Het gaat nu eindelijk beginnen… It’s about to start at last…

Subsidie voor de Vrije Schilderkunst in 1960 won, was het nog niet te voorspellen hoe zijn artistieke carrière vorm zou gaan krijgen. Deze subsidie maakte echter wel duidelijk dat zijn talent al vroeg onderkend werd en dat de reis van de kunstenaar een vliegende start kreeg.

De jaren zestig brachten in Nederland nogal wat maatschappelijke beweging en vernieuwingen: de wederopbouw van het land na de Tweede Wereldoorlog was voltooid, de welvaartstaat was geboren en tegelijk werd er hard getrokken aan en geschopt tegen de herstelde oude, nog vooroorlogse machtsstructuren. En ook de kunst veranderde. Conceptuele kunstenaars als Marinus Boezem (1934), Jan Dibbets (1941), Ger van Elk (1941­2014) en Wim T. Schippers (1942) namen afstand van

When the young Guillaume Lo A Njoe (b. 1937) was awarded a royal prize for painting (the KoninklijkeSubsidievoordeVrije Schilderkunst) in 1960, no one could have predicted how his artistic career would turn out. But the award made it clear that his talent had been recognised at an early stage, and ensured that his career got off to a flying start.

The 1960s were a time of social change and innovation in the Netherlands. The post-war reconstruction was complete, the welfare state had been born, yet there was also rebellion against the old pre-war power structures that had been restored. Art changed too. Conceptual artists like Marinus Boezem (b. 1934), Jan Dibbets (b. 1941), Ger van Elk (1941-2014) and Wim T. Schippers (b. 1942) rejected the individual, personal signature of the artist. They called for an art in which the idea, the concept, was het individuele, persoonlijke handschrift. Zij bepleitten een kunst, waarin het idee, het concept belangrijker was dan de materialisatie van dat idee. Niet de uitvoering van het kunstwerk, maar het idee erachter zetten zij centraal. Nieuwe kunstvormen als performance, installaties en videokunst groeiden snel. Toch werd er in deze periode in Nederland nog zeker wel geschilderd. Aan de ene kant stonden schilders die in de trant van de kunstenaars van Cobra naar hartenlust en expressief met kleur en vrije vorm werkten. Aan de andere kant van het schilderkunstige spectrum werkten kunstenaars als Josef Ongenae (1921­1993), Bob Bonies (1937) of Peter Struycken (1939) in abstracte composities met geometrische vlakverdeling, en heldere kleuren. more important than its materialisation. Their main concern was not the execution of the artwork, but the notion behind it. New art forms like performance, installations and video art rapidly grew. Yet there were still artists who were painting in the Netherlands: the painters who unleashed their passions on the canvas with expressive colours and free forms, as the Cobra artists had done, while at the other end of the spectrum artists like Josef Ongenae (1921-1993), Bob Bonies (b. 1937) and Peter Struycken (b. 1939) were painting abstract geometric compositions in bright colours.

ROOFVOGELNEST / RAPTOR NEST | 1961 | olieverf op doek / oil on canvas | 92 x 122 cm Collectie Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed / Collection Cultural Heritage Agency of the Netherlands

Een angry young man

Lo A Njoe maakte in de jaren zestig verschillende buitenlandse reizen en exposeerde zijn schilderijen regelmatig binnen en buiten Nederland. Hij sloot zich in 1962 aan bij de Groep Scorpio, een gezelschap van tien jonge kunstenaars, schilders en beeldhouwers, onder wie Karl Pelgrom (1927­1994), Roger Chailloux (1931­1977), Jan Sierhuis (1928), Pierre van Soest (1930­2001) en Aat Verhoog (1933). De groep angry young men, gesteund door kunsthistoricus Hans Jaffe, zocht naar mogelijkheden om de werkomstandigheden voor kunstenaars in Amsterdam te verbeteren en bij te dragen aan de vernieuwing van het kunstklimaat in de stad. De groep organiseerde een tentoonstelling in de Amsterdamse galerie Uit de kunst in 1964. Na enkele jaren bleken de uiteenlopende individuele belangen van de betrokkenen toch te groot en viel Scorpio uit elkaar.

