018 en 20 jan 2019 Bekijk ons uitgebreide aanbod op sonnevelt.nl

7

DUURZAaMheid

DE HAMVRAAG...

Door Pauline Schouwenburg

WIJ TESTEN HET

Of je worst lust !?

Woensdag 4 juli stond cafe MONO in het teken van vlees, bij de talkshow Of je worst lust?! georganiseerd door Pauline Schouwenburg, food connector bij R’damse Nieuwe, een community van betrokken en ondernemende Rotterdammers. De thema-avond belichtte het onderwerp ‘vlees’ vanuit de aspecten gezondheid, duurzaamheid, efficiëntie en diervriendelijkheid...

een envoudige manier om bij te dragen aan een beter milieu, is (vaker) vlees en zuivel vervangen door een plantaardige alternatief. Wij testen er een aantal voor u!

TOFURKY-DELI-SLICES-

VLEES De avond was bedoeld om genuanceerde informatie te geven. Lector voeding en gezondheid Annet Roodenburg gaf aan dat we eigenlijk meer vlees eten dan de schijf van vijf aangeeft.

Milieuwetenschapper Henri de Ruiter liet de impact zien van vlees op het milieu.

Jeroen van der Kooij (van het MIND Bokashi experiment) vertelde over de praktijk van zijn biologische veehouderij. Hij liet weten dat de consument te weinig wil betalen voor zijn stukje vlees.

Jager Dirk-Jan Polak stelt dat wild ganzenvlees een prima alternatief is voor de intensieve teelt. Hij beweert zelfs dat hij met zijn wild alle argumenten van vegetariërs van tafel kan vegen.

VERHIT GESPREK Ondanks de hitte buiten zat MONO vol met betrokken Rotterdammers en werd het soms een verhit gesprek. Volgens de wetenschappers zouden we minder vlees moeten eten voor onze gezondheid en het milieu. Maar wie is daar verantwoordelijk voor? De overheid, consument of voedselproducenten? En hoe zit het eigenlijk met de ethische kant van vlees? Is het moreel gezien wel oké om dieren te houden?

De avond was eigenlijk te kort voor alle vragen, wat goed aangeeft hoe belangrijk dit gesprek is. Tijdens de borrel waren jager, veehouder en veganist met elkaar in gesprek. ‘Zo fijn’, zeiden ze, ‘dat we dit gesprek kunnen voeren zonder dat we over elkaar oordelen.’

THEMA GESPREKKEN R’damse Nieuwe houdt zich bezig met diverse thema’s die raken aan de Rotterdamse economie in de breedste zin van het woord. De thema-avonden zijn er om stedelingen bewust te maken van relevante vraagstukken over onderwerpen als cultuur, innovatie, stedelijke ontwikkeling, food, duurzaamheid en technologie.

Pauline gaat met het project/platform De Platte Stad verder in op de verbinding tussen stad en platteland.

Meepraten over belangrijke actuele onderwerpen? Hou de agenda van Rdamse Nieuwe in de gaten voor volgende edities.

PEPPERONI-PACKAGE Plantaardig alternatief voor salami. Lekker als pizzatopping en op een sandwich met vega kaas plakjes, mosterd en sla.

0% Cholesterol en100% palmolie vrij. € 3,79

TOFURKY KIELBASA WORSTEN

Een 100% plantaardige peperige worst in Poolse-stijl met veel ui en knoflook.

Wij vinden hem héérlijk! Lekker stevig, ideaal voor de BBQ of op een broodje of in schijfjes in een roerbakschotel.

Lactosevrij, GGO-Vrij, cholesterolvrij en palmolievrij. € 5,49

rdamsenieuwe.nl • deplattestad.nl SUPER FUDGIO CACAO

PLASTIC...

Kan het wat minder?

Geen rondzwervend plastic meer in 2020: dat wil de Eurpose Unie. Maar het zal nog lastig worden, want plastic is overal: in en om de meeste producten. Zelfs nu we massaal plastic inzamelen, komt structurele recycling maar langzaam op gang. Wat kunnen we doen om bij te dragen aan minder plastic in de natuur? Het antwoord ligt voor de hand: koop minder plastic!

CIJFERS

TIPS

FEITEN

• 15% van de totale Nederlandse

• Koop geen groenten die apart

In het begin van de vorige eeuw

afvalberg bestaat uit ‘post-consumer plastic’ (plastic afval van burgers) • Gemiddeld gebruikt een Nederlands huishouden 50 tot 60 kilo plastic verpakkingen per jaar • van al het afval in de europese wateren is 85% plastic • Nederlanders gooien per jaar zo’n 32 kleine plastic flesjes weg: 550 miljoen flesjes in totaal

verpakt zijn in plastic • Koop je een tros bananen of een

ontdekten scheikundigen hoe ze van aardolie plastic konden ma-

paar kiwi’s? Laat dat zakje dan

ken. Inmiddels maken we per jaar

zitten; fruit zit al prachtig ver-

zo’n 280 miljard kilo plastic.

pakt in een natuurlijke schil

aardolie is een fossiele brandstof.

• Dol op take away koffie? Neem

Wetenschappers schatten dat de

een beker mee of vraag of ze de

voorraad vanaf 2030 op zal raken.

plastic deksel weglaten

een groot nadeel van aardolie is

• Zorg dat je altijd een boodschap-

ook dat bij verbranding schade-

pentas bij je hebt zodat je geen

lijke gassen (o.a. CO2) vrijkomen

plastic tas hoeft te kopen

in het milieu. Maar het grootste

• van het in de eu gebruikte plas-

• Gebruik afbreekbare pedaalem-

nadeel van plastic is dat het niet

tic wordt zo’n 26% hergebruikt;

merzakken voor je prullenbak-

rot: het blijft voor altijd bestaan.

ruim 36% wordt omgezet in

ken

Rivieren en oceanen raken gevuld

bruikbare energie; 40% belandt op de vuilnisbelt • Wegwerpdoekjes bevatten niet afbreekbaar plastic en zorgen voor ophopingen in de riolering • De eu wil het gebruik van eenmalig wegwerp plastic aan banden leggen d.m.v verboden

• vermijd deelverpakkingen; koek-

met plastic en de natuur wordt er

jes blijven ook knapperig in een

door bedreigd.

trommel

Gelukkig ontstaan er steeds

• Koop groenten op de markt en

meer initiatieven om de oceanen

bij de groentenboer en neem je

schoon te maken, zoals dat van

eigen zakje of bakje mee

Delftenaar Boyan Slat, dat in sep-

• Stop met wegwerp waterflesjes, koop een navulbare fles

tember gelanceerd wordt: theoceancleanup.com. Ook zijn

• Rwanda is het eerste land dat

• vermijd plastic wegwerparti-

een verbod instelde op plastic

kelen zoals rietjes, borden en

richten op plastic recycling en/

tasjes: sinds 2008 mogen ze het

bekers, wattenstaafjes etc.

of vervangers maken voor plastic

land niet meer in Bronnen: Elsevier en NOS

• Koop producten van recylceld

er steeds meer bedrijven die zich

zoals afbreekbaar bioplastic dat

plastic: zo steun je die nieuwe

gemaakt wordt van aardappels of

industrie

mais.

Met recht een SUPER fudge! Zonder melk of slagroom met biologische kokosmelk en kokosbloesemsuiker.

Super gezond dus!

Heerlijk als snoepje tussendoor of als bonbon bij de koffie.

Guiltfree genieten! € 3,25

FOLLOW YOUR HEART VEGANAISE

Lekker op de boterham, als basis voor sauzen en bij de patat. Een makkelijke manier om minder dierlijk te eten, zonder dat jij - of je gezin - er iets van merkt. € 3,89

Bovenstaande producten zijn te koop bij de 100% plantaardige webshop:

WWW.veGaNMISSIaN.NL Bestellingen in Rotterdam e.o. worden gratis thuisbezorgd!

DUURZAME TIPS eet bewust / verspil minder Meer plantaardig , minder dierlijk Maak een boodschappenlijstje Bewaar restjes Staar je niet blind op de houdbaarheidsdatum, gebruik je zintuigen om te bepalen of iets bedorven is Koop bewust Neem je eigen boodschappentas mee Koop lokaal geproduceerde producten Koop minder met (plastic) verpakkingen Koop tweedehands Reis bewust Gebruik OV, fiets en benenwagen Rijd elektrisch Bespaar energie Draai de verwarming een standje lager Douche wat korter Klein (af)wasje? Gebruik een teiltje koud of lauw water Zet de wasmachine een graadjes lager en/of op een korter programma

8

muziek

Deze pagina maakten wij in samenwerking met Stichting Muzikc • www.muzikc.nl Ook een pagina adopteren voor uw cultuurboodschap? Neem contact op voor de mogelijkheden!

