De tweede wereldoorlog - Richard Overy - 9789401909167 by Uitgeverij Kok

VAN HET VOORSPEL TOT DE KOUDE OORLOG

Dit boek onderscheidt zich van andere publicaties over de Tweede Wereldoorlog door het gebruik van vele foto’s van de strijd in Europa en de Grote Oceaan, de heldere uitleg met bondige teksten, de chronologische overzichten van de vroege en laatste oorlogsjaren en de verhelderende kaarten en biografieën. Richard Overy is hoogleraar geschiedenis aan de Universiteit van Exeter. Hij publiceerde 25 boeken over de Tweede Wereldoorlog en het Derde Rijk, waaronder 1939, de zes dagen voor het uitbreken van de oorlog, het imponerende Kroniek van het Derde Rijk en de veelgeprezen De verhoren en Dictators. Overy werd geëerd met de drie prestigieuze geschiedenisprijzen. Zijn werk wordt gekenschetst als ‘authentiek, van belang’ (New York Review) en ‘baanbrekend’ (Times).

Ruim 1000 foto’s Meer dan 50 speciaal samengestelde kaarten Kaders met uitgelichte biografieën van belangwekkende personen Speciaal gefotografeerde wapens, insignes, uniformen en onderscheidingen

DE TWEEDE WERELDOORLOG

Ondersteund door meer dan duizend afbeeldingen en overzichtskaarten verheldert Richard Overy de geschiedenis van de aanloop en het verloop van de Tweede Wereldoorlog – inclusief het interbellum, de Eerste Wereldoorlog en het begin van de Koude Oorlog. De vermaarde auteur volgt de oorlogshandelingen bijna van maand tot maand en mist geen detail.

RICHARD OVERY

HET COMPLETE OVERZICHT VAN WO II

RICHARD OVERY

DE TWEEDE WERELDOORLOG DE COMPLETE GESCHIEDENIS VAN 1939-1945 IN WOORD EN BEELD

www.omniboek.nl NUR 689

9 789401 909167 >

omnBOtweedewereldoorlog1016.indd 1

26-10-16 10:11

DE TWEEDE WERELDOORLOG

DE GESCHIEDENIS VAN 1939-1945 IN WOORD EN BEELD

RICHARD OVERY

INHOUD

© Nederlandse vertaling Uitgeverij Omniboek, 2016 Postbus 13288, 3507 LG Utrecht www.omniboek.nl Oorspronkelijk gepubliceerd onder de titel The Second World War: The Complete Illustrated History bij Andre Deutsch, onderdeel van Carlton Publishing Group © 2010 Richard Overy Vertaling Bies van Ede, Henk Hardeman, Egbert van de Schootbrugge Omslagontwerp www.garage-bno.nl Ontwerp binnenwerk en kaarten Andre Deutsch Limited 2014 Omslagbeeld Imperial War Museum (MH 11040) ISBN 978 94 0190 916 7 NUR 689 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording,or otherwise, without the prior written permission of the publisher.

05 - INLEIDING 06 - OPERATIES 1931–1941 08 - OPERATIES 1941–1942 10 - OPERATIES 1942–1944 12 - OPERATIES 1944–1945 14 - HET SMEDEN VAN VREDE 16 - DE JAPANSE OORLOG IN CHINA 18 - DE OORLOGEN VAN ITALIË 20 - DUITSLAND VERNIETIGT VERSAILLES 22 - HERBEWAPENING IN DE JAREN DERTIG 24 - DE MÜNCHENCRISIS 26 - DE BEZETTING EN OPDELING VAN TSJECHO-SLOWAKIJE 28 - HET MOLOTOV-RIBBENTROPPACT 30 - DUITSE INVAL IN POLEN 32 - OORLOGSVERKLARING VAN ENGELAND EN FRANKRIJK 34 - DE SOVJET-FINSE OORLOG 36 - ZEESLAG BIJ DE RIO DE LA PLATA 38 - DE INVASIE VAN NOORWEGEN 40 - CHURCHILL NEEMT DE LEIDING OVER 42 - DE DUITSE AANVAL OP HET WESTEN 44 - DUINKERKEN 46 - DE VAL VAN FRANKRIJK 48 - DUITSLANDS NIEUWE ORDE 50 - DE SLAG OM ENGELAND 52 - DE OORLOG IN OOST-AFRIKA 54 - OPERATIE ‘SEELÖWE’ 56 - DE DUITSE BLITZ OP ENGELAND 58 - HET DRIEMOGENDHEDENPACT 60 - OORLOG IN DE MIDDELLANDSE ZEE 62 - OPERATIE ‘COMPASS’: DE ITALIAANSE NEDERLAAG IN AFRIKA 64 - DE DUITSE INVASIE VAN JOEGOSLAVIË EN GRIEKENLAND 66 - DE DUITSE BEZETTING VAN KRETA 68 - HET ZINKEN VAN DE BISMARCK

