Por Favor Voorjaar 2018

POR FAVOR Het mooiste van Spanje

No 2 • Voorjaar 2018 • 2e jaargang • € 5,75

Bedevaart naar El Rocio De Spaanse Culinaire Top Jerez de la Frontera Haute Couture op een Spaanse Feria Het ruige noorden van Gran Canaria

Parels van

Andalusië

BESTE EN GEZONDSTE KLIMAAT VAN EUROPA

-

Magazine Por Favor – Het Mooiste van Spanje Nu we de winter – die zich dit jaar ook nadrukkelijk in sommige delen van Spanje heeft doen gelden – definitief achter ons hebben gelaten, kunnen we ons verheugen en voorbereiden op meer ‘zachte’ seizoenen, die zich perfect lenen om de vele mooie regio’s te bezoeken. Wat te denken, in dit verband, van Andalusië, de streek die we in dit nummer van Por Favor graag nader belichten.

Ruige bergketens, uitgestrekte zandstranden, verzengende woestijn, diepblauwe binnenmeren, zompig moerasland, Andalusië heeft het allemaal. Een rondreis door Andalusië is dan ook een aangename aaneenschakeling van schitterend historisch erfgoed, adembenemend mooie natuur en heerlijke authentieke dorpen en steden. Suzanne Caes en Walter Bouwen, auteurs van de aanstekelijke reisgids ‘Andalusië – rondreis langs de mooiste plekjes’, belichten in dit nummer Ronda, een van de meest bezochte steden in Andalusië, gelegen aan een diepe kloof, uitgesleten door de Rio Guadalevin hetgeen schitterende vergezichten oplevert. De oude en nieuwe stad worden verbonden door een drietal bruggen. Ook de nabij Ronda gelegen dorpjes Grazalema – het natste dorp van Spanje – en Setenil de las Bodegas, een zeer fraai compleet wit dorp komen in hun zonnige reportage aan bod.

Wie van de ruige natuur houdt, moet zeker een bezoek brengen aan de Rio Tinto, de rode rivier in Andalusië. Een rivier met roodbruine en oranje tinten, alsof ‘de aarde bloedt’ zo wordt wel gezegd.

We spraken met Angeles Fernandez, ontwerpster van haute couture Flamenco jurken, die deze maanden door heel Andalusië reist in verband met de Ferias die vanaf eind april weer losbarsten. “Ik wil dat iedere vrouw zich een dag of een avond lang een filmster voelt” vertelt ze en wie haar schitterende creaties ziet, zal begrijpen dat ze er zelf alles aan doet om dat gevoel mogelijk te maken.

De Flamenco was ook de aanleiding om een bezoek te brengen aan het eveneens in Andalusië gelegen Jerez de La Frontera, want het is de geboortestad van deze combinatie van muziek en dans die zijn oorsprong gevonden lijkt te hebben in het Arabische. Het warmbloedige karakter van de Flamenco is overduidelijk terug te vinden in deze mooie stad.

Ik wens u een fantastische Spaanse lente toe.

Aernoud Oosterholt Uitgever aernoud@edicola.nl

28

92

Inhoud Indice

72

REIZEN

14

RONDA, PAREL IN ANDALUSIË:

Op ontdekkingstocht naar een prachtige stad

28 CARTAGENA

Een gouden toekomst dankzij het verleden

44

JEREZ DE LA FRONTERA

50

DOLGELUKKIG IN VALENCIA

54

HET RUIGE NOORDEN VAN GRAN CANARIA

72

ROMERÍA DEL ROCÍO

92

RÍO TINTO IN ANDALUSIË

Geboortestad van flamenco

Oranjeleeuwin Jennifer Vreugdenhils droom komt uit De wilde schoonheid van de natuur, de pittoreske dorpjes en de Canarische aboriginals Een unieke bedevaart in de week voor Pinksteren Een bijzondere rivier in de provincie Huelva

CULINAIR

40 PORTRET VAN EEN VLAAMSE ONDERNEMER IN SPANJE De verkoop van hemelse Iberische ham

62

SPANJE AAN DE CULINAIRE TOP

Dé foodbestemming bij uitstek!

88 WIJNEN 4 | Por Favor

Colofon Por Favor - Het Mooiste van Spanje 2e jaargang, editie 2, 2018 Uitgever/Hoofdredacteur Aernoud Oosterholt

34

Eindredacteur Evert de Rooij Bladmanagement Thea van Dartel Art direction/Vormgeving creativefacilities.nl | Miriam Snijder Marketing Charmain Zwijnenberg Sales Virtu media bv | Yvonne van Veenendaal 030 3072249 yvanveenendaal@virtumedia.nl

54 90

CAVAREIS NAAR LA TORRE DE CLARAMUNT

Van de Cavakoning i.s.m. Magazine Por Favor

CULTUUR & DESIGN

34

HAUTE COUTURE OP EEN SPAANSE FERIA

Exclusieve ontwerpen van de hand van Ángeles Fernández

84 İSEVILLANAS! Het feest van het verleiden

COLUMNS

26 70 82 86

EDWIN WINKELS RICK TREFFERS ELSE BEEKMAN EMMIE DECLERCK

EN VERDER

6 HET MOOISTE VAN SPANJE 8 VARIA 98 VOLGEND NUMMER

14

Aan dit nummer werkten mee Emmie Declerck, Else Beekman, Edwin Winkels, Rick Treffers, Sander de Vaan, Job de Swart, Pauline Blom, Suzanne Caes en Walter Bouwen, Hagar Jobse, Ingrid Zwartjes, Jolande Schotten, Ingrid Lackroy.

Redactie Por Favor magazine Postbus 2013 7420 AA Deventer 0570 607561 Distributie Nederland: Aldipress bv, De Meern Belgie: AMP bvba, Brussel Prijzen Abonnementsprijs (4 nummers per jaar) op basis van automatische incasso: Nederland € 19,95, België € 22,95, Spanje € 25,95, rest Europa € 28,95. Het abonnementsgeld dient vooraf te worden voldaan. Opzegging schriftelijk per brief of mail en minimaal acht weken voor het verstrijken van de abonnementsperiode Por Favor is een uitgave van Edicola Magazines bv Postbus 2013 7420 AA Deventer info@edicola.nl | www.edicola.nl 0570 – 607561 © Por Favor Het Mooiste van Spanje. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.

Por Favor | 5

Het mooiste van Spanje

Spanjaarden verklappen ons hun favoriete plekjes in hun thuisland

Coral Ortiz (56) is fotografe en woont haar hele leven al in Madrid. De bruisende hoofdstad inspireert haar, maar soms moet ze even weg van alle drukte. Zo’n 25 jaar geleden stapte ze met een vriendin in de auto en reden ze net zolang tot ze bij Bolonia in het zuiden aankwamen, waar een verfrissende bries waait.

Sindsdien keerde ze vaak terug naar dit stukje ‘paradijs op aarde’. .

Tekst | Emmie Declerck Foto | Shutterstock

“Bolonia ligt aan de Costa de la Luz, de Kust van het Licht, in Tarifa in de provincie Cádiz. Het ligt op het puntje van Spanje net tegenover Marokko, en het licht en de zonsondergangen zijn er fenomenaal. Elke dag sta je weer op bij een heldere, strakblauwe hemel, en de uitgestrekte, ongerepte zandstranden omgeven door groen, duinen en heuvels - zonder bebouwing - zijn maravillosas, gewoon fantastisch. Van Zahara de los Atunes en Caños de Meca tot El Palmar, Tarifa,... Je kunt er eindeloos wandelen langs de zee! Het strand van Bolonia ligt in een prachtige baai, midden in een natuurpark, Parque Natural del Estrecho,en is al vaker tot ‘Mooiste’ of ‘Beste Strand van Spanje’ gekozen. Er zijn ook Romeinse ruïnes langs het strand die vrij toegankelijk zijn. Daar ben ik ook al verschillende keren langs gaan wandelen. Een historische plek vol magie, zo met het strand en de blauwe zee er vlak achter.

Bolonia is ook echt nog zo’n Andalusisch dorpje met een gemoedelijke sfeer en vriendelijke mensen, die gewoon flamenco zingen en dansen op straat. Daar moet je wel blij van worden! Deze plek is ook altijd een beetje ‘hippie’ geweest, in die zin dat er zelfs lange tijd mensen op het strand wóónden, het hele jaar door, in hutjes en tenten in een soort commune. Het witte dorp heeft ook echt nog die charme van het Spaanse zuiden, met overal gezellige barretjes en chiringuitos of strandbars. Je kunt er uitstekend eten, vooral verse vis.

Sinds ik 30 jaar was, ging ik er bijna elk jaar heen, al is het nu al weer even geleden.

De eerste keer gingen we er naartoe omdat ik het van horen zeggen had leren kennen, en ik was benieuwd. Er was toen nog geen internet, dus we sprongen gewoon in de auto vanuit Madrid en reden urenlang, tot we er aankwamen. Het leek ons een waar paradijs! Het was toen nog helemaal onontdekt. Nu is het ook nog behoorlijk authentiek. Als je dé vakantiemaand voor Spanjaarden – augustus maar mijdt, kun je er volop genieten van rust.

Ons favoriete plekje om er te logeren, is nu Los Jerezanos. Het is een dorpshuis dat gerenoveerd is tot gezellig hotel vlak aan het strand, met mooie kamers en een ontspannende tuin met palmbomen. De veranda kijkt uit op zee, wat een zalig vakantiegevoel geeft. Het grote voordeel is ook dat het een zwembad heeft. Dat biedt de perfecte schuilplaats wanneer er veel wind is. Dat risico heb je hier immers wel: de Levante wind kan er zo sterk zijn dat je die dagen - als je pech hebt - niet naar het strand kan, vanwege het opstuivende zand. Maar dat maakt ook dat dit plekje nooit te druk wordt. En anderzijds heb je er steeds een zalig briesje, zodat het er ook in de zomer niet te heet wordt. De perfecte plek om uit te waaien en je batterijen weer op te laden!”

Credits: Coral Ortiz www.lamaquinaderetratar.com

Por Favor | 7

Events Fiestas

Tekst | Evert de Rooij

Lof van de president In onze vorige uitgave meldden we al dat het artikel ‘Ontdek de veelzijdigheid van Valencia’ is genomineerd voor de Proef Spanje Persprijs. Por Favor redacteur Sander de Vaan, schrijver van het artikel en van een succesvol boek over Zuid-Oost Spanje, had recent een ontmoeting met de President van de Autonome Regio Murcia, Fernando Lopez Miras. Deze jongste President van Spanje toonde zich verheugd door de vele aandacht die zijn regio met het boek van Sander ten deel valt. Ook was hij blij verrast met het nummer van Por Favor, waarin Murcia letterlijk en fuguurlijk in het zonnetje werd gezet. Hij zegde Sander alle medewerking toe om de uitgaven, waar mogelijk, onder de aandacht te brengen. ¡Gracias, el Presidente!

KUS

LA FERIA

DE AMSTERDAM

BRENGT SOELAAS IN DE KEUKEN Afgelopen winter werd door Nederlandse horecaondernemers de noodklok geluid over het gebrek aan personeel in het algemeen en goede koks in het bijzonder. Het aantal vacatures verdubbelde in drie jaar tijd tot ruim 18.000 en Koninklijke Horeca Nederland (KHN) schat de behoefte aan koks op 6000. Er zijn nu ongeveer 400.000 banen in de horeca en door het almaar toenemende toerisme verwacht KHN dat daar de komende jaren nog eens 75.000 bij komen. Van de horeca-opleidingen komen te weinig mensen om die behoefte op te vangen.

Dick van Ostaden van Boshuys Hermitage uit Oisterwijk zocht vorig jaar ook naar een souschef voor zijn keuken en kwam toen op een lumineus idee: KUS. De drie letters staan voor Koks Uit Spanje. Met zijn initiatief hoopt Van Ostaden het tekort aan koks op te lossen. De werving en selectie van Spaanse koks doet hij samen met de Spanjaard Angel Pando. Een door KUS aangeworven kok krijgt een contract voor een jaar, inclusief goede huisvesting en ‘nette’ arbeidsvoorwaarden. Van Ostaden heeft inmiddels vier Spanjaarden in zijn keukenbrigade en voor collega-horecaondernemers had hij begin januari al zo’n dertig Spaanse koks naar Nederland gehaald. Tegen de NOS zei hij: “Het is een gat in de markt. Mijn Facebookpagina K.U.S. wordt al gevolgd door 7700 mensen. Er komen cv’s binnen om van te dromen, zo veel ervaring.”

8 | Por Favor

Op 7 juli gaan bij Buurtboerderij Ons Genoegen aan de Spaarndammerdijk 319 in Amsterdam om twee uur de poorten open voor de zevende editie van La Feria de Amsterdam, hét grootste Spanje en Andalusië spektakel van Nederland.

Die zaterdag kun je genieten van leuke kinderactiviteiten, authentieke Feria klanken, Andalusische paarden, Spaanse en Nederlandse topartiesten, super Sevillanas, cava, sherry, rebujito, bier, de Nederlandse Kampioenschappen Sevillanasdansen, een Spaanse producten- en infomarkt, flamenco en flamenkito live muziek, de heerlijkste tapas, paella, churros én broodjes, heel veel dans én heel veel passie.

Rond zonsondergang wordt het kampvuur ontstoken om de Virgen del Rocío te eren. Por Favor is dit jaar een van de hoofdsponsors van dit warmbloedige gebeuren en uiteraard geven we er acte de présence met een eigen stand. Tickets a € 15,-verkrijgbaar vanaf 1 maart 2018 via feriatickets@gmail. com (casasevillana.nl). De kaartjes kosten op 7 juli aan de kassa € 17,50. Viva La Feria de Amsterdam!

NO A LA CAZA!

Dierenactivisten protesteren overal ter wereld tegen de bloeddorstige stierengevechten, die door de meeste Spanjaarden nog altijd als een onvervreembaar cultuurgoed worden gezien.

Maar ook in Spanje staan dierenrechten steeds hoger op de agenda. Zo werden er op zondag 4 februari in 31 steden protestmarsen georganiseerd waar duizenden Spanjaarden aan mededen. Zij willen dat er een einde komt aan de jacht met honden. Onder de slogan No a la caza (nee tegen de jacht) werd er geprotesteerd tegen de jacht met hazewindhonden en andere jachthonden. Volgens de website SpanjeVandaag.com zijn er veel jagers die de honden na het jachtseizoen dumpen of zelfs om het leven brengen.

Dat gebeurt vooral in februari, vandaar de keuze om op de eerste zondag van die maand massaal de straat op te gaan. Het Plataforma No a la Caza pleit voor wetgeving waarbij het jagen met honden wordt verboden. De Spaanse Partij voor de Dieren, Pacma, wil de jacht in zijn geheel verbieden, maar vindt bij dat nobele streven meer dan 900.000 Spaanse jagers tegenover zich.

Spanje is het enige EU-land waar het nog steeds is toegestaan om met jachthonden te jagen. In veel landen mag nog wel gejaagd worden met andere hondenrassen, zoals spaniels, retrievers, dashonden en terriërs.

La Feria de Amsterdam OP ZATERDAG 7 JULI

Spaarndammerdijk 319 Amsterdam

Amsterdam Spanish film festival Op het jaarlijkse ‘Amsterdam Spanish Film Festival’ krijg je als liefhebber van Spanje en de Spaanse cinema in één week tijd de gelegenheid om kennis te maken met een zorgvuldig samengestelde selectie van films en documentaires uit Spanje en Spaanssprekend Latijns-Amerika. Het ‘Amsterdam Spanish Film Festival’ is een initiatief van SIN FIN CINEMA en laat de nieuwste trends van de Spaanse film zien. Daarnaast is er aandacht voor onafhankelijke, kunstzinnige en experimentele Spaanse films. Het festival wordt dit jaar van 29 mei t/m 3 juni in Amsterdam georganiseerd. De films worden vertoond in Pathé Tuschinski, Het Ketelhuis, Eye en het Bimhuis.

Info: www.amsterdamspanishfilmfestival.com

CATALAANSE CRISIS SUDDERT VOORT De Spaanse premier Rajoy wilde eind december met nieuwe regionale verkiezingen in Catalonië het nationalistische spook verjagen, maar kwam van een koude kermis thuis. De separatistische partijen behaalden 70 van de 135 zetels en behielden daardoor nipt de meerderheid in het Catalaanse parlement, dat na het referendum over onafhankelijkheid in oktober door Rajoy naar huis was gestuurd. Om de verdeeldheid te illustreren werd voor het eerst in veertig jaar een pro-Spaanse partij, Ciudadanos (Burgers), met 37 zetels de grootste in het parlement van de autonome regio. Hoewel partijleider Inés Arrimadas direct na de verkiezingen (met een hoge opkomst van 82%) zei dat haar partij op zoek ging naar een regeringscoalitie, is dat nog altijd niet gelukt. Een nieuwe ronde armpjes drukken tussen Madrid en Barcelona is het gevolg van deze verkiezingen die niets hebben opgelost. De door Rajoy afgezette regiopresident Carles Puigdemont zei vanuit zijn zelfgekozen ballingsoord Brussel dat hij opnieuw president wil worden. Zijn partij, JuntsxCat, kwam uit op 34 zetels, twee meer dan de de linkse separatistische partij ERC. Met de vier zetels van de radicale separatistische partij CUP heeft het afscheidingsblok een meerderheid in het parlement.

Intussen wordt de economische schade die de strijd om onafhankelijkheid Catalonië heeft gekost op ruim een miljard euro geschat. De economische groei in de regio, die goed is voor 19 procent van het Spaanse bruto binnenlands product, is in het laatste kwartaal van 2017 gedaald van 0,91 naar 0,5 procent.

TOERISTENBELASTING OF ECOTAKS? In 2017 werd op de Balearen de lieve som van ruim 64 miljoen euro aan toeristenbelasting opgehaald, zo meldt de website SpanjeVandaag.com. De eilanden Mallorca, Menorca, Ibiza en Formentera heffen net als Catalonië impuesto del turismo, maar noemen het ecotasa ofwel ecotaks. De Balearen ontvingen in 2017 bijna 14 miljoen buitenlandse toeristen die samen met de Spaanse toeristen deze ecotasa moesten ophoesten. De opbrengsten van de ecotaks gaan naar projecten die betrekking hebben op het milieu en die verbeteringen van de toeristische infrastructuur beogen. Tegenstanders van de ecotaks zijn bang dat toeristen weg zullen blijven vanwege deze toeristenbelasting, aldus een commentaar in de Diario de Ibiza. Daarbij denkt men vooral aan Spaanse toeristen, die in eigen land alleen op de Balearen en in Catalonië belasting moeten betalen, terwijl dat in de rest van Spanje niet nodig is.

Por Favor | 9

Boeken Libros EIGEN TERREIN

Spaanse sporen De ondertitel van dit boek luidt: ‘Een journalistieke zoektocht naar het hart van Spanje’. En dat is precies wat Merijn de Waal, ex-correspondent in Spanje voor NRC Handelsblad, gedaan heeft.

Hij vertrok als jonge twintiger naar Spanje en toen hij terugkwam om eindredacteur bij zijn krant te worden, schreef hij zijn Spaanse ervaringen op in dit boek. Voor zijn vele reportages trok De Waal door het hele Iberisch schiereiland en hij constateerde dat Spanjaarden (net als Italianen) hun hele leven lang gehecht blijven aan hun geboortedorp en -streek, hun pueblo en hun tierra. In Italië heet dat campanilismo (naar de campanile, de losstaande kerktoren) maar in Spanje heb je daar niet echt een woord voor.

Wel zijn er grote verschillen tussen de verschillende regio’s. De Waal vindt Spanje een continent in het klein, met een grote diversiteit aan talen, cultuur, eten en klimaat. Hij schreef er een openhartig boek over dat je verlangen naar een vakantie in Spanje alleen maar aanwakkert.

Merijn de Waal – Spaanse sporen Uitgeverij Spectrum, ISBN 9789000343379 Paperback, 224 pagina’s, € 19,99

Medio 2017 overleed Juan Goytisolo op 86-jarige leeftijd in zijn woonplaats Marrakech. Hij begon als sociaal geëngageerde auteur, die in het buitenland een beetje het sociaal geweten van de moderne Spaanse literatuur was. In de jaren vijftig verhuisde hij naar Parijs omdat hij zich daar literair vrijer voelde dan onder de dictatuur van Franco. Zijn werk werd in de jaren vijftig en zestig op grote schaal in het buitenland vertaald.

Goytisolo liet vooral de onderkant van de Spaanse samenleving zien, met zijn armoede en onderdrukking. In de jaren zestig transformeerde hij tot experimenteel schrijver, met De identiteit (1966) en De wraak van don Julián (1970). Na Franco’s dood in 1975 keerde Goytisolo niet terug naar Spanje, waarna hij in zijn zelfgekozen ballingschap wat in vergetelheid raakte. Zijn memoires (Eigen terrein en Verscheurde koninkrijken) lezen als een trein. In Eigen terrein, het eerste deel van zijn autobiografie, kijkt Goytisolo terug op zijn jeugd in Andalusië, de zelfkant van Madrid, zijn vrouw Monique Lange (en de vele jongens die hij als homo lief had) en zijn isolement onder het Franco-regime.

Juan Goytisolo – Eigen terrein/Een jeugd in Spanje Uitgeverij Meulenhoff Boekerij, ISBN 9029021853 Paperback, 312 blz, € 5,00 (tweedehands bij Boekwinkeltjes.nl)

PALMEN IN DE SNEEUW

De hoofdpersonen in deze debuutroman van Luz Gabás uit 2014 (vertaald door Marjan Meijer) zijn Clarence, resp. dochter en kleindochter van Kilian en Jacobo. Deze broers wonen in de Spaanse Pyreneeën tot ze in 1953 besluiten hun bestaan in dit ruige landschap te verruilen voor een verblijf in het warme en exotische Ecuatoriaal Guinea. Ze gaan werken op een cacaoplantage waar hun vader al werkzaam is. Kilian en Jacobo hebben elk hun eigen reactie op het leven van de kolonisten en de inheemse bewoners. Jacobo voelt zich verheven boven de inlandse bevolking en leeft een leven van vrijheid, blijheid, terwijl Kilian zich juist erg betrokken voelt met hun wel & wee. Hij wordt zelfs verliefd op een inheemse vrouw en overschrijdt daarmee een grens, waardoor het leven van de broers drastisch zal veranderen. De clandestiene verhouding heeft zo zijn consequenties en pas als Clarence, dochter en nichtje van de broers, in 2003 in het verleden van Kilian en Jacobo duikt wordt er een lang bewaard geheim ontrafeld.