BEETHOVEN IN KRALINGEN

STA R 2 T SEP2 T

Alle 18 strijkkwartetten van Beetoven in een serie van acht concerten Vanaf september kunt u in Kralingen genieten van de strijkkwartetten van Beethoven.

In een serie van acht concerten zullen alle achttien strijkkwartetten ten gehore worden gebracht door Het Daniel Kwartet, onder de noemer 4 Beethoven! In het najaar 2018 en voorjaar 2019 de eerste vier concerten met negen kwartetten, in het seizoen daarna nog eens vier concerten met de resterende stukken.

De 4 Beethoven! concerten vinden plaats in centrum Pro Rege in Kralingen in een intieme ambiance. Bezoekers ontvangen bij aankoop van een passepartout het boekje 4 Beethoven: een gids door de strijkkwartetten van Beethoven. Dit boekje is geschreven door Lou de Boer, één van organisatoren van de concertserie. Passepartouts zijn uitsluitend te koop aan de zaal.

Data: 22 september & 3 november Kaarten zijn € 20.- (voorverkoop € 15, -)

Kaarten zijn te koop bij:

Beethoven

Tijd: 15.00 tot 17.30 uur

Studenten € 5.- • Kinderen t/m 15 jaar gratis

• Boekhandel Amesz, Voorschoterlaan 145

een biografie

Locatie: Pro Rege, Oudedijk 113

Passepartout voor alle 8 concerten € 65,-

• La Mer/Berlioz, Kortekade 14

Jan Caeyers

www.proregekralingen.nl

Kaarten zijn te reserveren via kaarten@muzikc.nl • Van der Heijde Bladmuziek & Cd’s, Coolsingel 119 (Donner)

€ 29,95

LE TIPESS

BEETHOVEN 1770 - 1827

Ludwig van Beethoven wordt in 1770 geboren in Bonn in een muzikale, maar arme familie. Zijn vader is tenorzanger, zijn grootvader kapelmeester in Bonn.

Ludwig volgt slechts enkele jaren basisonderwijs, maar studeert wel van jongs af aan piano en viool. vanaf zijn negende krijgt hij muzieklessen van hoforganist Christian Gottlob Neefe, die hem laat kennismaken met de muziek van Bach, Haydn en Mozart. Op zijn elfde schijft Ludwig zijn eerste composities.

Beethoven heeft geen makkelijke jeugd. Tijdgenoten beschrijven hem als een teruggetrokken en wat verwaarloosd kind, zijn vader een alcoholist.

In 1784 wordt hij benoemd tot hoforganist naast Neefe, waardoor hij de kans krijgt zich verder te ontwikkelen. In 1787 overlijden kort na elkaar zijn moeder en zus aan tuberculose. enkele jaren later overlijdt ook zijn vader.

Op zijn 22e vertrekt Beethoven naar Wenen, waar hij muziekles krijgt van Joseph Haydn en steeds meer bekendheid verwerft als componist. als hij in 1796 hersenvliesontsteking krijgt, begint zijn gehoor achteruit te gaan. Zijn toenemende doofheid is een bron van wanhoop en depressie. Beethoven staat bekend als wispelturig en emotioneel. Desalniettemin is zijn muzikale productiviteit enorm. Beethoven was één van invloedrijkste componisten van de 19e eeuwse romantische periode in de klassieke muziek.

Beethoven is nooit getrouwd, maar had vele geliefden die - zover bekend- veelal van hoge komaf waren. Op 26 maart 1827 overlijdt Beethoven rustig op zijn kamer.

Drie dagen later wordt hij begraven onder enorme belangstelling.

Het leger wordt ingezet om de menigte (zo’n 20.000) te bedwingen. Ongekend in die tijd voor iemand van niet adellijke komaf.

PROGRAMMA OVERZICHT 4 BEETHOVEN !

L.A.D. de Boer 1

Concert 1 • 22 sept 2018

Concert 3 • 9 feb 2019

Strijkkwartet nr. 11, in f op. 95 (22 min) pauze Strijkkwartet nr. 8, in e op. 59-2 (36)

Strijkkwartet nr. 5, in A op. 18-5 (31 min) pauze Strijkkwartet nr. 13, in Bes op 130 (40 min)

Concert 2 • 3 nov 2018

Concert 4 • 13 apr 2019

Strijkkwartet nr. 1, in F op. 18-1 (28 min) pauze Strijkkwartet nr. 15, in a op. 132 (43 min)

Strijkkwartet in F - Bewerking door Beethoven van pianosonate op. 14-1 in E (14 min) Strijkkwartet nr. 16, in F op. 135 - Laatste kwartet dat Beethoven heeft gecomponeerd (27 min) pauze Strijkkwartet nr. 9, in C op. 59-3 (33 min)

4 Beethoven!

Een gids door de strijkkwartetten van Beethoven

4 Beethoven!

Lou de Boer Een handige gids voor eenieder die de geniale strijkkwartetten van Beethoven (wat beter) wil leren kennen. Ook voor wie geen noten kan lezen.

€ 10,- verkrijgbaar bij boekhandel amesz

Data voor de overige concerten worden in januari 2019 bekend gemaakt.

Concert 5 • najaar 2019

Concert 7 • voorjaar 2020

Strijkkwartet nr. 10, in Es op. 74 (33 min) pauze Strijkkwartet nr. 7, in F op. 59-1 (40 min)

Strijkkwartet nr. 3, in D op. 18-3 - Eerste kwartet dat Beethoven heeft gecomponeerd (26 min) Grosse Fuge, in Bes op 133 (16 min) pauze Strijkkwartet nr. 2, in G op. 18-2 (23 min)

Concert 6 • najaar 2019 Strijkkwartet nr. 4, in c op. 18-4 (24 min) pauze Strijkkwartet nr. 12, in Es op. 127 (39 min)

Concert 8, voorjaar 2020 Strijkkwartet nr. 6, in Bes op. 18-6 (28 min) pauze Strijkkwartet nr. 14, in cis op. 131 (39 min) Aquarel van Franz Stöber met de begrafenisstoet van Ludwig van Beethoven op 29 maart 1827

HET DANIEL KWARTET

Even kennismaken...

Het Daniel Kwartet werd in 1974 in Israël opge-

Het Daniel Kwartet is ook oprichter van de Daniel

richt door vier musici die elkaar tijdens hun stu-

Muziekdagen (nu Zeister Muziekdagen), een jaarlijks

die aan de Rubin Academie in Tel Aviv leerden

terugkerend kamermuziekfestival met masterclasses

kennen. Twee jaar later vestigde het gezelschap

voor jonge musici.

zich in Nederland, van waaruit zij tournees ma-

Quirine Scheffers – viool Misha Furman – viool Itamar Shimon – altviool Joanna Pachucka – cello

ken in binnen- en buitenland.

Het Daniel Kwartet speelde wereldwijd in belangrijke muziekcentra en werkte samen met vele vooraanstaande musici.

www.danielquartet.com Foto Bob Bruyn

MEER MUZIKC

Stichting Muzikc organiseert klassieke muziek en jazz concerten in Centrum Pro Rege in Kralingen, Rotterdam.

www.muzikc.nl

OPSTaND & KaRaKTeR Za 6 oktober

Vrij 12 oktober

OPSTaND & NOODLOT

OPSTaND IN ROeMeNIË

De sopraan Jenny Haisma zingt liederen van o.a. Johanna BordewijkRoepman en Christine van Roekel declameert fragmenten uit “Karakter” van Bordewijk.

Met de pianist Jan Willem Nelleke.

In samenwerking met het Bordewijk Genootschap.

De Griekse pianist Theodore Tzovanakis speelt “Twelve studies on a Theme by J. Mulders” van de Nederlandse componist Albert Brussee en werk van Beethoven, Liszt en de Griekse componisten Mitropoulos en Hadjidakis.

In samenwerking met de Liszt Kring.