DANKBETUIGING

70 - HITLER DRAAIT NAAR HET OOSTEN 72 - OPERATIE ‘BARBAROSSA’ 74 - HET BELEG VAN LENINGRAD 76 - OPERATIE ‘TAIFUN’ 78 - DE NEDERLAAG IN NOORD-AFRIKA 80 - DE GEALLIEERDE INVASIE VAN IRAK EN SYRIË 82 - HET ATLANTISCH HANDVEST 84 - OPERATIE ‘CRUSADER’ 86 - PEARL HARBOR 88 - BLITZKRIEG IN AZIË 90 - LEND-LEASE 92 - DE WANNSEECONFERENTIE 94 - DE VAL VAN SINGAPORE 96 - COMMANDO’S VAN NOORWEGEN TOT ST. NAZAIRE 98 - HET BELEG VAN MALTA 100 - CORREGIDOR: DE VAL VAN DE FILIPIJNEN 102 - JAPAN VEROVERT BIRMA 104 - DE SLAG IN DE KORAALZEE 106 - OPERATIE ‘IRONCLAD’ 108 - OPERATIE ‘MILLENNIUM’ 110 - OLIE: DE ESSENTIËLE HULPBRON 112 - ‘FALL BLAU’ 114 - DE SLAG BIJ MIDWAY 116 - CRISIS IN EGYPTE: GAZALA EN TOBROEK 118 - DE SLAG OM DE ATLANTISCHE OCEAAN 120 - DE KAUKASUS IN 122 - DE SLAG OM DE SALOMONSEILANDEN 124 - DE SLAG OM DIEPPE 126 - HET TIJ KEERT IN NOORD-AFRIKA 128 - DE SLAG OM STALINGRAD 130 - DE TWEEDE SLAG OM EL ALAMEIN 132 - OPERATIE ‘TORCH’ 134 - GUADALCANAL

Graag wil ik benadrukken dat dit boek een teaminspanning is geweest. Gemma Maclagan, de redacteur, had een sleutelrol in het samenstellen van het boek en zorgde ervoor dat ik op schema bleef. Russell Knowles en Steve Behan zijn verantwoordelijke voor de sterke beelden en vormgeving van het boek. Philip Parker en Terry Charman hebben er samen voor gezorgd dat er zo weinig mogelijk historische fouten in zitten en ik ben hun dankbaar voor het nauwgezet controleren van de teksten en bijschriften, waardoor dit een beter boek is geworden.

136 - OPERATIE ‘URANUS’ 138 - NEDERLAAG BIJ STALINGRAD 140 - DE CONFERENTIE VAN CASABLANCA 142 - OPERATIE ‘LONGCLOTH’: CHINDITS IN BIRMA 144 - HET EINDE VAN DE ASLEGERS IN TUNESIË 146 - DE DAMBUSTERS 148 - RANTSOENEN: DE OORLOG OM ETEN 150 - DE SLAG OM KOERSK 152 - OPERATIE ‘HUSKY’: DE INVASIE VAN SICILIË 154 - HET BOMBARDEMENT OP HAMBURG 156 - HET FRANSE VERZET 158 - VAN CHARKOV TOT KIEV: DE DOORBRAAK VAN HET RODE LEGER 160 - ITALË: INVASIE EN OVERGAVE 162 - OPERATIE ‘CARTWHEEL’: STRIJD OM NIEUW-GUINEA 164 - EILANDHOPPEN IN DE PACIFIC 166 - DE GROTE DRIE: DE CONFERENTIE IN TEHERAN 168 - DE OORLOG VAN DE PARTIZANEN 170 - SLAG OM DE NOORDKAAP 172 - DE SLAG OM ANZIO 174 - DE SLAG OM MONTE CASSINO 176 - DE GEHEIME OORLOG: SPIONNEN, CODES EN BEDROG 178 - DE SLAG OM INDIA: IMPHAL EN KOHIMA 180 - JAPANSE OORLOG IN CHINA: OPERATIE ‘ICHI-GO’ 182 - D-DAY 184 - DE SLAG OM NORMANDIË 186 - DE INZET VAN V-WAPENS 188 - DE MARIANEN: FANATIEK VERDEDIGD 190 - SLAG OM DE FILIPIJNEN 192 - OPERATIE ‘BAGRATION’ 194 - HET EINDE VAN DE LUFTWAFFE 196 - PATSTELLING IN ITALIË 198 - HET COMPLOT VAN JULI: DE MISLUKTE AANSLAG 200 - DOORBRAAK: OPERATIE ‘COBRA’ 202 - DE OPSTAND IN WARSCHAU 204 - HET EINDE VAN VICHY-FRANKRIJK: OPERATIE ‘DRAGOON’ 206 - DE BEVRIJDING VAN PARIJS 208 - OPERATIE ‘MARKET GARDEN’

210 - JOEGOSLAVIË: BEVRIJD VAN BINNENUIT 212 - DE FILIPIJNEN HEROVERD 214 - DE SLAG IN DE GOLF VAN LEYTE 216 - ACHTER PRIKKELDRAAD: HET LOT VAN DE KRIJGSGEVANGENEN 218 - ARDENNENOFFENSIEF 220 - SOVJETOPMARS OP DUITSLAND: HET WISLA-ODEROFFENSIEF 222 - DE CONFERENTIE VAN YALTA 224 - IWO JIMA 226 - BOMBARDEMENTEN OP TOKIO 228 - DE WESTERSE OPMARS DUITSLAND IN: VAN DE RIJN NAAR DE ELBE 230 - OKINAWA 232 - BEVRIJDING VAN DE KAMPEN 234 - OVERWINNING IN BIRMA 236 - DE SLAG OM BERLIJN 238 - HITLERS LAATSTE DAGEN 240 - OVERWINNING IN ITALIË 242 - DE DUITSE OVERGAVE 244 - DE ATOOMBOMMEN 246 - JAPAN CAPITULEERT 248 - DE SLACHTOFFERS 250 - DE OORLOGSTRIBUNALEN 252 - VAN WERELDOORLOG NAAR KOUDE OORLOG 254 - INDEX & DANKWOORD