Luz Gabás Palmen in de sneeuw Wereldbibliotheek, ISBN 9789028425903 Paperback, 732 blz., €24.95

10 | Por Favor

SITE IN THE SPOTLIGHTS

HOLABARCELONA.NL

DE ZIEL VAN MIJN VADER KLIMT OMHOOG IN DE REGEN Patricio Pron, een jonge Argentijnse schrijver met inmiddels een vijftal boeken op zijn palmares, schreef met De ziel van mijn vader klimt omhoog in de regen (vertaald door Arieke Kroes) een semi-autobiografisch verhaal. De ik-figuur keert na een paar jaar in Duitsland te hebben gewoond terug naar zijn vaderland om afscheid te nemen van zijn doodzieke vader. In diens werkkamer vindt hij een map met krantenartikelen over de zoektocht naar een vermoorde dorpsgenoot. Ook de zus van deze dorpsgenoot, net als zijn vader een kritische journalist, werd tijdens de Videla-dictatuur vermoord. Aan de hand van de stukken in de map stelt de ik-figuur zich vragen over zijn stervende vader en over zijn rol tijdens de Argentijnse dictatuur. In dat proces komen er ook confronterende jeugdherinneringen bij hem naar boven. In dit fascinerende boek smelten uiteindelijk de verhalen van de vader en de zoon samen in een reconstructie van de geschiedenis van hun land. De ziel van mijn vader klimt omhoog in de regen is een indringende roman over de littekens die een dictatuur achterlaat.

Patricio Pron – De ziel van mijn vader klimt omhoog in de bergen Uitgeverij Meulenhoff, ISBN 9789029088084 Paperback, 208 blz., €17,99

Barcelona is een van de favoriete bestemmingen voor een city trip. In iets meer dan twee uur vlieg je van Schiphol naar Barcelona-El Prat en een half uur later zit je op de Ramblas aan de tapas. Met een beetje informatie vooraf geniet je natuurlijk het meest van je korte vakantie in de Catalaanse hoofdstad. Een prima bron is de website HolaBarcelona.nl van Marta Rubio.

Zij is geboren en getogen in Barcelona, maar in 2008 volgde ze haar Nederlandse vriend naar Arnhem. Op haar zeer toegankelijke en overzichtelijke website vertelt Marta met aanstekelijk plezier en veel kennis over haar stad. Ze geeft tips voor een aangenaam verblijf, waarbij ze niet blijft steken bij de bekende bezienswaardigheden. “Regelmatig krijg ik via mijn vrienden en familie in Barcelona geweldig leuke tips, die ik graag met jullie deel”, schrijft ze op de site, die ze in 2011 heeft opgericht.

In een interview met de site Artikel 2.55 zegt ze daarover: “Het is meer dan een blog. Ik help mijn lezers met het uitstippelen van hun reis en maak ook reisgidsen. Die bevatten reistips van de website, maar ook insiderstips.” Marta studeerde Marketing aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. En om de Nederlandse taal nog beter te leren spreken, ging ze werken in een winkel.

Natuurlijk kreeg ze veel vragen over Barcelona. “In het begin stuurde ik lijstjes door met tips. Toen zei mijn vriend: Misschien moet je een website maken!

Dat vond ik een leuk idee en in 2011 ben ik begonnen met bloggen.” In 2016 besloot Marta om fulltime verder te gaan met HolaBarcelona.nl. En ze begon nog een blog, AboutMarta.com. “Als reis- en eetliefhebber ontdek ik graag leuke plekjes in binnen- en buitenland.

Omdat HolaBarcelona.nl zich richt op Barcelona, heb ik AboutMarta.com opgericht. Hier deel ik al mijn andere tips op het gebied van reizen en eten.

In tegenstelling tot HolaBarcelona.nl, is AboutMarta echt nog een hobby.” Over tips gesproken: haar favoriete hotel is Room Mate Pau. En nog een tip: koop vooraf je toegangskaartjes. “Dat scheelt zoveel tijd!” Marta’s favoriete bezienswaardigheden zijn het MNAC museum over Catalaanse kunst, het geschiedenismuseum van Barcelona, Park Güell, de Sagrada Família én het strand.

6-8 bladen vanaf

€ 7,95

www.tijdschriftenpakket.nl

Por Favor | 11

Muziek Musica Persoonlijk en gloedvol

Tegelijk met dit popalbum verschenen er vijf filmpjes op YouTube, waarin zangeres Rozalén Ortuño herinneringen ophaalt met haar oma Ángeles. Dat doet ze op een betoverend zomers pleintje in haar geboortedorp Letur, bij Albacete in Castilla-La Mancha. Over Justo, de broer die in de Spaanse burgeroorlog ging vechten en nooit terugkwam. Over Miguel, die ervan werd beschuldigd ETA-sympathisant te zijn en met liefde opgenomen werd in de familie. Deze persoonlijke verhalen vormen het uitgangspunt van het kleurrijke Cuando el río suena (als de rivier klinkt). De liedjes klinken stuk voor stuk optimistisch en gloedvol, mede dankzij de elastische, heldere stem van Rozalén en de fantasierijke arrangementen, die vrolijk leentjebuur spelen bij rumba, flamencopop, Latijns-Amerikaanse ritmes en reggae, zoals in ‘Antes de verte’, een mooi duet met de veelzijdige Argentijnse singersongwriter Kevin Johansen. In ‘La Puerta Violeta’ schildert Rozalén een paarse deur. Die deur is een metafoor voor de keuzes die je kunt maken in je leven. De keuze voor de dingen die je werkelijk geluk verschaffen en de pijn van het verleden kunnen verzachten.

Rozalén – Cuando el río suena (Sony, 2017)

12 | Por Favor

EMOTIONEEL MEESTERWERK ‘Franco zou zich omdraaien in zijn graf als hij deze plaat hoorde’, stond er in een recensie van dit verbluffende album. Dit duo uit Barcelona laat er in de ijzersterke, politiek getinte teksten inderdaad geen gras over groeien. Zo refereert de albumtitel aan de vondst van 45 stel hersenen en een hart op sterk water: slachtoffers van Franco’s dictatoriale regime. Maar over die materie wordt in Spanje nog steeds niet gemakkelijk gepraat. De teksten zijn poëtisch, in het Spaans en Catalaans, de liedjes stuk voor stuk voltreffers. Intiem en intens. Het refrein van opener ‘Canción Total’ - een cover van de Valenciaanse ‘protestgroep’ Víctimas Civiles - bezorgt je geheid kippenvel. ‘Tú que vienes a rondarme’ is een aanstekelijk magische symbiose tussen flamenco, het Catalaanse lied à la Maria Mar del Bonet en uitwaaierende elektrische gitaren.

Een emotioneel, mooi geproduceerd meesterwerk, dat klopt aan alle kanten.

Loepzuivere traditie

In de sectie ‘hedendaagse Spaanse alternatieve rock met een progressief tintje’ is de groep Rufus T. Firefly uit de omgeving van Madrid (Aranjuez) een van de betere.

Hun vijfde plaat Magnolia is een ode aan de liefde en de natuur, bezongen vanuit harmonieuze en ritmische volwassenheid. De volvette songs meanderen mooi en breed alle kanten op. Van groot naar klein en vice versa. Beukende drums, symfonisch aandoende rockgitaren en toetsentapijten, alles grijpt in elkaar. De stem van zanger en gitarist Victor Cabezuelo is helder als water, intens en meeslepend en de liedjes zijn afwisselend en gelaagd.. Er zit een Nederlands tintje aan deze plaat, want het album is gemasterd op Mallorca door de bekende Nederlandse masteraar Hay Zeelen, die zo’n tien jaar terug naar Spanje verkaste.

Pure flamenco is nog springlevend in Spanje. Ook onder jongere generaties. Op haar tweede album Trazos zet de 33-jarige zangeres María José Pérez de traditie voort. Haar prachtig volle, loepzuivere en voor flamencobegrippen goed verstaanbare stem fladdert in diverse bekende flamencoritmes (alegrías, bulerías, soleá) over de hypnotiserende arpeggio’s en rasgueos van haar gitarist José Quevedo ‘Bolita’, die het album speciaal voor de zangeres componeerde en produceerde. In zijn teksten zitten veel liefdesbetuigingen aan de familie uit haar geboortestad Almería. Naast pure flamencoliederen zijn er ook uitstapjes naar bolero (‘Nostalgias’) en in de farruca ‘Echó a Volar’ zwellen de violen weemoedig aan. Het zorgt voor de nodige dramatische afwisseling. In het dynamische, bijna symfonische ‘Pá Camarón’ zingt ze ‘al waaien er nieuwe winden, niemand was zoals jij’. Het gaat over Camarón de la Isla, één van de grootste flamencozangers en -vernieuwers aller tijden. Raak.

De zangeres en logopediste uit Almería won in 2015 de Lámpara Minera, een prestigieuze prijs op het internationale zangconcours.

Rufus T. Firefly – Magnolia (2017)

María José Pérez - Trazos (2018)

María Arnal i Marcel Bagés – 45 cerebros y 1 corazón

VOLVET MEANDEREN

Eten en drinken Comida y bebida LA CUBANITA

Onder de paraplu van La Cubanita is er in Nederland een keten van 50 tapas restaurants, van Alkmaar tot Zwolle. In Doetinchem is La Cubanita - ¡Taps y mas! gevestigd in de Grutstraat in het hart van het altijd bruisende uitgaanscentrum in dit gezellige stadje in de Achterhoek. In La Cubanita kun je een heerlijk avondje genieten van de lekkerste tapas en cocktails, onder het motto ¡La Vida es un carnaval! Je kunt er zeven dagen per week onbeperkt tapas eten. Van zondag tot en met donderdag (17-22 uur) kost dat € 17,50 en op de uitgaansavonden vrijdag en zaterdag (17-22.30 uur) betaal je € 22,50. Op de menukaart staat voor elk wat wils: in de keuken worden 61 verschillende gerechten bereid. Als u last heeft van een allergie dan moet u dat vooraf even melden aan het personeel, dan wordt daar rekening mee gehouden. Op de nieuwe cocktailkaart staat een aantal oude bekenden en een aantal gloednieuwe cocktails, zoals Strawberry Mojito, Malibu Pineapple en Mango Daiquiri. Ze kosten allemaal vijf euro.

La Cubanita Grutstraat 42, 7001 BX Doetinchem T: 0314-216290 E: doetinchem@lacubanita.nl www.lacubanita.nl

CAVA ANDALUSIE Tapas hebben de laatste tien jaar de wereld veroverd, zo lezen we op de website van Cava Andalusie. Dit heerlijke restaurant is gevestigd in de Polstraat in het gezellige historische hart van Hanzestad Deventer.

Pittige smaken, sterke contrasten, ruime hoeveelheden virgen olijfolie en een ruimhartig gebruik van bacalao (zoute vis) en rauwe ham zijn een paar van de kenmerken van echte Spaanse tapas. Tapas ontstond op het arme Spaanse platteland, waar ze de energie moesten leveren in een klim aat dat niet altijd uitnodigde tot hard labeur. Voor de Spaanse boeren waren de tapas als alternatief voor een volledige maaltijd een welkom hapje voor of na de siesta. De chef van Cava Andalusie heeft een selectie gemaakt uit wat de Spaanse keuken te bieden heeft. Je kunt er naar hartelust variëreren, combineren en genieten van het heerlijke assortiment dat Cava Andalusie voor zijn gasten heeft samengesteld. Natuurlijk vergezeld van een glas lekkere Spaanse wijn!

Cava Andalusie Polstraat 78, 7411 KC Deventer T: 0570-672257 E: info@cava-andalusie.nl www.cava-andalusie.nl

Momento tapas en meer

Bodega Manolitos is een tapas/wijnbar gevestigd op de Markt, naast de Kop van de Vaart. Dit wordt is één van de mooiste locaties van Assen, waar je in een ontspannen sfeer kennis kunt maken met tapas en een ruime keuze aan voortreffelijke wijnen. Eigenaar Manos Tsantirakis combineert in zijn bodega Griekse gezelligheid, Spaanse allure en Zuid-Amerikaanse gezelligheid. “We willen onze gasten een mediterraans gevoel geven door hen te laten genieten van eerlijke tapas.” En dat gaat hem goed af in zijn etablissement met marmeren bar, houten tafeltjes ingelegd met Spaanse kunst, zijn grote kasten met heerlijke flessen wijn en vooral zijn open keuken, waar chef-kok Domenico met zijn 30 jaar ervaring de scepter zwaait. Domenico maakt graag contact met zijn gasten en op verzoek maakt hij iets bijzonders klaar. Vraag dus gerust naar een specialiteit van de chef! Bodega Manolitos is de hele week open, van dinsdag tot met donderdag van 16 tot 24 uur, op zondag en maandag van 16 tot 22 uur en op vrijdag en zaterdag van 16 tot 02 uur.

In Julianadorp, een dorp ten zuidwesten van Den Helder, kun je je in het Loopuytpark onbeperkt tegoed doen aan heerlijke tapas bij Momento Tapas en Meer. Er zijn wel een paar regels aan verbonden: per ronde kun je maximaal maar twee tapas per persoon bestellen, je kunt pas nieuwe tapas bestellen als de oude op zijn, voor elke niet gegeten tapas rekent Momento € 2,50 en dessert tapas moeten extra betaald worden. Alle 44 verschillende tapas – zoals bijvoorbeeld Hojas de andivia rellenco con un cóctel de camarones of Albóndigas en salsa de tomate – worden geserveerd zoals ze op de menukaart staan. Bij de tapas worden lekkere huiswijnen geschonken, zoals Garnacha-Syrah (rood) en Chardonnay-Macabeo (wit). Als toetje zijn er zes overheerlijke en prettig geprijsde desserts. Momento Tapas en Meer is zes dagen per week open, van dinsdag tot en met zondag vanaf 17 uur, en maandag zijn ze de hele dag gesloten.

Bodega Manolitos Markt 15, 9410 GT Assen T: 0592-331011/06-12272863 E: manolitosassen@gmail.com www.manolitos.nl

Momento Tapas en Meer Loopuytpark 19, 1787 AD Julianadorp T: 0223-691040 E: info@momentotapasenmeer.nl www.momentotapasenmeer.nl

Bodega Manolitos

Por Favor | 13

14 | Por Favor

Ronda

parel in AndalusiĂŤ

Por Favor | 15

Suzanne Caes en Walter Bouwen zijn al jaren verslingerd aan Andalusië en in hun reisgids ‘Andalusië, rondreis langs de mooiste plekjes’ verhalen ze over hun ontdekkingstochten.

Ze lichten een tipje van de sluier op en nemen je mee naar het prachtige Ronda en zijn schitterende omgeving.

Tekst en foto's | Suzanne Caes en Walter Bouwen

Bruggen tussen oud en nieuw Ronda is terecht een van de meest bezochte steden in Andalusië. De stad is bijzonder spectaculair gelegen aan de rand van een diepe kloof, uitgesleten door de Río Guadalevín. De rivier deelt de stad in twee, het oude stadsdeel - La Ciudad - en het nieuwe - El Mercadillo, die met elkaar verbonden zijn door drie bruggen. De Puente Nuevo (nieuwe brug) is het hoogst gelegen en is het icoon van Ronda. De bouw van dit meesterwerk begon in de achttiende eeuw en duurde meer dan 40 jaar. Vanop de brug heb je een prachtig uitzicht over het heuvellandschap rondom Ronda en tuur je 100 meter in de gapende diepte. Tijdens de Spaanse Burgeroorlog werden de ruimtes in het bovenste gedeelte van de brug gebruikt als gevangeniscellen en martelkamers. De Puente Nuevo werd gebouwd ter vervanging van de oude brug, de Puente Viejo, die dateert uit de zestiende eeuw en die destijds via de Arco de Felipe V de hoofdtoegang tot de stad vormde. De derde brug over de kloof is de Puente Romano (Romeinse brug).

16 | Por Favor

Moorse erfenis

Romantisch Ronda

Elke straatsteen in Ronda ademt geschiedenis. Het oude Moorse stadscentrum is op en top een pueblo blanco. Door zijn strategische ligging was Ronda een van de laatste steden die door de Christenen op de Moren werd heroverd. Die Moorse stempel is terug te vinden in paleizen zoals het Palacio de Mondragón en La Casa del Rey Moro (het Huis van de Moorse Koning). De tuinen van het huis vormen de toegang tot La Mina (de mijn). Wel 231 trappen, uitgehouwen in de rotsen, leiden naar de bodem van de kloof, waar een fort gebouwd was van waaruit de waterbevoorrading van de stad verdedigd werd.

Slaven waren vastgeketend aan de treden en vormden een menselijke ketting om de gevulde waterzakken naar de hoger gelegen stad te verslepen. Een oud gezegde ‘In Ronda sterft men bij het dragen van waterzakken’ herinnert aan deze praktijk.

Het schaduwrijke Plaza Duquesa de Parcent is een heerlijke plaats om even uit te blazen. Het wordt omzoomd door het statige stadhuis, de Parroquia Santa María la Mayor en het Convento de Clarisas. Er zijn ook enkele restaurantjes en als de sinaasappelbomen in bloei staan, ruikt het er overheerlijk. Op een zomerse zaterdagavond - we hadden net genoten van tapas en een glaasje wijn - werden we hier aangenaam verrast door een prachtige vertoning. De kerk is blijkbaar een erg geliefde plaats om in het huwelijksbootje te stappen, want wel vier koppeltjes en hun gevolg kwamen achtereenvolgens de kerk uit geparadeerd. Er werden foto’s genomen en plots waren alle terrasjes ingenomen door luid lachende en kleurrijk aangeklede mensen.

De heren strak in het pak en de vrouwen uitgedost in prachtige jurken. Ook de oma’s lieten zich van hun mooiste kant zien en moesten niet onderdoen voor de jongere diva’s. Alleen de jongemannen vielen een bee tje uit de toon. Het leek wel of ze de pakjes van hun vormsel hadden gerecupereerd en er zich met veel moeite hadden ingeperst. Hun vest zat om hun schouders geklemd en hun mouwen en broekspijpen waren ettelijke centimeters te kort. We vonden het wat lachwekkend maar misschien zijn deze jongemannen wel trendsetters. Vijf jaar geleden verbaasden we ons over het feit dat de Spaanse jeugd alleen maar joggingbroeken of leggings leek te dragen. En zie nu, die rage lijkt helemaal overgewaaid naar de lage landen.

Por Favor | 17

Gezelligheid in het nieuwe stadsgedeelte

Honger stillen

Ook het nieuwe stadsgedeelte van Ronda heeft charmante plekjes. Tussen de Puente Nuevo en de Puente Viejo liggen de Jardines de Cuenca (tuinen van Cuenca). Ze worden zo genoemd naar het voorbeeld van de hangende huizen (casas colgadas) in Cuenca. Het is er heerlijk om even te verpozen met uitzicht op de kloof en de bruggen.

Vlak bij de Puente Nuevo, aan de noordzijde van de kloof, ligt de imposante Parador van Ronda. Links van het hotel loop je via een promenade naar de Mirador (uitkijkpunt). Het uitzicht op de stad, de kloof, de Puente Nuevo en het omliggende landschap is grandioos. Aan de Mirador zit meestal ook wel een artiest zijn ding te doen, wat het geheel nog stemmiger maakt. Via het parkje bereik je de Plaza de Toros (stierenvechtersarena).

Steek de straat aan de Plaza de Toros over en plots bevind je je in een heel andere wereld. De Carrera Espinel en de zijstraatjes puilen uit van de winkels. Het is er altijd gezellig druk. De Plaza del Socorro is een aangename plaats om even uit te blazen tijdens het shoppen.

Als we Ronda bezoeken, parkeren we de wagen meestal langs de Calle Marbella. Vanaf daar wandel je via de Puerta de Almocábar zó het oude stadscentrum in, richting Plaza Duquesa de Parcent. Of je neemt de wandelweg die begint naast het Cepsa tankstation. Die voert je langs de Baños Árabes (Moorse baden) naar de Puente Romano.

Vlak bij de Puerta de Almocábar, net buiten het oude stadscentrum, ligt de Plaza Ruedo Alameda. Wil je je smaakpapillen eens extra verwennen, dan ben je hier bij Casa María aan het juiste adres. Bij goed weer kan je buiten op het plein zitten onder de lommerrijke bomen. De gerechten worden er vers en met veel toewijding bereid. Bestel de suggestie van de chef, un poco de todo (een beetje van alles). Je hoeft slechts twee simpele vragen te beantwoorden: “Is er iets wat je écht niet lust?” en “Ben je ergens allergisch voor?”.

Daarmee stopt jouw inbreng in de keuze van het menu. Wat volgt, zijn vier overheerlijke gangen. Elk gerecht is een culinaire verrassing (al kan je vooraf bij de buren al eens spieken, want er is een behoorlijke kans dat die zich ook hebben laten verleiden tot ‘un poco de todo’). De chef-kok, de vader van María, brengt de borden persoonlijk aan tafel en vertelt je enkele details over de gerechten.

Om duimen en vingers bij af te likken!

‘Un poco de todo’

18 | Por Favor

Feria de Pedro Romero

Oog in oog met een kolos Wie Ronda zegt, zegt stierenvechten. De Real Maestranza is beslist een van de oudste en mooiste arena’s van Spanje. Wij hadden speciaal een bezoek aan Ronda gepland tijdens de Feria de Pedro Romero om een stierengevecht te kunnen meemaken. Niet dat we zo tuk zijn op bloedvergieten, eerder uit nieuwsgierigheid en om te weten waarover we praten. De opbouw van het gevecht, de traditionele kostuums, de muziek en heel de show maakten op ons een onvergetelijke indruk.

Achter elk gebeuren, achter elke beweging van de matador zit een verhaal en ook al begrijp je niet altijd waarom er ineens een luid applaus weerklinkt, dan zijn er altijd wel vriendelijke Spanjaarden in de buurt die je het hoe en waarom willen uitleggen. Het werd een bizar speciale avond. Maar in stilte waren we dankbaar dat onze kinderen tijdens het weekend gewoon een pintje gaan drinken met hun vrienden en niet in een arena staan om te vechten tegen een kolos van enkele honderden kilo’s. Momenteel staat het stierenvechten in heel Spanje fel ter discussie. Misschien is er een compromis mogelijk dat tegelijk de traditie in ere kan houden en het lijden van de stieren kan vermijden.