De Roemeense musici Lucian-Leonard Raiciof (concertmeester van het Residentie Orkest) en de concertpianiste Anamaria Stefan vormen sinds 2012 een duo. Zij treden regelmatig op in Nederland en in het buitenland. Het concert is een reis door de Roemeense muziek- geschiedenis.

Kaarten: € 15,voorverkoop: € 12.50

Kaarten: € 15,voorverkoop: € 12.50

Kaarten: € 20,voorverkoop: € 15,-

Vrij 26 oktober

9

TAAL

TAAL WEETJES Wist je dat?

Hebban olla vogala nestas hagunnan, hinase hic enda thu Wat unbidan we nu?

Oftewel: Alle vogels hebben nesten gemaakt, be-

• Minstens de helft van de wereldbevolking tweetalig is • Meertalige kinderen beter kunnen multitasken • Ongeveer 24 miljoen mensen Nederlands als moedertaal hebben • Je moedertaal verbetert als je vreemde talen leert • Meisjes op school beter zijn in talen • Google Translate meer dan 100 talen kan vertalen • De gemiddelde woordenschat van een volwassen Nederlander ongeveer 10.000 bevat • Het Nederlands nauwelijks woorden heeft voor geuren • Het meest voorkomende woordje in het Nederlands eh is • Het Fins nooit het geslacht van iemand aanduidt • er geen Nederlands woord is dat rijmt op twaalf • Aansprakelijkheidswaardevaststellingsveranderingen het langste Nederlandse woord in de opensource-spellingscontrole is

van der Sijs was het de geschiedschrijver

halve jij en ik. Waar wachten we nog op? Deze

Tacitus die in zijn Historiae het eerste Neder-

Oudnederlandse regels werden rond 1100

landse woord noteerde, en wel: Vadam, voorlo-

achterin een boek met Latijnse teksten ge-

per van het woord wad. Dat deed hij in het jaar

schreven, waarschijnlijk door een Vlaamse

107 na Christus. Wad verwijst hier overigens

monnik bij het testen van een nieuwe pen.

niet naar de Wadden bij de Waddenzee, maar

Sinds de ontdekking van deze regels in 1932

naar een Gelderse plaats die tegenwoordig

worden Hebban olla vogala vaak de eerste

Wadenoijen wordt genoemd.

Nederlands geschreven woorden genoemd.

Volgens van der Sijs is ook het woord trecht

Maar er zijn oudere Nederlandse geschre-

één van de ouste geschreven woorden van de

ven woorden bekend. De eerste vinden we

Nederlandse taal, genoteerd in het jaar 300 in

in werken van Romeinen die de Germaanse

relatie tot de plaatsnaam Traiecto, de Romein-

cultuur beschrijven. Volgens het Chronolo-

se naam voor Utrecht.

gisch woordenboek van etymologe Nicoline

Geschiedenis van het Nederlands Oudnederlands (vóór 1150)

en religie) en het Frans (de dominante cultuur).

Volgens taalkundigen ontstond de Nederland-

VRIJWILLIG In Rotterdam werken honderden enthousiaste vrijwilligers bij allerlei organisaties. Deze keer Manon Stoutjesdijk (28 jaar, verkoopmedewerker bij een boekwinkel) die werkt als vrijwilliger bij de VoorleesExpress, onderdeel van Stichting Hoedje van Papier.

‘Vorig jaar liep ik online tegen een vacature op voor vrijwillige voorlezers. Dat leek me wel wat! Ik werk in een boekwinkel, dus het sluit mooi aan. Ik wilde ook graag vrijwilligerswerk doen, iets bijdragen aan de maatschappij. Ik heb me aangemeld en het ging allemaal heel soepel. Eerst een bijeen-

se taal rond 700 na Christus uit diverse Ger-

nieuwnederlands (vanaf 1500)

maanse dialecten. De taal was nog niet ééndui-

Pas in de 16e en 17e eeuw ontwikkelde zich uit de

dig en onder invloed van de Romeinen werden

diverse dialecten een standaardtaal, het Nieuwne-

ook veel Latijnse woorden opegnomen. Boven-

derlands. De boekdrukkunst en de toegneomen

genoemd zinnetje ‘Hebban olla vogala nestas...’

infrastructuur speelden daarbij een belangrijke rol.

Oké dan!

komst met uitleg over wat de bedoeling is

Waar komt het woord oké vandaan? Sommigen

gematcht aan een gezin. Op het moment

denken dat het woord van het Griekse olla kal-

lees ik voor aan een Italiaans meisje van

en hoe het werkt. Vrij snel daarna werd ik

la is afgeleid, wat alles goed / mooi betekent.

negen. Zij is mijn tweede ‘voorleeskind’.

algemeen nederlands

Maar andere bronnen zien zero kills, ofwel 0 K,

Bij de VoorleesExpress ga je gedurende

Middelnederlands (ca. 1150-1500)

Het Nederlands dat we nu op school leren, noe-

een term van het slagveld, als oorpsong van

twintig weken één keer per week langs bij

In de middeleeuwen bestond het Nederlands

men we het Standaardnederlands of het Alge-

het woord. Weer anderen zeggen dat het van

een gezin om voor te lezen aan een kind

nog steeds uit een verzameling van dialecten en

meen Nederlands (AN). Tot de jaren zeventig

het Franse au quai afgeleid is, wat zoveel bete-

met achterstand in de Nederlandse taal.

streektalen. In deze periode was er een grote in-

werd officieel de benaming ABN gebruikt, Al-

kent als aan de kaai oftewel: we zijn goed aange-

Het idee is dat je de ouders handvatten

vloed van het Latijn (de taal van de wetenschap

gemeen Beschaafd Nederlands.

meerd, we zijn veilig thuis. Wat denk jij?

geeft om na die periode zelf door te gaan

is een voorbeeld van Oudnederlands.

met voorlezen. Belangrijk is ook dat het gezin meekrijgt dat voorlezen geen passieve

TEST Ben jij een échte Rotterdammert?

gebeurtenis is, maar juist interactief. Het hangt natuurlijk af van het niveau en de leeftijd van het kind, maar je kunt altijd in

Doe mee en test je kennis van de Rotterdamse taal!

Onder de juiste inzendingen verloten wij twee exemplaren van het boekje Taal is zeg maar echt mijn ding van Paulien Cornelisse.

gesprek gaan over het boek: plaatjes aanwijzen en bespreken, vragen stellen over het verhaal, woorden oefenen...

1. aFTaaIeN

3. ZeIKSTRaaL

5. MeuReN

7. RaMPeTaMPeN

A. zuipen B. slapen C. weggaan

A. iemand die veel plast B. iemand die incontinent is C. een zeurpiet

A. stelen B. stinken C. slapen

A. ravotten B. oplichten C. van bil gaan

2. KROOTJeS

4. HIeLeNLIKKeR

6. CeNTeNBaK

8. MeIeR

A. rode bieten B. aardappelen C. patat

A. een hond B. een schoenverkoper C. een slijmbal

A. kassa B. uitstekende onderkaak C. gokkast

A. brug B. kanis / gezicht C. 100 (euro)

Ik lees van alles voor. Rupsje nooit genoeg doet het altijd goed, en Dolfje Weerwolfje.

Prentenboeken zijn ook fijn, zeker als kinderen nog maar weinig Nederlands spreMail je antwoorden naar: info@goedeboekjes Inzenden kan tot 10 oktober

ken. Je gaat als vrijwilliger samen met het kind op zoek naar geschikte boeken.

Inmiddels werk ik ook als coördinator, wat inhoudt dat ik een schakel ben tussen kan-

KUNSTROUTE KRALINGEN-CROOSWIJK

toor en voorlezer. Ik ga mee als de voorle-

Hot in de herfst!

Na een hete zomer wordt ook het najaar ‘hot’ in Rotterdam! Op tien hotspots in Kralingen en Crooswijk kun je deze herfst genieten van exposities, muziek, poëzie en culturele wandelroutes.

zers voor het eerst naar de gezinnen toe gaan en zowel de voorlezers als de gezinnen kunnen bij mij terecht als ze vragen hebben. Voorlezers vragen soms tips voor boeken of zijn benieuwd welke andere taalgerelateerde activiteiten ze met de kinderen kunnen doen. Ik geef vaak de tip om

Opening 4 oktober

Hotspots in Crooswijk

spelletjes met ze te doen: letterkwartet of

Deirdre Carasso (directeur Stedelijk Museum

In café Croos is aandacht voor jeugdliteratuur

memory en afsluiten met een bekend kin-

Schiedam) opent de twaalfde Kunstroute op

rond de in Rubroek opgegroeide schrijver Chris

derliedje doet het ook altijd goed!