INLEIDING D

e Tweede Wereldoorlog was de grootste en duurrste oorlog uit de geschiedenis. De oorlog was werkelijk wereldwijd: bijna geen enkel deel van de wereld bleef onaangetast. Aan het eind ervan was de politieke geografie van de wereld getransformeerd en de weg geëffend voor de opkomst van moderne staten. Misschien wordt de breuk die de overwinning in 1945 weergeeft wel eens overdreven, maar de verandering tussen de vooroorlogse wereld van economische crisis, Europees imperialisme en militant nationalisme en de naoorlogse wereld van economische voorspoed, dekolonisatie en de ideologische confrontatie van de Koude Oorlog was fundamenteel. Het is goed om te beseffen dat niemand aan het begin van de oorlog zeker kon zijn over welke kant de oorlog op zou gaan. Verschillende conflictgebieden kwamen samen: het Europese conflict over de Duitse pogingen om de restricties naar aanleiding van hun nederlaag in de Eerste Wereldoorlog te doorbreken; de conflicten die veroorzaakt werden door het expansionisme en de ambities van het Italiaanse fascisme wiens leider, Benito Mussolini, droomde van de herschepping van het Romeinse Rijk; en de oorlog in Oost-Azië die in het oosten werd uitgevochten door het Japanse Keizerrijk, dat vastbesloten was om op te komen voor het recht van niet-blanke mensen op een deel van het rijk; en in West-Azië door een alliantie van anticommunistische landen gegroepeerd rond Hitlers Duitsland die in 1941 een kruistocht lanceerden tegen het Sovjetsysteem. Terwijl de oorlog in omvang groeide, raakten alle wereldmachten erbij betrokken. Vaak wordt beweerd dat de toetreding van de Verenigde Staten in december 1941 de geallieerde overwinning vanwege het economische overwicht veiligstelde, maar die uitkomst stond niet vast. Duitsland en zijn bondgenoten hadden veel middelen en veroverden er nog meer. De Duitse en Japanse strijdkrachten vochten zeer vaardig. Om de oorlog te winnen moesten de geallieerden hun vechtkracht vergroten, hun activiteiten coördineren en de bevolkingen moesten, ook in tijden van beproeving, zeker zijn van de zaak. Het idee dat de Asmogendheden, en Duitsland in het bijzonder, de oorlog verloren door hun eigen dwaasheid, doet onrecht aan de omvang waarin de geallieerden geleerd hadden efficiënter te vechten en hun eigen wetenschappelijke, technische en inlichtingenbronnen volledig te exploiteren. Het is een maatstaf voor de betekenis die ze allen aan deze oorlog toekenden, niet alleen als het middel om zelf te overleven, maar als een manier om de ene of andere wereldorde op te leggen. Daarom brachten zij hun offers. Er heerste een sterk gevoel dat dit echt een oorlog was die de manier zou vormen waarop de geschiedenis zou worden gemaakt. Dit boek is het verhaal van dat conflict, vanuit de wortels van het naoorlogse verdrag in 1919 tot aan de eindoverwinning van de

geallieerden en de heroprichting van een stabielere wereldorde. Het begint in de vroege jaren van de nog kleine oorlog, als de Duitse legers bliksemsnel en met geringe verliezen grote delen van Europa bezetten. In amper 19 maanden bezette Duitsland een gebied van Noorwegen tot Kreta en van de Frans-Atlantische kust tot Warschau. Het is geen verrassing dat Hitler en het Duitse opperbevel er vertrouwen in hadden een Nieuwe Orde te kunnen vestigen op de ruïnes van de oude. Het volgt het verloop van de oorlog als de Asmogendheden de Sovjet-Unie, Zuidoost-Azië en de Grote Oceaan binnendrongen en bijna doordrongen tot het Suezkanaal. Alleen exceptionele inspanningen konden een nederlaag van de Sovjet-Unie voorkomen, maar de verliezen waren zo buitensporig dat ieder ander land voor vrede zou hebben getekend. Stalins vermogen om zijn burgers te laten vechten was een belangrijk onderdeel in 1941 en 1942 toen de geallieerden worstelden om een nederlaag in de Grote Oceaan en het Atlantisch gebied te voorkomen, en ze weinig konden doen om de Duitse opmars te stoppen. De geallieerden moesten deze jaren volhouden om te voorkomen dat er ergere dingen gebeurden. Voor hun vijanden leek de verleidelijke prijs van een nieuwe wereldorde binnen handbereik – Duitse troepen waren in de Kaukasus, Japanse soldaten dicht bij Australië en Duitse en Italiaanse troepen diep in Egypte. Dit zou echter niet gebeuren. Langzaam maar zeker begon ter land, ter zee en in de lucht het tij van de oorlog zich in het voordeel van de geallieerden te keren. Het werd duidelijk dat de voorheen onstuitbare Asmogendheden in een openlijke strijd verslagen konden worden. Een overwinning in de Woestijnoorlog baande de weg voor de herovering van het Middellandse Zeegebied; de overwinning in de Salomonseilanden maakte een kleine opening in de Japanse verdediging waarin de geallieerden overweldigende strijdkrachten uitstortten; de overwinning bij Stalingrad toonde de wereld dat het Rode Leger volgroeid was en dat het tijdperk van eenvoudige Duitse overwinningen voorbij was. De veldslagen aan het einde van de oorlog waren de kostbaarste van het hele conflict. De meeste westerse, Duitse en Japanse slachtoffers vielen in de laatste 18 oorlogsmaanden. Met een overwinning in het vooruitzicht werd de oorlog niet makkelijker, maar vroeg om de grootst mogelijke inspanning. Toen de oorlog in augustus 1945 eindelijk voorbij was, moest de wereld de schade opnemen. De veranderingen die de oorlog veroorzaakte, waren deze keer permanenter dan in 1918. Sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog, meer dan 70 jaar geleden, is er niets vergelijkbaars voorgevallen, maar zijn lange schaduw hangt nog over het heden.