An angry young man

Lo A Njoe travelled abroad several times in the 1960s and regularly showed his paintings both in the Netherlands and in other countries. In 1962 he joined GroepScorpio, a group of ten young artists, painters and sculptors, who included Karl Pelgrom (1927-1994), Roger Chailloux (1931-1977), Jan Sierhuis (1928), Pierre van Soest (1930-2001) and Aat Verhoog (1933). Championed by art historian Hans Jaffe, this group of angry young men sought opportunities to improve working conditions for artists in Amsterdam, and help create a new climate for art there. They organised an exhibition at Amsterdam’s Uit de kunst gallery in 1964. But after a few years the diverse individual interests of the members proved too great, and Scorpio disintegrated.

Figuratie en abstractie. Een droomwereld. The escape from the rectangle

De fantasievolle droomwereld van de Cobra­kunstenaars, in combinatie met de ongekende levenslust en vrijheid, betekende een bron van inspiratie voor Lo A Njoe.

De schilderijen met veelkleurige vogelkoppen, zoals Roofvogelnest (1961), roepen onmiddellijk herinneringen op aan dier­ en vogelschilderijen van Karel Appel (1921­2006). Ook bij Lo A Njoe zijn er meestal figuratieve elementen in zijn schilderijen. Grote ogen, snavel en de vleugels dragen bij aan de leesbaarheid van de voorstelling. Bom in kerk (1963) schilderde Lo A Njoe als aanklacht naar aanleiding van een schokkende racistische aanslag, in september 1963, op een kerk in Birmingham, Alabama, in het zuiden van de VS, waarbij vier kinderen de dood vonden. Een explosief beeld, maar met herkenbare figuratieve elementen.

Lo A Njoe besteedt veel aandacht aan het hele ambachtelijke proces van het schilderen. Het voorbereiden van de beenderlijm, het prepareren en opspannen van het schilderslinnen op het zelfgemaakte spieraam, het wrijven van de pigmenten en het maken van de schilderijlijst. Hij beleeft plezier aan het schilderen zelf, aan het vrije schilderkunstige gebaar. Zo ontstaan talloze abstracte vormstudies en composities, zoals de Abstracte compositie (1962) op papier. In deze vrije werken verbindt hij kleur, vorm en teken­ en schildertechniek. Mogelijk is er als uitgangspunt nog wel een figuratief element aanwezig geweest, in de verdere uitwerking lost dat echter op.

Een bijzondere groep abstracte werken vormt de in spat­ en stippeltechniek beschilderde rechthoekige houten blokken die Lo A Njoe in de jaren zeventig en tachtig heeft gemaakt. Met stevige contourlijnen zijn er abstracte vormen uitgespaard in het spatwerk, die over de zijden van het blok verspreid zijn. Het zijn ruimtelijke elementen, staand of liggend en soms op kleine pootjes, waardoor ze iets vrij van de vloer komen. Lo A Njoe onderzoekt in deze blokken de mogelijkheden om een vorm van fysieke ruimtelijkheid te realiseren. Het platte vlak van het rechthoekige schilderij werkt voor hem soms beperkend. Hij zoekt de ruimte.

En er volgde nog een stap. Op zoek naar het verbeelden van kosmische ruimte startte hij met het vervaardigen van een serie veelhoeken, schilderijen op zes­ of achthoekige spieramen. De grote zeskant Beauty of the Last Minute II (1998) en de The Moon Europe (1993) illustreren deze nieuwe stap in de ontwikkeling van zijn streven naar ruimtelijkheid. Lo A Njoe hecht ook grote waarde aan het ambachtelijke aspect bij het maken van deze werken. De complexe spieramen maakt hij zelf. En hij spant het schilderslinnen. De veelhoeken bieden de kunstenaar de mogelijkheid om ‘letterlijk’ uit te breken, te ontsnappen aan

Figuration and abstraction. A dream world. Escaping the rectangle de rigide ruimte van de rechthoek en een optimale metafysische ruimte te creëren. De thema’s die hij met de veelhoekige schilderijen aansnijdt, voeren mee naar en geven inzicht in zijn kosmische droomwereld.