4 oktober bij De Achtertuin (The Backyard

van Abkoude en zijn geesteskind Pietje Bell.

Al met al ben ik één tot twee uur per week

Farm) aan de Oostzeedijk. De Kunstroute duurt

Bij Nivon Rotterdam zijn verschillende exposi-

bezig met het werk voor de VoorleesEx-

tot en met 14 oktober, met als hoogtepunten

ties, onder meer van cursisten van de cursus

press. Ik vind het erg leuk om te doen! In

onder meer aandacht voor het werk van de

fijnschilderen. In de Boezemstraat 187 en in

mijn ervaring vinden de kinderen het super

Kralingse schrijfster Ira Bart (1947-1996) en een

de Pootstraat zijn exposities en op 11 oktober

leuk als je komt en het geeft veel voldoe-

expositie over fotograaf Ary Groeneveld (1926-

onthult wethouder Kasmi bij zorgcentrum

ning als je ziet dat kinderen vooruit gaan.’

1992).

Hoppesteyn De Mega Water Vlaggenlijn, ge-

BAVO-kring leerlingen exposeren met het the-

maakt door 215 ouderen met als thema

ma Love is ALL in de Botanische tuin. Bewo-

Dromen aan het water.

ners uit de wijk Struisenburg maken een fo-

Op 14 oktober is er bij Fleurs Depot als afslui-

to-expositie over hun wijk. In de Lusthofstraat

ting een kunstveiling.

zijn etalage-exposities en een kunstmarkt en bij de Vlietlaan wordt een ontwerpwedstrijd

W : kunstroutekralingencrooswijk.nl

voor

F : facebook.com/kunstroutekc/

een

muurschildering

georganiseerd.

Ook vrijwilliger worden bij de voorleesexpress?

Meld je aan via voorleesexpress.nl

10

BOEKEN

boekbespreking Toflof

• Recensie door Hester Knibbe

Deze recensie staat ook op letteren010.nl, een website met actuele informatie over literaire activiteiten, initiatieven en ontwikkelingen in de Rotterdamse letterensector. Bijdragen voor de letterenagenda, nieuwsberichten, columns, gedichten, recensies en quotes zijn welkom via redactie@letteren010.nl

Met Toflof heeft Derek Otte een kloeke bundel

het komt allemaal in zijn vitale dichtwerk aan

Toflof is een zeer gevarieerde, toegankelijke

geschreven. Het is daarbij een fraai uitgegeven

bod. Maar ook weemoed en rouw. Zoals in het

bundel die velen zal aanspreken. Poëzie moei-

boekwerk: bloedrode omslag, letters in reli-

gedicht NU IK HIER: ‘herinneringen aan ons sa-

lijk? Hoe toegankelijk poëzie kan zijn toont deze

ëf, rood op snee. Binnenin, behalve tekst, ook

men/ daar kan mijn hart zó vol van raken/ het

rijke verzameling.

beeldend werk uitgevoerd in rood-zwart op

breekt alleen bij het besef dat/ we nooit nieuwe

een wittige ondergrond. De kleuren van Ottes

zullen maken.’

Maar Otte heeft vooral plezier in het spelen

voor bijna alles wat je doet tof joh lof

met taal. Hij schuwt het woordspelige beslist DUS

niet. Zo vind je hier titels als ‘Lichtledig’, ‘Op je

Ze vroeg: Blijf jij loyaal bij tegenslagen?

gewondheid’, ‘Egotioneel’, ‘Ode Toilet’, ‘Hijlige’.

Ik zei: Ik ben voor Sparta sinds m’n zevende.

En er staat zelfs een volstrekt dyslectisch ge-

Derek Otte

tof toch lof

voetbalclub Sparta. En dat hij geen eendagsfan is bewijst dit gedicht:

TOFLOF

man wat doe je dat toch goed tof zeg lof

dicht in: ‘VGLODORE// In gotre lnijen sijrchevn Het bovenstaande geeft goed de humor weer

we aleamal een vegreijlakabr beok.’

die de dichter hanteert. Derek Otte, momen-

De stad is de habitat van deze dichter, zijn voe-

teel onze stadsdichter, en inmiddels landelijk

dingsbron. Hij schrijft over de bedrijvigheid en

bekend, is een spoken word-dichter. Wat niet

ook rust die de Maas biedt: ‘[…] het licht valt

wil zeggen dat die ‘words’ niet op papier kun-

schitterend op het water/ later kan wel even

nen verschijnen.

wachten/ …’, hij wandelt naar Het Kasteel en

Gebundeld valt de grote verscheidenheid van

komt een meisje tegen, zwerver Dirk scharrelt

Ottes teksten op. Naast oneliners als ‘Ga alsje-

langs, in de 1e Middellandstraat wordt voor het

blieft weg want mij lukt het niet’, staan in Toflof

laatst gekust bij de tramhalte. Hij schrijft in een

korte en langere gedichten, goeddeels rijmend;

kort verhaal over zijn ouders: ‘Superhelden zijn

een methode die teruggrijpt naar oude orale

het als je klein bent’. En even verder: ‘Liefheb-

tradities. Ook vlecht de dichter verhalen door

ben is meer gebaar dan gesprek, meer blik dan

de bundel. Kortom, Toflof is een hybride.

woord. Geven zonder te krijgen. Liefhebben is

En zo divers als Ottes schrijfwijze is, zo ver-

onbeholpen. Liefhebben is meer wel dan niet.

schillend zijn ook zijn onderwerpen. Het is als-

Liefhebben komt niet altijd in taal die we ver-

TOFLOF - Derek Otte

of je door een grote stad wandelt en daar het

staan, laat staan spreken. […]’.

€ 24,95

leven waarneemt. Plezier, ongein, tederheid,

Wie herkent dit niet.

Op p 2 een interview met Otte over Rotterdam.

wat heb jij mij entertaint tof hè lof

ik ben iemand die het meent heel tof lof

om de aandacht draait het toch tof, lof heus alleen status is bedrog

11

BOEKEN

BOEKBESPREKING Houtrot

• Recensie en interview door Eveline Duermeijer

4 Vragen aan Rinske Hillen over Houtrot

Rinske Hillen (1975, Rotterdam) studeerde filosofie in Cambridge en Amsterdam en rechten in Utrecht. Houtrot is haar debuut.

Begin 2019 verschijnt haar volgende roman ‘Mannenmaal’.

In Houtrot neem de schrijfster ons mee naar een

ganiseert zijn geheime minnares een groot feest

wereld waar menselijkheid en absurditeit elkaar

voor zijn 55e verjaardag. Een verwoede poging

afwisselen. In aanloop naar een verjaardagsfeest

van de uitbundige en jonge Ella, een nichtje van

wordt de sfeer steeds drukkender als een voort-

zijn echtgenote, hunkerend naar openlijke er-

Hoe kwam je op het idee van Houtrot?

woekerend familiegeheim zich in hoog tempo

kenning, om uit de schaduw van hun verborgen

‘Het begon met een fascinatie en een beeld. Een

ontrafelt. De onderlinge verhoudingen binnen

affaire te stappen.

fascinatie voor de onzichtbare verbindingen tus-

de familie komen op scherp te staan. Maar de

sen generaties, wat niet opgelost wordt in de ene

familieleden zijn met elkaar verbonden, zoals

Een van de genodigden is Wenksterman ‘s

generatie gaat drukken op de volgende. Het the-

‘grachtenpanden onlosmakelijk aan elkaar vast

schoonvader. Een vermogend man, wiens geld

ma van familieloyaliteit: hoe een erflust ook een

zitten’.

hij hard nodig heeft om de rotte fundering van

erflast kan worden. Daarnaast had ik een beeld

het grachtenpand te herstellen. Het monument

van een diepe tuin waar voorouders onder bo-

‘Een erflust wordt een erflast’ in deze roman,

staat op punt van instorten. Wenksterman zelf

men liggen begraven. Pas later in het schrijfproces

losjes gebaseerd op een waar gebeurd verhaal

heeft geen cent te makken. Maar hij heeft zijn

stuitte ik op de waargebeurde en bizarre geschie-

over een duistere familiegeschiedenis, met als

door depressies geplaagde echtgenote Veerle

denis van een beroemd spookhuis in Amsterdam.’

decor een monumentaal en vervallen pand aan

kort daarvoor laten opnemen in een psychiatri-

de Amsterdamse Keizersgracht. Een spookhuis

sche inrichting. En dat ligt gevoelig bij de familie.