RICHARD OVERY 05

OPERATIES 1931—1941

A T

U N I E GROOT B R I T TA N N I Ë

C A

N A

D A

DUITSLAND

V A N

S O C I A L I S T I S C H E

S O V J E T R E P U B L I E K E N POLEN

F R A N K R I J K

M O N G O L I Ë

TURKIJ E

N O O R D A T L A N T I S C H E

zie kaart rechts

O C E A A N

PERZIË

IRAK

Operatie ‘Compass’Italiaanse nederlaag in Noord-Afrika 7 december 1940-9 februari 1941

KOREA

I N D I A

Formosa

THA IL A N D

F R A N S W E S T-A F R I K A F

S O E DA N I

Italiaanse oorlog, 1935-1939

A B E S S I N I Ë ITALIAANS KENIA

B R A Z I L I Ë Z U I D

G R O T E O C E A A N F IL IP IJN E N

SRI LANKA

SOMALEILAND

PE RU

Fr a ns I nd o chi na

ERITREA

COLO MBI A

B E LG I S C H KONG O

J A PA N

Japanse oorlog in China 1931-1939

EGYPTE

L I B I Ë

Karafuto

Kaspische Zee

I T A L I Ë

V E R E N I G D E S TAT E N VA N A M E R I K A

MA N TS JO E RIJE

MA L E IS IË

Oost-Afrikaanse campagnes, 5 augustus-16 mei 1941 N E DE RL A N DS -IN DIË

TANGANYIKAMEER

ANGOLA

A T L A N T I S C H E O C E A A N

I N D I S C H E

O C E A A N

A U S T R A L I Ë

LEGENDA WERELDKAART

ALGEMENE LEGENDA VOOR KAARTEN Militaire eenheden

Nationaliteiten

Lissab

ZUID AFRIK A

Slag om Rio de la Plata, 13 december 1939

A R GE NTI NI Ë

Legeronderdelen

BOVEN & RECHTS: Tussen september 1939 en mei 1941

GRENZEN IN 1941

Legergroep

Duits

Infanterie

KEIZERRIJK VAN JAPAN, 1937

Leger

Italiaans

Pantser

ITALIAANSE RIJK IN AFRIKA, 1939

Korps

Japans

Para’s

Divisie

Frans

Brigade

Brits

Regiment

Sovjets

Bataljon

Anders (zie naam)

Compagnie

domineerden de Asmogendheden in Europa, Duitsland en Italië, het grootste deel van het Europese continent, van Noorwegen in het noorden tot Kreta in het zuiden. De geallieerden waren succesvoller in de zeeoorlog en in Afrika onder de Sahara, maar in midden 1941 vocht het Britse Rijk alleen, en werd het steeds meer

LEGENDA EUROPAKAART GRENZEN IN 1941 ASSTATEN

DOOR DE AS BEZET GEBIED

AS BONDGENOTEN

VICHY-FRANKRIJK EN GEBIEDEN

bedreigd in Noord-Afrika en het Midden-Oosten en, in Oost-Azië, door het uitbreidende Japanse Keizerrijk, dat midden 1941 diep was doorgedrongen op Chinees grondgebied en een gevaar vormde voor de oosterse Europese koloniale bezittingen van India tot aan Nederlands-Indië.

FINLAND

N O O R W E G E N Oslo

Duitse invasie in Noorwegen, 9 april-9 juni 1940

A T L A N T I S C H E O C E A A N

Stockholm

Leningrad

Tallinn E S T L A N D

Z W E D E N

Glasgow

De Sovjet-Finse oorlog 30 november 1939-12 maart 1940

Helsinki

Edinburgh Pskov

N o o r d z e e IERLAND Dublin Cork

DENEMARKEN

Liverpool

B a l t i s c h e

Manchester

Slag om Engeland, juli-oktober1940 Duinkerken, 27 mei-4 juni 1940 Lille

De Bismark tot zinken gebracht, 24-27 mei 1941

Brest

ine

Frankfurt

LUXEMBURG

Parijs

sla

Ode

Nantes Val van Frankrijk,

G o l f

v a n

Bordeaux

Lo i re

B i s k a j e

Bern

L A G U

Kiev

Lvov

jes

Madrid

e Marseille

R O E M E N I Ë

Sebastopol

Boekarest

J O E G O S L A V I Ë

Donau

Z w a r t e

Barcelona

B U L G A R I J E

Corsica

jep

Boedapest

Krakau

Z e e

Boergas

Sofia

Rome

Edirne

Valencia Sevilla

Sardinië

Gibraltar

M i d d e l l a n d s e

Italiaanse annexatie van Albanië, 1939 ALBANIË Tarente, 11 november 1940

Thessaloniki

Ankara

Balearen

Istanbul

Tirana

Napels

(Brits)