Elk jaar wordt begin september in Ronda de Feria de Pedro Romero gevierd. Mannen, vrouwen en kinderen flaneren in traditionele klederdracht uit de achttiende eeuw en zorgen voor een groots en kleurrijk spektakel. Hoogtepunt van de feesten zijn de corridas (stierengevechten). In de Real Maestranza arena strijden de matadores voor eer en roem. Ronda is de bakermat van het moderne stierenvechten. Deze nieuwe stijl, namelijk de stier niet meer bevechten vanop een paard maar te voet, werd in het leven geroepen door Francisco Romero. Zijn kleinzoon Pedro zette de traditie verder en werd een groot stierenvechter. Francisco de la Goya, kunstschilder en tijdgenoot van Pedro Romero, verheerlijkte in zijn werken het stierenvechten. Zijn schilderijen met matadores uitgedost in de gebruikelijke trajes de luces (stierenvechterskostuums) en vrouwen in klassieke jurken en met mantillas (haarnetten) waren een inspiratie voor velen.

Antonio Ordóñez, de grootste stierenvechter van de volgende generatie, wou eer betonen aan zijn grote held, Pedro Romero, en riep daarom de Feria de Pedro Romero in het leven op de tweehonderdste verjaardag van diens dood.

De traditionele klederdracht van Goya is een bijzonder kenmerk van dit feest, dat daarom ook wel de Feria Goyesca genoemd wordt.

Por Favor | 19

20 | Por Favor

Ruta de los Pueblos Blancos Ronda is de perfecte uitvalsbasis om de Ruta de los Pueblos Blancos (de route van de witte dorpen) te verkennen. Deze route verbindt Ronda in het oosten met Arcos de la Frontera in het westen. De witte Moorse dorpjes liggen te schitteren in de zon en lijken te balanceren op de berghellingen. Eindeloos ronddwalen in een doolhof van smalle en soms steile straatjes, is een van onze favoriete bezigheden. Ondergedompeld worden in een oase van rust, even weg van onze hectische tijdsgeest en genieten van simpele alledaagse dingen, dat is voor ons het summum van vakantie. Voeg daar nog een mooi kasteel of kerk, een mirador met weergaloos uitzicht over de omgeving of een stevige wandeling in spectaculaire natuur aan toe, en je hebt alle ingrediĂŤnten voor een perfecte vakantiecocktail.

Dekens geweven van 100% wol

Grazalema

Setenil de las Bodegas

Raar maar waar, het natste dorp van Spanje bevindt zich diep in het zuiden, in de buurt van Ronda. Alhoewel Grazalema jaarlijks behoorlijke hoeveelheden hemelwater te verwerken krijgt, schijnt er gelukkig ook heel vaak de zon. Zet je op een bankje op de Plaza de EspaĂąa en zie hoe het leven hier zijn gemoedelijke gangetje gaat.

Stap binnen in een van de vele winkeltjes en proef de heerlijke lokale kazen en worsten. Of laat je verleiden tot de aankoop van een manta de Grazalema, dekens geweven van 100% wol.

Setenil de las Bodegas is een buitenbeentje onder de witte dorpen. Heel atypisch is het niet gebouwd tegen een berghelling maar in een kloof, uitgesleten door een rivier. Door die ligging is het dorp op natuurlijke wijze opgedeeld in een schaduw- en een zonnekant, de cuevas de la sombra en de cuevas del sol. De huizen zijn tegen, onder of in de rotsen gebouwd. Denk wel twee keer na voor je besluit om met je (huur)auto het centrum van het dorp binnen te rijden. De straatjes zijn er ongelooflijk smal.

Por Favor | 21

Olvera

Zahara de la Sierra

Arcos de la Frontera

Olvera is al van ver herkenbaar door de kerk en het kasteel, die statig boven het witte dorp uit torenen. Olvera heeft nog een heel authentieke uitstraling.

We struinen door het dorp en stoten plots op enkele omaatjes die kwetterend rond de geopende koffer van een bakkerswagen samentroepen. De mobiele winkel is volgestouwd met koekjes, nougat en ander snoepgoed. Met de hulp van de oma’s van Olvera kopen we enkele repen overheerlijke nougat (turrón).

Olvera is ook het vertrekpunt van de Vía Verde de la Sierra, een 36 km lange ‘groene weg’. Het is een verkeersvrije route door een adembenemend landschap waar het heerlijk fietsen of wandelen is.

Zahara de la Sierra is een dorp als een postkaart. Fraai gelegen aan het gelijknamige meer en bekroond met de restanten van een oude burcht, is dit typisch witte dorpje een lust voor het oog. Wat ons altijd opvalt als we die pueblos blancos bezoeken, is de gemoedelijkheid die er heerst. Meer dan eens zal je door de bewoners vriendelijk begroet worden, ook al kennen ze je niet en zien ze best wel dat je een toerist bent. Het geeft ons telkens weer een warm en welkom gevoel.

Arcos de la Frontera balanceert op de rand van een steile rotswand en wordt beschouwd als een van de fraaiste witte dorpen in Andalusië. Het stadje is een labyrint van smalle steegjes en witgekalkte muren, monumentale paleizen en kerken, en pleintjes waar het leuk vertoeven is.

Meer lezen over Andalusië?

Koop het boek Andalusië van Suzanne Caes en Walter Bouwen.

Verkrijgbaar via boekhandel, bol.com en edicola.nl ISBN: 978-94-92500-83-0 € 19,95

22 | Por Favor

Valle del RĂ­o Genal Ten zuiden van Ronda ligt de Valle del RĂ­o Genal, een wondermooie streek met dicht beboste hellingen en klaterende riviertjes die gevoed worden met smeltwater uit de Sierra de las Nieves. Langs de kronkelende rivieren hebben zich op sommige plaatsen natuurlijke poeltjes gevormd, ideaal om in de zomer verkoeling te zoeken. In de dorpjes van de Vallei van de Genal lijkt het wel alsof de tijd heeft stilgestaan.

Ze zijn meestal klein en vaak slechts bereikbaar via een slingerende bergweg, zodat de modale toerist er dikwijls aan voorbijrijdt. Spectaculaire bezienswaardigheden moet je hier niet zoeken, het zijn dorpjes waar je rondslentert en jezelf onderdompelt in het landelijke Spaanse leven. Eind oktober, als de kastanjepluk achter de rug is, wordt er volop gefeest. Heerlijke gerechten op basis van kastanjes komen op het menu en kraampjes met gepofte kastanjes verschijnen overal in het straatbeeld.

Ideaal om in de zomer verkoeling te zoeken

Por Favor | 23

TIPS ANDALUSIË RECOMENDACIONES BAÑOS ARABES

RESERVATAURO RONDA

DE RONDA WIJNROUTE

In dit natuurpark kom je alles te weten over het fokken van stieren, van het uitzoeken van de moeder tot het klaarstomen van de vechtstier. Van kortbij kan je de dagelijkse verzorging van deze mastodonten observeren. Ook het Andalusische paard wordt hier gefokt en loopt vrij rond in de weiden.

www.reservatauro.com Een stap terug in de tijd. De Moorse baden liggen in de oude San Miguel wijk van Ronda en horen tot de best bewaarde Moorse badhuizen in Spanje. Vergeet niet omhoog te kijken, naar de stervormige openingen in het dak waardoor het invallende licht een feeëriek schouwspel vormt. Ook de destijds gebruikte waterketel is zichtbaar en nog in goede staat.

Het wijngebied van Ronda is nog heel jong, maar is zijn plaatsje op de Spaanse wijnmarkt gestadig aan het veroveren. De wijnen zijn gekend onder het kwaliteitslabel Denominación de origen ‘Málaga y Sierras de Málaga’. De wijngaarden van de kleine en meestal familiale wijnhuizen en bodega’s liggen verspreid in de schitterende omgeving van Ronda.

www.ruta-vinos-ronda.com

CUEVA DEL GATO

ACINIPO RUINES

In Benaoján waar de Río Guaduares, na een kort ondergronds traject, bij de Cueva del Gato weer aan de oppervlakte verschijnt, heeft de rivier een natuurlijke poel gevormd met kristalhelder maar ijskoud water. In de zomer is het een fantastische plek om te picknicken of om even verkoeling te zoeken.

Acinipo werd vermoedelijk gesticht door gepensioneerde soldaten van de Romeinse legioenen onder Caesar. Het Romeinse theater is behoorlijk indrukwekkend en geldt als een van de best bewaarde in Spanje. De opgravingen gaan nog steeds door, zo is men nu bezig met het blootleggen van de Romeinse baden. De stad had zelfs zijn eigen munt, met de afbeelding van druiventrossen.

BIJZONDER OVERNACHTEN

Voor wie graag wil overnachten in het gezellige centrum van Ronda kunnen we het kleinschalige hotel Enfrente Arte aanbevelen. Het ligt niet ver van de Puente Viejo en de Fuente de los Ocho Caños. Wij verbleven er een nacht en waren al gauw een uurtje zoet met het verkennen van het knotsgekke interieur.

www.enfrentearte.com

Enkele reis Spanje?

Begin met een abonnement op Por Favor - Het Mooiste van Spanje!

Waan je in Spanje en laat je verrassen door het mooiste wat dit land te bieden heeft. Ieder kwartaal in Por Favor het beste op het gebied van Reizen, Wijnen & Spijzen, Mode, Cultuur en Design.

Kies daarom nu voor een voordelig abonnement!

Catalonië, de meest eigenzinnige regio van Spanje, is één grote lofzang op de afwisseling en verscheidenheid in een gebied dat net iets kleiner dan Nederland is. Op die vrij kleine oppervlakte is absoluut van alles te vinden, van de wilde kapen, kleine baaitjes en betoverende dorpjes aan de Costa Brava en de meer dan 2.000 meter hoge bergen in de Pyreneeën met onbedorven natuurparken, tot het bijzonder gevarieerde binnenland met zijn middeleeuwse dorpen, kloosters, stuwmeren en vele hectares aan wijngaarden, én de absolute magneet van de streek, hoofdstad Barcelona.

Een regio, een land zelfs, volgens de Catalanen, met verrassende tradities en feesten en een uitzonderlijk gastronomisch verleden en heden waarin moderne topchefs en de traditionele keuken elkaar ontmoeten.

Dat alles komt aan bod in deze zeer persoonlijke reisgids van Edwin Winkels, vermoedelijk de Nederlander die Catalonië het best kent. De schrijver, journalist en correspondent woont er al dertig jaar, en twintig jaar daarvan was hij verslaggever bij de regionale krant El Periódico, waarvoor hij grote en zelfs bekroonde reportages maakte in alle uithoeken van Catalonië. Winkels neemt de lezer mee op een authentieke reis door ‘zijn’ streek, naar onbekende, verrassende plekken maar ook naar enkele hotspots waarover hij ‘andere’ verhalen vertelt, die nauwelijks bekend zijn.

4 nummers (normaal € 23,-)

+ reisgids

€ 25,-

van € 42,95

naar keuze (winkelwaarde € 19,95)

4 nummers (normaal € 23,-)

nu voor slechts

€ 19,95

ABONNEREN? Ga naar www.edicola.nl/por-favor Dit aanbod geldt in Nederland. Abonnementen in andere landen hebben een ander tarief. Zie www.edicola.nl/por-favor of bel (0570) 607561 of mail naar info@edicola.nl. Jaarabonnementen kunnen op ieder gewenst moment ingaan en worden automatisch verlengd voor een jaar. Opzeggen minimaal acht weken voor het verstrijken van de abonnementsperiode en kan telefonisch of per email.

26 | Por Favor

Column

Edwin Winkels is freelance journalist en schrijver en sinds 1988 woonachtig in Barcelona.

Bericht uit Barcelona

Heimelijke liefde in het grote niets De kamer hadden we van afstand gereserveerd, via internet. We zaten diep in de bergen onder Oviedo, dichtbij de mythische Anglirú, en we moesten naar Madrid. Een tocht door bergdalen en daarna over de hoogste snelweg van Spanje, de AP-66 die op 1.229 meter hoogte langs de Puerto de Pajares scheert en in de winter soms door de hevige sneeuwval moet worden afgesloten.

We prikten ergens in de buurt van León, en voor 50 euro per kamer was Motel Cancún in Ardón lekker betaalbaar voor een groep van zes. Het lag bovendien vlak aan de vroegere hoofdweg, zoals een motel hoort te liggen. Het was al laat, en hier konden we nog na middernacht terecht. Tijd om de website zelf van het motel te bekijken hadden we niet. Wervende teksten als ‘discretie, privacy en intimiteit’ zagen we niet. Noch de instructies voor bij aankomst. Hoe dat in zijn werk ging, ontdekten we eenmaal daar, tegen half één, in het pikkedonker.

Hoge heggen rond het complex, met torenhoog de lichtreclame, als een vuurtoren in de duisternis.

Drie auto’s voor ons, wachtend voor een slagboom. Toen wij aan de beurt waren moesten we op een bel drukken. Via de intercom vroegen ze om de naam. Kamers 15, 16, 17, 19, 20 en 21, zei een stem. De sleutels? vroegen we. Die zaten al in de kamer. En de auto’s? Die konden we naast de kamer parkeren, zei de anonieme vrouw. Daarna moesten we de garagedeur dicht doen, zei ze.

Langzaam begon het te dagen, bij het parkeren in een privé-garage voor één auto en het inlopen van de kamer. Totale discretie. Niemand zou weten dat wij hier waren. Niet dat we de privacy nodig hadden, want we waren gewoon aan het werk. Maar de andere gasten vermoedelijk wel.

Nee, het was geen bordeel. Noem het een love-hotel. Een goeie uitvinding voor veel jonge maar ongetwijfeld ook oudere Spanjaarden, zeker hier, in het traditionele binnenland. In veel families mag een jong en verliefd paartje absoluut niet het bed delen in het ouderlijk huis. Dat is voor na het trouwen, en als ze zelf eenmaal een woning hebben. Voor velen is de auto dan de precaire oplossing om de liefde te bedrijven; elke stad heeft zijn beroemde plekjes waar ’s nachts dampende auto’s met beslagen raampjes staan.

Dan is zo’n motelletje ideaal. Vijftig euro voor 24 uur – de klok gaat tellen zodra je bent gearriveerd.

Niemand die het hoeft te weten. Ook prima natuurlijk voor buitenechtelijke escapades. Middenin het niets, dat grote niets waaruit het grootste deel van Spanje bestaat.

Edwin Winkels

28 | Por Favor

Gouden toekomst dankzij verleden

Cartagena

Por Favor | 29

door Sander de Vaan Het is nu moeilijk voorstelbaar, maar ruim 2200 jaar geleden bevond Cartagena zich op een schiereiland dat alleen via de oostelijke poort over land te bereiken was. Een onneembare vesting, dacht de Carthaagse generaal Hannibal en daarom lanceerde hij hiervandaan zijn beroemde aanval op het almachtige Rome, in gezelschap van 38 olifanten.

Maar hij had niet op de sluwe Scipio Africanus gerekend: onder diens leiding naderden de legionnairs in 209 v.C. in bootjes de noordelijke stadswal, bij de huidige Molineteheuvel, beklommen de muren en joegen de achtergebleven Carthagers over de kling. Niet veel later zou ook Hannibal het onderspit delven.

Carthagena (Nieuw-Carthago) werd in 227 v.C. gesticht door Hannibal’s oom Hasdrubal. Enkele overblijfselen uit de korte Carthaagse periode vind je bij het Punic Wall Interpretation Centre, aan de oostkant van het centrum, waaronder een stukje oorspronkelijke Punische muur, met grote zandstenen blokken – een unicum in Spanje.

Dat het verleden nu zo goed zichtbaar is, mag een wonder heten. In 1988 maakte het stadscentrum nog een verwaarloosde indruk en moest je oppassen dat je geen zatte zeeman of een junk tegen het lijf liep. In dat jaar vond men echter naast de

30 | Por Favor

Vanuit hier bedacht Hannibal de beroemde aanval op Rome, in gezelschap van 38 olifanten

kathedraal restanten van een Romeins theater. De opgraving was zó’n succes, dat besloten werd er een museum naast te bouwen en ook op andere plekken in de stad prioriteit aan ‘Rome’ te geven.

Vandaag de dag is Cartagena een gemoedelijk oord waar wekelijks cruiseschepen aanmeren. Voor een hapje of drankje kun je in de haven terecht, maar wil je echt ‘Spaans’ snacken, ga dan de Calle Mayor in en zoek een bar met Spanjaarden. Aan het einde van de straat, bij Calle Puertas de Murcia, liggen eveneens leuke restaurantjes.

Iets meer naar het oosten vind je de Plaza San Francisco. Onder een kingsize ficus heb je 470 La Glorieta, een moderne bar met prima tapas, waaronder sepia a la plancha met patatas a lo pobre (gegrilde inktvis met gebakken aardappels en knoflook). Een biertje kost hier slechts 1,20 €. Voor lekkere huisgemaakte hapjes kun je ook terecht bij La Terraza. Vraag er naar de patatas bravas (‘dappere aardappelen’) en de empanada met pisto de verduras y tierra de quicos...

Vlakbij dit plein ligt het Augusteum, een aan Keizer Augustus gewijde tempel, die zeker een bezoekje waard is. Nóg mooier is de nabijgelegen Casa de la Fortuna (Plaza Risueño): een gerestaureerde villa met onder meer een salon met prachtige fresco’s én je kunt er via de hoofdingang zó over een stukje Romeinse straat wandelen!

Vergeet ook de Molineteheuvel niet, waar vroeger Hasdrubal zetelde. Lange tijd heersten hier illegale ‘Madames’, linke dealers en andere boeven, en de populairste bar heette ‘La Puñalà’ (De dolksteek)...

Toen de lokale autoriteiten beseften dat er veel moois in de grond verstopt zat, veegde men de heuvel uiteindelijk schoon.

Al gauw stuitte men op een badhuis en een gebouw waar feestmalen werden gehouden. Wat verderop vond men de resten van een beeld van vermoedelijk Keizer Augustus – vermoedelijk, want zijn hoofd ontbrak (truuk van de Romeinse beeldhouwers: als de keizer werd opgevolgd door een ander, hoefden ze er alleen maar een hoofd bij te beitelen).

De overblijfselen van beide gebouwen zijn nu blootgelegd en je kunt er via een rondgang vanuit allerlei hoeken naar kijken. Goed te zien is hoe ingenieus de Romeinen de vloer verwarmden in de ‘zweetzaal’, waar warm water én warme lucht langs tientallen pilaartjes onder de tegels door stroomden. Fraai zijn ook de muurschilderingen in het atrium – je zou bijna jaloers worden, want het moet een lust voor oog en maag zijn geweest om hier op z’n Romeins, dus liggend, te eten.

Por Favor | 31

Intussen werkt men aan het opgraven van de tempel van Isis en een deel van het Forum Romanum, waardoor El Molinete een nóg belangrijkere historische trekpleister zal worden.

Overigens wordt dit park door oliegigant Repsol gesponsord met vier miljoen euro...

Heb je hier je ronde gemaakt, vraag dan aan een bewaker of je de Romeinse straat tegenover de ingang mag bekijken.

Verscholen achter een deur leidt een trap je naar beneden.

De straat ligt er mooi bij, er zitten zelfs karrensporen in de stenen! Restanten van winkeltjes aan de ene kant en van het badhuis aan de andere kant maken het plaatje compleet.

Dé topper is echter het Romeinse theater en het belendende museum. Je komt er via de Calle Mayor, een charmant straatje met onder meer de elitaire sociëteit ‘El Casino’ en moderne winkels als Zara en Guess. Een kaartje voor het Museo Teatro Romano kost zes euro, maar dan heb je ook wat.

Eerst wandelen we door twee via een tunnel met elkaar verbonden gebouwen waar Romeinse gebruiksvoorwerpen, bouwmaterialen en beelden tentoon worden gesteld. Naast een unieke, groenglazen drinkhoorn valt een reliëfje op van Rhea Silvia (moeder van Romulus en Remus, de stichters van Rome). En natuurlijk staat hier het originele beeld van Augustus, vervaardigd uit duur Carraramarmer. Hoe praktisch (of

lui) de Romeinse beeldhouwers waren, blijkt bij de achterkant van de keizerlijke toga: die is rimpelloos, want als het beeld toch tegen een muur stond, waarom zou je je dan in details verdiepen?

In een tweede tunnel, onder de in de Burgeroorlog verwoeste kathedraal, passeren we een Romeinse woning met een mooi vloermozaïek, en even later staan we buiten, ín het theater.

Dertig jaar geleden werden in de ruïnes nog scène’s voor de oorlogsfilm Navy Seals opgenomen, maar nu is dit een fraai stukje Spaans ‘Rome’. Een deel van de tribunes, twee zij-ingangen en een aantal trappen zijn nog intact, een ander deel is met zorg gerenoveerd. Het podium is half in de oude staat hersteld en bij de andere helft zien we weer hoe praktisch de Romeinen waren: nadat het theater in de 2e eeuw n. C. in onbruik raakte, bouwde men er een markt bovenop. Stenen lagen er genoeg en om gaten te vullen hakte men de peperdure Corinthische zuilen in stukken. Die rusten nu met hun versierselen in de gehavende ‘winkelmuren’, als gouden tanden in een gammel gebit.

Overigens gedroegen de christenen zich later niet veel beter: in een zijwand van de kathedraal bij de uitgang van het museum zie je ook Romeinse stenen. Éen draagt zelfs een inscriptie: ‘Gallus Paetus’, een rijke burger die indertijd aan de bouw van het theater meebetaalde. Eerst hing de inscriptie boven

Casa Fortuna 32 | Por Favor

FEESTTIPS De Paasprocessies in Cartagena zijn beroemd. Het hoogtepunt vindt plaats op Goede Vrijdag om vijf uur ’s morgens: El Encuentro (‘De Ontmoeting’) tussen de beelden van Jezus Christus en de Heilige Maagd.

Casa Fortuna

In juli zijn er veel openluchtconcerten (muziekfestival La Mar

het toneel, maar door een knipoog van het lot zou ze overleven in de muur van een godshuis.

de Músicas). Naast het Romeinse

Cartagena is niet alleen interessant vanwege de overblijfselen uit de oudheid. Je kunt er ook lekker uitwaaien in de haven, die de afgelopen twintig jaar is opgeleukt met tal van barretjes en restaurants. Eerlijk is eerlijk: je treft hier geen sterrenrestaurant aan, maar het uitzicht op de jacht- en marinehaven maakt veel goed.

maar daarom niet minder goede

Wil je de ‘echte’ Mediterraneo voelen, stap dan in een toeristenboot. Die voert je via de dokken naar de volle zee, vanwaar je pas goed ziet waarom Hannibal’s oom Cartagena tot zijn Spaanse hoofdkwartier uitkoos: de heuvels naast de smalle waterdoorgang maken de stad in strategisch opzicht tot een (bijna) onneembare, natuurlijke haven.