The fantastical dream world of the Cobra artists, combined with an unprecedented lust for life and yearning for freedom, were a source of inspiration for Lo A Njoe.

His paintings featuring multicoloured birds’ heads, like Raptor’s Nest (1961), evoke immediate associations with the animal and bird paintings of Karel Appel (1921-2006). Lo A Njoe’s paintings generally also include figurative elements. Large eyes, a beak and wings help make the image more readable. He painted Bomb in Church (1963) in response to the shocking racist attack in September 1963 on a church in Birmingham, Alabama, in the southern US, in which four children were killed. An explosive image, but with recognisable figurative elements.

Lo A Njoe devoted a lot of attention to the traditional skill involved in the painting process: making the bone glue, preparing and mounting the canvas on the stretcher (which he makes himself), grinding the pigments and making the frame. He derived pleasure from the process of painting itself, from the freedom in the gestures made. This led to countless abstract form studies and compositions, like AbstractComposition (1962), a work on paper. In these freely created works, he connected colour and form with drawing and painting techniques. Though the work may have started with a figurative element, this dissolved in the creation process.

One unique group of abstract works is the rectangular wooden blocks painted using splatter and stippling techniques which Lo A Njoe made in the 1970s and 80s. He cut abstract forms with firm contour lines out of the splatter pattern, spread over the sides of the block. These are spatial elements, vertical or horizontal, sometimes on short legs that lift them off the floor. In these blocks, Lo A Njoe explored the possibility of achieving a form of physical spatiality. The flat surface of a rectangular painting was sometimes too restrictive for him. He was in search of space.

His next step in this search – a quest to depict cosmic space –was to start producing a series of polygons, paintings on six- or eight-sided stretchers. The large hexagon BeautyoftheLast Minute II (1998) and the slightly smaller octagon heMoonEurope (1993) illustrate this new stage in the development of his quest for spatiality. Again, Lo A Njoe was very keen on the traditional skills involved in making these works. He produced the complex stretchers himself, and mounted the canvas. The polygons gave him the opportunity to ‘literally’ break out, escaping the confines of the rectangle and creating an optimum metaphysical space. The themes he addressed in his polygon paintings draw us into and help us to understand his cosmic dream world.

Roots

Verwijzingen naar Lo A Njoe’s Surinaamse roots komen regelmatig voor. Zijn ouders waren afkomstig uit Suriname, maar hij is zelf in 1937 in Amsterdam geboren en opgegroeid. Zelf ziet hij Suriname als een van de bronnen, die zijn kunstenaarschap hebben gevoed. “Ik heb Surinaamse ouders. Meer niet”, zo formuleerde hij het in 1983 in een gesprek met Emile Meijer. Liever beschouwt hij zichzelf echter als een universeel kunstenaar, die inspiratie overal, vanuit verschillende culturen en op uiteenlopende manieren opdoet.

Een ‘letterlijke’ verwijzing naar Suriname is het vroege schilderij Binnenerf (1960), een blik op een erf vanaf de overdekte veranda van een woning.

Een opmerkelijk schilderij in dit verband is De grote ontsnapping (1979). We zien een fayalobi, een populaire bloem in Suriname, in een donker heuvelachtig en in stippeltechniek geschilderd landschap onder een blauwe hemel met witte wolken. De bloem werpt een schaduw over het landschap, die sterke gelijkenis vertoont met de landkaart van Suriname. De bloem lijkt stevig in de grond geworteld. Of is de steel van de bloem juist afgeknipt? Dan verwijst het werk naar de toenemende onrust in het land en de massale uittocht van Surinamers in de jaren na de onafhankelijkheid in 1975.

In 1990 kreeg Lo A Njoe de opdracht om een monument te ontwerpen ter nagedachtenis aan de 176 slachtoffers van de vliegramp in 1989 met het SLM­toestel nabij de luchthaven van Paramaribo. Het monument werd geplaatst in 1991 op het ’s­Gravesandeplein in de Amsterdamse Oosterparkbuurt. Het monument bestaat uit drie verticaal geplaatste aluminium platen met grillige contouren als opkringelende rookkolommen, op een lage vierkante sokkel. Iets verderop staat een bankje met een rechthoekige, natuurstenen sokkel met een tekst.

