FFILIP ILIP S STAES TAES is is hoofddocent hoofddocent aan aan het het Departement Departement RevalidatiewetenschapRevalidatiewetenschappen pen van van de de Faculteit Faculteit BewegingsBewegings- en en Revalidatiewetenschappen Revalidatiewetenschappen van van de de K.U.Leuven. K.U.Leuven.
Onderzoek en behandeling van spierverkortingen
KKAREL AREL S STAPPAERTS TAPPAERTS is is gewoon gewoon hoogleraar hoogleraar aan aan het het Departement Departement RevalidatieRevalidatiewetenschappen wetenschappen van van de de Faculteit Faculteit BewegingsBewegings- en en RevalidatiewetenschapRevalidatiewetenschappen pen van van de de K.U.Leuven. K.U.Leuven.
KAREL STAPPAERTS EN FILIP STAES
In In deze deze derde, derde, volledig volledig herwerkte herwerkte uitgave uitgave van van Onderzoek Onderzoek en en behanbehandeling deling van van spierverkortingen spierverkortingen geven geven de de auteurs auteurs aan aan de de hand hand van van taltalrijke rijke illustraties illustraties en en foto’s foto’s een een overzicht overzicht van van de de evaluatie evaluatie van van spierspierverkortingen verkortingen en en van van therapieën therapieën ter ter behandeling behandeling ervan, ervan, aangevuld aangevuld met met ervaringen ervaringen uit uit de de eigen eigen praktijk. praktijk. Voor Voor het het grondig grondig herwerken herwerken van van de de inleiding inleiding werd werd de de meest meest recenrecente te literatuur literatuur omtrent omtrent biomechanische biomechanische en en neurofysiologische neurofysiologische aspecten aspecten verbonden verbonden aan aan het het verlengen verlengen van van spieren spieren verwerkt. verwerkt. Een Een aantal aantal aspecten aspecten wordt wordt hierdoor hierdoor in in een een ander ander daglicht, daglicht, soms soms zelfs zelfs in in vraag vraag gesteld. gesteld. Naar Naar analogie analogie met met de de vorige vorige uitgaven uitgaven wordt wordt het het principe principe van van het het gebruik gebruik van van een een oriënterende oriënterende test test en en een een specifieke specifieke lengtetest lengtetest bij bij het het evalueren evalueren van van spierverkortingen spierverkortingen behouden. behouden. Sommige Sommige verlenverlengingstechnieken gingstechnieken werden werden gewijzigd gewijzigd of of volledig volledig vervangen vervangen door door manuele manuele dwarse dwarse spierrekking. spierrekking. Onderzoek Onderzoek en en behandeling behandeling van van spierverkortingen spierverkortingen isis een een praktische praktische gids gids voor voor zowel zowel kinesitherapeuten kinesitherapeuten als als studenten studenten kinesitherapie. kinesitherapie.
KAREL KAREL STAPPAERTS STAPPAERTS EN EN FILIP FILIP STAES STAES
acco
acco
Inleiding
1.
19
Passief rekken
Tijdens passief rekken wordt de spier passief eindstandig op rek gebracht en wordt de rek enige tijd aangehouden. [1, 4, 6, 13, 25, 39, 44, 61, 66] Er wordt vooral ingewerkt op het visco-elastisch karakter van spierbindweefsel en niet op het contractiele element. [21, 40, 65, 66] De optimale duur van de rek varieert in verschillende onderzoeken tussen 12 en 45 seconden, afhankelijk van het feit of het een in vitro of een in vivo onderzoek betreft, [2, 3, 4, 6, 13, 27, 39, 61] waarbij gezegd wordt dat het bindweefsel op de rek reageert na 30 seconden. [65] Vier à vijf herhalingen blijken voldoende te zijn om effect op de spierpeeseenheid te bekomen. [39, 61] De passieve rek – zoals die hierboven werd beschreven – wordt uitgevoerd tot de patiënt een lichte rekpijn waarneemt.
2.