Waar gaat Houtrot over?

ik uit delen van mezelf, maar ik ben vooral geïn-

waarvan de fundering rot is. Een familiegeheim

Was het noodzaak of kwam het Wenskterman

‘Het is een moderne familiesage over een ver-

teresseerd in archetypes, in wat universeel is, van

dat zo mogelijk nog rotter is dan de fundering.

gewoon goed uit?

vloekt pand aan de Keizersgracht en een familie

niemand en van iedereen.’

De ogenschijnlijk onverschillige en starre na-

Foto Amaury Miller

die daar al zeven generaties woont. De hoofdper-

tuurfilosoof Bram Wenksterman is de centrale

Hun sensitieve dochter Amber, die haar studie

soon Wenksterman, de laatste patriarch, wil het

Was het boek ‘snel’ geschreven?

figuur in deze ‘moderne familiesage over loyali-

filosofie in Cambridge onderbreekt, is ook van de

vervallen huis redden, maar hij heeft geen geld.

‘Het was in een paar maanden geschreven. Als ik

teit versus de zoektocht naar vrijheid.’ Hij wordt

partij. Zij voelt dat er onderhuids meer speelt en

Er zit niks anders op dan te bedelen bij zijn rij-

het ene hoofdstuk afrondde diende het volgende

omringd door de drie vrouwen in zijn leven: min-

ontdekt in korte tijd een voortwoekerend familie-

ke maar kritische schoonvader. Dit ligt gevoelig,

hoofdstuk zich al aan, als een estafette. Daar-

nares Ellen, echtgenote Veerle en dochter Am-

geheim dat ieders werkelijkheid op hun grond-

want zijn vrouw is net opgenomen. In de intriges

na kwam een lange procedure van herschrijven

ber. Krachtige karakters die tot de verbeelding

vesten doet schudden...

die Wenksterman heeft met zijn echtgenote, zijn

waarna ik het meeste toch weer heb terugge-

spreken en het verhaal diepgang geven. Op hun

.

dochter en zijn minnares komen de spoken uit

bracht naar de eerste versie.’

eigen manier dwingen zij Wenksterman tot waar-

het verleden boven, die een stuk rotter zijn dan de

achtig handelen. Zijn ongelukkige pogingen om

Houtrot

het grachtenpand aan de Keizersgracht voor vol-

Rinske Hillen

gende generaties te behouden zijn pijnlijk voel-

€ 18,99

baar. Symbolisch voor de familietragedie waar Wenksterman decennia mee worstelt en die zich

voor wie is Houtrot?

fundering zelf.’

‘Houtrot is een gelaagd verhaal, maar ook span-

Zien we jezelf terug in de roman?

nend en toegankelijk. De personages zijn even

‘Ja en nee. Het zit vol thema’s die mij hebben

venijnig als menselijk, het draait om universele,

beziggehouden en tegelijk is niets in het echt zo

niet meer laat verhullen.

gebeurd. Bij het creëren van de personages putte

‘Wij mensen maken de boel graag persoonlijk,

grote thema’s en het is licht geschreven. Als je daarvan houdt, is Houtrot wat voor jou.’

voortgang der dingen.’ Gedachten waarmee

De wereld van Sofie

Wenksterman zich troost, kijkend uit het raam

Een (Noorse) klassieker voor het hele gezin. Een spannend verhaal en

van zijn vervallen monumentale pand aan de

filosofisch naslagwerk in één. Het boek geeft op verhalende wijze een

Amsterdamse Keizersgracht. Een spookhuis dat

beknopt overzicht van de geschiedenis van de westerse filosofie vanaf

al generaties in zijn familie is. Een specht in zijn

de oude Grieken tot aan de moderne filosofie en laat de lezer op speel-

achtertuin hupt zenuwachtig heen en weer op

se wijze nadenken over begrippen als ‘god’ en ‘vrije wil’.

daar begint de ellende. Alleen de soort telt. De

zoek naar voedsel. Onder de eik de vele stilzwij-

Eveline Deurmeijer is geboren en getogen in

gende getuigen. Generaties lang zijn er voorou-

Rotterdam. Ze werkt als zzp-er in de

De wereld van Sofie

ders begraven.

kunst&cultuur sector en schrijft graag verhalen

Jostein Gaarder

Wenksterman verbijt zich, want tegen zijn zin or-

en recensies.

€ 19,99

Mohammed Benzakour over Tien op een ezel Hoe kwam je op het idee voor het boek?

Mohammed Benzakur (1972) is schrijver, visser en imker. Als kleine jongen verhuisde hij van Marokko naar Rotterdam. Nu woont hij in Zwijndrecht, maar is nog wekelijks in de stad om vrienden te bezoeken en vis te kopen op de markt. In zijn boek Tien op een ezel bespreekt hij Berberse spreekwoorden.

‘Toen mijn moeder in 2010 een hartinfarct kreeg

Heb je nieuwe dingen ontdekt over de Berbercultuur?

en haar spraak verloor, werd ik bewust van het

‘Ik kom al mijn hele leven in Marokko dus ken de

feit dat de meeste verhalen en gezegdes die ik

cultuur goed. Maar het was mooi om te ontdek-

ken uit Marokko mondeling worden doorgege-

ken dat wijsheden dwars door culturen en tijden

ven. Ook in de bibliotheek vond ik geen boeken

heengaan. Sommige spreekwoorden komen bij-

over Berberse spreekwoorden en gezegden. Als de

voorbeeld ook letterlijk voor in het Nederlands.

oudere generatie er straks niet meer is, gaat die

Zoals Blaffende honden bijten niet en een gege-

orale kennis verloren.’

ven paar niet in de bek kijken.’

Dat wilde jij voorkomen?

Waarom heet je boek Tien op een ezel?

‘Precies. Om in de thematiek van het boek te blij-

‘Mijn vader zei dat altijd. hij ziet er tien op een

ven: als de berg niet naar Mohammed komt, dan

ezel, het betekent zoveel als hij heeft ze niet op

gaat Mohammed naar de berg...’

een rijtje. Bijkomende reden is dat ik daadwerkelijk op een ezel van dorp naar dorp ben gegaan

Is het ook zo gegaan?

om mensen te vragen naar spreekwoorden. In de

‘Ja! Ik ben vele malen naar Marokko gegaan, de

bergen van Marokko zijn de wegen vaak slecht en

bergen in om mensen te vragen naar spreekwoor-

ook elektriciteit is gebrekkig of afwezig. Met een

den en hun betekenis. Ik heb uiteindelijk meer dan

ezel en een ouderwetse bandrecorder op batterij-

Tien op een ezel

300 spreekwoorden verzameld, een deel ervan

en ben ik op pad gegaan. In de bergen werkt dat

Mohammed Benzakour

bespreek ik in het boek.

veruit het best!‘

€ 20,99

12

WIJ WAREN ERBIJ

RASTAFARI CULTUUR & religie

reggae festival rotterdam

Rastafari is een spirituele levenswijze, die aan het begin van de 20e eeuw ontstond in Jamaica.

Marcus Garvey In die tijd stond de zwarte bevolking in Jamaica door het slavernijverleden onderaan de sociale ladder.

Marcus Garvey, belangrijke pionier in de strijd om burgerrechten voor de zwarte bevolking, voorspelde dat

Goeie vibes all around Reggae helden zoals Jimmy Cliff, Black Uhuru en Yellowman, een tof ingericht festival terrein, leuke extra’s zoals een hoelahoepveld en een reuzenrad, voldoende horeca en wc’s, relaxt publiek in alle soorten en maten en... geen trap (!) Kortom, een reggaefestival zoals een reggaefestival moet zijn: goeie vibes all around! Wij hebben genoten en zien nu al uit naar wat de organisatie in petto heeft voor volgend jaar...

Untill such time!

er een zwarte keizer zou worden gekroond die op zou komen voor de zwarte bevolking. In 1930 werd in Ethiopië Ras Tafari Makonnen gekroond tot keizer Haille Selassie.