In deze periode ontstaat ook een hele reeks van houten, beschilderde platte ‘tweedimensionale’ sculpturen. Anders dan bij de in spat­ en stippeltechniek beschilderde rechthoekige blokken, hebben deze houten sculpturen maar een zichtzijde. Vaak zijn het grillige, totemachtige vormen, zoals Zonder titel (1983), soms met figuratieve elementen, met gaten en met een beschildering van abstracte patronen. De sculpturen leunen tegen de wand, of worden opgehangen. Enkele sculpturen bestaan uit meerdere onderdelen, die vrij in de ruimte kunnen worden opgesteld in de vorm van een soort kamerscherm.

Ook actuele thema’s verbindt Lo A Njoe met zijn achtergrond.

Roots

There were regular references to his Surinamese roots. Lo A Njoe’s parents came from Suriname, but he himself was born in Amsterdam in 1937, and he grew up there. He regards Suriname as one of the sources that have fed his art. “I have Surinamese parents. That’s all”, he said in an interview with Emile Meijer in 1983. He prefers to see himself as a universal artist who finds inspiration everywhere, in various cultures and in a range of different ways.

One ‘literal’ reference to Suriname is his early painting Courtyard (1960), a view of a yard from a covered veranda. Another remarkable painting on the theme of Suriname is The Great Escape (1979). We see a faya lobi, a popular flower in Suriname, in a dark hilly landscape rendered in a stippling technique, beneath a blue sky with white clouds. The flower casts a shadow over the landscape which is very similar to the map of Suriname. It appears to be firmly rooted in the soil. Or has its stem just been cut? In that case, the work refers to the growing unrest in the country and the mass exodus after independence in 1975.

In 1990 Lo A Njoe was commissioned to design a monument to commemorate the 176 victims of the 1989 air disaster involving an SLM plane close to Paramaribo airport. The monument was erected on ’s-Gravesandeplein in Amsterdam’s Oosterparkbuurt neighbourhood in 1991. It consists of three vertical, irregularly shaped aluminium plates that look like rising columns of smoke, on a low square plinth. Nearby is a bench with a rectangular stone plinth that bears an inscription.

In this same period he also created a whole series of flat ‘twodimensional’ sculptures from painted wood. Unlike in the earlier rectangular blocks painted with splatters and stippling, these wooden sculptures are made to be viewed from only one side. Many are irregular, totem-like shapes, such as Untitled (1983), some have figurative elements, with holes and painted abstract patterns. The sculptures lean against the wall or they hang. Several of the sculptures consist of multiple parts that can be displayed freely in the space, in the form of a kind of room divider.

Lo A Njoe’s current themes are also linked to his background. The painted wooden sculpture De Leusden (2022) depicts the 1783 shipwreck of the ship of the same name, a slave transporter belonging to the West India Company, which ran aground with more than 650 enslaved African people on board on a sandbank in the mouth of the Marowijne river. The crew locked the enslaved people in the hold and every one of them perished. Lo A Njoe manages to capture the tragedy of this incident and of the transatlantic slave trade in a single figure desperately – and unsuccessfully – attempting to open the hatch above his head, which has been nailed shut.

His Surinamese roots were also highlighted in two group

In de beschilderde houten sculptuur De Leusden (2022) verbeeldt hij de scheepsramp, die in 1738 plaatsvond. De Leusden, een slaventransportschip van de West­Indische Compagnie met meer dan 650 gevangen Afrikaanse tot slaaf gemaakten aan boord, sloeg lek op een zandbank in de monding van de rivier de Marowijne. De bemanning sloot de tot slaaf gemaakten benedendeks in het ruim op: niemand van de gevangenen overleefde deze ramp. Lo A Njoe weet de tragiek van deze gebeurtenis en van de trans­Atlantische slavenhandel vast te leggen in een enkele figuur die wanhopig - en uiteindelijk tevergeefs ­ het vastgetimmerde luik boven zijn hoofd probeert te openen.