Is het lekker strandweer? Rijd dan via de oostkant van de haven naar het nabijgelegen Cala Cortina, een intieme baai die door dagblad El País tot één van de mooiste stranden van Spanje werd gekozen. Naast een verfrissende duik kun je er ook lekker eten, in restaurant Aguas Bravas, met uitzicht op de zee waarover Hannibal ooit bulkend van ambitie arriveerde...

theater treden minder bekende,

muzikanten op. Wat hoger, bij het Parque Torres, geven topattracties acte de présence.

In september is het tijd voor de Fiestas de Cartagineses y Romanos.

Duizenden als Carthagers of Romeinen verklede inwoners spelen dan voorvallen na uit de 2e Punische Oorlog. Kosten noch moeite worden gespaard en aldus kun je die oorlog ‘herbeleven’, maar ook

Vraag of je de Romeinse straat tegenover de ingang mag bekijken

genieten van vreedzame zaken, zoals de stichting van Cartagena en het huwelijk van Hannibal met de Iberische prinses Himilce.

Por Favor | 33

34 | Por Favor

Exclusieve ontwerpen van de hand van Ángeles Fernández

Haute Couture op een Spaanse Feria

Een afspraak maken met Ángeles Fernández vergt geduld en doorzettingsvermogen. De Spaanse ontwerpster van haute couture flamenco-jurken reist deze weken heel Andalusië door om haar nieuwe collectie te presenteren en vaste klanten te bezoeken. Want vanaf april barsten de Ferias weer los, het hoogseizoen voor de 39-jarige ontwerpster van exclusieve, handgemaakte trajes de flamenca, om je benen zwierende feestjurken of rokken met een losse blouse.

Por Favor | 35

Vooral haar creaties in marine-stijl lopen goed

Tekst | Pauline Blom Foto’s | Aníbal González Paspoppen met de meest bijzondere creaties staan her en der door haar atelier, terwijl de tafel bezaaid ligt met knopen, stalen van stoffen en de administratie. Het bijna cowboy-achtige deel van haar collectie, speciaal ontworpen voor de Romerias, de bedevaarttochten, is een bizarre mix van spijkerstof, bloemen en leer. Met volantes aan de mouwen, zoals het hoort. Want een flamenco-outfit kan niet zonder de dubbel gestikte ritsen franjes en ruches rond je pols.

Voor Ángeles Fernández is deze periode de drukste van het jaar. Afgelopen januari presenteerde 37-jarige ontwerpster haar collectie voor 2018, in het prestigieuze Hotel Alfonso XIII in Sevilla, tijdens de show ´We love Flamenco´. De kritieken waren juichend, ze haalde zelfs het landelijke tv-journaal en sindsdien stromen de bestellingen binnen. Vooral haar creaties in marine-stijl lopen goed. ,,Met blauw en wit als belangrijkste kleuren, aangevuld met lange oorbellen van parelmoer”, legt de Spaanse moeder van twee kinderen uit. ,,Dat is de invloed van mijn geboorteplek, Conil de la Frontera, wit vissersdorp aan de Costa de la Luz in Andalusië. Dat blijft voor mij een belangrijke inspiratiebron.”

36 | Por Favor

Ik wil dat iedere vrouw zich een dag of een avond lang een filmster voelt

19e eeuw silhouet Want daar begint voor Ángeles Fernández alles mee: een idee, inspiratie. ,,Er zit een heel traject achter mijn collectie, het is een enorm werk. Waarbij ik ook kijk naar het algemene modebeeld: de kleuren, de stijlen, die lopen vrijwel gelijk met wat je vervolgens op de catwalk ziet bij de flamenco-collecties. We gaan mee met de mode, met één belangrijke uitzondering: het silhouet blijft altijd hetzelfde, dat is al zo sinds de 19e eeuw.”

Een flamenco-jurk komt in Andalusië maar een paar keer per jaar uit de kast, tijdens speciale feestdagen, als flaneren en showen voorop staat. Afhankelijk van de temperaturen en de bijbehorende tradities zijn er jurken voor overdag en voor de avond. Zo valt de Feria van de Andalusische havenstad Algeciras in juni, als de zon ongenadig hard kan schijnen. Vrouwen kiezen dan liever voor een avondjurk, die feestelijker en over het algemeen in wat meer donkere kleuren wordt uitgevoerd. Terwijl de dag-variant het meer moet hebben van lichtere stoffen en vrolijker kleuren.

Por Favor | 37

Een plastic bloem in het haar kan écht niet

,,De trend van de laatste jaren is dat de jurken vrouwelijker worden en meer volume hebben. Er wordt steeds vaker gezocht naar unieke en exclusieve, met de hand gemaakte creaties.”

Aziatische markt Haute couture, met prijzen vanaf 500 euro en zonder limiet aan de bovenkant. Andalusië, de grootste en meest zuidelijke deelstaat van Spanje, is de belangrijkste markt voor Ángeles Fernández. Daar is de traditie van het jaarlijkse dorps- of stadsfeest, de Feria, het grootst. ,,Maar ik verkoop ook aan mensen van buiten Spanje. Laatst nog aan een Duitse en Italiaanse die een

38 | Por Favor

jurk zochten voor de Feria van Jerez. De Aziatische markt is heel interessant en in opkomst, die stap wil ik nog maken.”

Om zoveel mogelijk liefhebbers aan zich te binden, bestaat haar naar een lied van de Spaanse zanger Alejandro Sanz (Cuando nadie me ve, Als niemand me ziet) vernoemde collectie deze keer uit vijf verschillende blokken.

Naast de door haar geboorteplaats Conil geïnspireerde vissers-look en de cowboy-plattelands-stijl is er ook een traditionele, meer elegante lijn. Met stierenbloed-rood vermengt met zacht lila, diepgaande decolletés en zacht roze accessoires. ,,Daarmee grijp ik terug op eind jaren tachtig, begin jaren negentig, toen rood dé kleur was voor

een Feria-jurk. Voor weer een ander deel van de collectie heb ik me laten inspireren door Dolce&Gabbana, omdat ik daar zelf veel van houd. Met enorme bloemen en een hele grote kroon, bijna over de top.”

Behalve de traditionele bloem in het haar - ,,daarvoor moeten vrouwen de dag zelf naar de bloemenwinkel, want een plastic bloem kan echt niet” - verzorgt Ángeles Fernández de hele outfit.

Dus ook de accessoires: hoog gehakte schoenen, de peineta (haarclip), oorbellen, armbanden en kettingen. ,,Ik wil dat iedere vrouw zich een dag of een avond lang een filmster voelt in een jurk van mij. Daar streef ik naar.”

Boeren-traditie De traditie van de flamenco-jurk is eeuwenoud, al rond 1500 werden de wervelende rokken voor het eerst gedragen.

Door boerinnen die comfortabel wilden werken tijdens de dorpsfeesten, die destijds vooral draaiden om vee-tentoonstellingen. In het witte bergdorp Vejer de la Frontera en later ook in Sevilla kopieerden de vrouwen uit de hogere klassen die stijl, alleen dan aangepast aan hun eisen: met delicate, dure stoffen en materialen. Pas vanaf het begin van de 20ste eeuw werd het voor meer Spaanse vrouwen betaalbaar om een met een flamenco-jurk de Ferias te bezoeken.

Por Favor | 39

El sueño español / De Spaanse droom

Portret van een Vlaamse ondernemer in Spanje

40 | Por Favor

Toen Pieter Temmerman uit Liedekerke voor het eerst in Andalusië kwam, werd hij op slag verliefd. In een authentieke Spaanse bar proefde hij een bordje Iberische ham, een smaak die hem betoverde en nooit meer losliet. Hij keerde ervoor terug, verschillende keren, en ontmoette toen zijn grote Spaanse liefde, Olga.

Eenmaal verhuisd naar Sevilla, startte hij met de verkoop van de hemelse ham in zijn thuisland, en ondertussen ook andere landen, via zijn webshop Gastroiberico.com.

Pieter houdt van Spaanse ham. En kazen, en andere verrukkelijke Spaanse vleeswaren als Iberische chorizo worst.

Hij besloot na enkele jaren de link met zijn thuisland te hernieuwen via zijn grote passie, en als een soort gastronomische ambassadeur ging hij bij verschillende hamboeren langs die Iberische varkens kweken in hun uitgestrekte weilanden. Vervolgens koos hij een boer bij wie hij de ham zou halen die hij vanuit landen als Nederland en België besteld krijgt via zijn website.

Een mooi verhaal dat nu al bijna vijf jaar duurt: “Ik ging eerst nog maandelijks naar

België, om er met dozen ham en andere heerlijkheden als olijfolie uit Andalusië zelf bij restaurants langs te gaan.

Maar tegenwoordig bestellen mensen die gewoon via mijn webshop Gastroiberico.com.”

“Het begon allemaal toen ik op bezoek ging bij mijn neef, die rond het jaar 2000 in Sevilla op Erasmus was. Ik zou met de bus gaan, vanuit een dorpje in de provincie Huelva aan de grens met Portugal, Rosal de la Frontera. Ik had begrepen dat de bus om zes uur in de namiddag zou vertrekken, maar dat bleek 6 uur ’s morgens te zijn, en dus miste ik de enige bus die dag. Mijn

Pieter Temmerman verhuisde 12 jaar geleden naar Sevilla.

Tegenwoordig woont hij in het witte dorpje Utrera, op een halfuur van de stad en niet ver van de prachtige Grazalemabergketen. Hij beheert er zijn eigen webshop met voornamelijk Iberische producten, recht van bij de boer uit Spanje, Gastroiberico.com. Dit is zijn verhaal.

neef kwam me daarom oppikken, en zei toen: ‘Nu we hier toch zijn: dit is de bakermat van de Spaanse pata negra ham, want hier liggen de dorpen van de Sierra de Aracena op de weg van Portugal naar Spanje, met de weidse dehesas waar de Iberische varkens naar eikels (bellotas) grazen.’ Dus stopten we in een lokaal cafeetje, en mijn neef bracht me een bordje Iberische bellota ham met de woorden: ‘Dit móet je proeven.’”

“Ik had wel eens eerder Iberische ham geproefd in België, maar dat was echt niet te vergelijken met wat dáár op mijn tong wegsmolt. Ik had nog nooit zoiets als jamón iberico pata negra ge-

Por Favor | 41

Een smaak die hem betoverde en nooit meer losliet

proefd – een openbaring! Ik was op slag betoverd. In de dagen erna in Sevilla bezochten we een typische bar in het centrum waar de ham aan het plafond hangt, en daar bestelden we opnieuw een bordje pata negra de bellota ham. Die smaak, dat aroma,... Hemels!”

“Die traditionele bars, zoals het befaamde Enrique Becerra, waren toen heel gewoon; tegenwoordig telt Sevilla daarnaast heel wat trendy gastrobars. Ik zie nog voor me hoe de werknemer aan de bar bij elke bestelling de ham zelf sneed. Hij deed dit heel zwierig, alsof hij viool speelde, met zichtbaar genot van het contact met de hoogstaande hamsoort. Het was zo’n typisch Spaanse man uit het zuiden - klein, kalend, heel grappig ook. Ik ben er in de loop der jaren nog dikwijls teruggegaan, ook met vrienden op bezoek, en die vielen net als ik als een blok voor de delicieuze ham. Zelfs een van mijn vrienden die eigenlijk bijna niets graag at - maar wel een bordje ham bestelde, en niets anders. En toen dacht ik: “Zou ik dat eigenlijk niet kunnen exporteren?”

“Zo kwam mijn webshop er voor particulieren. Ik deed dit naast mijn vaste job, in mijn vrije tijd. In de zomer werken we hier bijvoorbeeld tot 15 uur. Dus dat was thuiskomen, eten en hup, de 42 | Por Favor

bergen in, naar een hamboer, en ham proeven, wijn, olijfolie,... Gedurende een jaar sprokkelde ik de nodige info bijeen. Voor het effectief klaarmaken van de bestellingen botste ik wel eens op de mañana cultuur; je denkt bijvoorbeeld een goede hamboer gevonden te hebben, maar krijgt vervolgens geen antwoord op je bestelling. Dat is ergens ook wel te begrijpen: een particulier bestelt bijvoorbeeld maar één hele ham, en dus kan ik dan niet naar de boer met een bestelling van 30 hammen tegelijkertijd. Daar laten ze hun dagelijkse dagtaken niet meteen voor liggen, wat het voor mij soms moeilijk maakte om mijn klanten de allerbeste service te geven.”

“De prijs van Iberische ham is de laat-

Hup, de bergen in, naar een hamboer en ham proeven, wijn en olijfolie…

ste tijd ook gestegen, onder meer door de groeiende vraag uit landen als China maar ook uit Spanje zelf, waar tijdens de crisis juist sprake was van een daling, waardoor de boeren hun productie toen moesten beperken. De productie van Iberische bellota ham, van varkens gevoed met eikels, vraagt echter veel tijd, waardoor er nu een tekort heerst. Gelukkig bevind ik me hier echt midden in de streek van de Iberische varkens en heb ik dankzij mijn research ter plaatse voldoende info en contacten om mijn klanten nog steeds de beste producten aan de beste prijs te kunnen bieden.

Binnenkort hebben we misschien zelfs groot nieuws. Ik houd mijn klanten op de hoogte met een nieuwsbrief en mijn website Gastroiberico.com biedt ook een blog met weetjes, tips en info over pata negra ham en andere producten in onze webshop. Koop je bijvoorbeeld een hele schouderham, een achterham of een pakje ontbeende of gesneden ham? En hoe bewaar je Iberische ham of Serrano ham eigenlijk? Dat soort antwoorden bieden, en het internationaal promoten en verkopen van het beste wat mijn nieuwe thuis in Spanje te bieden heeft, dat geeft me veel voldoening.”

DE ROMA · TURNHOUTSEBAAN 286, B-2140 ANTWERPEN, BELGIË · INFO & TICKETS: WWW.DEROMA.BE + 32(0)3 600 16 60

14

29 APR

APR

CRISTINA BRANCO

15 APR

17

MARIA FARANTOURI

GISELA JOÃO

ESTEBAN MEI MURILLO & MARISOL VALDERRAMA MI VERDAD FLAMENCA

Roma_PorFavor_feb18.indd 1

14/02/18 11:12

Vakantie op jouw manier

Weg van de massa maak jij je eigen vakantie. Karin weet de leukste plekjes.

n de e lg o v e j k a Ma de r! n o z j i b e i t n va k a Altijd inclusief:

✔ vlucht 8 dgn v.a.

€ 522

Villa’s & rural huisjes bijv. Casa Pino - Tenerife

✔ verblijf

✔ huurauto

Kijk op karinschoice.nl/porfavor 8 dgn v.a.

8 dgn v.a.

€ 808

Boutique hotels bijv. Finca Monnaber Nou - Mallorca

€ 459

Appartementen bijv. Casitas Huetor - Andalusië

Boek nu met vroegboekkorting. Ga naar karinschoice.nl/porfavor

Altijd Inclusie Auto f

44 | Por Favor

Jerez de la Frontera:

Geboortestad van Flamenco Por Favor | 45

Niet Sevilla, maar Jerez de la Frontera is de geboortestad van Flamenco. En de stad houdt haar flamenco traditie in ere. Het hele jaar door kun je hier genieten van flamenco optredens. Één keer per jaar kunnen flamenco liefhebbers hier zelfs twee weken lang hun hart ophalen tijdens het jaarlijkse Flamencofestival in februari.

Tekst | Hagar Jobse

“Waar New Orleans de stad is van de Blues, is Jerez de stad van de Flamenco”

Op het eerste gezicht is Jerez de la Frontera een mooi, maar slaperig stadje. In de straten met witgekalkte huizen, die zo typerend zijn voor dit deel van Spanje, is de economische crisis nog steeds voelbaar. Maar Jerez heeft dan ook één van de hoogste werkloosheidpercentages van Spanje, 32,7 procent.

Toch heeft Jerez een enorme aantrekkingskracht op een bepaald soort reizigers: flamenco liefhebbers. In deze stad, één van de meest zuidelijke van Spanje, werd deze specifieke dans en muziek geboren en tot op de dag van vandaag gekoesterd.

Niet alleen komen de meeste, maar ook de beste flamenco artiesten van Spanje hiervandaan. Zo werden onder meer Lola Flores, José Mercé en Moraíto Chico in Jerez geboren. De stad houdt haar flamenco traditie nog altijd in ere. Zo heeft de gemeente zelfs een speciaal departement ingesteld dat zich uitsluitend bezighoudt met flamenco activiteiten. “Waar New 46 | Por Favor

Orleans de stad is van de Blues, is Jerez de stad van de Flamenco”, vertelt Luis Pérez, de woordvoerder van het Flamenco Departement van de gemeente Jerez. “In heel 2017 hebben we maar liefst duizend activiteiten georganiseerd die met flamenco te maken hebben”. Tijdens ons gesprek met Pérez wordt duidelijk hoe serieus de gemeente het in ere houden van de flamenco traditie neemt. “We zorgen er bijvoorbeeld voor dat er op scholen genoeg aanbod is aan flamenco cursussen. Jerez brengt op dit moment het grootste aantal jonge flamenco artiesten van Spanje voort. Maar als we willen dat dit zo blijft, dan moeten we hier natuurlijk wel in blijven investeren.”

IN NEVELEN GEHULD De rauwe stem van Dolores Agujetas klinkt door Bodegas Gonzalez Vías, een prachtige sherry bodega, waar ook geregeld optredens plaats vinden. Guapa!, klinkt er vanuit het publiek.

Dit is flamenco in haar puurste vorm. Geen dans, geen gitaar, alleen de zang als enige vorm van expressie. Dat de 57-jarige Agujetas optreedt in haar geboortestad maakt de avond extra speciaal. In het publiek bevinden zich collega’ s, vrienden en familie, die haar voortdurend toejuichen. Jerez de la Frontera is niet alleen de geboorteplek van Dolores Agujetas, maar ook van de Flamenco zelf. Hier, in de meest zuidelijke provincie van Spanje, zouden de muziek en dans in de zeventiende eeuw zijn ontstaan. Maar exact wanneer en hoe, dat weet niemand.

“Wie zegt dat te weten, die liegt”, vertelt David Montes, de

oprichter en beheerde van de website Flamencomanía. “De oorsprong van Flamenco is gehuld in nevelen.” Wat men wel weet is dat Flamenco is gevormd door Arabische, christelijke en zelfs Joodse invloeden. Vervolgens drukten ook de zigeuners hun eigen stempel op deze muziek. Montes: “In Jerez de la Frontera gaven de zigeuners hun nomadenbestaan al op in de zeventiende eeuw. Ze vestigden zich in de wijken San Miguel en Santiago. Met de integratie van de zigeuners integreerde ook de Flamenco in Spanje.”

TOEGANG VERBODEN

ken waar de mannen van de stad bijeenkwamen om samen wijn te drinken. In het conservatieve Spanje was de toegang voor vrouwen zelfs verboden. Inmiddels is iedereen er welkom. Ook hier worden geregeld flamenco optredens georganiseerd.

TWEE FESTIVALS Het flamenco karakter van de Barrio de San Miguel vind je vooral terug in la Plazuela, een bepaald gedeelte van deze wijk. Hier staat ook een standbeeld van de in Spanje beroem-

De barrios San Miguel en Santiago zijn nog steeds dé flamencowijken van de stad. Hier vind je ook de belangrijkste Peñas, culturele organisaties met dertig tot tweehonderd leden, die zich uitsluitend bezighouden met het organiseren van Flamenco activiteiten. Jerez telt maar liefst 23 Peñas, waarvan zes grote. Hoewel de leden van de Peñas voorrang hebben bij optredens, kun je deze ook als niet-lid bijwonen. De meeste bekende zijn: Peña Flamenca Tío José de Paula, Peña Flamenca Los Cernícalos, Peña Flamenca La Bulería, Centro Cultural Flamenco De Antonio Chacón, Peña Flamenca Fernando Terremoto en Peña Flamenca La Buena Gente. Vanaf het centraal gelegen Plaza Aranal loop je zo de Barrio de San Miguel in. Maak even een tussenstop bij Tabanco San Pablo, een prachtige oude wijnbar, die al sinds 1934 bestaat. De Tabancos waren oorspronkelijk plekPor Favor | 47

“Jerez brengt het grootste aantal jonge flamenco artiesten van Spanje voort”

de zangeres Lola Flores, die hier geboren werd. Ook la Paquera de Jerez, een andere beroemde flamenco artieste, die net als Flores al overleden is, komt hiervandaan. Boven haar geboortehuis in de calle Ferrofuerte hangt een bordje dat aan haar herinnert. Tot op de dag van vandaag wonen er vooral zigeunerfamilies in de Barrio de San Miguel en de Barrio de Santiago.

Hoewel Jerez het hele jaar door Flamenco ademt, staat de stad twee keer per jaar geheel in het teken van deze muziek en dans. Dat is tijdens het Festival de Jerez (eind februari) en tijdens het Festival de la Bulería (augustus).

Het verschil tussen de twee festivals is dat de eerste in het teken staat van dans, terwijl het bij de laatste allemaal om zang draait. Om precies te zijn om de Bulería, het flamenco ritme dat zo typerend is voor Jerez de la Frontera.

Het Festival de la Bulería duurt vijf dagen maar tijdens het Festival de Jerez kunnen flamenco liefhebbers maar liefst twee weken lang hun hart ophalen. Dit festival in februari is voor veel artiesten ook hét moment waarop ze hun nieuwe show presenteren. De grootste voorstellingen vinden plaats in Teatro Villamarta, dat zijn deuren al opende in 1926. Even spontaan komen aanwaaien en een voorstelling van het festival meepikken is er overigens niet bij. Flamenco liefhebbers van over de hele wereld komen namelijk naar het festival om elke dag voorstellingen te

48 | Por Favor

zien. Kaartjes moet je dan ook ruim van tevoren kopen.

ZAMBOMBA Ook in de weken voor kerst is een bezoek aan Jerez de moeite waard. Op verschillende pleinen verzamelt men zich dan voor de Zambomba; een jaarlijkse traditie, waarbij flamenco-achtige kerstliedjes worden gezongen. Families, vrienden en buren vormen dan meestal een kring. In het midden hiervan wordt gedanst. De traditie bestaat al sinds de achttiende eeuw; families kwamen met kerst bijeen om wijn te drinken, eten te delen en te zingen. Het feest is vernoemd naar de Zambomba, een trommel-achtig instrument, dat de basis van het feest vormt. Hoewel de Zambomba op de straat plaatsvindt, is het wel handig om van tevoren te kijken hoe laat en waar er precies wordt gezongen. Op www.flamencomania.es kun je hier informatie over vinden.

