Pastoraat en Gemeenteopbouw Februari 2013 - nummer 1034 - Jaargang 90
elijke 2e Land le Dag Pastora 13 13-04-20 . 24)
(Zie pag
Thema
Tussen zeggen en zwijgen
OuderlingenBlad, februari 2013, nummer 1034
1
Redactioneel zwijgen misschien niet bij uitstek de pastorale Eén van de drempels om bezoekwerk namens houding is. Precies dát maakt bezoekwerk zo de kerk te gaan doen is de gedachte, dat een boeiend en inspirerend. Dat je als bezoeker niet bezoeker vooral iets te zeggen moet hebben. weet wat je te wachten staat als je op bezoek gaat. Over de kerk, over het geloof of over God. Alleen Dat je alleen maar je open oren en je open hart die gedachte al kan mensen in verlegenheid hoeft mee te nemen. En dat je zelfs het liefst brengen. Wat moet ik zeggen, als iemand me je koffer met mogelijke antwoorden op vragen vertelt over de ramp die hem of haar trof in en opmerkingen maar thuis laat. Ieder mens is het sterven van een kind? Wat moet ik zeggen immers uniek. En de manier waarop mensen als iemand me vraagt waarom de goede God reageren op wat hen overkomt is zo verschillend. het toelaat dat mensen elkaar zo veel kwaads In het pastorale werk komt het aan op een aandoen of waarom het kwaad zo volstrekt openheid die ruimte schept aan degene die willekeurig mensen overkomt? Wat moet ik bezocht wordt. In die ruimte komen niet alleen zeggen als ik niets weet te zeggen? Als ik met koetjes en kalfjes voorbij, maar kan gevonden en stomheid geslagen ben? Tijdens de laatste verwoord worden wat zich op een diepere laag bijeenkomst van de pastoraatsgroep stonden we van het bestaan bevindt aan angst en verlangen, als bezoekers naar aanleiding van een van de vreugde en verdriet, geloof, hoop en liefde. Een laatste themanummers van het Ouderlingenblad kleine tien jaar geleden alweer schreef Gerben uitvoerig bij deze vragen stil. Ze werden door Heitink onder de titel Tussen zeggen en zwijgen, alle deelnemers herkend. Ervaringen werden een mooi boek over wat er in ontmoetingen gedeeld. Iemand vertelde hoe goed het had tussen mensen kan gebeuren. De woorden gedaan, dat een bezoeker haar destijds juist niet van de titel typeren volgens hem het met woorden had proberen te troosten geloofsgesprek binnen de huidige in haar verdriet, maar haar juist cultuur. ‘Haperend en tastend en met zonder woorden zo nabij geweest was. de nodige twijfels zijn mensen op zoek Iemand vertelde van een dominee naar wat ‘meer’ is dat zij zelf, noem het die bij een intrieste gebeurtenis ‘God’’. (pg 7). Het themanummer met nauwelijks iets gezegd had maar dezelfde titel gaat op dit spoor door. En wel met tranen in de ogen intense de tweede pastorale dag op 13 april 2013 betrokkenheid had getoond. Pastoraat geeft veel gelegenheid tot verdieping en voltrekt zich in zeggen en zwijgen. ontmoeting rond wat er gebeurt tussen Het hangt zo sterk van de situatie af zeggen en zwijgen. of en wat er gezegd kan worden en of Richard Vissinga
2
OuderlingenBlad, februari 2013, nummer 1034
4
Tussen zeggen en zwijgen
20
Inleiding op een speciaal themanummer over pastorale mogelijkheden en vragen – Erica Hoebe-de Waard en Nelleke Boonstra
Bezoekmedewerkers, hun aarzelingen en verwachtingen – Gerry Kramer-Hasselaar
25 7
Alice in het konijnenhol 29
Op gesprek
‘Pastoraat’: Wat is dat ...?! Een veranderde situatie vraagt om een andere benadering– Mathilde de Graaff
Pastoraat met toekomst Nieuwe vormen voor pastoraat in een veranderende samenleving – Nelleke Boonstra en Erica Hoebe-de Waard
Wanneer is een gesprek een pastoraal gesprek? – Roelof de Wit
15
Stilte als pastorale vorm Over de moeite èn het belang van stiltes in het pastorale gesprek – Jan Bodisco Massink
Over pastoraat als zorg voor de ziel – Jean-Jacques Suurmond
11
Over de drempel
2 19 24 33
Redactioneel Boeken Aankondiging 2e Pastorale Dag Prikbord
In dit nummer Volgend nummer Alledaagse spiritualiteit
Een nieuwe kerk bouwen
Meditatieve bijdrage
Bericht uit de praktijk van het kerkelijk leven
In vergadering bijeen
Verstandelijk beperkten
Achtergronden en inzichten
Bijeenkomsten vanuit de gemeente
Verlies van werk
Rondom Pasen
Op bezoek bij wie z’n baan verloor
Inspiratie voor elkaar
OuderlingenBlad, februari 2013, nummer 1034
3
Dit themanummer is verbonden met de tweede Pastorale Dag van de Protestantse Kerk in Nederland. Op 13 april komen ouderlingen, bezoekmedewerkers en pastorale werkers samen in Gouda om zich te bezinnen over het pastoraat anno 2013.
Tussen zeggen en zwijgen Erica Hoebe-de Waard en Nelleke Boonstra Mw. drs. E.J. Hoebe-de Waard is als predikant verbonden aan de Protestantse Gemeente in Wageningen. Mw. drs. C.A. Boonstra is predikant in algemene dienst voor de kerk in haar geheel, voor de werkbegeleiding van predikanten en kerkelijk werkers. Beiden zijn lid van de redactie van het Ouderlingenblad
Tijdens Pastorale Dag van 13 april a.s. is er door middel van lezingen, workshops en andere activiteiten volop gelegenheid om elkaar te ontmoeten, ideeën uit te wisselen en inspiratie op te doen. Ook de schrijvers van de artikelen over pastoraat in dit nummer van het Ouderlingenblad kunt u daar aantreffen en er is gelegenheid om met hen in gesprek te gaan.