Hold-relax (HR) en hold-relax-agonist-contraction (HRAC)
Een zeer bekende rektechniek is de proprioceptieve neuromusculaire facilitatie (PNF), die oorspronkelijk voor patiënten met neurologische aandoeningen werd ontwikkeld door Kabat maar die ook in andere disciplines haar weg heeft gevonden. [1, 13, 44, 45, 47, 61] PNF speelt in op reflexactiviteit, -inhibitie en -werking door antagonisten. [5] Zowel bij hold-relax (HR) als bij hold-relax-agonist-contraction (HRAC) wordt eerst gebruikgemaakt van een isometrische contractie van de te rekken spier. [4, 6, 10, 11, 13] Deze contractie levert een reflexinhibitie op, waardoor een spier makkelijker op rek kan worden gebracht. [13, 14, 24, 44] Een invloed van het Golgi-peesorgaan kan ook niet worden uitgesloten. [24] Uit onderzoek is gebleken dat tijdens de isometrische contractie een contractietijd van ongeveer 3 seconden voldoende is. [47] Deze contractie hoeft zeker niet maximaal te zijn. Na deze contractie moet zo snel mogelijk de rek gegeven worden. Onderzoek heeft namelijk aangegeven dat het effect van een contractie slechts gedurende 1 à 5 seconden werkzaam blijft. [45] Door het toevoegen van een contractie van de agonist bij HRAC, in dit geval dus de antagonist van de te verlengen spier(en), wordt een extra inhibitie verkregen via Ia reciproque inhibitie. [13, 27, 44] De intensiteit van de contractie heeft een ondergeschikt belang. De HRAC kan echter een moeilijkheid geven wat betreft het begrip van de patiënt. [5, 11, 44] Daarom wordt door sommige auteurs deze techniek enkel aangeraden voor gemotiveerde personen. [11, 44] Als een beperkte aanleertijd voorhanden is, zou de zuiver statische rek of de HR de geprefereerde techniek zijn. Naar onze mening kan een duidelijke uitleg aan de patiënt het uitvoeren van de techniek vergemakkelijken.
Hamstrings
31
Hamstrings 1.
Oriënterende lengtetests
Laat de patiënt langzit aannemen met gestrekte knieën (foto 6). Dit kan eventueel ook gebeuren met de rug tegen een muur. Bij verkorte hamstrings zullen de knieën gebogen worden of zal het bekken in retroversie kantelen. Het sacrum moet normaal verticaal blijven staan. Deze uitvoering kan ook worden gebruikt voor patiënten met rugklachten. Een andere oriënterende lengtetest voor de hamstrings is de proef van Tomayer: de patiënt moet de grond voor de voeten aantikken met de vingertoppen (foto 7). Het sacrum moet normaal een horizontale stand innemen. De patiënt met verkorte hamstrings kan eventueel met de romp naar voren compenseren of de knieën buigen.
Foto 7. De proef van Tomayer, als oriënterende lengtetest in stand voor de hamstrings.
M. biceps brachii, caput longum
1.
71
Specifieke lengtetest
De patiënt zit op een stoel of krukje (foto 46) of ligt op zijn zijde (foto 47). De therapeut positioneert zich achter de patiënt en stabiliseert met zijn lichaam de romp van de patiënt. De therapeut brengt langzaam de elleboog in extensie, de voorarm in pronatie en de schouder in retroflexie met een handgreep van de gelijknamige arm ter hoogte van de pols. De andere hand fixeert de schouder van de patiënt om te beletten dat deze de romp in flexie brengt. In zit kan dit ook gebeuren met de voorarm van de therapeut (foto 46). De bewegingsuitslag wordt vergeleken met de andere lichaamszijde en er wordt gelet op rekpijn ter hoogte van de spier zelf.
2.
Verlengingstechniek
In de specifieke testhouding wordt M. biceps brachii, caput longum submaximaal verlengd op dezelfde wijze als bij de specifieke lengtetest. Bij de HR(AC)-techniek wordt de weerstand voor een isometrische contractie gegeven in extensie- en supinatierichting voor de elleboog/voorarm en in extensierichting voor de schouder. Vervolgens rekt de therapeut de spier en beweegt de patiënt mee in dezelfde richting.
Foto 47. Specifieke lengtetest voor caput longum van M. biceps brachii, in zijlig.