Brest

Duitse invasie in Polen, 1 september 1939

Duitse invasie van Joegoslavië en Griekeland 6-27 april1941 Belgrado

Turijn Genua

Odessa

Rhôn

Toulouse

Zaragoza

H O N G A R I J E

Lyon

D ou ro

Bilbao

Milaan

Porto

Ta a g

Wenen

OOSTENRIJK

ZWITSERLAND

S L O W A K I J E

München

Oviedo

Lissabon

Wroclaw

BOHEMEN

au Don

Straatsburg

Rij

Praag

4-17 juni 1940

Warschau

P D

Opdeling van Polen n.a.v. Driemogendhedenpact, 1939

Duitse invasie van het Westen, Leipzig 10-27 mei 1940

Brussel

Minsk

Berlijn

Hannover

Elbe

BELGIË

OOST PRUISEN

Amsterdam Rotterdam

Königsberg

Danzig

Hamburg Bremen

NEDERLAND

Londen

Smolensk

Vilnius

Birmingham

Duitse Blitz op Engeland, 7 september 194016 mei 1941

L I T O U W E N

Z e e

Kopenhagen

K O N I N K R I J K

Moskou

Riga L E T L A N D

V E R E N I G D

Z e e

Italiaanse invasie van Griekenland, 28 oktober 1940

Izmir

Sicilië

M A R O K K O

Patras

Athene

E g e ï s c h e

A L G E R I J E

Z e e

T U N E S I Ë

Malta (Brits)

Matapan, 28 maart 1941

KRETA

RHODOS

Duitse bezetting van Kreta 20 mei-1 juni 1941

OPERATIES 1941—1942

Glasgow Edinburgh

IERLAND De Slag om de Atlantische Oceaan, januari 1942-maart 1943

GROOT BRITTANNIË

C A N A D A

Dublin

U N I E V A N S O C I A L I S T I S C H E S O V J E T R E P U B L I E K E N

FRANKRIJK

Het Atlantisch Handvest, 9-12 augustus 1941

Liverpool

Cork

DUITSLAND

V E R E N I G D Manchester

K O N I N K R I J K

zie rechts

Birmingham

ITALIË J A PA N

V E R E N I G D E S TAT E N VA N A M E R I K A A T L A N T I S C H E O C E A A N

C H I N A

zie rechtsonder

I N D I A

O C E A A N

O c e a a n

ZUID AFRIK A

K a n a a l

Cherbourg Lille Brest

OCEAAN

zie linksonder

A U S T R A L I Ë

Caen

Se JAPANESE EMPIRE, 1937

Parijs

ITALY'S AFRICAN EMPIRE, 1939 FRONTIERS, 1941

Nantes

i re

F R A N K R I J K MA NT S JO E RIJE

LEGENDA EUROPAKAART

Legeronderdelen

Nationaliteiten ASSTATEN, 1942

Legergroep

De aanval op Dieppe, 19 augustus 1942

KEY

Commando aanvallen: van Noorwegen tot St. Nazaire, 3 maart 1941-27 maart 1942

M O N G O L I Ë

ALGEMENE LEGENDA VOOR KAARTEN Militaire eenheden

H e t

INDISCHE

Operatie ‘Ironclad’: Geallieerde bezetting van Madagaskar, 5 mei-5 november 1942

Portsmouth

A t l a n t i s c h e

G R O T E

FRANS WESTAFRIK A

B R A Z I L I Ë

Londen

Plymouth

Infanterie

Duits

Leger

Pantser

Italiaans

Roemeens

Korps

Luchtlandingen

Japans

Fins

Divisie

Gemechaniseerd

Amerikaans

Vichy (zie naam)

Brigade

Brits

Hongaars

Regiment

Sovjet

Anders (zie naam)

BONDGENOTEN AS, 1942

KEIZERRIJK VAN JAPAN, 1942

Nanking Shanghai

Kunming

BI RMA

Hong Kong

I N D I A Rangoon

Compagnie BONDGENOTEN VAN JAPAN

THAILAND F RA N S INDOCHINA

Manilla

FILIPIJNEN

MAL EI S I Ë Singapore

FRANS MANDAAT, NAAR VICHY-FRANKRIJK

het volgende voorjaar, er nooit in slaagde de Sovjets te verslaan. In Oost-Azië voegde Japan zich met een paar bliksemaanvallen bij het conflict, ze verdreven de verlamde Britse troepen van het Malayaanse schiereiland en veroverden de belangrijke strategische positie van Singapore. Door de Japanse aanval op Pearl Harbor in

Borneo

De val van Singapore, 7-15 februari 1942

Hollandia

Celebes

NEDERLANDS-INDIË

I N D I S C H E

Nieuw-G

Jakarta

Timor

december 1941 raakten de Verenigde Staten betrokken bij de oorlog, en hoewel de Japanse strijdkrachten de Amerikanen van de Filipijnen en een serie eilanden in de Grote Oceaan verdrongen, legde een serieuze krachtmeting van de marine bij Midway de kwetsbaarheid van hun verstrekkende perimeters bloot.

Sa Gu

Corregidor: de val van de Filipijnen 7-8 mei 1942

SRI LANKA

LEGENDA MIDDEN-OOSTENKAART

Iwo Ji

Blitzkrieg in Azië: Japan valt Maleisië, Birma Nederlands-Indië en de Filipijnen aan 8 dec. 194011 mei 1941

Saigon

EXPANSIE VAN JAPAN, 1942

BOVEN & RECHTS: Van mei 1941 tot de zomer van 1942 heersten de Asmogendheden bijna onbetwist over West-Europa. Dit stelde Hitler in staat om juni 1941 een aanval op de Sovjet-Unie te lanceren, die na een snelle opmars voor Moskou tot stilstand kwam in de wintersneeuw, en, ondanks het bereiken van de Kaukasus in

Tokio

Formosa

AS EXPANSIE NAAR HET OOSTEN, 1942

Bataljon

Japan bezet Birma, 20 januari-16 juni 1942

DOOR AS BEZET, 1942

LEGENDA VERRE-OOSTENKAART

J A PA

KO RE A

Frans

O C E A A N

AU STR ALI Ë

Port Mores

FINLAND

N O O R W E G E N Oslo

Leningrad

Helsinki Stockholm

Commandoaanvallen: van Noorwegen tot St. Nazaire: 3 maart 1941-27 maart 1942

Het beleg van Leningrad, 8 september 1941-27 januari 1944)