OUDE VIDEO’S In el barrio de Santiago bevindt zich in een prachtig oud gebouw met Arabische elementen. Dit is het Centro Andaluz de Flamenco. Als je meer te weten wilt komen over de oorsprong en geschiedenis van Flamenco moet je hier even langs gaan. Je vindt er de grootste collectie flamenco materiaal van heel

Spanje. Dit archief is open voor iedereen. Neem beslist even de tijd om wat oude video´s te bekijken; zo dateert de oudste video van 1936. Daarnaast worden hier om de paar maanden nieuwe tentoonstellingen georganiseerd.

FLAMENCOMANÍA Natuurlijk is er maar één manier waarop je een dag in Jerez volwaardig kunt afsluiten, namelijk met een bezoek aan een flamenco voorstelling. Ook buiten de periode waarin de Zambombas en het Festival de Flamenco de Jerez plaatsvinden is er genoeg aanbod. Op www.flamencomania.es kun je informatie vinden over waar en wanneer las Peñas voorstellingen organiseren. Ook in bar Arriate en Dama Juana treden geregeld goede artiesten op. Het kleine flamencotheater La Guarida del Ángel is ook een aanrader.

Jerez staat twee keer per jaar geheel in het teken van deze muziek en dans

Oranje leeuwin Jennifer Vreugdenhil:

dolgelukkig in

Valencia

50 | Por Favor

Het zou een fragment uit een boeiend meisjesboek kunnen zijn: ADO-keepster Jennifer Vreugdenhil (1995) dacht juist aan stoppen toen ze op vakantie een telefoontje van topclub CF Valencia kreeg.

Tekst | Sander de Vaan

Of ze interesse had in een profcontract onder de Spaanse zon...

Jennifer’s ogen stralen bij de herinnering aan dat moment: ‘Ik zat midden in het toelatingsexamen voor de marechaussee, maar ik ben dol op voetbal en als je door zo’n mooie club benaderd wordt, moet je die stap wel zetten... Ik bekijk het nu van jaar tot jaar. Hier in Spanje ben ik in ieder geval supergelukkig dat ik iedere dag op het veld mag staan.’

Vreugdenhil arriveerde in juli 2017 in de mediterrane stad en merkte al gauw dat het leven anders is dan in de Lage Landen.

‘Dat komt vooral door het weer. In Nederland loopt men vaak te stieren, maar hier zijn de mensen minder gehaast. Er hangt een gemoedelijke sfeer en men geniet van de vrije momenten.

De dagen duren ook langer, vanwege de siësta. In Nederland lunchen we om twaalf uur en komt het avondeten om zes uur op tafel. Hier eet je ’s middags om drie uur en ’s avonds pas om een uur of tien.’

De Oranjekeepster was nogal van de Hollandse pot: wat bloemkool of rode bietjes door de aardappels prakken, sjuutje eroverheen en aanvallen maar... Prakjes staan echter bij CF Valencia niet op het menu: ‘Ik moest wennen aan de Spaanse gerechten, maar nu vind ik ze hartstikke lekker. Valencia is dé paellahoofdstad en dat merk je ook bij de club. We eten allerlei

CF Valencia doet goed mee in de Liga

soorten paella en die met kip en konijn vind ik het lekkerste.

Geregeld krijgen we ook pasta hoor, want dat is belangrijk voor sporters.’

Aan de gambas (garnalen) is ze nog niet 100% begonnen: ‘Het pellen gaat me niet goed af, dus dat laat ik liever aan anderen over. Maar ik vind ze wel lekker, net als calamares. Over de pulpo (octopus) moet ik nog even nadenken. Al die tentakels en zo...

Het zit waarschijnlijk vooral tussen mijn oren, misschien vind ik het best lekker.’

En dan is er nog het Spaanse ontbijt, dat voor veel Spanjaarden vooral uit koekjes en een kop koffie bestaat. De schade wordt rond elf uur ingehaald tijdens het ‘almuerzo’, maar een topsportster kan niet op een paar koekjes de zware ochtendtraining in. ‘Veel teamgenoten eten hier stokbrood met geprakte tomaat, ham en olijfolie, ik houd het liever bij yoghurt met muesli en een glas sinnaasappelsap. De training begint dagelijks om tien uur en duurt vaak tweeënhalf uur. Dan moet je wel een goede bodem hebben.’

Mist ze haar vader/moederland eigenlijk nog? ‘Ik mis mijn familie en vrienden en afgelopen december overleed mijn oma onverwachts. Het is slechts een paar uur vliegen, maar in zo’n trieste situatie voel je je toch wel overal ver vandaan... Verder ben ik echter heel blij en dankbaar dat ik hier mag wonen.’

Het Spaanse mannenvoetbal behoort al jaren tot de wereldtop, maar de Spaanse vrouwen weren zich ook prima. Vreugdenhil: ‘Ze doen hier veel aan tikkie-takka, met hoogstaand positiespel. Ik houd daar wel van, al heb ik soms de neiging om eens een lange bal te doen. Ze hebben mij trouwens ook vanwege mijn meespelende kwaliteiten gehaald. Verder is het mooi dat je hier een volwaardige competitie hebt met 16 teams die twee keer per seizoen tegen elkaar spelen en niet, zoals in Nederland, vijf of zes keer. CF Valencia doet goed mee in de Liga, maar FC Barcelona en Atlético Madrid zijn de beste (en rijkste) clubs.’

Por Favor | 51

'De Plaza de la Virgen vind ik heel gezellig, want je kunt er lekker zitten en mensen kijken'

En Real Madrid? ‘Gek genoeg doen zij niet mee, terwijl je toch zou verwachten dat ze met hun budget best een vrouwenteam kunnen financiëren... Barça is daarentegen actief op alle fronten, zowel in Spanje als in Europa. Leuk is ook dat Lieke Martens daar nu zit. Als we tegen elkaar spelen wensen we elkaar op het veld altijd even gauw ‘veel succes’ in het Nederlands.’

‘Anders dan in Nederland worden hier ieder speelweekend meerdere vrouwenwedstrijden op tv uitgezonden. Ze willen de sport promoten en bijkomend voordeel is dat mijn ouders via de satelliet ook kunnen kijken. De duels tegen stadgenoot Levante zijn prachtig. Er zitten dan wel 16.000 mensen in het Mestallastadion! Overigens vergelijkt men ons voetbal vaak met mannenvoetbal, maar dat moet je niet doen. Het zijn twee heel verschillende dingen...’

‘Wat de toekomst zal brengen weet ik niet, maar Valencia is een hele fijne club, groot én gezellig. De mensen zijn behulpzaam en maken met iedereen een praatje. Het maakt daarbij niet uit of je de materiaalman bent of een speler of speelster.

Alleen met de taal gaat het nog wat moeizaam. Spanjaarden ratelen veel en ook nog vaak binnensmonds, maar ik krijg les op de club en de voetbaltermen beheers ik natuurlijk al.’

In de jaren negentig kon je een trainingskamp van het Barcelonese Droomteam van Johan Cruijff gewoon binnenwandelen en vaak zag je dan na de training Koeman, Guardiola 52 | Por Favor

en andere spelers met een biertje zitten. Die tijden zijn veranderd, ook in het vrouwenvoetbal. Jennifer: ‘Ze zijn hier wat flexibeler qua eten, maar wij speelsters drinken altijd gewoon water of een sapje. De staf heeft meestal wel een flesje rode wijn op tafel staan, maar dat is nu eenmaal de mediterrane cultuur.’

Mediterraan zijn ook de omgangsvormen, zo merkte ze bij haar aankomst in Valencia: ‘Men raakt elkaar hier veel vaker aan. Bij de eerste ontmoeting krijg je meteen twee zoenen en niet, zoals bij ons, alleen een hand. Op teamfoto’s zie je Spanjaarden elkaar ook veel meer vasthouden. Ze zijn hier lichamelijker ingesteld, terwijl men in Nederland al gauw denkt dat je iets met elkaar hebt. Voor de rest zie ik overigens niet veel verschillen tussen Spaanse en Nederlandse vrouwen.’

Jennifer’s leven bestaat vooral uit sporten, eten en rusten,

‘Veel teamgenoten eten in de ochtend stokbrood met geprakte tomaat, ham en olijfolie' maar ze neemt ook de tijd om met haar partner en collega`s Valencia te verkennen. ‘De Plaza de la Virgen vind ik heel gezellig, want je kunt er lekker zitten en mensen kijken. Verder is het Turia-park mooi en prima geschikt om te fietsen en te wandelen. Er zijn ook allerlei sportfaciliteiten en paden voor joggers. Ja, ik ben hier echt dolgelukkig. Wie had dat gedacht toen ik vorig jaar op vakantie ging!’

SPANJE

zoals Spanje bedoeld is

Gran Canaria

Andalusië

Costa Blanca

Ibiza & Formentera

In deze gids neemt auteur Ingrid Zwartjes, die sinds 1999 in Las Palmas woont, je mee op ontdekkingsreis naar de minder bekende plekken van Gran Canaria, naar het oude Gran Canaria van de inboorlingen en naar de moderne hotspots van het eiland.

Dit alles op een vertellende manier, met veel achtergrondinformatie, wandelroutes en recepten.

Gran Canaria is een van de drukst bezochte plaatsen in Spanje en biedt veel meer dan alleen zon, zee en strand. Kruispunt op de zeevaartroutes tussen Amerika, Afrika en Europa, heeft de geschiedenis hier indrukwekkende sporen nagelaten. Zelfs lang voordat Columbus het eiland bezocht.

De bijzondere cultuur en rijke gastronomie van Gran Canaria verschillen daardoor sterk van die van andere streken in Spanje. Haar monumentale natuur imponeert. En dan zijn er nog de onbegrensde sportmogelijkheden die het eiland biedt. Dit alles bij een gemiddelde jaartemperatuur van zo´n 22 graden.

In deze reisgids nemen Suzanne Caes en Walter Bouwen je mee op hun tochten en verhalen ze informatief over de must-sees en de minder bekende plekjes van Andalusië. Dit werk is een leidraad voor iedereen die op eigen houtje Andalusië wil verkennen.

In 2011 maakten de auteurs hun eerste rondreis langs de pueblos blancos in Andalusië en sindsdien zijn Caes en Bouwen helemaal gecharmeerd door deze prachtige regio. Van Ayamonte in het westen tot Mojacár, en van Tarifa in het uiterste zuiden tot Cazorla in het noorden, onderweg ontdekken ze telkens weer andere interessante plekjes.

Ruige bergketens, uitgestrekte zandstranden, verzengende woestijn, diepblauwe binnenmeren, zompig moerasland, Andalusië heeft het allemaal. Een rondreis door Andalusië is dan ook een aangename aaneenschakeling van schitterend historisch erfgoed, adembenemend mooie natuur en heerlijk authentieke dorpjes.

De Costa Blanca en haar hagelwitte stranden zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Maar dit gebied heeft zoveel meer te bieden. In deze gids richt auteur Marja Beerens zich op het noorden van de Costa Blanca. Van Denia met zijn groene heuvels en luxe jachthaven tot Javea met zijn mooie baaitjes en prachtige wandelroutes.

Beerens neemt je mee langs de kust tot aan het ‘bescheiden’ Benidorm en neemt alle tijd en aandacht voor de mooiste plekjes. Lekker eten staat hierbij centraal. Ook laat ze je het binnenland met de Jalon-vallei zien en het bijzondere dorp Guadalest met zijn indrukwekkende kasteel.

In deze gids staat het anthentieke karakter van de Costa Blanca centraal, met z’n groene wandelpaden, de azuurblauwe zee, de betoverende dorpjes. Grenzeloos genieten in weer zo’n aantrekkelijke Spaanse regio.

Al decennialang zijn vooral Ibiza,

€ 19,95

€ 19,95

€ 19,95

maar ook haar kleinere zusje Formentera, beroemd en berucht als een van dé bestemmingen voor feestvierders, jetsetters en supersterren. Door het feestgedruis zijn de unieke schoonheid en de rijke historie van deze Balearische eilanden ietwat op de achtergrond verdwenen. In deze gids neemt auteur en fotografe Jill Gillessen je mee naar het echte eilandleven, ver weg van clubs en mensenmassa’s.

Aan de hand van honderden idyllische beelden voert ze je via hobbelige landweggetjes mee naar ongerepte natuurgebieden, afgelegen baaitjes en uniek UNESCO-werelderfgoed. Dit telkens met een sportieve, biologische en ecologische ondertoon.

De immense populariteit van Ibiza en Formentera bij Nederlanders en Belgen in combinatie met een algeheel groeiende interesse in thema’s als wellness, mindfulness en ecologie maken deze gids bij voorbaat een voltreffer.

€ 19,95

Verkrijgbaar in de boekhandel, reiswinkels, bol.com en www.edicola.nl

54 | Por Favor

Het ruige noorden van Gran Canaria Het zuiden van Gran Canaria is bij de meesten heel bekend, maar wie het noorden gaat verkennen, zal versteld staan van de wilde schoonheid van zijn natuur, de pittoreske dorpjes en het legaat van de Canarische aboriginals. Ingrid Zwartjes, auteur van de nieuwe Edicola Gran Canaria-reisgids, neemt je mee op ontdekkingsreis.

Por Favor | 55

Tekst | Ingrid Zwartjes Foto´s | Arqueocanaria, Goar García, Iris Hilderink, Lies van Sommeren, Ingrid Zwartjes, Shutterstock

Volg vanaf de hoofdstad Las Palmas de borden waar GC-2 op aangegeven staat richting Agaete en Puerto de las Nieves.

Eerst kom je door de Julio Luengo-tunnel en vervolgens rij je over een brug de stad uit.

De scherpe kleurcontrasten zijn een lust voor het oog. Waar de blauwe golven stukslaan op de zwarte lavarotsen, omgeven door het groen van bananen- en avocadoplantages, met hier en daar een dorpje. De Canarische banaan, hier plátano genoemd, is kleiner van stuk dan de Zuid-Amerikaanse banaan die in Nederland het meest gegeten wordt. Hij heeft spikkeltjes op zijn huid en wanneer hij eruit ziet alsof hij al een beetje overrijp is, is hij op zijn lekkerst. Het is in het noorden meestal niet zo heet als in het zuiden, wat te danken is aan het ‘ezelsbuik’-fenomeen, oftewel la panza del burro zoals de Canariërs zeggen. In het voorjaar en in de vroege zomer stoten de wolken boven Las Palmas en de noordkust op de bergen in het centrale gedeelte van het eiland, die een natuurlijke barrière vormen, waardoor ze blijven hangen. Hierdoor kun je in het noorden in de maanden juli en een groot gedeelte van augus-

De plátano is kleiner dan de Zuid-Amerikaanse banaan tus niet van een strakblauwe hemel genieten. Er is altijd weer die laaghangende bewolking. Maar die zorgt er wel voor dat de temperatuur zeer aangenaam is en geschikt om de hort op te gaan. En vergis je niet: ondanks de dichte bewolking word je bruin. Zorg dus altijd voor een goede zonnebescherming, want de zon is hier krachtiger dan op het Spaanse vasteland.

Tip: neem ook altijd zwemspullen mee op excursie. Je zult straks zien waarom.

56 | Por Favor

Cenobio de Valerón We nemen afslag 20 richting Cenobio de Valerón (de ’graanschuur’ van Valerón) en rijden nog een stukje over een slingerweggetje tot we bij onze bestemming zijn. Er is voldoende parkeerruimte en een mooi panoramaplekje om wat kiekjes te maken. En dan even de kuitspieren trainen en links de trappen op om bij de voormalige opslagplaats van de inboorlingen te komen. De opslagplaats bestaat uit 200 holtes op verschillende niveaus, die door de oude Canariërs met steen zijn uitgehouwen uit het poreuze lavagesteente. Ze dienden als opslagplaats voor levensmiddelen en werktuig. Hoog, droog en onzichtbaar voor het oog van de vijand. De eerste bewoners van deze eilanden leefden met name van de veeteelt en landbouw. Ze verbouwden tarwe, gerst en bonen, maar aten ook wilde vruchten. Ook waren ze goed op de hoogte van de medicinale werking van verschillende planten. Deze voorraad moest natuurlijk goed bewaard worden, zodat de vijand er niet mee op de loop ging of de dieren het niet opaten.

De Vallei van Agaete Terug bij de auto vervolgen we onze route over de GC-2 naar het pittoreske Agaete. Vlak voor het dorpspleintje bij de kerk slaan we linksaf en volgen we de borden naar de Necrópolis de Maipés.

Maipés komt van mal país, ‘slecht land’, een term die wordt gebruikt voor gebieden met vrijwel alleen dorre lavagrond. Maar op deze rustige plaats buiten het dorp, in een vallei onder het dennenbos van Tamadaba waar je alleen de wind hoort, werden de overleden inboorlingen begraven. In kegelvormige graven met een ’koepeltje’ van stenen erop. Sommige zijn wel meer dan 1.300 jaar oud. Vorm en grootte van je graf waren afhankelijk van je status binnen de maatschappij. Een metalen trap en wandelpad voeren je door het veld langs de graven en er is een expositieruimte met video’s die je alles vertellen over de begrafenisrituelen van de oude Canarii.

Net als de oude Egyptenaren mummificeerden de Canarische inboorlingen hun overledenen. Dit beroep werd door speciale vakmannen en -vrouwen uitgevoerd, personen die afgezonderd van de rest van de maatschappij leefden, en het was een nogal arbeidsintensief proces. Het lijk moest meerdere malen worden gewassen. Daarna werd het in de zon en bij een vuur te drogen gelegd en gezalfd met een mengsel van dierlijk vet, vulkaanas en aromatische planten. Na een paar dagen werd het bedekt met as en dennennaalden en in huiden gewikkeld.

Het aantal huiden hing eveneens af van je status binnen de maatschappij. Frappant dat culturen die geografisch zo ver van elkaar verwijderd lagen, overeenkomstige begrafenisrituelen hadden.

Por Favor | 57

Wat we in ons reukgeheugen opslaan, blijft het langste hangen

De enige koffieplantage in Europa Als je wat verder via de GC-231 de idyllische Valle de Agaete (Vallei van Agaete) inrijdt richting Los Berrazales, zie je op een gegeven moment rechts de afslag naar Finca La Laja/ Bodegas Los Berrazales, de enige Europese en meest noordelijk gelegen koffie- en exotische fruitplantage annex wijnbodega van de familie Lugo-Jorge.

Ik bezoek hen op een zonnige ochtend in september en word allerhartelijkst ontvangen door Victor Lugo-Jorge, de vijfde generatie in dit familiebedrijf. De plantage is elke dag geopend van 10 tot 17u en voor € 6,00 per persoon krijg je een rondleiding en interactieve proeverij. De familie Lugo-Jorge heeft niets liever dan dat je je thuisvoelt op hun plantage en bij de rondleiding worden dan ook alle vijf je zintuigen ingeschakeld: zicht, gehoor, gevoel, smaak en met name ook je

58 | Por Favor

reukzin. Volgens Victor is de reuk namelijk ons sterkste zintuig. Wat we in ons reukgeheugen opslaan, blijft het langste hangen. En die reukzin wordt danig op de proef gesteld bij het bezoek. Wat een weelderige oase is deze plantage!

Alles wordt op ecologische wijze verbouwd, zonder gebruik van enige additieven. De koffie is van het type arabica, zacht van smaak en met een chocolade-fruitbouquet. De familie bottelt ook 40.000 flessen wijn per jaar die verschillende prijzen hebben gewonnen. Een droge witte wijn met lichte tropische fruitnoten, een frisse, intense rode wijn met rood fruitbouquet en een zoete wijn, waarvan Victors moeder en tante de grootste afnemers zijn. Maar gelukkig hebben ze de productie wat verhoogd, zodat er voor ons ook wat flessen zijn. Verder produceert de finca jaarlijks zowat 150.000 kg sinaasappels, mango’s, avocado’s, guayaba’s en papaya’s. De producten zijn alleen op de plantage te verkrijgen, dus sla je slag.

www.bodegalosberrazales.com

Fiesta de la Rama Puerto de las Nieves We vervolgen onze weg naar Puerto de las Nieves, een al even lieflijk, wit met blauw geschilderd havenstadje ten westen van Agaete. Het heeft een fantastisch kuurhotel, Hotel&Spa Cordial Roca Negra; een boulevard waar het heerlijk wandelen is aan de Atlantische Oceaan; en een gezellig dorpscentrum met kiezelstrand en heerlijke eettentjes bij de haven. En voor wie de oversteek wil maken: de Fred. Olsen-ferry vertrekt vanuit deze haven naar Santa Cruz de Tenerife.

In de hoofdstraat Paseo de los Poetas bevindt zich tegenover de souvenirwinkeltjes en de restaurantjes de Ermita de las Nieves-kerk, waar een kersenhouten altaarstuk met Maria en het kindje Jezus te bewonderen is van de Vlaamse Renaissanceschilder Joos van Cleve.

Elk jaar wordt op vijf augustus de Virgen de las Nieves herdacht, maar het grootste feest vindt de dag ervoor plaats en dat is de Fiesta de la Rama (het Feest van de Tak). Op vier augustus dansen duizenden mensen met takken in hun hand en begeleid door fanfares en papaguĂŤvos (grote figuren van papiermachĂŠ) door de straten van Agaete om deze takken als offer aan hun H. Maagd te brengen. Dit gebruik stamt uit de prehispaanse periode, toen de aboriginals takken van de berg in het plaatsje Tirma naar zee brachten en daarmee onder luid gezang op het water sloegen om de goden om regen te verzoeken.

Por Favor | 59

De grillige natuur vormt hier bassins van lavagrond

De haven van Puerto de las Nieves was tot halverwege de twintigste eeuw een belangrijke haven voor de uitvoer van bananen en tomaten naar Tenerife, maar ook naar Las Palmas en San Nicolás de Tolentino. In die tijd waren de wegen op Gran Canaria namelijk slecht begaanbaar. Veel visrestaurantjes en souvenirwinkeltjes zijn voormalige opslagplaatsen waar deze goederen verpakt werden. Aanraders zijn de restaurants Ragú (Italiaanse gerechten gemaakt van Canarische producten), Las Nasas en Restaurante El Dedo de Dios. Een gezellige, Canarische entourage met grote varens aan het houten plafond voor de subtropische sfeer en uitzicht op het strand en El Dedo de Dios, ’De Vinger van God’ of wat daarvan over is.

Eten in tapas-stijl is in Spanje altijd een geweldige manier om de lokale gerechten te proeven. Probeer de papas arrugás eens, de ’gerimpelde’ aardappeltjes (met weinig water en veel zout gekookt) in pikante mojo-saus, een visje van de gril en natuurlijk de gofio escaldao, een soort dipsaus gemaakt van geroosterd maïsmeel en visbouillon. Je mag het met de bijgeleverde ui oplepelen. Vooral als het van zelfgemaakte visbouillon is, kun je er je vingers bij aflikken!

