Pastoraat en Gemeenteopbouw December 2012 - nummer 1032 - Jaargang 90
Thema
Categoriaal pastoraat
OuderlingenBlad, december 2012, nummer 1032
1
Redactioneel Jezus, het kind geboren in Bethlehem. Het Bij elk goed feest hoort een verhaal. Zo is dat Woord is mens geworden; de kerk noemt dat ook met de feesten die de kerk viert. Hét verhaal ‘incarnatie’, vleeswording. Het is de aanduiding dat bij het kerstfeest hoort is afkomstig van de voor het grote wonder, dat God de gestalte van evangelist Lucas. Hij is de enige met zo’n mooi, een mens aanneemt. Hier stijgt niet zoals in veel wonderlijk en vertederend verhaal. Van twee godsdiensten de mens op tot God, maar hier eenvoudige mensen voor wie geen plaats is in daalt de Eeuwige God af naar de mensenwereld het nachtverblijf van de stad, terwijl de vrouw op en neemt de gestalte aan van een mens, van een het punt staat te bevallen van haar eerste kind. kind. Van een kind dat al snel na zijn geboorte De man van de vrouw staat erbij en kijkt ernaar. moet vluchten en vreemdeling wordt in Egypte, Het is een verhaal met zo’n grote innerlijke omdat een wrede koning zich door zijn geboorte kracht, dat het ook na 20 eeuwen in staat is te bedreigd voelt. Een kind dat later als volwassen raken en te ontroeren. Dat komt zeker ook door man zijn tijdgenoten een blik op de hemel de verbinding die er is tussen de wereld van de zal gunnen en een glimp van de Eeuwige laat mensen en de wereld van God. Er zijn immers opvangen. Maar desondanks zal worden gedood. engelen en er is hemelse muziek. En er klinken Het is een groot wonder dat het verhaal van zijn grote woorden over dit pasgeboren mensenkind: leven daarmee niet tot een einde is gekomen, Redder, Messias, Heer. maar zich heeft doorgezet, de hele wereld is Het doet vreemd aan om te ontdekken, dat de overgegaan en tot op vandaag mensen inspireert. evangelist Marcus geen enkel woord wijdt aan De incarnatie is niet beperkt gebleven tot dat de geboorte van Jezus en dat Mattëus kort is in ene moment van Jezus’ geboorte, maar heeft zijn berichtgeving. En wie Johannes er op na zich doorgezet in al die mensen, in slaat, waant zich terug bij het begin wie het licht van de Eeuwige opgaat. van de bijbel: in het begin was het Dit themanummer legt daar op Woord, het Woord was bij God en het indrukwekkende wijze getuigenis van Woord was God. Het is de opmaat af. Eén citaat: “zingend en biddend, voor het kerstfeest. Want in vers ieder in eigen taal, komt God dichtbij 14 schrijft hij: het Woord is mens en wordt de Eeuwige uit de hemel geworden en heeft bij ons gewoond, gebeden”(blz 21). vol van goedheid en waarheid, en De redactie wenst u allen gezegende wij hebben zijn grootheid gezien, feestdagen en voor het nieuwe jaar de grootheid van de enige Zoon van ‘vrede en alle goeds’. de Vader. Zo schrijft Johannes over Richard Vissinga
2
OuderlingenBlad, december 2012, nummer 1032
4
Categoriaal pastoraat
20
Pastorale zorg voor bijzondere categorieën van mensen Ter inleiding– Richard Vissinga
7
In een algemeen ziekenhuis
Om Christus’ wil er zijn tussen mensen die er niet mogen zijn – Ferdinand van Melle
24
Een dag meelopen met de geestelijk verzorger – Eric Koster
11
Pastoraat en revalidatie
‘Een klein doosje’ Kwetsbare mensen in het psychiatrisch ziekenhuis – Angelique Rijlaarsdam
Geestelijke zorg voor militairen Werken in conflictsituaties is nooit zo maar werk – Mary An Bezemer
28
Hard werken om te leren omgaan met je beperking – Evert Kronemeijer
15
Dominee in een detentiecentrum
Praktisch werk met historie Koopvaardijpastoraat doorbreekt het isolement van wie de wereldzeeën bevaren – Léon Rasser
2 Redactioneel 19 Boeken 33 Prikbord
In dit nummer Volgend nummer Alledaagse spiritualiteit
Intergeneratief
Meditatieve bijdrage
Jongeren en ouderen met elkaar in gesprek
In vergadering bijeen
Het geweten
Achtergronden en inzichten
Welke rol speelt het in het pastoraat?
Coaching
Het kinderlied
Leren van je eigen pastorale handelen
Het belang van een goed kinderlied
OuderlingenBlad, december 2012, nummer 1032
3
Pastoraat in de zin van omzien naar elkaar ‘in de Naam van de Heer’ vindt niet alleen plaats in de context van de plaatselijke gemeente. Er zijn in onze samenleving op tal van specifieke plaatsen pastores werkzaam. Hun werk noemen we categoriaal pastoraat.