Tallinn

E S T L A N D

Z W E D E N

Rybinsk

V ga

Vladimir Moskou Operatie ‘Typhoon’: de Slag om Moskou, 30 september-14 december 1941

Riga

G D DENEMARKEN

BELGIË

val op Dieppe, ustus 1942

Frankfurt LUXEMBURG

Parijs

K R I J K

Ode

Leipzig

Lódź

BOEDAPEST

jes

G R O T E O C E A A N

NEN

Hawaïaanse Eilanden

Marianen

RAL I Ë

Chisinau

Wake

Pearl Harbor, 7 december 1941

I T A L I Ë

Cherson

Odessa

Rostov aan de Don

Zee van Azov

Perekop

DE KRIM

Zwarte Zee

Kerch

De Kaukasus, 25 juli-9 november 1942 Novorossiejsk

Sebastopol

Tunis

Operatie ‘Crusader’: Cyrenaica heroverd, 18 november 194121 januari 1942 Benghazi

K re t a

(Italiaans)

Aleppo

Beiroet

Crisis in Egypte: Gazala en Tobroek, 14–21 juni 1942

Tobroek

Jeruzalem

Geallieerde invasie van Irak en Syrië 8 juni-14 juli1941 Damascus

Bagdad

Amman

PALESTINA

K Basra

TRANSJORDANIË Suez

Mosul

SYRIË

LIBANON

M i d d e l l a n d s e Ze e

Caïro

Nederlaag in Noord-Afrika 24 maart-17 juni 1941

CYPRUS (Brits) Nicosia

Alexandria

Slag om de Salomons, 7 augustus-27 oktober 1942

Rhodos

ALGERIJE

Rabaul

Adana

(Vichy)

Uiterste Japanse expansie: Slag om de Koraalzee, 5-7 mei 1942

Izmir

Athene

Het beleg van Malta, (april–augustus) 1942

TUNESIË (Vichy)

Gilberteilanden

Sicilië Malta

Hollandia

Port Moresby

jep

Wo l g a

Stalingrad Fall ‘Blau’: de Duitse aanval op Stalingrad, 28 juni-19 augustus 1942

Mykolajiv

Tripoli

Nieuw-Guinea

Taganrog

R O E M E N I Ë

Palermo

Saipan Guam

regidor: val van de pijnen mei 1942

DIË

Midway

Iwo Jima

in Azië: lt Birma ds-Indië pijnen aan 40941

Timisoara

De Slag bij Midway, 4-5 juni 1942

J A PA N Tokio

Saratov

Charkov

Debrecen

H O N G A R I J E

Dnipropetrowsk Dn

Koersk

Kiev

OEKRAÏNE

SLOVENIË

E R IJE

Tambov

RIJKSCOMMISSARIAAT Lemberg

München

Operatie ‘Barbarossa’, 22 juni-30 september 1941

Krakau

BOHEMEN MORAVIË

au Don

Orjol

Gomel

GENERAALGOUVERNEMENT

Bryansk

Brest

Warschau

Breslau

Stuttgart Rij

Straatsburg

Elbe

Minsk

Praag

Metz i re

Berlijn De Wannseeconferentie en de ‘Endlösung’, 20 januari 1942

Hannover

Opeartie ‘Millennium’: Keulen, 30 mei 1942

Brussel

Lille

Szczecin

Mogilev

OSTLAND

OOST PRUISEN

Dnjepr

Amsterdam Rotterdam

uth

Danzig sla

onden

Smolensk

Koningsbergen RIJKSCOMMISSARIAAT

NEDERLAND

Ryazan

Toela Wilna

ngham Hamburg Bremen

Dünaburg

Z e e

Kopenhagen

R I J K

L E T L A N D Dv in a L I T O U W E N

B a l t i s c h e

ester

Gorkiyatov

Pskov

Göteborg

N o o r d z e e

Jaroslavl

nburgh

ein

Koeweit

SAOEDI-ARABIË

IERLAND

OPERATIES 1942—1944 GROOT BRITTANNIË

O C E A A N

K O N I N K R

Rantsoenen: De oorlog om eten

Birm

A t l a n t i s c h e

U N I E V A N S O C I A L I S T I S C H E S O V J E T R E P U B L I E K E N

Portsmo H e t

O c e a a n

K a n a a l

Cherbourg Brest

Caen

DUITSLAND

FRANKRIJK

De Grote Drie: Conferentie in Theheran 28 nov.-1 dec. 1943

ITALIË

Conferentie in Casablanca: ‘Onvoorwaardelijke overgave’ 14-24 jan. 1943 V E R E N I G D E S TAT E N VA N A M E R I K A A T L A N T I S C H E

Liverpool Manche

Cork

Plymouth

Slag om de Noordkaap de ondergang van de Scharnhorst, 26-27 dec. 1943

C A N A D A

V E R E N I

Dublin

Casablanca

zie rechts

Teheran

P Het Franse verzet

J A PA N

Nantes

C H I N A I N D I A

F R A N K

G R O T E

FRANS WESTAFRIK A

O C E A A N Bordeaux

INDISCHE

B R A Z I L I Ë

OCEAAN

Bilbao

zie rechtsonder

L A P O

R T U

ZUID AFRIK A

ALGEMENE LEGENDA VOOR KAARTEN Mlitaire eenheden

LEGENDA EUROPAKAART

Legeronderdelen

Nationaliteiten

A U S T R A L I Ë

Toulouse

Ta g u

Madrid Barcelona

S P A N J E

ASSTATEN, 1943

Legergroep

Infanterie

Duits

Leger

Pantser

Italiaans

Roemeens

Korps

Luchtlandingen

Japans

Fins

Divisie

Gemechaniseerd

Amerikaans

Vichy (zie naam)