De Dedo de Dios (Vinger van God) is een unieke, uit basaltsteen gevormde rots voor de kust van Puerto de las Nieves.

Helaas is hij eind 2005 zwaar beschadigd geraakt tijdens de tropische storm Delta, toen een stuk van de ’vinger’ afbrak, waardoor er van zijn karakteristieke vorm weinig meer over is. Maar iedereen wil nog steeds een foto met de Dedo de Dios op de achtergrond.

Lopend over de boulevard vind je aan de rand van het dorpje een prachtig natuurlijk zwembad. De grillige natuur heeft hier wat bassins van lavagrond gecreëerd, die door de golven steeds met vers water uit de oceaan worden gevuld (dit zie je trouwens op meer eilanden). Wat trapjes en leuningen erbij en klaar is je zwembad! Verfrissender kan je duik niet zijn na de lunch.

60 | Por Favor

Gáldar Als besluit van ons aboriginal-dagje rijden we via de GC-2 langs windmolens en bananenplantages weer terug richting Las Palmas en stoppen nog even in het plaatsje Gáldar, het vroegere Agáldar. Gáldar was gerechtshof ten tijde van de guanartemes (de oud-Canarische leiders) en tot 1483 hoofdstad van Gran Canaria.

Midden in het centrum ligt het Museo y Parque Arqueológico Cueva Pintada, het museum van de beschilderde grot. Per toeval werd hier halverwege de negentiende eeuw onder de bananenbomen een grot gevonden met schilderingen van de oude Canariërs. In die tijd was er geen aandacht voor het Canarische erfgoed, en het was ook niet zo handig, zo’n archeologische vondst op je grond als je van de landbouw leefde. Dus werd hij gewoon weer dichtgegooid en geen haan die ernaar kraaide. Pas in 1987 begon men met de opgravingen en toen bleek de grot deel uit te maken van een belangrijke oude nederzetting. Men trof meer dan 50 huizen en grotten aan en een gedeelte ervan is nu te bezichtigen in het museum. Er worden rondleidingen gegeven met gidsen (Engels- en Duitstalig), die je ook vertellen over de gebruiken van de aboriginals, met als hoogtepunt... Nee, dat laatste ga ik nog niet verklappen.

Meer lezen over Gran Canaria?

Koop het boek Gran Canaria van Ingrid Zwartjes..

Verkrijgbaar via boekhandel, bol.com en edicola.nl ISBN: 978-94-92500-84-7 € 19,95

Prinses Arminda Prinses Arminda (ook wel Guayarmina genoemd) was de dochter van Tenesor Semidan, de koning (guanarteme) van Gáldar, en zijn vrouw Abenchara. Ze werd in 1483 samen met haar nichtje Masequera naar de bergen in het binnenland gebracht, waar de autochtone bevolking standhield tegen de Spaanse invaller. Haar vader was het jaar ervoor door de Spanjaarden gevangen genomen en probeerde nu vanaf het vasteland te bemiddelen bij de vrede tussen Spanjaarden en Canariërs, wat hem in 1483 ook lukte. Zijn figuur is echter tot de dag van vandaag omstreden.

Was hij een pacifist of had hij zijn stam verraden? Zijn dochter prinses Arminda trouwde datzelfde jaar namelijk met de Spaanse edelman Miguel de Trejo Carvajal.

Was ze vergeven in ruil voor vrede?

Het lijkt er wel op. Vast staat dat Arminda beide culturen zeer goed kende en het is dan ook de kleine prinses Arminda die ons op de video’s in het museum meeneemt naar háár Gran Canaria.

TIPS RECOMENDACIONES

Overnachten bij Finca Las Longueras, een oude hacienda in koloniale, Anglo-Indische stijl voor wie een bijzondere overnachtingsplek zoekt.

Duiken in Sardina del Norte Een van de populairste duikspots op Gran Canaria. Je hoeft hier niet met een boot de zee op, maar kunt van de kade zo het water inspringen. Voor duikexcursies en verhuur www.buceonorte.com

Voor liefhebbers van kaas Casa del Queso ter hoogte van Montaña Alta aan de GC-70, om de authentieke kazen van Gran Canaria te proeven.

Voor tapas Bar Manteca Colorá, in het straatje tegenover de Cueva Pintada in Gáldar.

Dineren bij Locanda El Roque op de uiterste rots in het plaatsje El Roque.

Restaurante Marisquería Fragata de Jean-Paul in Sardina del Norte.

Por Favor | 61

62 | Por Favor

Spanje aan de culinaire top Spanje is eind 2017 wereldwijd de tweede populairste toeristische bestemming gebleken, en is nu ook dé foodbestemming bij uitstek. In de Top 100 Culinaire Bestemmingen door Caterwings is Spanje het land met de meeste steden bij de eerste 10, en daarnaast Girona op nummer 26 en Granada op 42. De drie in de Top 10 zijn San Sebastián (nummer 1!), Barcelona en Madrid. Toevallig de drie steden waar ik zelf woon (San Sebastián) of heb gewoond en nog steeds graag naar terugkeer. Niet in het minst omwille van de culinaire troeven.

Tekst | Emmie Declerck Alweer een studie, zou je misschien denken.

Toch is die niet lichtvoetig opgesteld. Caterwings kwam op de finale Top 100 uit via beoordelingen van wel 20.000 culinaire journalisten en recensenten, op basis van verschillende criteria: het aantal restaurants per 10.000 inwoners, het percentage fastfoodrestaurants, de diversiteit van de lokale keuken, de vegetarische en veganistische opties, de beoordeling van de gerenommeerde restaurants, de kwaliteit van eetkramen en foodtrucks, de betaalbaarheid voor de lokale bevolking en die voor bezoekers.

Het gaat dus niet louter om Michelinsterren of prestigieuze chefs, maar even goed om de kwaliteit van verse vis in restaurants aan zee, streetfood en zelfs de berekening hoeveel uren iemand met een minimumloon moet werken om een restaurantdiner voor twee personen te betalen. En laat Spanje nu net het land zijn waar je voor 8 tot 15 euro uitstekende menús del días met drie gangen en wijn inbegrepen kunt genieten. Of (bijna) gratis tapas bij je drankje. Volg me even in vogelvlucht doorheen de drie culinaire topsteden:

Por Favor | 63

1 San Sebastián nummer 1 op

‘Liefde gaat door de maag’, zegt men weleens, en geldt dat eigenlijk ook niet steeds meer voor reizen? Het culinaire toerisme zit in de lift, en lekker eten aan een betaalbare prijs kan de doorslag geven bij de keuze van een bestem-

San Sebastián heeft zelfs een gastronomische universiteit! ming. Er zijn zelfs heel wat foodies die hun bestemming op basis van de aanwezige restaurants of culinaire reputatie kiezen.

En dan is het niet verwonderlijk dat San Sebastián op nummer 1 staat. Deze prachtige badstad heeft de meeste Michelinsterren per capita in de wereld, en sinds enkele jaren zelfs een gastro-

64 | Por Favor

nomische universiteit. San Sebastián trekt al jaren foodies uit onder meer de VS, en is gekend als ‘dé culinaire hoofdstad van Spanje’. Voor minder dan 300 euro kun je er in een befaamd driesterrenrestaurant van een volledige menu genieten, maar ook voor wie niet zo sterbelust is, zijn er tal van troeven. Denken we maar aan de unieke ‘pintxos’-cultuur, waarbij je van bar tot bar hopt om Baskische tapas te proeven - zoals in de bekende oudste straat in het centrum, de calle 31 de Agosto. Gemiddelde prijs per pintxo? Het schommelt veelal rond een drietal euro, maar dan spreken we - naast de traditionele pintxos van een stukje brood met verschillende ingrediënten zoals ansjovis of tortilla - ook van pareltjes van gastronomische mini-gerechtjes, bijvoorbeeld een klein bordje hoogstaande vis of vlees, of een brocheta de gambas, steeds mooi gepresenteerd met een heerlijk sausje of iets dergelijks. En een goed glas wijn uit het naburige La Rioja voor slechts enkele euro’s, dat mag ook

niet ontbreken.

Hoewel Baskenland lange tijd bekend stond om een zeer traditionele keuken met steevast lokale ingrediënten, is er de laatste tijd steeds meer fusie met andere eetculturen en zijn er nu ook opties als glutenvrij of veganistisch.

Toegegeven, vegetarische restaurants zijn nog fel in de minderheid in deze gastronomische cultuur waar vlees of vis sterk de hoofdrol speelt, maar een mooie nieuwe aanwinst is bijvoorbeeld Mapa Verde, waar je voor minder dan 10 euro van een volledig vegetarisch gerecht kunt genieten. Fastfoodrestaurants daarentegen zijn er maar weinig in deze gezellige, kleinschalige stad. De bevolking is erg gehecht aan hun gastronomische tradities en kwaliteitsvolle, lokale voeding. De landbouwers en schaapherders komen er hun waar nog zelf op de markt verkopen, met succes.

De eerste Starbucks bijvoorbeeld kwam er nog maar net, in 2016. Wie houdt van slow food, zal zich in deze stad meteen thuis voelen.

‘Veg-friendly’ Op

nummer 7

Barcelona

Catalonië biedt een fantastische keuken, het mag gezegd.

Naast geweldige lokale gerechten – in aanraders als Can Lluis en Casa Delfin - vind je in Barcelona bovendien een kosmopolitisch aanbod, vaak ook aan meer dan behoorlijke prijzen als je maar van de Rambla afwijkt.

Onder Nederlandse topkoks is Barcelona (uit een onderzoek van SurpriseTickets in 2015) ook al de favoriete bestemming voor een culinaire stedentrip gebleken. Wel 40 procent koos voor deze mediterrane metropool, want “hip, toegankelijk en vooruitstrevend”. Zo heeft de stad zichzelf benoemd als ‘Veg-friendly’. En inderdaad, nergens in Spanje vind je zo veel vegetarische restaurants, met daarbij echte toppers als Flax & Kale en Teresa Carles. Ook vind je er bijvoorbeeld originele eetgelegenheden in de trendy tapasbuurt Poble Sec, in carrer Blai. En natuurlijk zijn er in deze Spaanse stad met de meeste

internationale bezoekers tal van streetfood markets en foodfestivals. Een ervan vind je ook in de Poble Sec wijk, de Palo Alto Market, met naast streetfood onder meer vintage kleding en live muziek – telkens het eerste weekend van de maand.

En dan zijn er nog de markten. Het mooie La Boquería aan de Rambla is zowat de bekendste markt van heel Spanje, en misschien wel van Europa. Maar ga ook eens langs bij de kleurrijke Mercado de Santa Caterine, met niet alleen lokale marktstalletjes maar ook een goed restaurant. En kende je El Nacional al, een multi-space restaurantruimte waar je kwaliteitsvolle, tradionele Spaanse recepten kunt proeven? Er valt naast Gaudí en de modernistische architectuur ook culinair heel wat te smaken in Barcelona!

7

Por Favor | 65

10 Madrid nummer 10

Een mix van volks en hip

op

Ook Madrid is culinair haast niet te overtreffen. In de Spaanse hoofdstad vinden de beste gastronomische festivals en beurzen plaats: het internationale Madrid Fusión, Gastrofestival Madrid,... Ook de afzonderlijke wijken vieren gastro-evenementen als Tapapiés, een jaarlijkse tapasroute in de multiculturele wijk Lavapies.

Daarnaast is dit de bruisende hoofdstad, met zowel oer-traditionele Spaanse tapasbars, zoals Bodega de la Ardosa, en tal van dagmenu-restaurants, als allerlei internationale keukens. Wel 15.000 bars en restaurants telt deze stad, dat is één per 211 inwoners. Hier ontstonden destijds trouwens de eerste echte restaurants van Spanje. Het Guinness World Record Book erkent Botín in het centrum van Madrid zelfs als het oudste restaurant ter wereld.

De variatie in hippe gastronomische markten in Madrid is ook al indrukwekkend. Het is ongetwijfeld 66 | Por Favor

de stad met het meest diverse marktplezier in Spanje. Van markten met dakterras tot eeuwenoud glasen ijzerwerk, levendige tapasruimtes en de meest verrassende marktstalletjes, van lokale producten tot streetfood,... Stuk voor stuk bieden ze iets unieks.

De ene zijn uiterst trendy of chique, de andere een mix van volks en hip. Denken we maar aan Mercado San Miguel, het bekendste voorbeeld in een van de oudste wijken van de stad. Deze vroegere markthal uit 1909 is Cultureel Erfgoed dankzij het mooi bewaarde smeedijzerwerk, en is tegenwoordig een uitstalraam van de Spaanse eetcultuur, met hoge tafels om die ook meteen te proeven en smaken. Of Mercado San Antón, of Mercado San Ildefonso, beide in trendy winkelwijken, en de nieuwste aanwinst, de oosterse streetfood markt Yatai Market,... En ga zo maar door!

POR FAVOR Het mooiste van Spanje

Laat je dagelijks inspireren

www.porfavormagazine.nl

â‚Ź 19,9

5

Dit boek geeft informatie over gezonde voeding vanuit het mediterrane perspectief. Hiervoor worden de laatste wetenschappelijke ontwikkelingen toegelicht en voorbeelden gegeven van de dagelijkse praktijk van de auteur die als internist werkzaam is. Het is geschreven vanuit een diepe overtuiging dat gezonde Mediteraanse voeding leidt tot een gezond lichaam en een hogere kwaliteit van leven.

Natuurlijk bevat Lekker Lang Mediterraans Leven een groot aantal originele recepten uit het Mediterraans gebied die makkelijk te bereiden zijn en bovendien heerlijk smaken.

Nu verkrijgbaar in de boekhandel, op edicola.nl/llml en bol.com

De eerste 50 culinaire toppers uit de lijst van 100 Ook zonder deze Caterwings-studie weten we het al: Spanje is een referentie in de gastronomie. Beroemde topchefs als Jamie Oliver, Rick Stein, of Mario Batali en Gwyneth Paltrow gingen al op culinaire tv-tour in het land. De verse ingrediënten, de lokale eetcultuur, de bijzondere eetgelegenheden, de behouden tradities, foodfestivals,... ¡España celebra su gastronomía!

Ook Nederland kreeg een culinaire pluim, met Amsterdam op nummer 18 en Rotterdam op 71. België telt drie steden in de Top 100: Brussel (68), Antwerpen (70) en Gent (79). Allen daarheen!

68 | Por Favor

1. San Sebastián – Spanje 2. Tokio – Japan 3. New York – VS 4. Barcelona – Spanje 5. Singapore – Singapore 6. Parijs – Frankrijk 7. Madrid – Spanje 8. Lima – Peru 9. Londen – VK 10. München – Duitsland 11. Las Vegas – VS 12. Osaka – Japan 13. Los Angeles – VS 14. Stockholm – Zweden 15. San Francisco – VS 16. Oslo – Noorwegen 17. Seoel – Zuid-Korea 18. Amsterdam – Nederland 19. Kopenhagen – Denemarken 20. Hamburg – Duitsland 21. Bangkok – Thailand 22. Nice – Frankrijk 23. Frankfurt – Duitsland 24. Dubai – Verenigde Arabische Emiraten 25. Rome – Italië 26. Gerona – Spanje 27. Wenen – Oostenrijk 28. Kioto – Japan 29. Hong Kong – China 30. Berlijn – Duitsland 31. Bordeaux – Frankrijk 32. Chicago – VS 33. Taipei – Taiwan 34. Lissabon – Portugal 35. Florence – Italië 36. Austin – VS 37. Buenos Aires – Argentinië 38. Chiang Mai – Thailand 39. Lille – Frankrijk 40. Modena – Italië 41. New Delhi – India 42. Granada – Spanje 43. Zürich – Zwitserland 44. Montreal – Canada 45. Lyon – Frankrijk 46. Bern – Zwitserland 47. Venetië – Italië 48. Kaapstad – Zuid-Afrika 49. Palermo – Italië 50. New Orleans – VS

Je mooiste reis in eigen hand

Informatief én inspirerend Compleet en up-to-date Prachtige foto’s en vormgeving Reeds 8 miljoen gidsen verkocht

CAPITOOL.NL | REISGIDSEN

Por Favor | 69

70 | Por Favor

Column

Bericht uit Valencia

Rick Treffers is zanger, liedjesschrijver, muzikant, producer, schrijver, vertaler, entertainer, gids en ongediplomeerd Spanjofiel.

We gaan zo!

Spanjaarden zijn vriendelijk en voorkomend, al staan hun beleefdheidsvormen soms haaks op die van ons. Zo is het niet de bedoeling de hele tijd ‘gracias’ te zeggen als de ober achtereenvolgens bestek, brood, olijfolie en diverse gerechten op tafel zet. Als je niets zegt is het goed.

Bij het bestellen van een pilsje in een druk café volstaat het om, liefst zo volumineus mogelijk, ‘¡una caña!’ te roepen, eventueel aangevuld met ‘por favor’. Met een volzin als ‘Goedemorgen barman, ik zou graag een biertje bestellen als het mogelijk is’ kun je dat biertje wel op je buik schrijven: veel te lang, dat kan het barpersoneel niet allemaal gaan aanhoren.

Je zou hieruit kunnen concluderen dat Spanjaarden het toonbeeld van efficiëntie zijn. Maar dat is niet zo.

Afscheid nemen is bijvoorbeeld een ondoorzichtig, ietwat vermoeiend ritueel. Toen ik voor het eerst op stap ging met Valenciaanse vrienden merkte ik dat plannen moeten wijken voor de waan van het moment. Na ons gezellige diner in een restaurantje in de wijk Ruzafa zouden we een lekkere ‘copa’ of twee gaan drinken in een nabijgelegen kroeg, om vervolgens richting karaoketent af te zakken.

Na ontiegelijk lang natafelen - de befaamde sobremesa - verlieten wij eindelijk het pand. De vriendengroep posteerde zich buiten op de stoep, enthousiast ratelend. Geen kip die aanstalten maakte naar onze volgende halte te gaan. De tijd begon te dringen, ons plan dreigde in duigen te vallen. Op mijn voorzichtige vraag: ‘Zouden we niet eens gaan?’ was het positieve antwoord: ‘Claro, ¡ahora vamos!’ (jazeker, we gaan zo!).

Ondertussen werd het almaar gezelliger op het trottoir. Het feest leek nu pas echt te beginnen. Iedereen wilde zijn zegje doen en Spanjaarden praten veel, luid en meestal door elkaar heen. Na drie kwartier dralen temidden van onophoudelijk gekwek trok ik het niet meer en nam afscheid op z’n Frans: zonder gedag te zeggen.

‘Ahora’ betekent letterlijk ‘nu’, maar in de praktijk ‘straks’. Of ‘nooit’. De interpretatie van het woord is velerlei. Na een vergeefs bezoekje aan de ijzerhandel riep de bediende ‘tot zo!’ (¡hasta ahora!). Da’s natuurlijk allervriendelijkst van hem, maar ik ging juist wég, niet van zins de winkel binnenkort weer met mijn aanwezigheid te verblijden.

Spanjaarden willen graag aardig gevonden worden. Zij proberen dat soms te bewerkstelligen met hartverwarmende uitspraken. Maar dat zijn soms wel uitspraken die voor de rechtlijnige Noord-Europeaan als regelrechte leugens klinken.

Maar nu moet ik echt gaan. Tot zo!

Rick Treffers

72 | Por Favor

Een unieke bedevaart in de week voor Pinksteren

ROMERÍA DEL ROCÍO Por Favor | 73

Dat het zwaar zou zijn om dagenlang door mul zand te sjouwen, bij temperaturen van rond de 35 graden, ja, dat had ik wel verwacht. Maar op die miljoenen muggen had ik niet gerekend. En dat was een beetje dom, want het Parque Nacional de Doñana in Zuid-Spanje is een duin- en moerasgebied. Maar toch had ik het voor geen goud willen missen, die Romaría del Rocío.

Tekst en foto's | Jolande Schotten

www.jolandeschotten.nl

De prachtige natuur, de nauwelijks te beschrijven sfeer met muziek en zang, de saamhorigheid, het besef deel uit te maken van een honderden jaren oude traditie: die ervaringen waren wonderschoon. Het begon al om acht uur ’s ochtends in Sanlúcar de Barrameda. Enkele stieren en koeien stonden gelaten de mis af te wachten die plaatsvond op een podium op straat voor de kapel van de Hermandad. Zij zouden later de wagen met de Simpecado trekken. Na de mis volgde een feestelijke rondgang door de stad, waarbij luidkeels werd gezongen. De opwekkende geluiden van de fluit-en-trommel hoorde je overal bovenuit.

Zoals een aantal andere Hermandades voor en na ons moest ook de Hermandad van Sanlúcar de Barrameda met veerboten de rivier de Guadalquivir oversteken. Honderden paarden op een boot, dat is een indrukwekkend gezicht! Aan de overkant wachtte ons het Parque Nacional de Doñana. Dit natuurgebied, dat in 1994 door UNESCO is uitgeroepen tot werelderfgoed, is op andere momenten slechts zeer beperkt toegankelijk. Dit is voor velen uit andere steden en gebieden dan Sanlúcar de Barrameda een reden om juist in deze Hermandad te participeren.

74 | Por Favor

NIET OM TE SLAPEN We betraden een decor dat deed denken aan een combi van Sergio Leone en Federico Fellini. Mannen en vrouwen in traditionele kledij, te paard of te voet, moesten hun plaats zien te vinden in de rij met voertuigen die in drie dagen tijd de weg naar El Rocío zou afleggen. Dwars door een gebied waar geen bestrating is en waar nauwelijks bebouwing te vinden is. En waar zand en parasoldennen het beeld domineren.

Drie dagen ploeteren door diep en brandend zand: hoe was dat vol te houden?

De wagen met de Simpecado was zwaar: telkens na een paar honderd meter moesten de runderen even rusten en drinken. Vooral op die momenten kwamen de rocieros bij elkaar om hartstochtelijk hun sevillanas te zingen, te spelen en te dansen. De zangers en zangeressen wisselden elkaar af en werden bijgevallen door de omstanders.

We kwamen steeds na negenen ’s avonds aan op een open plek met slechts een paardendrinkplaats en een paar kranen. Het leek een chaos maar vol verbazing zag ik hoe zo’n duizend rocieros binnen een half uur een kamp wisten op te slaan. Voor ons peregrinos werd snel een eenvoudige doch voedzame maaltijd bereid. Gèk van de muggen (die dwars door de Deet en kleding heen staken) en doodmoe, lag ik meestal, zoals meerdere peregrinos, niet lang daarna in mijn tent. Maar dat gold niet voor hen die met paard-en-wagen of met gemotoriseerd vervoer reisden. Zij dineerden uitgebreid en dronken en zongen tot héél diep in de nacht.

