Bakker - Over seks2.bw
01-03-2012
17:38
Pagina 3
BRAM BAKKER
Over seks gesproken
Uitgeverij Podium Amsterdam
Bakker - Over seks2.bw
01-03-2012
17:38
Pagina 9
Inleiding
In het vliegtuig naar mijn vakantiebestemming lees ik een weekblad, gekocht op Schiphol. Het is een themanummer over seks. Het tijdschrift geniet een reputatie als kwaliteitsblad, maar met dit onderwerp weet de redactie zich duidelijk niet goed raad. De vraag is of er veel bladen zijn die wél een consistent nummer over dit complexe onderwerp zouden kunnen maken. Feit is dat ieder zichzelf respecterend tijdschrift met enige regelmaat aandacht besteedt aan seks. Sex sells, dat zie je overal terug. Een van de televisiezenders in het basispakket dat ik thuis heb biedt zeven keer vierentwintig uur harde porno. Overal op het internet krijg je gevraagd en ongevraagd seks aangeboden, gratis of tegen betaling. Vaak is de seksuele suggestie subtieler. Bijvoorbeeld de manier waarop vrouwelijke topsporters in beeld worden gebracht. Bij het kijken naar het tennistoernooi van Roland Garros kreeg ik bij iedere vrouwenpartij close-upbeelden van de lichamen van de speelsters voorgeschoteld. Vooral rond de korte rokjes. Dat was dertig jaar geleden echt anders. Hoewel het tegenwoordig politiek correct is om je te verzetten tegen seksisme, gebeurt in de media het tegenovergestelde. Er is weinig in de wereld dat de mens zo bezighoudt als seks. In het Volkskrant Magazine staat een wekelijkse rubriek met de veelzeggende titel ‘Lust en liefde’. De strekking is ondanks de oppervlakkige verschillen vrijwel altijd dezelfde: de geïnterviewde laat ons weten welke grote ontdekking op het terrein van de lief-
Bakker - Over seks2.bw
10
01-03-2012
17:38
Pagina 10
ov e r s e k s g e s p ro k e n
de zijn of haar leven volledig heeft veranderd. Ten goede uiteraard, want mislukkingen hoeven niet in de krant. In een terloopse zin lezen we vaak ook nog dat het met de nieuwe liefde ook seksueel ongekend veel beter is, of waanzinnig goed, of iets van vergelijkbare strekking. Opvallend is dat de verhalen steeds geanonimiseerd zijn. Zou de omgeving soms bezwaar kunnen maken tegen de gepresenteerde feiten? Het succes van de rubriek is waarneembaar tot in mijn spreekkamer, met enige regelmaat wordt er door cliënten aan gerefereerd. Zoals door de man wiens vrouw er al jaren een minnaar op na hield, terwijl hij haar eindeloos gesmeekt had de affaire te beëindigen. Op een ochtend kwam hij bij mij langs met een aflevering van ‘Lust en liefde’ waarin een vrouw van dezelfde leeftijd als zijn echtgenote lyrisch verhaalde over de relatie die zij er sinds geruime tijd naast haar huwelijk op na hield. Inclusief geweldige seks natuurlijk. ‘Moet ik hier dan ook maar genoegen mee nemen?’ vroeg mijn cliënt zich hardop af. Hij klonk wanhopig. Het bleek dat zijn overspelige vrouw hem zelf op het artikel had geattendeerd. Even schoot de mogelijkheid door mijn hoofd dat ze ook zelf de hoofdpersoon van het verhaal zou kunnen zijn. Een helder antwoord op zijn vraag geven viel trouwens niet mee. In zo’n complexe situatie gaan persoonlijke opvattingen van een hulpverlener nu eenmaal ook een rol spelen. Durf iemand maar eens een stevig advies te geven, terwijl je zelf misschien ook niet zou weten wat te doen in zijn situatie. De laatste jaren stoor ik me steeds meer aan de weinig doordachte opinies die er over seks te horen zijn. Vaak wordt er iets met grote stelligheid beweerd, maar blijkt na even doorvragen dat een gedegen argumentatie ontbreekt. Voorbeelden te over: ‘Als de seks niet goed is, kun je de relatie maar beter beëindigen.’