Zijn Surinaamse roots werden ook benadrukt in een tweetal groepstentoonstellingen, waarvoor hij werd uitgenodigd. In 1985 werd zijn werk gepresenteerd in de door Emile Meijer (1921­2002) samengestelde presentatie Farawe. Acht kunstenaars van Surinaamse oorsprong in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. Met deze tentoonstelling, tien jaar na de onafhankelijkheid, wilde Meijer het publiek kennis laten maken met in Nederland werkzame kunstenaars met een Surinaamse afkomst. Voor Lo A Njoe was deze tentoonstelling vooral van belang, omdat een van zijn schilderijen, Jungle, werd aangekocht voor de Rijkscollectie.

In 2020 organiseerde het Stedelijk Museum Amsterdam Surinaamse School. Van Paramaribo tot Amsterdam. Deze tentoonstelling kwam zo’n 45 jaar na een eerste overzicht van Surinaamse kunst in het Stedelijk Museum. In Surinaamse School stond de ontwikkeling van de kunst in Suriname in relatie tot het lokale kunstvakonderwijs in de periode 1910 tot 1980 centraal. Lo A Njoe is vertegenwoordigd met een groot abstract, expressionistisch schilderij, in een zaal waarin ook werken van Erwin de Vries (1926­2018), Stuart Robles de Medina (19302006) en Soeki Irodikromo (1945­2020) gepresenteerd werden.

Ruimte voor de ruimte exhibitions in which he was invited to participate. In 1985 his work was included in Farawe:EightArtistsofSurinamese Origin”curated by Emile Meijer (1921-2002) and presented at the Nieuwe Kerk in Amsterdam. In this exhibition, staged ten years after independence, Meijer was keen to introduce the Dutch public to Dutch artists of Surinamese origins working in the Netherlands. For Lo A Njoe it was important above all because one of his paintings, “Jungle”, was purchased for the national collection. In 2020 the Stedelijk Museum Amsterdam organised Surinamese School - From Paramaribo to Amsterdam, 45 years after its first survey exhibition of Surinamese art. “Surinamese School” focused on the development of art in Suriname in relation to local arts education over the period 1910 to 1980. Lo A Njoe’s work was represented by a large abstract, expressionist painting in a room that also featured work by Erwin de Vries (1926-2018), Stuart Robles de Medina (1930-2006) and Soeki Irodikromo (19452020).

De ruimte in het atelier in Amsterdam­Noord is beperkt. Het is er nogal vol. Er staat een grote grafiekkast, een aantal houten sculpturen in de hoek, een stuk of wat schilderijen tegen elkaar en tegen de wand. Verder een tafel en wat stoelen en het recente werk. En daar wordt aan gewerkt, want het werk gaat door. Hoewel het noorderlicht slechts spaarzaam door een kier in het gordijn binnentreedt, straalt het schilderij met verticale, ijle, lichtgroene lijnen en daarmee verbonden paarse en lila bloemvormen. De uitspraak van de schilder: “The beauty of a painting is that it makes no sound”, krijgt hier vorm. Het schilderijin­opbouw maakt inderdaad geen geluid, maar spreekt toch al volop. Lo A Njoe is nog niet klaar: het geprepareerde doek is weer een nieuwe fase in de reis van de kunstenaar. En dan de ruimte.

Space for space

There is limited space in the studio in Amsterdam North. It is pretty full, accommodating a large printer’s cabinet, a number of wooden sculptures in the corner, and a fair few paintings stacked against each other, leaning against the wall. There is also a table and some chairs, and recent work. He continues to work on this, for the work must go on. Although only a little northern light enters through a gap in the curtains, the painting, with its slender, vertical light-green lines connected to purple and lilac flower shapes, is radiant. The painter’s comment “The beauty of a painting is that it makes no sound”, is being manifested in physical form here. Though it is true that the emerging painting makes no sound, it speaks to you nevertheless. Lo A Njoe is not finished: the prepared canvas is just a new phase in this artist’s journey. And then space.

ZONDER TITEL / UNTITLED | 1983 | gemengde techniek / mixed media | 103 x 20 x 2­3 cm bruikleen van de kunstenaar / loan from the artist