Soms wel tot vlak voor half zeven, als de klanken van fluit-en-trommel ons wekten.

“La Romería no es para dormir”, hoorde ik meermaals zeggen: je doet de tocht niet om te slapen.

Por Favor | 75

ZACHTE OCHTENDLICHT Ik vond het prachtig om te zien hoe in het zachte ochtendlicht de vrouwen zich elke dag in een andere flamenco outfit vertoonden. Het ontbijt stelde echter weinig voor: met slechts een snelle kop koffie en, desgewenst, een zoet en stoffig koekje vertrok de stoet rond acht uur, zonder ook maar één minuut op een treuzelaar te wachten.

Tijdens een korte ochtendpauze werden calorierijke hapjes rondgedeeld en pas tijdens de siësta aten we uitgebreider. Tijdens de siësta’s droeg Padre Diego, die de camino met de staf in zijn hand meeliep, samen met zijn kompaan een mis op.

Hierna werden peregrinos die voor de eerste keer meeliepen gedoopt.

Tijdens mijn doop hield een mede-peregrino een medaille van de Hermandad op mijn voorhoofd en goot Padre Diego, onder het uitspreken van de mij toebedeelde doopnaam ‘Fotógrafa del Camino’, er manzanilla (een soort sherry, afkomstig uit deze streek) overheen, dat werd opgevangen op een bordje onder mijn kin, waarna ik een slokje nam van dit, aldus ‘gezegende’, vocht.

76 | Por Favor

Enkele stieren en koeien stonden gelaten de mis af te wachten

De tocht vorderde gestaag. Om de haverklap boden de rocieros die anders dan te voet of te paard reisden ons manzanilla, een rebujito (manzanilla gemengd met frisdrank), bier of water aan. Er werd weinig geslapen en men raakte steeds vermoeider, waardoor de liederen nog hartstochtelijker werden gezongen. Emoties kwamen steeds makkelijker aan de oppervlakte. Ook de sterkste en stoerste rocieros lukte het niet meer om hun emoties te beheersen. Maar dat gaf helemaal niet. Sterker nog: het was juist de bedoeling! Als iemand met een snik in zijn of haar stem de zang beëindigde, werd die persoon warm toegejuicht en omhelsd.

OPGEWAAIDE STOF Zo ook veedrijver Antonio. Hij en zijn collega Rafaël bepaalden het tempo van de tocht. Zij liepen voorop in het mulste zand. Zij zorgden met liefde voor de dieren, spoten water in bek, neusgaten en nek en weken geen minuut van hun zijde. Ook in El Rocío ging hun werk door, want in het huis van de Hermandad verzorgden zij de runderen en hielden zij de stal schoon. Maar Antonio kon ook zingen, vol overgave, en zijn voluit getoonde emotie emotioneerde mij op mijn beurt.

Aan het einde van de derde dag, toen het ploeteren door het zand gewoonte was geworden, bereikten we El Rocío. De opgewaaide stof verduisterde de zon en dat zorgde voor sprookjesachtige beelden. Het was indrukwekkend om met z’n allen het dorp binnen te trekken. Ik voelde dat hier sprake was van een eeuwenoude traditie en dat menigeen de waarde van deze traditie vanaf de geboorte had meegekregen. Hier speelde veel meer dan vermoeidheid en geloof, hier leefden ervaring en geschiedenis, hier stroomden herinneringen en toekomst door elkaar, hier voelde je het besef en de hoop dat deze traditie nog honderden jaren door zou kunnen leven.

Drie dagen ploeteren door diep en brandend zand: hoe was dat vol te houden?

Por Favor | 77

DE BEDEVAART NAAR EL ROCÍO De Romería del Rocío is een bedevaart die plaatsvindt in de week voor Pinksteren. De pelgrims of ‘rocieros’ reizen in groepen en blijven per vereniging bij elkaar. Zo’n vereniging heet een Hermandad. Deze naam stamt uit vroeger tijden en stond voor een integere broederschap met een beschermende functie. Het doel is van de bedevaart is om de Simpecado (een embleem van La Virgen, de Maagd Maria) op een wagen, die getrokken wordt door runderen, muilezels of paarden, naar El Rocío te brengen.

78 | Por Favor

Rond de Simpecado lopen de peregrinos (rocieros die de tocht te voet afleggen). Veel mannen en vrouwen, jong en oud, reizen te paard. Er rijden ook andere voertuigen in de bedevaart mee: karren die worden voortgetrokken door paarden of muilezels, tractoren die grote wagens met meerdere personen en vaak koelkasten en andere keukenuitrusting vervoeren en in toenemende mate SUV’s. Dat laatste wordt door vele pelgrims met lede ogen aangezien. Voor de peregrinos is een grote, door een tractor getrokken, wagen beschikbaar waarop bagage, eten en containers met water worden vervoerd.

LA VIRGEN

PARQUE NACIONAL

OPENBAAR NUT

Volgens een legende zou in de 14de eeuw een herder uit Almonte in een holle boom een beeldje van Maria gevonden hebben. Hij nam dit mee maar raakte het tijdens zijn middagslaap weer kwijt. Het beeldje bleek op eigen kracht weer in de boom te zijn beland. Dit was voor de inwoners van Almonte een teken dat er op die plek een kapel of klooster moest komen: El Rocío was geboren. Nu is El Rocío een uitgestrekt dorp met nauwelijks inwoners, geen wegen maar alleen brede zandpaden. Vlak voor en tijdens Pinksteren verblijven er echter vele honderdduizenden mensen. Ze bezoeken de Ermita (kapel), bidden bij het beeld van Maria (La Virgen) en vieren er feest. Er vinden diverse ceremonies plaats, waarvan het uitdragen van La Virgen in de nacht volgend op eerste Pinksterzondag en het urenlang ronddragen van dit loodzware beeld de belangrijkste is.

Het Parque Nacional de Doñana is een beschermd natuurgebied in Zuid-Spanje. Het park is van groot belang voor veel trekvogels en een aantal zeldzame dieren, zoals de Iberische lynx en de Spaanse keizersarend.

Peregrina Maria, die in Sevilla woont maar al vele jaren deze camino loopt, vertelde me onderweg dat het Parque Nacional de Doñana mede wordt beschermd om het te behoeden voor de schade zoals die elders langs de Middellandse Zee is toegebracht. De nabijgelegen toeristische kustplaats Matalascañas wordt bijvoorbeeld door velen een gruwel gevonden.

Ondanks de beschermde status overweegt de overheid het aardgasbedrijf Fenosa toestemming te verlenen om onderzoek te doen. Recent brak er een grote brand uit in het gedeelte van het park dat aan de andere kant van El Rocío ligt. Dat is het gebied waar twee weken eerder duizenden rocieros van de Hermandad van Huelva doorheen trokken. Peregrino Pedro laat weten dat er eerder een wetsvoorstel is goedgekeurd dat de regering in staat stelt om een beschermd gebied dat door brand verwoest is, tot een project ‘van openbaar nut’ te verklaren. Het voornoemde aardgasproject is bestempeld als zijnde ‘van openbaar nut’. Dit soort plannen en andere rampen zorgen voor een voortdurende bedreiging van dit kwetsbare natuurgebied.

In 1998 brak bij de Aznalcollar mijn een dam door. Dit veroorzaakte een enorme ecologische ramp die het natuurgebied tot op een haar na naderde. Door (soms illegale) waterwinning ten behoeve van landbouwgronden en golfbanen dreigt voor het Parque Nacional de Doñana uitdroging.

Een deel van het park is onder begeleiding te bezoeken, zie bijvoorbeeld donanareservas.com

Por Favor | 79

80 | Por Favor

Hier speelde veel meer dan vermoeidheid en geloof, hier leefden ervaring en geschiedenis, hier stroomden herinneringen en toekomst door elkaar

82 | Por Favor

Column

Bericht uit Málaga

Else Beekman woont sinds 2003 in Spanje, is moeder van twee zoontjes, freelance journalist en blogger en zij beheert haar eigen websites InSpanje.nl en MeerSpanje.nl.

Spaanse seizoenen ‘Mis je de seizoenen niet?’ wordt mij sinds ik in Andalusië woon soms gevraagd. Nee. Na bijna vijftien jaar Zuid-Spanje mis ik dé seizoenen niet. Wel mis ik stukjes van de Nederlandse seizoenen.

Want al is de lucht hier bijna altijd staalblauw, Spanje kent ook seizoenen. Ze zijn alleen anders en minder contrastrijk dan in het noorden. Waar ik me in Nederland altijd laafde aan elke zonnestraal die maar door de wolken piepte, betekent de zomer in Spanje meestal vluchten naar de schaduw, naar een airco of naar Nederland. En eerlijk, het is niet alleen een vlucht voor de hitte en de zon, ook voor de massa’s toeristen en de eindeloze schoolvakantie. In Nederland geniet ik met mijn kinderen van gezelligheid met familie en vrienden. We zijn dan toerist in eigen land, kamperen in een bos aan een meer, maken fietstochten door het smeuïge groene landschap, hiken over een modderpad, bezoeken een waddeneiland, bewonderen de wolkenluchten, gaan naar de Hema, eten haring en genieten zelfs van een fikse regenbui.

De herfst in Zuid-Spanje is het beter uit te houden staartje van de zomer dat door de geur van gepofte kastanjes op iedere straathoek wordt aangekondigd. Op het terras is de zon weer onze beste vriend, de zee was nog nooit zo lekker van temperatuur en de stranden zijn zo goed als verlaten.

In het binnenland kan weer gewandeld worden en schuiven we aan voor de lunch op een leuk dorpsplein. De Spaanse winter betekent vervolgens ein-de-lijk weer onder een lekker dik dekbed liggen, echte schoenen of laarzen aan in plaats van slippers en dagen en nachten vrij van muggen, mieren, kakkerlakken en andere ongewenste bezoekers. Voor sneeuw en winterpret rijden we naar de Sierra Nevada en het nieuwe jaar verwelkomen we al lunchend op het terras van een chiringuito in de volle zon. Soms verandert de ansichtkaartblauwe lucht in dreigend inktgrijs en dan bergen we ons voor ‘gota frías’, kustfenomenen en ander natuurgeweld en duimen we dat er genoeg water neerklettert voor de komende zomer. Het mooist is Andalusië vervolgens in de lente. Moeder natuur kwast het landschap frisgroen, strooit er bloemen over uit en giet helder water in beddingen en stuwmeren.

In die zin is het het hele jaar rond erg goed toeven in Andalusië. Maar natúúrlijk mis ik ook wel iets. Zoals het dominante, sappige groen en water in de Nederlandse lente en zomer, de roestoranje bossen in de herfst, het schaatsen op grote ijsbanen en met mazzel op heus natuurijs. Of de winterse gezelligheid en comfortabele temperaturen binnen. Nooit heb ik het namelijk zo koud gehad als binnenshuis in de Spaanse winters. Ook mis ik de stoïcijnse houding wanneer het begint te regenen.

Hier komt de halve samenleving met gierende remmen tot stilstand als de eerste druppels zich aandienen.

Dat gemis van dingen zie ik echter als euvel dat hoort bij emigreren. Zodra je twee landen door en door kent, valt er altijd wel iets te missen. Ik focus me liever op het principe ‘het beste van twee werelden’, want Nederland is gelukkig maar 2,5 uur vliegen!

Else Beekman

¡Sevillanas!

Het feest van het verleiden. De dans van Andalusië.

Tekst | Ingrid Lackroy De Sevillanas zijn absoluut een van de hoogtepunten van de Andalusische muziek- en feestcultuur. Het is dé feestmuziek bij uitstek tijdens alle rituele, gastronomische en culturele evenementen. Natuurlijk denken we bij Sevillanas onmiddellijk aan het grootste Andalusische dansfestijn van het jaar: De Feria de Abril van Sevilla. In honderden versierde ‘casetas’ (tenthuisjes als het ware) verspreid over een terrein van enkele voetbalvelden groot, worden een week lang Sevillanas gedanst. De dames op hun allermooist in uitbundige jurken en de heren compleet met pak en hoed. Ook bij de grootste bedevaart van Spanje (de Romería del Rocío) vormen Sevillanas het middelpunt van de feestelijkheden en de devotie.

Sevillanas kennen een lange ontstaansgeschiedenis. Van de Arabische oorsprong, via invloeden uit de hofcultuur, veel zigeuner- en flamenco-elementen, tot een revival in de jaren 80. En zijn wat velen betreft het leukste, mooiste en meest opwindende wat Zuid Spanje ooit heeft voortgebracht.

Flirten in een katholiek flamencoland De dans bestaat uit vier verschillende coplas (coupletten) en wordt altijd in paren gedanst. Hoewel er een grote vrijheid bestaat in interpretatie, uitvoering en stijl, staat de choreografie nagenoeg vast. Idealiter (traditioneel dan, tegenwoordig kan er mag er gelukkig van alles) worden Sevillanas gedanst door een man en een vrouw. Waarbij de dame op haar bevalligst beweegt en de heer zich gedraagt als een soort torero. De dans is uitermate verleidelijk en dat is enigszins inherent aan de choreografie zelf. Je moet elkaar aankijken, je komt steeds heel dicht bij elkaar, maar je raakt elkaar niet aan behalve op een paar momenten waarbij de heer even een hand om de taille van de dame legt. Vooral in het katholieke romantische Spanje van weleer (toen de huwbare dochters nog streng binnenshuis werden gehouden) waren Sevillanas een nette oplossing om subtiel, zonder directe verplichtingen maar met duidelijke bedoelingen te flirten. Speeddaten in het begin van de 20e

eeuw zeg maar. Twee weken na de Semana Santa (als de processies en het Grote Lijden en Boete Doen voorbij was) mocht de lente in Sevilla echt beginnen. En dus ook het paraderen en flaneren, het geflirt en geflikflooi. De Feria van Sevilla (oorspronkelijk begonnen als paardenmarkt) werd zo ook wel een beetje een huwelijksmarkt. Hoe het ook zij: Sevillanas anno 2018 hebben zicht ontwikkeld tot schitterende mengeling van opwinding, devotie, traditie, verleiding, cultuur, flamenco, katholicisme en totale levensvreugde.

Film, les en Feria de Amsterdam Voor Nederlanders die nu nieuwsgierig zijn geworden maar binnenkort geen Spanjereis gepland hebben: niet getreurd! U kunt bijvoorbeeld alvast eens kijken naar Carlos Saura’s film Sevillanas. De film biedt een prachtig en compleet beeld van alles wat tegenwoordig Sevillanas mag heten. Van heel klassiek met balletschoentjes, via instrumentaal 100% flamenco met alleen twee gitaren, zingende oude mensjes, tot grote groepen dansende kinderen in Rocío stijl. Met een keur aan bekende flamenco artiesten. Zeer de moeite waard! Ook Nederlanders die graag zelf Sevillanas willen leren dansen hoeven daar niet voor naar Spanje. Op veel plaatsen in Nederland kun je lessen volgen. Zeker voor iedereen die van plan is Andalusie binnenkort of ooit in het voorjaar (de tijd van alle grote feesten) te bezoeken is dit om meerdere redenen een prima voorbereiding. Je komt alvast helemaal in de stemming! En; een Nederlander die het presteert in Spanje een Sevillana te dansen is overal een graag geziene gast. Al kun je maar één copla. Dat vinden ze daar ge-wel-dig! En tot slot kunt u, ook gewoon in Nederland, getuige zijn van (of meedoen aan) het Nationaal Kampioenschap Sevillanasdansen: oftewel ‘Sevillanas The Battle’ op de Feria de Amsterdam op 7 juli a.s. De wedstrijd wordt in 2018 voor de 7e keer georganiseerd i.s.m. Licor 43. Het is inmiddels uitgegroeid tot de grootste Sevillanaswedstrijd buiten Spanje. Zo’n 60 paren strijden in een competitie van een uur om de titel Nederlands Kampioen Sevillanasdansen. Absoluut een van de hoogtepunten van de Feria de Amsterdam.

Bloedstollend spannend en oogstrelend mooi!

Por Favor | 85

86 | Por Favor

Column

Emmie woont sinds 2006 in Spanje. Ze deelt haar passie voor het land graag met anderen als gids, vertaler en schrijfster.

Bericht uit San Sebastián

España, ¡por favor!

Spanje breekt de laatste jaren alle records in toerisme. Het gaat werkelijk in stijgende lijn. Neem 2017. Meer dan 82 miljoen buitenlandse toeristen bezochten het land. Meer dan 82 miljoen! Dat is bijna vijf keer de bevolking van Nederland, en bijna acht keer die van België. Daarmee is Spanje nu de tweede populairste bestemming ter wereld, na Frankrijk maar vóór de VS. Het grootste deel bezoekers neemt Catalonië voor zijn rekening: meer dan 18 miljoen. Er is een daling geweest vanwege de oproer rond het referendum, maar toch. Daarna volgen de twee eilandengroepen, met eerst de Balearen en dan de Canarische Eilanden. Andalusië is de volgende grote trekpleister. Valencia ontving meer dan 8,5 miljoen internationale vakantiegangers dit jaar, een stijging van haast 20 procent vergeleken met 2016.

Gevolgd door de Comunidad de Madrid.

Al deze streken heb ik zelf al bezocht, en in sommige daarvan heb ik gewoond. Ze hebben, naast een flinke portie zon, stuk voor stuk fantastisch veel moois te bieden. Laten we hopen dat het toerisme op de juiste manier gemanaged wordt, zodat de authentieke sfeer van Spaanse dorpen en steden bewaard blijft.

Toen ik meer dan tien jaar geleden als gids actief was in Barcelona, wilde de stad niets liever dan elk jaar het aantal toeristen optrekken. Nu treft het stadsbestuur maatregelen om de buitensporigheden van het toerisme in te dijken. Barcelona moet immers leefbaar blijven, ook voor de inwoners; anders is het geen levendige stad meer, inclusief lokale taferelen en sfeer.

Gelukkig is Catalonië meer dan Barcelona. En het populaire Malaga meer dan de stad alleen. De natuurlijke omgeving met zijn witte dorpen is bijvoorbeeld adembenemend. Hetzelfde geldt voor Valencia, met tal van wandel- en fietsroutes en historisch interessante plekjes rondom. Om nog maar te zwijgen van andere heerlijke, voor veel internationale vakantiegangers nog onontdekte streken in Spanje. Ik coördineer en redigeer nu meer dan een jaar de Spanje-reisgidsen van uitgeverij Edicola, en ik hoop dat ik lang genoeg zal leven om al die verrukkelijke routes en plekjes die lokale Nederlandstaligen erin beschrijven, te kunnen beleven.

Want wie op zoek is naar rust of natuur en liever geen Nederlands om zich heen wil tijdens zijn vakantie, moet maar eens Extremadura bezoeken. Je vindt er bovendien het best bewaarde Romeinse erfgoed van Spanje! Of de Costa de la Luz. Een bij veel Spanjaarden geliefde streek met eindeloze, ongerepte zandstranden en een uiterst Andalusisch karakter. Of het groene noorden. Mijn stad, San Sebastián, staat als food bestemming nu op 1 in de hele wereld. Die reputatie verspreidt zich steeds meer internationaal. Dus niet te lang wachten! En ook Madrid en Barcelona staan in deze wereldwijde Top 10 Culinaire Bestemmingen. We wijden er in dit nummer dan ook een artikel aan.

Lekker eten, lekker weertje, vriendelijke mensen (of juist weinig mensen en veel mooie natuur),... Het kan gewoon niet mis gaan. Een immens, super gevarieerd land waar je telkens weer een andere vakantiebestemming uit kunt kiezen. Het wordt ongetwijfeld weer een topjaar!

Emmie Declerck

Verrassende voorjaarswijnen!

Disfrutarlos

Bodegas Piqueras | Almansa | Wild Fermented Verdejo 2016

Viña Jaraba | La Mancha | Crianza 2015

Wie verdejo zegt, zegt Rueda. Rueda is immers dé streek die deze witte druif beroemd maakte. Dat verdejo echter ook in andere gebieden uitstekende resultaten kan opleveren, bewijst deze Almansa. Hoewel Almansa een stuk zuidelijker ligt en een warmer klimaat kent dan Rueda, zorgen de wijngaarden van Bodegas Piqueras op maar liefst 700 meter hoogte toch voor voldoende koelte. Dit is belangrijk voor de ontwikkeling van de typische geurigheid en frisheid die verdejo zo geliefd maakt.

De gisting start spontaan, met natuurlijke gist uit de wijngaard (wild fermented), in kleine Franse eikenhouten fusten. Daarna volgt een rijping van zes maanden in stalen tanks op de gistresten. Dit zorgt voor een prachtige, frisse en tegelijk mondvullende witte wijn: perfect om de lente mee in te luiden!

La Mancha is verreweg het grootste wijngebied van Spanje, gelegen op de centrale hoogvlakte ten zuiden van Madrid. Het is tevens de bakermat van eenvoudige tafelwijnen die hier veelal door grote bedrijven op industriële wijze geproduceerd worden.

Dat het ook anders kan, bewijzen kleine, kwaliteitsgerichte producenten zoals Pago de la Jaraba. Deze stijlvolle bodega produceert naast prachtige wijnen ook manchego (schapenkaas) en olijven. De rode crianza bestaat hoofdzakelijk uit tempranillo, aangevuld met een beetje merlot en cabernet sauvignon. Na de gisting rijpt de wijn ongeveer zes maanden in kleine, eikenhouten vaten. Hierdoor is de wijn heerlijk vol, soepel en licht kruidig van smaak. Spectaculair goed voor z’n bescheiden herkomst en mooi om te serveren bij gegrilde gerechten.

€ 7,95

€ 6,95

Las Cuadras | Costers del Segre | Blanco 2017 Dat Spanje veel meer te bieden heeft dan rioja en rueda is de meeste wijnliefhebbers wel bekend. Deze spannende witte wijn bijvoorbeeld komt uit Costers del Segre, een wijngebied in het ruige, heuvelachtige binnenland van Catalonië. Een van de toonaangevende producenten hier is Las Cuadras, wat overigens ‘de stallen’ betekent in het Spaans. Heel toepasselijk, want de wijnkelder is daar gebouwd waar voorheen de paarden verbleven. Wijnmaakster Valva Martínez de Toda experimenteert graag met allerlei druivenrassen. Haar paradepaardje is de Las Cuadras Blanco: een originele mix van viognier en muskaat en een schoolvoorbeeld van sappige, moderne Spaanse witte wijn. Fraai om te drinken als aperitief, of te serveren bij asperges.