Bakker - Over seks2.bw
01-03-2012
17:38
Pagina 11
inleiding
11
‘Op het moment dat een van beide partners stiekem vreemdgaat is de relatie ten dode opgeschreven.’ ‘Het is een natuurlijke behoefte, dat ik minimaal twee keer in de week seks wil.’ ‘Na een paar jaar wordt de seks per definitie minder spannend.’ ‘Je kunt helemaal niet verslaafd raken aan seks.’ Veel van de verwarring die er rond seks en liefde heerst heeft te maken met de culturele opvattingen over deze onderwerpen. Die opvattingen lijken in steeds hoger tempo aan verandering onderhevig. Via de media worden meningen gepresenteerd waarmee we ons vaak geen raad weten. Ze worden door de consument van die media klakkeloos overgenomen of fel bestreden, en alles wat daartussenin zit. Is porno nu meer of minder vrouwonvriendelijk geworden in de afgelopen decennia? Worden verschillen tussen mannen en vrouwen op seksueel terrein groter of juist kleiner? Bovendien is er voor iedere overtuiging wel een onderzoek als ondersteunend bewijs aan te voeren. Want ook in de wetenschap bestaan veel tegenstrijdige opvattingen en de uitkomsten van onderzoek spreken elkaar regelmatig tegen. Veel mensen hebben vragen over de verhouding tussen seks en liefde. Zijn deze twee onlosmakelijk met elkaar verbonden, zoals veel mensen nog altijd denken, of kan het een moeiteloos worden losgekoppeld van het ander? De laatste opvatting lijkt aan populariteit te winnen. Maar of de mensheid daar op termijn mee is gebaat, is maar zeer de vraag. Als deze tendens zich doorzet; want maar al te vaak veranderen we ook weer van mening als het over seks en liefde gaat. In de dertig jaar dat ik mezelf volgens de wet volwassen mag noemen, is er veel veranderd op het terrein van seks. Op grond van mijn professionele scholing en expertise zou ik verstand van sek-
Bakker - Over seks2.bw
01-03-2012
17:38
12
Pagina 12
ov e r s e k s g e s p ro k e n
sualiteit moeten hebben, maar de realiteit is dat ook veel professionals als ik moeite hebben met dit complexe en doorlopend van gedaante veranderende onderwerp. Waar gaat het heen met onze seksualiteit? En waar zou het heen moeten gaan? En hoe moet het nu met de liefde? Want laat ik dat vast verklappen: ik geloof niet in het ontkoppelen van seksualiteit en liefde. Dit boek is een persoonlijke zoektocht naar de antwoorden op vragen die de meeste volwassenen weleens bezighouden: Welk erotisch verzoek van je bedpartner mag je zonder enige terughoudendheid van de hand wijzen, omdat het abnormaal is? Hoe weet je dat eigenlijk, wat wel of niet normaal is als het over seks gaat? Bepaal je dat zelf, of lees je dat in een krant of tijdschrift? Hoe zat het ook alweer met die seksuele geaardheid? Is iedereen in aanleg biseksueel en bepalen opvoeding en omstandigheden je voorkeur? Of word je als relnicht of stoere macho geboren? Het is duidelijk dat ook ons doen en laten op seksueel terrein wordt be誰nvloed door wat we daarover lezen of zien. Soms lijkt er zelfs sprake te zijn van heuse trends, die doen denken aan de mode. Puberjongens willen ineens niet meer naakt met elkaar onder de douche staan na het sporten. Waar komt zoiets vandaan, is het allemaal de schuld van de media? Met het internet dat in vrijwel ieder Nederlands huishouden tot de basisbehoeften wordt gerekend, is ook de drempel om eens naar porno te kijken vrijwel geheel verdwenen. Is dat vooruitgang, of zitten er ook bedenkelijke kanten aan? Zou je nu echt verslaafd kunnen raken aan het kijken naar pornofilmpjes? Uit allerlei onderzoeken blijkt dat de seks vaak minder wordt naarmate een relatie langer duurt. Er wordt ook steeds minder
Bakker - Over seks2.bw
01-03-2012
17:38
Pagina 13
inleiding
13