Pastoraat Pastoraat is een van de basistaken van gemeente-zijn. Hoewel het in alle kerken gebeurt en de term dikwijls in de mond genomen wordt, is het toch lastig om pastoraat te definiëren. De een spreekt pas over pastoraat als het gaat om het contact tussen een voorganger en een gemeentelid, waarbij de een de professional is. Voor de ander is pastoraat elk contact waarin naar elkaar wordt omgezien. Daarom is het van belang om in de eigen gemeente met elkaar na te gaan wat je onder pastoraat verstaat en wié er allemaal pastoraat doén en ontvangen. Alleen dan kun je
4
met elkaar in gesprek over pastoraat, omdat je dan dezelfde taal spreekt. Het staat buiten kijf dat pastoraat draait om ontmoeting. Hierbij staat de ander, met zijn of haar verhaal, centraal. Daarnaast speelt in het pastoraat altijd het verhaal van God met mensen een rol, soms heel direct, soms verborgen. Dat maakt een pastoraal bezoek dus anders dan enkel het drinken van een kop koffie met elkaar waarbij je vraagt hoe het gaat. Misschien lijkt het op het eerste gezicht of je alleen maar koffie drinkt en met elkaar het dagelijks leven bespreekt, maar er gebeurt bij pastoraat meer. Bij een pastoraal bezoek kom je niet alleen namens jezelf: je neemt God en de gemeente mee. Dat betekent niet dat ze altijd ter sprake komen, maar ze zijn wel verbonden met je komst. Je komt niet alleen als ‘buurvrouw’, of ‘kennis’, maar ook als gemeentelid en gelovige. Pastoraat betreft dus het verhaal van mensen én het verhaal van God. Daarbij is het altijd ingebed in de gemeente van Christus, plaatselijk en wereldwijd.
OuderlingenBlad, februari 2013, nummer 1034
Hoé de ontmoeting wordt ingevuld, is heel verschillend. Daar zijn geen regels voor, behalve dat het verhaal van de ander centraal staat. Bij de ene ontmoeting zal veel gesproken worden, bij de andere zijn er momenten van stilte, omdat er niet altijd woorden zijn. Vaak gebeurt er iets tussen zeggen en zwijgen. Ontstaat er ruimte, van woorden en stilte, ruimte waarin je jezelf kunt zijn, waarin je de ander, maar ook dé Ander ontmoet. Je deelt iets, zo vertrouwelijk, nauwelijks in woorden te vatten. Dat dat kan gebeuren is pastoraat. En daarover gaat dit themanummer. Daarover willen we met u in gesprek op 13 april.
De artikelen Het artikel van Jean
Pastoraat
Jacques Suurmond is een opstap naar de openingslezing van de pastorale dag. Hij spreekt over pastoraat als zielzorg en daarmee raakt hij de kern van de zaak. In een pastoraal gesprek gaat het over de ziel. Het is zoiets als naar een diepere laag zinken. Tussen zeggen en zwijgen gebeurt het allemaal. Roelof de Wit gaat in op de betekenis van het pastorale gesprek. Wat maakt dat een gesprek pastoraal genoemd kan worden? Hij bepleit dat gebed en Bijbellezen een volwaardige plek kunnen hebben in het pastorale gesprek. Hij brengt een suggestie voor een kerkelijke gemeente: de
OuderlingenBlad, februari 2013, nummer 1034
5
draait om ontmoeting
Pastoraat als zorg voor de ziel
doorgeefsteen met als doel een ontmoeting ‘van hart tot hart’. Mathilde de Graaff wijst ons op het binnenkerkelijk taalgebruik. Vanuit haar ervaring dat dertigers niet (meer) weten wat pastoraat is komt zij tot bezinnende opmerkingen over de kracht van pastoraat. En deze kracht, ‘om niet’ een luisteraar zijn voor een ander mens, zouden wij weer meer moeten promoten in de samenleving, bepleit zij. Ze stelt u vragen zodat u na kunt denken over de rol van pastoraat in uw eigen gemeente. Mensen die namens de kerk op bezoek gaan bij anderen, moeten ook toegerust worden tot dit werk. Gerry Kramer-Hasselaar spreekt over schuldgevoel en verlangen bij de bezoekers. Ze vertelt ons iets over moeiten die mensen hebben om deze taak op zich te nemen, neemt ons mee met de thema’s die aan de orde kunnen komen en geeft handvaten hoe er in
6
het pastoraat mee om te gaan. In de stilte die ontstaat tussen zeggen en zwijgen kan veel gebeuren. Jan Bodisco Massink blijft stilstaan bij de vruchtbare momenten die in de stilte van het gesprek kunnen ontstaan. Hij geeft ideeën hoe een pastorale luisteraar actief de vruchtbare stilte kan laten gebeuren. Er zijn op het gebied van pastoraat ook allerlei nieuwe bewegingen waar te nemen. Nieuwe vormen van pastoraat ontstaan. Groepspastoraat, sociale media, individuele ontmoetingen op bijzondere momenten, Nelleke Boonstra en Erica Hoebe-de Waard noemen enkele voorbeelden uit de praktijk. π
Tussen zeggen en zwijgen, een themanummer waar u mee aan de slag kunt!
OuderlingenBlad, februari 2013, nummer 1034