Rastafari geloven onder meer dat zij in de toekomst allen in het beloofde land Ethiopië, het land van Ras Tafari Makonnen, zullen wonen.

Dreadlocks

Nederlandse toppers Dj Moortje & MC Pester

Het ging los op het hoelahoep-veld

Meekijker vanaf het water

Een vreemde vogel op stelten

De levenswijze van de rasta’s is gebaseerd op de geboden uit het Oude Testament, met aanvullende rituelen. Veel rasta’s hebben bijvoorbeeld dreadlocks, omdat in een oude Bijbeltekst staat dat het verboden is om het haar te knippen. Orthodoxe Joden en Sikhs hanteren die regel ook.

ITAL FOOD

Veel rasta’s eten vegetarisch omdat veel dieren als onrein worden beschouwd. Een échte rasta eet Ital food: zo natuurlijk mogelijk, geen bewerkt producten en vegetarisch of veganistisch.

Deze prachtige beeldreportage werd gemaakt

MEDITATIE Rasta’s komen graag samen om te discussiëren en te mediteren. Vaak wordt dan marihuana gerookt. Dit gebruik is gebaseerd op een citaat uit de Bijbel: He causeth to grow grass for the cattle, and herb for the service of man, so that he can bring food out of the earth.

De plant zou uit de aarde gekomen zijn op het graf van koning Salomon.

De god van de rasta’s is Jah Rastafari, aka The Most I. (I and I = jij en ik) Muziek De traditionele muziek van Rastafari is Nyabingi, een combinatie van zang en drums met een spirituele basis. Zo’n 50 jaar geleden werd Rastafari gekoppeld aan reggae.

Zangers als Bob Marley - overtuigd rasta - speelden een belangrijke rol bij de versprieding van het Rastafari ideologie en reggaemuziek over de rest van de wereld.

door fotograaf Ellen de Monchy Bellen blazen voor extra sfeer

www.ellendemonchy.nl

Tropische hitte in het Kralingse Bos

13

VAN ALLES

SCHILDEREN MET ANTOINETTE

PUZZEL

VIKINGS

Kunstschilder Antoinette MH Brandenburg (1959) schildert volgens de klassieke schildertechnieken, dat wil zeggen met olieverf op linnen en in meerdere verflagen. Ze schildert portretten, landschappen, stillevens, stads- en zeegezichten: alles wat ze leuk vindt! In deze column licht ze een tipje van de sluier van de schildertechnieken...

Iers-Canadese historische dramaserie uit 2013, gebaseerd op het leven van de Noorse legendarische viking koning Ragnar Lodbrok.

De serie geeft een intrigerend beeld van de Vikingcultuur rond 800 na Christus.

Beste lezer, deze keer bespreek ik het ‘klassieke palet’.

Vier kleuren Op het palet van een klassieke kunstschilder vindt u vier kleuren: vermiljoen rood, loodwit, gele oker en ivoor zwart. Met deze vier kleuren zijn mooie andere kleuren te maken zoals klassiek groen van zwart en gele oker, klassiek bruin van vermiljoen rood en ivoor zwart. Met ‘mooie kleuren’ bedoel ik, warme, intense kleuren dit i.t.t. de kleuren die direct uit een tube komen. Kleuren direct uit de tube zijn ook te gebruiken maar worden mooier in combinatie met de ‘klassieke kleuren’. Probeer maar eens klassiek groen in combinatie met sapgroen!

Zwart/wit Ik gebruik ook zwart en wit maar nooit zonder ze eerst te mengen met een andere kleur. Door te mengen (afhankelijk van de andere kleur(-en) oogt zwart zwarter en wit witter! Zwart en wit zonder te mengen komen hard (minder warm) over.

In plaats van loodwit gebruik ik titanium wit; deze bevat géén gif i.t.t. loodwit.

Extra kleuren Een klassiek palet is goed te gebruiken bij het schilderen van portretten en naaktmodellen. Ook bij landschappen gebruik ik de klassieke kleuren en vul ik mijn palet aan met helder geel, helder (sap) groen en blauw.

Licht/donker Kleuren van verschillende verfmerken lijken in eerste instantie hetzelfde echter tijdens het mengen kan een kleur van het ene merk donkerder/lichter of minder helder worden dan van het andere merk. Pigmentatie Daarnaast bestaat er ook verschil in pigmentatie; bij een hoog gepigmenteerde kleur heb je minder verf nodig om een dekkende laag te krijgen.

Meer over het mengen van kleuren op mijn YouTube video: https://youtu.be/nsSCQB--e14

TV TIPS

Woordzoeker

FREE STATE OF JONES

Horizontaal 1. Vis (5) - 6. Ratelpopulier (3) - 9. Ontvangtoestel (5) - 14. agen (4) - 15. Bloeimaand (3) 16. Blaasinstrument (4) - 17. Radon (2) - 18. Atmosfeeroverdruk (3) - 20. Soort duif (6) 22. Vogel (4) - 24. Lichtpaars - (4) - 25. Ruit (4) - 27. Witte bloem (5) - 28. Mama (2) 29. Bijtende opmerking (5) - 31. Ober (6) - 33. Aardgeest (5) - 35. Nieuwe regel (6) 38. Transcendente meditatie (2) - 40. Naaldboom (6) - 41. Lumen (2) - 42. Vechtsport (5) 44. Delfstof (4) - 46. Redenering (6) - 48. Zoogdier (3) - 49. Nabootsen (6) - 51. Ampère (3) 53. Inborst (4) - 55. Motorschip (2) - 57. Rund (3) - 58. Spoedig (3) - 59. Bijenhouder (5) 62. Amnesty International (2) - 63. Plot (7) - 64. Aansporing (4) - 66. Plant (4) - 69. Bevesti ging (2) - 70. Slot (5) - 72. Rivier in Brabant (2) - 73. Zitplaats in theater (4) - 74. Egaal (5) 75. Het bij het rechte ___ hebben (4) Verticaal 1. Grote zak (4) - 2. Uitroep van pijn (2) - 3. Koraaleiland (4) - 4. Palmriet (5) - 5. Vervuilde, dikke mist (4) - 6. Voordat (3) - 7. Indiase luit (5) - 8. Symbool voor de zuurgraad (2) - 9.

Buitelen (6) - 10. Populier (5) - 11. Mikpunt (4) - 12. Ingenieur (2) - 13. Voorzetsel (5) 19. Driekroon (5) - 21. Oorspronkelijke inwoner van het noordpoolgebied (6) 23. Ontkenning (4) - 26. Huren (6) - 28. Raaskallen (5) - 29. Soortdans (7) - 30. Ieder (3) 32. Imitatie (6) - 34. Claim (3) - 36. Laatstleden (2) - 37. Huwelijkspartner (4) - 39. Grap (3) 42. Afschrift (5) - 43. Golfterm (3) - 45. Rondhout (2) - 46. Iets (6) - 47. Prijs (6) - 50. Nacht hemd (3) - 52. Toverkunst (5) - 54. Rafel, garen (5) - 55. Keer (4) - 56. Graanpakhuis (4) 58. Snelle gang van een paard (4) - 60. Larve (4) - 61. Vuur (4) - 65. Dakbedekking (3) 67. Onroerend goed (2) - 68. Rivier in Friesland (2) - 71. Nomen nescio (2)

Historische drama gebaseerd op het verhaal van Newton Knight die eind 19e eeuw in de staat Mississippi een vrijstaat sticht. Deserteur Knight wordt leider van een opstand. Samen met ontsnapte slaven en onderdrukte boeren vecht hij voor gelijke rechten en een vrije staat. Met Matthew McConaughey.

MR. DYNAMITE The rise of James Brown

Mail je oplossing naar info@goedeboekjes.nl en maak kans op het boekje Vrouwen over seks of Later als ik groot ben, beroepenboekje voor meisjes.

Geef bij inzending aan welk boekje uw voorkeur geniet!

PRIJSVRAAG In de vorige editie vroegen wij naar de locatie van onderstaande quote van Erasmus. De winnaar krijgt een uniek Erasmus T-Shirt van Bibliotheek Rotterdam.

‘Waar ik mij goed voel, ben ik thuis’ Henny Bezemer wint met deze leuke inzending:

Muziekdocumentaire over de beginjaren en carriere en van James Brown. Hoe hij op zijn 4e werd verlaten door zijn moeder, zijn rol in de Civil Rights Movement en zijn overgang van gospel en soul naar funk.