over seks gesproken. Met vrienden niet, maar ook niet met de eigen partner. Hoe zou dat toch komen? En is het echt onvermijdelijk dat het na verloop van tijd minder spannend wordt tussen de lakens? Iedereen weet dat het combineren van seks en liefde waarschijnlijk het meest bevredigend is. En toch lijken steeds minder mensen te weten hoe ze dat precies moeten doen. Of is het geen vanzelfsprekende combinatie, maar een romantisch ideaalbeeld dat niet realistisch is? Het lijkt erop dat niet enkel mannen, maar ook vrouwen het steeds minder lastig vinden om vreemd te gaan. Als de vaste sekspartner het laat afweten mag je toch best vervanging zoeken? Of zijn er belangrijke argumenten om niet vreemd te gaan? Zijn er voordelen aan de monogame relatie, waarvan we ons niet bewust zijn? Er zijn maar weinig mensen die begrip hebben voor pedofielen. De roep om een hardere aanpak door politie en justitie klinkt steeds luider. Maar helpt het wel om bepaalde vormen van seks te verbieden? En welke zouden dat dan moeten zijn? Steeds vaker doen we een greep in de pillenpot om een lichamelijk ongemak te bestrijden. Is de erectie niet hard genoeg of duurt het te lang, dan is er Viagra. Is dat een lapmiddel of een prima oplossing? In de tijd dat Freud populair was ging het in de psychotherapie veelvuldig over seks. Die tijd ligt achter ons, en seks lijkt nog maar weinig onderwerp van gesprek te zijn bij de psychologische hulpverlener. Heeft het daarmee de plek die het verdient, of mag het daar wel weer wat vaker over seks gaan? Dit soort onderwerpen zal in dit boek aan de orde komen, en ook ongeveer in deze volgorde. Eerst zal het gaan over de actuele stand
Bakker - Over seks2.bw
01-03-2012
17:38
14
Pagina 14
ov e r s e k s g e s p ro k e n
van zaken, over de denkbeelden die momenteel de boventoon voeren als het over seks gaat. Dan komen de problemen aan de orde: wat is pathologisch of abnormaal, en zou behandeld moeten worden of verboden? Vandaar is het een kleine stap naar de behandelaars en hun behandelingen. Maar ook naar de oplossingen die je zelf kunt bedenken om seks en liefde weer tot een prettige combinatie te maken. Mijn theoretische kennis en praktijkervaring lopen als een rode draad door dit boek, maar een persoonlijke visie wil ik de lezer daarbij niet onthouden. Dat daar verschillen van mening uit voort zullen komen is onvermijdelijk, maar naar mijn idee ook noodzakelijk: er zijn veel te weinig goede gesprekken over seks. Laat staan dat er een serieus publiek debat is. En dat is vreemd, omdat de meeste mensen seksualiteit beschouwen als een belangrijk onderdeel van het leven. Seks is voor velen een belangrijke maat voor de kwaliteit van hun leven. Als ik in dit boek schrijf over mensen die ik in mijn hoedanigheid als arts of therapeut heb gezien, dan heb ik hen voor de lezer onherkenbaar gemaakt door details uit hun geschiedenis te wijzigen, zonder overigens de essentie van de casus geweld aan te doen. Zoons van cliënten werden dochters, Zeeland veranderde in Friesland, enzovoort. Praktijkvoorbeelden zul je veel tegenkomen, ze zijn naar mijn overtuiging vaak veelzeggender dan wetenschappelijke cijfers. Ik heb ervoor gekozen om de mensen die om professionele hulp vroegen aan te duiden als cliënten, omdat het hoofdzakelijk over een psychotherapeutische context gaat. Dit neemt niet weg dat de term patiënt in veel gevallen even toepasselijk was geweest, omdat een psychiater een arts is, en die werken per definitie met patiënten. Veel van hetgeen in dit boek te lezen is, houdt verband met, of
Bakker - Over seks2.bw
01-03-2012
17:38
Pagina 15
inleiding
15
is ge誰nspireerd op, het werk van anderen. Ik zal dat zo veel mogelijk aangeven in de teksten. Het is echter niet mijn ambitie om een wetenschappelijk werk te produceren, waarbij iedere bewering wordt voorzien van een literatuurreferentie. Achter in dit boek treft u een beknopte lijst aan met de belangrijkste literatuur die ik heb gebruikt, en titels van boeken waarvan ik denk dat ze de lezers van dit boek wellicht ook zullen interesseren. De directe aanleiding tot het schrijven van dit boek waren de seksverslaafden die ik de afgelopen jaren heb gesproken. Ik zag en hoorde hoe zij, en hun partners en gezinnen, leden onder deze nog onbekende ziekte. Een kwaal die ik nog steeds niet goed begrijp. En ik realiseerde me dat er eigenlijk nog veel meer aspecten van seksualiteit waren die ik niet goed kon plaatsen. Het schrijven van dit boek heeft mij geholpen om mijn eigen denken over seks te ordenen. Ik hoop dat andere mensen die worstelen met vragen over seks er houvast aan zullen hebben. Iedere lezer die door dit boek verder wordt geholpen op de weg naar een liefdevol seksleven is mij dierbaar. Bloemendaal, februari 2012