€ 8,50

88 | Por Favor

Cellers Sant Rafel | Monsant | Joana 2016 Montsant, nog zo’n verborgen schat in Catalonië. Dit kleine wijngebied ligt ten westen van Tarragona en heeft de druif garnacha als trots. Wie in dit droge, hete gebied een vervallen wijngaard wil opknappen om er serieuze wijn van te maken, moet wel over tomeloze passie én energie beschikken. Gelukkig geldt dat voor Xavi en Pilar Peñas. Ze kwamen na een carrière in de stad terug naar hun geboortestreek om bodegas Mas d’en Rafel nieuw leven te geven. Het sympathieke echtpaar maakt bijzonder aangename wijnen, boordevol levenslust.

De Joana, bijvoorbeeld, is een intense, zachte wijn van voornamelijk garnacha, waaraan een beetje merlot is toegevoegd. De wijn rijpt bewust niet op eikenhout, waardoor de verfijnde, fruitige stijl optimaal tot z’n recht komt. Prima bij kruidige schotels of lamsvlees.

€ 8,95

Casa del Canto | Yecla | Reserva 2013

Niet ver van Valencia, in het zuidoosten van Spanje, ligt het kleine wijngebied Yecla. De lokale specialiteit hier is monastrell. Deze druif - die in Frankrijk door het leven gaat als mourvèdre - geeft doorgaans stevige, tanninerijke wijnen.

Araceli González, de talentvolle wijnmaakster van Casa del Canto, slaagt er echter in wijn van te produceren met veel souplesse. Voor de reserva voegt ze een klein deel rijpe cabernet sauvignon en syrah aan de mourvèdre toe, waardoor de wijn opvallend vol en zacht van smaak is. Daarnaast rijpt de wijn zo’n 14 maanden op Amerikaans en Frans eikenhout voor een fraaie, kruidige toets. Combineert uitstekend met stoofschotels en gegrilde gerechten.

Son Prim | Mallorca | Cabernet 2015 Island fever? Eilandwijn! De wijngeschiedenis van Mallorca gaat ver terug, maar was tot enkele decennia geleden welhaast uitgestorven. Inmiddels floreert de wijncultuur er weer en worden er enerverende wijnen geproduceerd, met een uniek karakter. De cabernet sauvignon van het toonaangevende familiedomein Son Prim is hiervan een prachtig voorbeeld. De druiven komen van een kleine, slechts 6 hectare tellende wijngaard die in 1993 herplant is volgens de nieuwste inzichten. Eigenaar Jaime Llabres maakt indruk met de oogst 2015 die barst van het intense fruit, en met z’n subtiele houtrijping prachtig in balans is. Is dit de beste rode wijn van Mallorca? Proef, geniet en ervaar het zelf! Ideaal als luxe feestwijn, bij een mooi diner of zomaar zonder er iets bij te eten.

€ 22,70

€ 9,95

Al deze wijnen zijn te koop bij wijnspeciaalzaken die aangesloten zijn bij Les Généreux. Zie voor adressen: www.lesgenereux.nl Por Favor | 89

Unieke cavareis van De Cavakoning in samenwerking met Magazine Por Favor.

La Torre de Claramunt

We rijden het slaperige dorp binnen in het achterland van de Costa Dorado, iets onder Barcelona.

Tegenover de toegangspoort van Torre Nova Resort, is zo’n typisch Spaanse dorpsbar. Een paar tafeltjes zijn bezet met mannen die met de bekende Spaanse emotie het dagelijkse leven bespreken.

Het kleine middeleeuwse centrum van het dorp wordt gedomineerd door een burcht. Torre Nova wordt onze uitvalsbasis om de Penedès met z’n vele bodega’s, heerlijke wijnen en cava te verkennen.

Het plaatsje heet La Torre de Claramunt, een naam die bij het hardop uitspreken klinkt als een klok. Die klok horen we iedere ochtend vrolijk 8 uur slaan. Tijd om op te staan. Het is oktober, de ochtendmist belooft een mooie dag. We bestellen een cortado bij de bar en genieten.

Finca Torre Nova Het landhuis heeft strakke lijnen die verzacht worden door de crème kleurige buitenkant. De tuin rondom het huis biedt een prachtig uitzicht over de groene heuvelachtige omgeving.

Er zijn diverse zitjes en ligstoelen bij het zwembad. Binnen valt meteen het hoge trappenhuis op dat ons naar ons appartement op de eerste verdieping voert. In de entree hangen gereedschappen van vroegere, andere tijden. Dit huis heeft geschiedenis en is met gevoel voor stijl met een moderne twist ingericht door de Nederlandse eigenaren. Als we het appartement binnenlopen, valt onze mond open: het kolossaal grote raam in het woongedeelte, dat omlijst wordt door metershoge luiken, lijkt een schilderij. We kijken uit op het ‘Castillo’, waaraan het appartement zijn naam dankt. Nog nooit was het gezegde ‘room with a view’ zo raak.

Columbus en Codorniú In 1492 ontdekte Columbus Amerika, 5 jaar later richtte een jonge Spanjaard zijn bedrijf op. Het is nu het 17e oudste bedrijf van de wereld: Codorniú. In eerste instantie richtte men zich er op het maken van wijn. In de 19e eeuw begon de familie als eerste in Spanje cava te maken.

We lopen de entree van de bodega in die er vanbinnen uitziet als een kleine kathedraal. De tour begint met een 3D film die niet echt boeit. De bezichtiging van de oude productieruimtes en kelders met 40 km aan gangen met duizenden flessen cava maken daarentegen wel indruk. Hoeveel arbeiders hebben hier vroeger gelopen om flessen om te draaien? De jonge gids weet er geen antwoord op te geven. Nu zijn er machines 90 | Por Favor

die een rek vol met flessen tegelijk omdraaien. Ze vertelt hoe men vroeger de gist uit de flessenhals haalde: fles op de kop houden en in de korte tijd dat ze de dop van de fles haalden heel rap de gist opvangen en de dop er weer op. Alleen de ‘especialistas’ konden dat, zegt de gids.

Land van burchten “Wel even reserveren”, was het advies van onze gastvrouw van Torre Nova. We konden ons er niet zoveel bij voorstellen dat het nodig was. Het kasteeltje dat ze ons had aanbevolen voor een lunch lag in de middle of nowhere. Via een slingerende weg passeren we een paar kleine dorpjes. Het is 25 graden en de lucht is helderblauw. Op een top van een heuvel zien we een imposante burcht. Na het dorpje Carme slaan we linksaf, een smal bruggetje over en vervolgen onze weg richting Orpí.

Links van ons een grote zandafgraving, de weg voert verder in een rechte lijn rechtdoor. Dan doemt rechts een klein kasteel op, wat lager dan de weg gelegen. Dat moet het zijn: Castell d’Orpí. Een kat komt ons door de poort sloom tegemoet. Ze keurt ons even en gaat dan liggen voor de ingang. We lopen de treden met een paar wentelingen op en worden in een sfeervolle restaurantruimte welkom geheten door de echte vrouw des huizes. We bevinden ons in het hart van de burcht. Vrijwel alle tafels zijn bezet. Ruim 2,5 uur later rijden we terug. Voor nog geen Euro 16,- per persoon hebben we uitgebreid getafeld inclusief een fles water en wijn. Het drie-gangen menu biedt keuze uit heerlijke en pure Catalaanse gerechten met arroz, conejo en salmón. We snappen dat Spanjaarden bereid zijn hiervoor om te rijden.

SPECIALE AANBIEDING

Unieke cavareis van De Cavakoning i.s.m. met Magazine Por Favor 5-daagse reis (4 overnachtingen), incl. vervoer ter plaatse, luxe accommodatie en bezoek aan diverse bodega’s met cava proeverijen erbij. Ook een e-bike tour door de wijnvelden, alle dagen ontbijt, lunch en diner (excl. drank) is inbegrepen. Voor € 645,- pp.

Reizen in mei, rond hemelvaart en pinksteren, van 9 mei t/m 13 mei en 16 mei t/m 20 mei. Reis in oktober, van 3 oktober t/m 7 oktober. Interesse of meer info? Mail shop@decavakoning.nl of bel 06 46 627 658. Mail shop@decavakoning.nl.

Cavatast in Sant Sadurní Sant Sadurní d’Anoia is hét centrum van de cava. Het dorp wordt omringd door wijngaarden en bodega’s en masias, zoals de wijnhoeves hier heten. Overal waar we kijken zien we rijen en rijen met druivenranken. De bergen van Montserrat rijzen als een donkerblauwe wand achter de heuvels steil omhoog. Wij bezoeken de Cavatast in Sant Sadurní, een 3-daags feest in oktober waar alle cavahuizen zich presenteren. In het centrum slingert een lang lint van witte ‘casetas’ door het centrum. Bij meer dan 40 bodega’s kunnen we proeven van de sprankelende goudgele drank. Glazen kopen we bij één van de casetas waar je ook de tickets koopt waarmee je cava en tapas betaalt. We laten onze glazen vullen en zoeken een plaatsje bij een van de vele statafels op straat. ’s Middags is het relatief rustig, ’s avonds klinkt het geluid van duizenden Spanjaarden tussen de huizen. We slenteren, proeven en dompelen ons onder in de vrolijke drukte.

Perfecte combinatie in de Penedès We verbleven een week in La Torre de Claramunt. Rustzoekers en liefhebbers van het andere Spanje zijn hier aan het goede adres. Het slaperig plaatsje met een paar winkels en een dorpsrestaurant met tennisbaan is een handige uitvalsbasis om de heuvelachtige en groene streek te verkennen. Te voet, te paard of met de fiets zijn er tal van mooie routes. Met de auto bereik je via de provinciale autovia C15 heel gemakkelijk stadjes als Igualada, Sant Sadurní en het wat grotere Vilafranca del Penedès. Badplaats Sitges met fijne zandstranden bevindt zich op 30 autominuten, bruisend Barcelona op 50 minuten.

Tips Vliegen naar Barcelona, diverse maatschappijen vanaf Amsterdam, Rotterdam en Eindhoven.

Vanaf het vliegveld rijd je in 50 minuten naar Torre Nova (zie hieronder).

Overnachten wij verbleven in een appartement van Torre Nova Resort in La Torre de Claramunt.

Website: www.torre-nova.com Keuze uit 8 luxe appartementen in een kleinschalig en duurzaam vakantieresort met Nederlandse eigenaren.

Bodega bezoeken een bezoek aan Codorniú mag niet op het programma ontbreken: grondlegger van de productie van cava met een bodega als een kathedraal. Als je een tour boekt, rijd je met een treintje door een deel van het 40 km lange gangenstelsel onder de grond. Voor groepen is Can Descregut een leuke bodega om te bezoeken: hier zijn groepsarrangementen waarbij je, naast een proeverij, buiten bij het zwembad of binnen in de sfeervolle bodega kunt lunchen of dineren. Met een glas cava van het huis uiteraard.

Sant Sadurní d’Anoia In en rondom Sant Sadurní vind je de meeste cava- en wijnhuizen. Er zijn het hele jaar diverse evenementen gericht op wijn en cava. In oktober presenteren alle bodega’s zich tijdens de Cavatast, een 3-daags cavafeest.

Website: www.santsadurni.cat Sitges via de autovia C15 ben je in 30 minuten in deze bekende badplaats met mooie zandstranden.

Por Favor | 91

Het onwerkelijke gebied rond de ‘Río Tinto’ in Andalusië

92 | Por Favor

Van bovenaf gezien moet het lijken alsof de aarde er bloedt.

Met een kleur die al naar gelang de lichtinval varieert tussen diep roodbruin en fel roest-oranje slingert de rivier Río Tinto zich een weg door het eindeloos glooiende en beboste landschap van de Zuidwest-Spaanse provincie Huelva.

Tekst en foto’s | Else Beekman

Dit is niet alleen de provincie van de beroemdste schelp- en schaaldieren van Spanje, ook de op je tong smeltende ham ‘Pata Negra’ komt hier vandaan. Grofweg tussen de Atlantische kust van Huelva en het herkomstgebied van die ham (Sierra de Aracena) in, ligt een onwerkelijk aandoend maanlandschap waar bij het plaatsje Nerva de ‘Río Tinto’ ontspringt: de rode rivier. Die dankt zijn unieke kleur aan een heel hoog ijzergehalte. Het water is daardoor niet alleen rood, maar bevat ook zeer weinig zuurstof. Het is de enige rode en op natuurlijk wijze vervuilde rivier ter wereld.

De mineraalrijke grond rond de bron van deze rivier trok al vanaf vijfduizend jaar geleden achtereenvolgens Iberiërs, Feniciërs en Romeinen aan die er op zoek gingen naar koper, ijzer en zink.

Er werd zoveel aarde laag voor laag voor dit doel verwijderd, dat in dit gebied nu de grootste door mensen gemaakte kraters ter wereld liggen. De openluchtmijn Cerro Colorado heeft een oppervlakte van 4,2 vierkante kilometer. Op het diepste punt is de krater 230 meter diep. In de hier vlakbij gelegen Corta Atalaya, ooit de grootste mijn ter wereld, werkten op het hoogtepunt tweeduizend mijnwerkers om koper te delven. Nu vertonen de geologische lagen in de verticaal weggevreten happen grond prachtige kleurenschakeringen die variëren tussen alle tinten rood, bruin, purper, stoffig oranje, diep paars, koper, lichtgroen, blauwgrijs en geel. Dit maakt het hele mijnengebied tot een geliefde plek voor fotografen.

Por Favor | 93

NASA en Río Tinto Van een hele andere orde is de belangstelling die de NASA heeft voor de Río Tinto en omgeving. Wetenschappers van dit agentschap dat verantwoordelijk is voor het Amerikaanse ruimtevaartprogramma, zoeken diep onder de grond in deze omgeving al jarenlang naar bewijs dat er leven mogelijk is zónder zuurstof en zonlicht. Het gebied rond de Río Tinto vertoont in dit opzicht grote gelijkenis met de planeet Mars. In 2005 ontwikkelde de NASA in samenwerking met het Spaanse CAB (Centro de Astrobiología) hier nog een Mars-robot.

Na de val van het Romeinse Rijk gebeurde er eeuwenlang niets rond Minas de Riotinto totdat op 18 februari 1873 afgevaardigden van een Engels bedrijf de slaperige landelijke streek een bezoek brachten, er wel brood in zagen en de rust definitief kwamen verstoren. Zo’n tachtig jaar lang delfde de Riotinto Mining Company op voor hen zeer lucratieve wijze de mineralen in het gebied.

De Britten bouwden enkele maanden na hun komst een nieuwe kade in de haven van Huelva, waar een eveneens blinkend nieuwe spoorlijn op uitkwam. De waardevolle delfstoffen vonden zo hun snelle weg naar Engeland en de rest van de wereld.

Zo brachten de Engelsen aan Spanje de allereerste tennisbaan

94 | Por Favor

Río Tinto vertoont gelijkenis met de planeet Mars.

De Engelse wijk Omdat de ingenieurs en hun families destijds niet goed konden aarden in het landelijke gebied in het diepe zuiden van Spanje, werd voor hen een speciale wijk gebouwd in het dorpje Minas de Riotinto. In Bella Vista verrezen huizen in puur Victoriaanse stijl. Een sociale club, tennisbanen en een Engelse begraafplaats completteerden het geheel dat ervoor moest zorgen dat de Engelse werknemers van de Rio Tinto Mining Company geen heimwee kregen. Spanjaarden kwamen dit gefortuneerde getto alleen binnen als personeelsleden of toeleveranciers van de welgestelde families. De Engelsen introduceerden hier ook de sporten waar ze thuis zo aan gewend waren om zich te vermaken in hun vrije tijd. Zo is de tennisbaan die temidden van de huizen ligt de allereerste tennisbaan op het Spaanse vasteland. Ook brachten ze tot dan toe onbekende sporten voetbal, polo en golf mee naar Spanje. Recreativo de Huelva is daarom de oudste Spaanse voetbalclub.

Het mijnmuseum Na het staken van de mijnbouwactiviteiten in 2001, besloten de lokale autoriteiten het gebied toegankelijk te maken voor toeristen. Dat besluit levert een zeer gevarieerde en fascinerende dagtrip op voor wie het gebied bezoekt. Iedereen met interesse in historie, natuur, cultuur en wetenschap komt hier flink aan zijn trekken. Allereerst werd in het oude ziekenhuis van Minas de Riotinto een mijnmuseum geopend. Hier komen alle aspecten van de lokale mijnbouw aan de orde. Grote maquettes tonen de enorme impact aan die de mijnbouw op de omgeving heeft gehad. Complete dorpen werden geofferd en verplaatst ten gunste van de afgravingswerkzaamheden. Er staan zelfs prachtige wagons van de oorspronkelijke stoomtreinen. Verderop in een zaal zie je alle Romeinse resten die in dit gebied werden aangetroffen. Een zaal met tentoongestelde mineralen in alle kleuren van de regenboog biedt een mooi inkijkje in de schatten die moeder aarde voor ons bewaart. Voor een diepere en ook realistische duik in de geschiedenis werd een Romeinse mijngang van 250 meter lang nagebouwd. Hier wordt je flink geconfronteerd met de hel waarin de Romeinse mijnwerkers zich bevonden. Eenmaal binnen brachten ze de rest van hun maximaal vier jaar durende leven geboeid aan korte kettingen door met het uitvoeren van loodzwaar werk onder mensonterende omstandigheden.

Complete dorpen werden geofferd

Por Favor | 95

Openluchtmijn bezoeken Naast het museum zijn er elke dag enkele trips met gids georganiseerd naar de openluchtmijn Peña de Hierro. Bij de ingang ligt een houten Romeinse liftschacht. Deze werd een paar jaar geleden gerestaureerd. Eerst loop je hier door een gerestaureerde oorspronkelijke mijngang van 155 meter, waar je af en toe een vleermuis moet ontwijken. Aan het einde ervan wacht je een verbluffend zicht op de 84 meter hoge krater van de openluchtmijn die inmiddels gevuld is met het rode ijzerhoudende water van de Río Tinto.

Treinrit Een rit met het stoom- of dieseltreintje langs de rode rivier door het uitgestrekte landschap is voor veel bezoekers – en met name hun kinderen - het hoogtepunt. Het stoomtreintje rijdt vanwege het risico op brand alleen in de winter tussen november en april. Piepend en krakend baant het zich een weg over het spoor langs de rivier stroomafwaarts richting Huelva. Je passeert oude overslagplaatsen, verlaten stationnetjes, verroeste treinonderdelen, diverse afgravingen en donkergrijze bergen van opgestapeld mijnafval. Dit alles met een continue zicht op de meanderende rode rivier die dankzij het spel van zon en schaduw de mooiste kleuren aanneemt. Het roestrode of soms vies gele water contrasteert fraai met het groei van de begroeiing op de oevers en het harde blauw van de lucht. Na een half uur is er een pauze en krijgen de passagiers de gelegenheid naar de rivier te wandelen en er iets te eten en drinken. Daarna gaat de trein dezelfde route weer terug.

Casa 21 in de Engelse wijk Tot slot kun je aan de rand van Minas de Riotinto nog de Engelse wijk Bella Vista bezoeken. Een van de woningen, Casa 21 uit 1890, is in oorspronkelijke staat toegankelijk voor publiek. Je stapt er terug in de tijd. Afgezien van een paar replica’s die de geschiedenis moeten verduidelijken, staan er uitsluitend originele voorwerpen en meubels uit die tijd. De boekenkast puilt uit van antieke, vergeelde boeken van bijna 120 jaar oud en de tafels zijn gedekt met oud Chinees porselein. De foto’s aan de muur zijn al net zo oud en een beetje vergeeld, maar geven een mooi beeld van het leven in deze wijk vol privileges van destijds. Een ander Victoriaans huis in de wijk is nu een ‘Casa Rural’, waar in vier thematische kamers overnacht kan worden.

Praktisch Parque Minero de Riotinto (Parquemineroderiotinto.es) is dagelijks te bezoeken van 10 – 15 uur en van 16 – 20 uur. Het is gesloten op 25 december en op 1 en 6 januari. De vier onderdelen – het museum, de openluchtmijn, de treinrit en Casa 21 zijn elk afzonderlijk te bezoeken, maar je kunt ook een toegangskaart kopen voor alles in één. Dan kost het 19 euro voor volwassenen, 15 euro voor kinderen van 4 tot 12 jaar en senioren en 3 euro voor kinderen tot 4 jaar. Je kunt in één dag alles zien. Wil je het gebied op eigen gelegenheid leren kennen, dan zijn er diverse wandelroutes langs de Río Tinto, waaronder een ‘Via Verde’ die gedeeltelijk langs de spoorlijn loopt. Bij de afgraving Cerro Colorado is een uitzichtspunt met meer informatie.

Turismohuelva.org

96 | Por Favor

POR FAVOR Het mooiste van Spanje

In het volgende nummer: We gaan ‘island hoppen’op IBIZA en FORMENTERA waar de unieke schoonheid en de rijke historie ietwat op de achtergrond zijn geraakt door het feestgedruis waarin de feestvierders, jetsetters en supersterren zich storten. In Por Favor evenwel een beeld van het echte eilandleven.

Daarnaast trekken we naar het noorden van de COSTA BLANCA, van DENIA met zijn groene heuvels en luxe jachthaven tot JAVEA met zijn mooie baaitjes en prachtige wandelroutes. We bezoeken het fraaie TOLEDO en ook trekken we een van de meest onontdekte maar zeer kleurrijke wijken van MALAGA in. We gaan de keuken in met MONIKA LINTON, auteur van het zeer omvangrijke en in het buitenland reeds veel geprezen boek BRINDISA, volgens velen het ultieme Spaanse kookboek en we denken terug aan de al lang overleden koningin van de Copla, CONCHA PIQUER, de zangeres wiens huis in Madrid is ingericht als museum en aan de reeds op 26 jarige leeftijd overleden NINO BRAVO, een van de besten uit de geschiedenis van de Spaanse popmuziek.

De nieuwe editie van Magazine Por Favor ligt op 21 juni in de winkel 98 | Por Favor

(weer) studeren, iets voor jou? www.itv-hogeschool.nl

FRANS

ENGELS Studeren in combinatie met werk of gezin.

In je eigen tempo, wekelijks of maandelijks, in studiegroepen of op afstand met het online studiesysteem.

In verkorte cursussen of een vierjarige bacheloropleiding.

Met inspirerende colleges en docenten.

SPAANS

DUITS

Wij maken werk In je eigen van jouw tempo: wekelijks of maandelijks passie!

RUSSISCH

ITALIAANS