‘Deze spreuk staat op het Albeda college aan het Zuster Hennekenplein.

Het lijkt me leuk een t shirt te ontvangen. Dat ik dan cadeau kan doen aan mijn zoon die in de Erasmusstraat geboren is, nu niet meer in

THE OTHER BOYLEN GIRL

Rotterdam woont maar in zijn hart nog steeds Rotterdammer is.’

Monnik lachend • 60 cm - 90 cm • € 2450,-

Antoinette MH Brandenburg www.antoinette-art.com Op 13 & 14 oktober exposeert Antoinette in ProRege aan de Oudedijk tijdens de kunstroute Kralingen.

Op 20 oktober schildert Antoinette samen met 20 kunstenaars een Rotterdams Panorama op het Stadspodium voor de Laurenskerk.

Meer info op stadspodium-rotterdam.nl

www.rotterdamse-fotografieschool.nl

Kostuumdrama uit 2008 gebaseerd op het leven van de zussen Boleyn.

Beide zussen - gespeeld door Natalie Portman en Scarlet Johansson vallen voor de charmes van Koning Henry VIII. Spanning en intriges aan het Tudor hof in de 16e eeuw.

14

CULTUUR OP REIS

Deze pagina maakten wij in samenwerking met VVV Zeeland Ook een pagina adopteren voor uw cultuurboodschap? Neem contact op voor de mogelijkheden!

SCHOUWEN-DUIVELAND Dorpen, musea, markten, kastelen, waterwerken, strand, bos en duin ...

Schouwen-Duiveland heeft voor elk wat wils.

Schouwen-Duiveland is een eiland en gemeente in de provincie Zeeland, omringd door de Noordzee, Nationaal Park Oosterschelde en de Grevelingen. Het eiland telt ruim 33 duizend inwoners en het hoogste punt ligt op 42 meter boven de zeespiegel. Met de Oosterscheldekering aan de ene kant, de Zeelandbrug en het Watersnoodmuseum aan de andere kant, speelt het eiland een belangrijke rol in de relatie van Nederland met de zee. Naast de indrukwekkende Deltawerken, heeft het eiland veel te bieden op het gebied van kunst en cultuur. Schouwen-Duiveland ligt zo’n 70 km van Rotterdam.

PLOMPE TOREN

WATERSNOODMUSEUM

De straô

Dit rijksmonument uit de 14e eeuw is het eni-

Jaarlijks terugkerend feest waarbij kleurrijk

ge restant van het dorpje Koudekerke, dat ver-

versierde paarden het strand op rijden. De

dween in de Oosterschelde. Omgeven door een

herkomst van het feest is onbekend. De eer-

prachtig natuurgebied en vele vogels, is deze

ste vermelding van het straorijden dateert uit

toren absoluut een bezoekje waard! In de toren

1643. Het feest werd toen gehouden op de

wordt op sprookjesachtige wijze de mythe ver-

laatste zondag voor de vastentijd (carnaval).

teld van de toren... Leuk voor groot en klein!

Na de winter op stal, gingen de paarden weer

plompetoren.nl

Het Watersnoodmuseum is gevestigd in de

aan het werk. Om de benen te verfrissen en

vier caissons - enorme betonnen ‘dozen’ - die

ontstekingen tegen te gaan, werden de paar-

gebruikt zijn voor de sluiting van de dijken.

denvoeten in zee gespoeld. Jonge paarden ach-

Zierikzee is het bestuurlijke centrum van

Als je het museum binnenloopt, stap je in de

Schouwen-Duiveland en een prachtig histo-

geschiedenis van het water van 1953 tot nu.

risch stadje met een verleden van handel en

Met oude filmbeelden, foto’s en historische

visserij. Er is van alles te doen: een stadswan-

voorwerpen wordt het verhaal van de wa-

deling langs de vele monumenten, een bezoek

tersnood verteld. Wist je bijvoorbeeld dat het

aan de mooie haven, een zeehondensafari,

water tot aan Schiedam stroomde? En dat de

winkelen in het gezellig stadscentrum, een ter-

strijd tegen het water wel twee maanden duur-

rasje pakken. Het kan allemaal in Zierikzee!

Foto Petra Noordijke

Foto Ben Biondina

zierikze

de, elke dag weer bij vloed, tot de dijken vol-

DELTAWERKEN

ledig gedicht waren? Dit en meer interessant

teraan, ervaren paarden vooraan met aan de

Na de watersnoodramp in 1953 zijn de Delta-

feiten ontdek je in het Watersnoodmuseum

top een ruiter die een koperen hoorn blaast.

Niet te missen in Zierikzee is

werken gebouwd, een imposant netwerk van

bij Ouwerkerk.

Tegenwoordig wordt het feest van half februari

de Sint-Lievensmonstertoren,

dammen en sluizen dat het Zeeuwse achter-

watersnoodmuseum.nl

tot eind maart elke zaterdag in een ander dorp

oftewel de Dikke Toren. Beklim

land beschermt tegen het water. De Ooster-

de 279 treden voor het mooi-

scheldekering is de bekendste van alle Delta-

ste uitzicht van de omgeving.

werken. Het indrukwekkende bouwwerk wordt

Als je geluk hebt, tref je een

ook wel het achtste wereldwonder genoemd.

monnik in traditionele kledij

Neeltje Jans is als werkeiland onderdeel van de

achter de balie!

Oosterscheldekering. na de afronding van de

STADHUISMUSEUM

op Schouwen gevierd.

ZEEUWSE KNOOP

bouw is er een leuk informatie- en attractiepark neergezet met zeedieren, een rondvaart

Foto Roelie Wilms

DIKKE TOREN

en interessante exposities voor jong en oud. neeltjejans.nl

Van oudsher wordt de Zeeuwse knoop gebruikt als knopje op het hemdboord van boeren en door vrouwen als sieraad op de ketting en mutsspeld van hun klederdrachttenue. van de stad. Diverse tentoonstellingen nemen je mee langs de ontstaansgeschiedenis van de Oosterschelde en het (handels)verleden van Zierikzee tot aan hedendaagse Zeeuwse kunst. stadhuismuseum.nl

Tegenwoordig Foto Deltapark Neeltje Jans

Charmant museum in het oude gemeentehuis

kom je de knoop ook

tegen

bonbon,

als

zeepje,

kaas, drop, bak-

De prachtige vuurtoren van Burch-Haam-

blik etcetera!

stede.

15

agenda september & oktober Een overzicht van zomerfestivals in Rotterdam.

Een agenda item plaatsen kan voor € 25,- ex btw. Mail uw item voor de agenda van november en december uiterlijk 15 oktober naar: info@goedeboekjes.nl (20 woorden + titel en locatie)

SEPTEMBER

DE BEZETTING SPEELT

OKTOBER

do 6 • ROTTeRDaM LaTe NIGHT

wo 3 - zo 7 • TING! - SCaPINO BaLLeT

Talkshow onder leiding van Ernest van der Kwast

Dans, muziek en circus komen op én boven een

met diverse gasten, live muziek en elke editie een

draaiende piste samen tot een betoverend

ode aan een bijzondere Rotterdammer. 21.30 uur

schouwspel. Met live muziek van de NITS. 20.00 uur

Locatie: WORM

Locatie: Nieuwe Luxor Theater

di 11 • ROFFa FILM CLuB

wo 3 - zo 14 • KINDeRBOeKeNWeeK

Maandelijkse filmavond waarbij filmmakers hun

Diverse activiteiten voor kinderen!

werk kunnen tonen en bespreken.: shorts van

Kijk op donner.nl/evenementen voor de agenda.

ongeveer 5 minuten in alle genres. 20.00 uur.

Reserveren via reizenenjeugd@donner.nl

Locatie: WORM

Locatie: Boekhandel Donner

do 13 - za 16 • GeRGIev FeSTIvaL

za 6 • a FeSTIvaL DOWNTOWN

Dit najaar staat het Rotterdam Philharmonic Gergiev

A Festival Downtown presenteert spannende elektro-

Festival in het teken van de 30-jarige band tussen

nische muziek middenin het centrum van Rotterdam.