Brigade

Brits

Hongaars

Regiment

Sovjet

Anders (zie naam)

Balearen

Frans

AS BONDGENOTEN, 1943 DOOR AS BEZET, 1943 AS EXPANSIE NAAR HET OOSTEN, 1942

LEGENDA VERRE-OOSTENKAART

Gibraltar (Brits)

SPAANS MAROKKO Oran

KEIZERRIJK VAN JAPAN, 1943

Bataljon

BONDGENOTEN VAN JAPAN

Compagnie

EXPANSIE VAN JAPAN, 1942

Algiers

Operatie’Torch’, 8 nov. 1942 - febr. 1943

BOVEN & RECHTS: De jaren 1942-1944 waren het keerpunt van de oorlog. In 1942 rukten de Japanners op in Zuidoost-Azië, Birma en de eilanden in de Grote Oceaan,

MAROKKO

A L G E R I

waardoor ze een groot gebied van Japanse overheersing creëerden. In Duitsland, na de vertraging van de Duitse aanval in de winter van 1941-42, bracht een nieuw offensief in Zuid-Rusland de Duitse troepen naar de Wolga en de Kaukasus. In midden 1942 bevonden de Aslegers in Noord-Afrika zich diep in Egyptisch territorium. Vanaf dat moment begonnen de geallieerden een effectieve verdediging op te zetten, en daarna begon een langzaam programma van offensieven in de eilanden in de Grote Oceaan, in de Noord-Afrikaanse woestijn en diep in het Sovjetgebied, waardoor de Aslegers teruggedrongen werden. Italië werd in 1943 binnengevallen en gaf zich in september van datzelfde jaar over, en het Rode Leger bereikte eind 1943 Oekraïne. Half 1944 was de weg geëffend voor de laatste wanhopige strijd om Europa en het Verre Oosten.

A F R I K A

Z W E D E N

Liverpool Manchester

Bremen

K a n a a l

Elbe

rbourg

Brussel

Lille

Caen

Dambusters, 7 mei 1943

BELGIË ine

Frankfurt

Parijs

Ode

Straatsburg

BOHEMEN

München

Wenen

OOSTENRIJK

ZWITSERLAND

Bordeaux

Stuttgart au Don

R A N K R I J K

Lodz

Warschau

E Saratov

GENERAAL GOUVERNEMENT

RIJKSCOMMISSARIAAT

Krakau

OEKRAÏNE

Lemberg

jep

Stalingrad

Boedapest

jes

De Sovjettegenaanval: Operatie ‘Uranus’, 19 nov.-24 dec. 1942

Timisoara

Rostov aan de Don

Taganrog

Debrecen

Cherson

Mykolajiv

Zee van Azov

Chisinau Perekop

Zwarte Zee

R O E M E N I Ë

Wo l g a

Van Charkov naar Kiev: Doorbraak van het Rode Leger, 23 aug.-6 nov. 1943

Dnipropetrowsk

SLOWAKIJE

De Slag om Stalingrad 19 aug.-19 nov. 1942

Don

Charkov

Kiev

Triëst

Nederlaag bij Stalingrad, 19 nov.- 2 feb. 1943

De Slag om Koersk, 5-13 juli 1943

Rhôn

DE KRIM

Kerch Novorossiejsk

Sebastopol

K r o a t i ë

Genua

Gomel

Odessa Turijn

Tambov

Brjansk

Brest

H O N G A R I J E

Lyon

Toulouse

Koersk

Praag Rij

Wroclaw

Metz Nantes

Orjol

Mogilev

Minsk

De Partizanenoorlog

Leipzig

LUXEMBURG

Ryazan

Smolensk

OSTLAND

OOSTPRUISEN

Berlijn

Hanover

Portsmouth

Dünaburg

RIJKSCOMMISSARIAAT

Koningsbergen

sla

Amsterdam Rotterdam

Wilna

Danzig

Szczecin

Toela

Z e e

Kopenhagen Bombardement op Hamburg: Operatie ‘Gomorrah’, 24-25 juli 1943 Hamburg

NEDERLAND

L I T O U W E N

Birmingham De geheime oorlog: spionnen, codes en misleiding Londen

B a l t i s c h e

z e e

K O N I N K R I J K

L E T L A N D

DENEMARKEN

N o o r d -

Dnjepr

V E R E N I G D

blin

H e t

Vladimir Moskou

Riga

Marseille

A L

Co r s ic a

I Slag om Monte Cassino, 17 jan.- 9 mei 1943

Balearen Napels

Palermo

Tunis

Messina

Operatie ‘Husky’ De verovering van Sicilië 7 juli- 17 aug. 1943

J A PA N

KORE A

Tokio Nanking

Kunming

O C E A A N

De oorlog in India Imphal, THAILAND FRANS 8 mei-3 juli; Rangoon Kohima, INDO4 april-22 juni 1944 CHINA

Midway

Iwo Jima

Formosa

Hongkong

B I R MA

G R O T E

Shanghai

Japanse oorlog in China: Operatie ‘Ichi-Go’, 18 april-nov. 1944

Hawaïaanse Eilanden

Marianen

Wake

Saipan Guam

Manilla

FILIPIJNEN

Truk

Saigon

Eilandhoppen in de Pacific: De Gilbert- en Marshalleilanden 20 nov.-17 feb. 1944

Marshalleilanden

Sri Lanka

Maleisië

Het einde van de As in Afrika: Tunesië 19 feb.-13 mei 1943

Operatie’Cartwheel’: de oorlog om New Guinea, 30 juni-mrt. 1944

Singapore

M al ta

Borneo

(Brits)