Categoriaal pastoraat Ter inleiding op dit themanummer Richard Vissinga Drs. R.S.E. Vissinga is predikant voor gewone werkzaamheden, verbonden aan de Protestantse Gemeente van Enschede en lid van de redactie van het Ouderlingenblad
leden van de Raad van Bestuur en het moderamen van de Algemene Kerkenraad. Daar is aandacht voor elkaars wel en wee. Een paar jaar geleden vroeg een geestelijk verzorger van een ander verpleegtehuis, waar zich een grote afdeling bevindt met dementerende bewoners, om een overleg met de kerkenraad. Het werd een inspirerende ontmoeting, die leidde tot een oriënterend bezoek van een groep Meeleven en meewerken catechisanten voor wie een wereld open Met één verzorgings- en verpleegtehuis ging. In dat verpleegtehuis worden op zaterdagmorgen kerkdiensten heeft de kerkenraad een bijzonder gehouden, de ene week katholiek contact. Daar wordt elke zondagavond om 18.00 uur een kerkdienst gehouden en de andere week protestants. Ook hier is een grote groep vrijwilligers voor de bewoners van het tehuis betrokken bij het halen en brengen van en voor andere belangstellenden. de bewoners naar de kerkzaal. Tevens Vrijwilligers halen bewoners op en vormen ze in de vieringen een koortje brengen hen weer terug naar hun dat de zang ondersteunt. appartement. Ambtsdragers van de verschillende wijkkerken doen bij toerbeurt dienst. Eenmaal per Categoriaal pastoraat Pastores jaar vindt er een overleg plaats van de dienst geestelijke verzorging in het categoriaal pastoraat richten zich aldaar samen met één van de beide op een speciale categorie van mensen, In de plaats waar ik woon en als predikant werkzaam ben, bevinden zich een groot algemeen ziekenhuis, een psychiatrisch ziekenhuis, verschillende verzorgingstehuizen en verpleegtehuizen. In de meeste van deze zijn geestelijk verzorgers werkzaam. Sommige van hen zijn als predikant met bijzondere opdracht verbonden aan de kerkelijke gemeente.
4
OuderlingenBlad, december 2012, nummer 1032
die zich voor kortere of langere tijd in een bijzondere situatie bevinden. In dit themanummer geeft een aantal pastores een impressie van hun pastorale werk. In ziekenhuizen bezoeken geestelijk verzorgers patiĂŤnten die prijs stellen op een gesprek met een pastor. Tevens verzorgen de pastores diensten of vieringen in het weekend. Vaak zijn zij betrokken bij het nadenken over zaken van leven en dood in de ethische commissies. Het is een groot goed dat Raden van Bestuur daarvoor mensen en middelen beschikbaar stellen. Ontwikkelingen in de gezondheidszorg hebben geleid tot steeds kortere opnames in gewone ziekenhuizen. Vervolgens kan het veel tijd, geduld en energie kosten om te leren leven met een ernstige beperking. Aan revalidatiecentra zijn pastores
verbonden, die met de tijdelijke bewoners optrekken. Ook de psychiatrie is volop in beweging. Wie psychiatrische hulp nodig heeft wordt niet meer automatisch opgenomen in een groot psychiatrisch ziekenhuis. In de stadswijken bevinden zich woningen, waar patiĂŤnten of cliĂŤnten voor kortere of langere tijd met begeleiding kunnen verblijven. Welke vragen of kansen liggen daar voor de kerkelijke gemeente? Op Schiphol bevindt zich een uitzet- en detentiecentrum waar migranten en vluchtelingen die niet over verblijfspapieren beschikken, in afwachting zijn van verdere ontwikkelingen met betrekking tot hun uitzetting. Ze worden daar bijgestaan door pastores. Hoe ziet hun werk er uit?
OuderlingenBlad, december 2012, nummer 1032
5
Voor catechisanten ging een wereld open
In het leger proberen veldpredikers en aalmoezeniers de militairen bij te staan bij wat hen in hun werk overkomt. De indringende ervaringen die zij opdoen bij uitzendingen en vredesmissies hebben een diepe impact op hun leven. Pastores kunnen een belangrijke rol spelen in het bieden van ruimte om deze ervaringen onder ogen te zien. Daarbij richten ze zich niet alleen op de militairen, maar ook op hun achterbannen: hun gezins- en familieleden thuis. Hoe is de opvang voor wie terugkomen? Is er vanuit de gemeente aandacht en zorg voor hen? Al vele jaren zijn koopvaardijpastores werkzaam ten behoeve van opvarenden. Het is boeiend om van een koopvaardijpastor te vernemen hoe vandaag het koopvaardijpastoraat er uit ziet en met welke specifieke vragen deze pastor vandaag wordt geconfronteerd.
6
Pastorale betrokkenheid  Zes pastores geven elk voor zich aan wat de bijzondere context waarin zij werkzaam zijn zo belangrijk maakt, dat er een aparte vorm van pastoraat voor in het leven is geroepen. Zij geven een indruk van de eigen aard van het pastoraat dat daar plaatsvindt. De redactie heeft hen tevens de vraag voorgelegd hoe de plaatselijke gemeente daarbij betrokken kan zijn. Wat wordt gevraagd van gemeenteleden die zich hiervoor willen inzetten? Ď€
Dit themanummer Categoriaal Pastoraat beoogt informatie te bieden over pastoraat zoals dat in een aantal bijzondere situaties plaatsvindt. Daarnaast wil het uitnodigen tot betrokkenheid van plaatselijke gemeenten bij deze bijzondere gestalte van pastoraat.
OuderlingenBlad, december 2012, nummer 1032