Valery Gergiev en Rotterdam. gergievfestival.nl Locatie: De Doelen

Locatie: Nieuwe Binnenweg wo 10 - zo 14 • aRCHITeCTuuR FILM FeSTIvaL (aFFR)

vrij 14 • KuNSTavOND

AFFR zoekt de relatie tussen film, stad en architectuur

Gratis Kunstblock Tour van een uur langs kunstinstel

op met een breed programma vol films, debatten en

lingen MAMA, TENT Rotterdam, Witte de With Center

meer. www.affr.nl

for Contemporary Art, V2_ en WORM. 19.00 uur

Locatie: Schouwburg en LantarenVenster

Locatie: WittedeWith

za 13 • GeeN DaDeN MaaR WOORDeN FeSTIvaL

vrij 14 • FeeST!

Ontdek nieuwe stemmen van schrijvers en artiesten

Een onaangepaste familie neemt het Maaspodium

in de literatuur, muziek en spoken word. gdmw.nl

over in een rauwe en vrolijke mix van acrobatiek,

Locatie: Diverse locaties op Katendrecht

dans en theater. Te zien tot eind september.

ma 15 • GeLuL

Zaterdag inclusief vegetarisch diner. 18.00 uur Locatie: Maaspodium zat 15 • NaCHT vaN De DICTaTuuR Dictaturen rukken op: de wereldwijde vrijheid neemt al meer dan een decennium af. De jaarlijkse NvdD

Datum: 9 September 2018

aan de woeste liefde, vreugde, verdriet en onvoor waardelijke trouw aan de club. 20.30 uur

Locatie: atelier elimkerk op Heijplaat

• STuDIO eRaSMuS Studio Erasmus is de maandelijkse talkshow van de

Locatie: Arminius

Erasmus Universiteit over de actualiteit en de laatste

wo 26 - zo 30 • CaMeRa JaPaN

wetenschappelijke ontwikkelingen. 20.00 uur • Gratis

Festival voor Japanse film en cultuur met films,

Locatie: TR Schouwburg

voorstellingen, workshops en muziek. Deze keer

do 25 - zo 28 • WILDLIFe FILM FeSTIvaL ROTTeRDaM

staan bijgeloof en mysterie centraal. camerajapan.nl

Het grootste wildlife filmfestival van Nederland: vier

Locaties: WORM en LantarenVenster

dagen lang de beste natuurdocumentaires en - films.

Peter Buwalda wordt geïnterviewd door Marcel Möring over zijn nieuwe roman Otmars Zonen.

www.wffr.nl Locatie: Cinerama Rotterdam vrij 26 - zo 28 • FeSTIvaL JaZZ INTeRNaTIONaL

Aansluitend signeert hij. 16.00 - 17.30 uur

Grote en veelbelovende jazzartiesten in Rotterdam!

Locatie: Boekhandel Donner

Rode draad is: the voice. jazzinternationalrotterdam.nl

do 27 - zo 30 • ROTTeRDaM PRIDe

Locatie: LantarenVenster

Een pridewalk, talkshows, debatten, een kunst- en

• Culinair Concert Tijd: 16.30 - 20.00 uur

houd je alert met een gevarieerd programma.

zo 30 • PeTeR BuWaLDa OveR OTMaRS ZONeN

Het Rotterdamse kamermuziekensemble De Bezetting Speelt bestaat uit vijf strijkers en vijf blazers, een unieke bezetting die een breed en gevarieerd repertoire mogelijk maakt. Van solo’s tot nonetten, van pianotrio’s tot strijkkwintetten; het repertoire is altijd verrassend met mondelinge toelichting tijdens het concert. Deze herfst verzorgt DBS een aantal bijzondere concerten in de regio.

Maandelijkse talkshow in FC Walhalla, geheel gewijd

Locatie: Theater Walhalla

di 23

Foto Jan Hordijk

vr 27 • BRaINWaSHFeSTIvaL

Geoogst op Hemelse velden Een vernieuwend en exclusief concept voor levensgenieters Een unieke combinatie van Italiaanse cuisine, Russische en Hongaarse muziek en Rotterdamse romantiek. Deze veelzijdige beleving zal een zinnenprikkelende ervaring zijn die nog lang zal naklinken in uw herinnering.

Voor dit evenement zijn slechts 32 plaatsen beschikbaar. Heijplaat is bereikbaar met de auto en de waterbus.

• Muziek op de Rotte Datum: 14 September

Denkfestival voor tegendraadse denkers uit binnen- en buitenland. brainwashfestival.nl

Tijd: 20:15 - 21.15 uur en later op de avond

de stad. rotterdam-pride.com Locatie: Diverse locaties in het centrum

Locatie: Nes, Amsterdam

W: muziekopderotte.nl

cultuurprogramma en feestjes in het centrum van

TENT ACADEMY AWARDS 2018

SABRINA STARKE – WHO DO YOU THINK YOU ARE?

• 8 september in KINO

• 29 september tot 2 december in TENT

De TENT Academy Awards, de filmcompetitie voor pas afgestudeerde kunstacademiestudenten, keert dit jaar weer terug als videokunstfestival in KINO Rotterdam.

Op zaterdag 8 september wordt vanaf 13.00 uur het beste op audiovisueel gebied uit Nederland en gastland Groot-Brittannië getoond in de zalen van KINO, kun je netwerken met film- en kunstprofessionals en wordt er tijdens de awardshow bekendgemaakt wie een artist-in-residence wint in Cove Park, Schotland en Het Wilde Weten in Rotterdam.

Het publiek kan zijn stem uitbrengen voor de Public’s Choice Award. De festivaldag wordt feestelijk afgesloten met een borrel in KINO.

Op vrijdag 28 september presenteert TENT een dubbele primeur: de opening van de tentoonstelling Who do you think you are? geïnitieerd door Rotterdamse singer-songwriter Sabrina Starke, en de allereerste showcase ter gelegenheid van haar gloednieuwe album Underneath the Surface.

De tentoonstelling bestaat uit werken van

Locatie: Noordplein /drijvend podium

De Bezetting Speelt opent het driedaags festival Muziek op de Rotte met muziekstukken van o.a. Heinrich Hofmann, Arthur Bliss en Alexander Glazunov.

negen beeldende kunstenaars, waarvan zeven nieuw werk creëren. Gedurende de hele tentoonstellingsperiode is er een cross-disciplinair aanbod aan publieksprogramma. De vele dimensies van identiteit vormen het centrale thema. Het doel is een positieve stimulans te bieden aan de zoektocht naar nieuwe definities van identiteit.

Heads in de clouds by Caroline Escaffre & Mickaël Martins Afonso

• Best of DBS Datum: 30 September Tijd: 12:00 uur Locatie: Cultureel Centrum Kerk Ring 2 in Hellevoetsluis

Made in Saint Petersburg De Stichting Concerten Hellevoetsluis verzorgt sinds 1976 een jaarlijkse reeks concerten in het Cultureel Centrum Kerk aan de Ring. De Bezetting Speelt zal hier twee Russische werken van hun laatste cd ten gehore brengen; het septet van Mikhail Glinka en de ‘Schilderijententoonstelling’ van Modest Moessorgski.

• Take Five Datum: 11 november Tijd: 12:00 uur Locatie: De Machinist

Meer info en ticketverkoop:

debezettingspeelt.nl Sabrina Starke in TENT

Brian Elstak

Sabrina Starke in TENT Rotterdam

AGENDA SEPTEMBER • Do 6 september 17.00 uur Feestelijke opening ‘blauw-groene plein’ Prins Alexanderplein prinsalexanderplein.nl • Za 8 september 13.00 uur TENT ACADEMY AWARDS 2018 in KINO • Do 27 september t/m zo 30 december Opening Culturele Seizoen in TENT • Do 27 september Opening solotentoonstelling Only Weeds Emerge van Pilar Mata Dupont.

Drie theatrale video installaties over koloniale geschiedenissen in het natuurlijke landschap.

• Vrij 28 september Showcase & opening groepstentoonstelling Who Do You Think You Are? van Rotterdamse singer-songwriter Sabrina Starke over identiteit. Zij presenteert deze avond ook haar gloednieuwe album Underneath the Surface!

• Za 29 septmener Rondleiding & akoestisch optreden Sabrina Starke • Zo 30 september HipHopHuis Rotterdam in debat over de Nederlandse HipHop cultuur.

Voor de laatste info check www.cbkrotterdam.nl/agenda