M i d d e l l a n d s e

New Guinea

Rabaul

Jakata

Z e e

Salomonseilanden

Port Moresby

Timor I N D I S C H E

Gilberteilanden

Hollandia

Celebes

NEDERLANDS-INDIË

Guadalcanal, 12 nov. 1942-8 feb. 1943

AUS TR ALIË

O C E A A N

Alexandrië

El Agheila

El Alamein

Suezkanaal

NIË DA

Het tij keert in Noord-Afrika: Alam Halfa, 13a30 aug. 1942

SJOR

Tweede Slag om El Alamein 23 okt.-4 nov. 1942

TRAN

Dera Benghazi

STIN A

Tripoli

ijl

Mareth

Operatie ‘Longshot’: de Chindits in Birma, 8 feb.-30 apr. 1943

I N D I A Italië: invasie en overgave 3-8 sept. 1943

T U N E S I Ë

Tarente

Cagliari

A L G E R I J E

Salerno

Sard inië

Algiers

PALE

Anzio, 22 jan.24 mei 1944

Rome Anzio

Barcelona

MANTS JOE R I JE

M O N G O L I Ë

IERLAND

OPERATIES 1944–1945

Dublin

Liverpool

Cork

Manchester

V E R E N I G D K O N I N K R I J K Birmingham De Vergeltungswaffe, 13 juni 1944-29 maart 1945

U N I E V A N S O C I A L I S T I S C H E S O V J E T R E P U B L I E K E N C

GROOTBRITTANNIË

D A

FRANKRIJK

Jalta

O c e a a n

zie rechts

H e t

K a n a a l

Cherbourg Lille

J A PA N

C H I N A I N D I A

O C E A A N

Caen

Slag om Normandië, 7 juni-24 juli 1944

I N D I S C H E O C E A A N

Parijs Bevrijding van Parijs 19-25 augustus 1944

Nantes

zie rechtsonder

A U S T R A L I Ë ZUIDAFRIKA

F R A N K R I J K Vichy

ALGEMENE LEGENDA VOOR KAARTEN

LEGENDA EUROPAKAART Nationaliteiten

Bordeaux

Lyon

ASSTATEN, 1944

Legergroep

Infanterie

Duits

Frans

Leger

Pantser

Italiaans

Roemeens

Korps

Luchtlandingen

Japans

Fins

Divisie

Gemechaniseerd

Amerikaans

Vichy (zie naam)

Brigade

Brits

Hongaars

Regiment

Sovjet

Anders (zie naam)

AS BONDGENOTEN, BEGIN 1944

Bilbao

Legeronderdelen

Toulouse

DOOR AS BEZET, BEGIN 1944 DUITSE OOSTFRONTLINIES, BEGIN 1944

LEGENDA VERRE-OOSTENKAART

Het einde van Vichy-Frankrijk: Operatie ‘Dragoon’, 14 augustus-14 september 1944

KEIZERRIJK VAN JAPAN, 1944

Bataljon

BONDGENOTEN VAN JAPAN

Compagnie

DOOR JAPAN BEZET GEBIED, EIND 1944

Marseille

S P A N J E Barcelona

BOVEN & RECHTS: In de laatste achttien maanden van de oorlog werden Duitsland en Japan op alle fronten teruggedrongen. De invasie in Noord-Frankrijk in juni 1944 opende de weg naar het hart van het Duitse verzet. Op het smalle en bergachtige Italiaanse schiereiland verliep de opmars traag. In het oosten drongen de Sovjetlegers in augustus 1944 Polen binnen, en begin 1945 Duitsland. Berlijn werd in mei veroverd. In de Grote Oceaan moest het Japanse verzet langzaam worden gebroken, eiland voor eiland. Het leger viel aan via de Filipijnen, de Amerikaanse marine via de eilanden in de Centraal-Pacific, uiteindelijk werd Okinawa veroverd in juni 1945, waardoor een invasie mogelijk werd. Atoombommen beëindigden in augustus 1945 de oorlog in de Grote Oceaan.

Rhôn

Militaire eenheden

Bru

Rouen

D-Day, 6 juni 1944 Brest Uitbraak: Operatie ‘Cobra’, 25 juli-25 augustus 1944

G R O T E

F R A N S W E S TAFRIA

B R A Z I L I Ë

Dover

ine

O C E A A N

A t l a n t i s c h e

Joegoslavië: bevrijding van binnenuit, 1944-1945 V E R E N I G D E S TAT E N VA N A M E R I K A A T L A N T I S C H E

Portsmouth

De conferentie van Jalta, 5-11 februari 1945

DUITSLAND

Londen

Plymouth

VAN HET VOORSPEL TOT DE KOUDE OORLOG

Ruim 1000 foto’s Meer dan 50 speciaal samengestelde kaarten Kaders met uitgelichte biografieën van belangwekkende personen Speciaal gefotografeerde wapens, insignes, uniformen en onderscheidingen

DE TWEEDE WERELDOORLOG

RICHARD OVERY

HET COMPLETE OVERZICHT VAN WO II

RICHARD OVERY

DE TWEEDE WERELDOORLOG DE COMPLETE GESCHIEDENIS VAN 1939-1945 IN WOORD EN BEELD

www.omniboek.nl NUR 689

9 789401 909167 >

omnBOtweedewereldoorlog1016.indd 1

26-10-16 10:11