3 Inhoud Woord vooraf 9 Hoofdstuk 1 – Historiek en evoluties in de thuisverpleging 11 Leerdoelstellingen 12 1 Wat is thuisverpleging? 13 2 Definitie 18 3 Korte historiek 20 4 Evoluties met gevolgen voor de thuisverpleging 27 4.1 Demografische evoluties 27 4.1.1 Vergrijzing van de bevolking 27 4.1.2 Generatie-effect en technische vooruitgang 28 4.1.3 Toename van het aantal chronische zieken en complexe zorg 28 4.2 Economische evoluties 29 4.2.1 Toename daghospitalisaties, vermindering van het aantal verpleegdagen en de verpleegduur in het ziekenhuis 29 4.2.2 Aantal bedden en kostprijs van een opname in een RVT 30 4.2.3 Budgettaire evoluties 31 4.3 Evoluties op het vlak van informatica 32 4.3.1 Digitaal samenwerken met andere zorgverleners 32 4.3.2 Digitaal samenwerken met de patiënt 32 4.4 Patiëntgebonden evoluties 33 4.4.1 Individualisering 33 4.4.2 De rechten van de patiënt 33 4.4.3 Mondige en assertieve patiënten 33 5 Groei van de thuisverpleging 35 5.1 Evolutie van de verstrekkingen binnen de thuisverpleging 35 5.2 Evolutie van de RIZIV-uitgaven binnen de thuisverpleging 36 5.3 Evolutie van het aantal thuisverpleegkundigen in de sector 37 Referenties 37
4 Hoofdstuk 2 – Organisatie van de thuisverpleging in België 39 Leerdoelstellingen 40 1 Staatsstructuur: bevoegdheden in het kader van de gezondheidszorg 41 1.1 Federale staat 41 1.2 Gemeenschappen 41 1.3 Gewesten 43 1.4 Provinciale en lokale besturen 43 2 Financiering van de thuisverpleging 44 2.1 De sociale zekerheid 44 2.2 De ziekteverzekering 45 2.2.1 Historiek 45 2.2.2 De administratieve structuur van het RIZIV 47 2.2.3 Beheersorganen van het RIZIV 47 2.2.4 Budgetten voor de thuisverpleging 52 2.3 Financiering in de dagelijkse praktijk 52 2.3.1 Conventie 52 2.3.2 Derdebetalerssyteem 55 2.3.3 Patiëntenprofiel 56 2.3.4 Zorgcodes en tarieven 58 2.3.5 Remgeld 60 3 Voorwaarden om thuisverpleegkundige te zijn 61 3.1 Werken als zelfstandig thuisverpleegkundige of als thuisverpleegkundige in loondienst 61 3.2 Werken in een dienst voor thuisverpleging 62 Referenties 63 Hoofdstuk 3 – De eigenheid van de thuisverpleging 65 Leerdoelstellingen 66 1 De specifieke rol van de thuisverpleegkundige 67 1.1 Eigenheid van thuis verplegen 68 1.2 Het eigen instrumentarium van de thuisverpleegkundige 69 1.3 Vroegtijdige zorgplanning 72 2 Rol van de thuisverpleegkundige in het ‘traject’ van de patiënt 73 3 Totaalzorg 75 3.1 Afbakening en situering van het begrip ‘totaalzorg’ 76 3.2 Grenzen aan de zorg 77
5 4 Zorgcoördinatie en continuïteit van de zorg 79 4.1 De thuisverpleegkundige als trajectbegeleider en pleitbezorger van de patiënt 79 4.2 Belang van het eerste bezoek 79 4.3 Organisatie van de zorg 80 4.4 Continuïteit van de zorg 80 4.5 Specialistische zorg 81 4.6 Het verpleegdossier 82 4.7 Het beheer en het gebruik van het verpleegdossier 83 Referenties 84 Hoofdstuk 4 – Samenwerking 85 Leerdoelstellingen 86 1 Situering en begrippen 87 2 Nood aan samenwerking 88 3 Netwerkzorg 89 4 Samenwerken met patiënt en mantelzorg 91 4.1 De patiënt: regie in eigen handen 91 4.2 Informele zorg: mantelzorg en vrijwilligers 93 4.3 Zelfhulpgroepen 94 5 Actoren in de eerste lijn 94 5.1 De gezondheidsberoepen, de welzijnsberoepen en -voorzieningen 95 5.2 Partners in de zorg 96 5.2.1 Binnen je eigen team 96 5.2.2 De huisarts 97 5.2.3 De ergotherapeut 98 5.2.4 De kinesitherapeut 99 5.2.5 De diëtist 99 5.2.6 De apotheker 99 5.2.7 De vroedvrouw 100 5.2.8 Andere gezondheidsberoepen 101 5.2.9 De dienst gezinszorg 101 5.2.10 De dienst maatschappelijk werk 102 5.2.11 Het lokale dienstencentrum 102 5.2.12 De zorgcentrale 103 5.2.13 Het personenalarmsysteem 103 5.2.14 Andere voorzieningen en financiële tegemoetkomingen 104 5.3 Woonzorgactoren in de eerste lijn 104 5.3.1 Het woonzorgdecreet 105 5.4 Bijkomende ondersteuning van de eerste lijn 108 5.4.1 Netwerk geestelijke gezondheid 108
6 5.4.2 Mobiele teams 108 5.4.3 Palliatief netwerk en palliatief thuiszorgteam 109 5.4.4 Expertisecentrum dementie 109 5.4.5 Expertisecentrum Val- en fractuurpreventie Vlaanderen 110 5.4.6 Het Vlaams Expertisecentrum Mantelzorg 110 6 Samenwerking in de eerste lijn 110 6.1 Hervorming van de eerste lijn: meer structuur en samenwerking 111 6.1.1 Eerstelijnszorgdecreet 111 6.1.2 Multidisciplinair overleg 113 6.1.3 Regionale ziekenhuisnetwerken 113 6.2 Zorgstrategische planning 113 7 Samenwerking tussen de eerste en de tweede lijn 114 7.1 Ontslagmanagement 114 7.2 Zorgprogramma voor de geriatrische patiënt 115 7.3 Zorgvernieuwing 117 7.4 Klinische paden – zorgpaden 119 Referenties 119 Hoofdstuk 5 – Innovatie en digitalisering 123 Leerdoelstellingen 124 1 Inleiding 125 2 Huidige ICT-toepassingen en toekomstige ontwikkelingen 126 2.1 Elektronisch Verpleegkundig Dossier – EVD 126 2.1.1 De EVD software 126 2.1.2 Informaticapremie 126 2.1.3 Homologatie en gestructureerd gegevens registreren 127 2.2 MyCareNet 127 2.3 eHealth Box 127 2.4 eHealth 127 2.4.1 Vitalink Kluis 128 2.4.2 Hubs 128 2.4.3 Het federale eHealth-platform 129 2.4.4 Mijn Thuisverpleging (mijnTV) 129 3 Toekomstige ICT-ontwikkelingen 130 3.1 UHMEP: Unaddressed Health Message Platform 130 3.2 Telehealth, mHealth, telecoaching … 130 3.3 BelRAI-projecten 131 3.4 Digitale competenties van de verpleegkundige 132
7 Hoofdstuk 6 – (Toekomstgerichte) competenties van de thuisverpleegkundige 133 Leerdoelstellingen 134 1 Inleiding 135 2 Kennis 136 3 Kunde 137 4 Attitude 139 5 Evoluties in het beroep van de thuisverpleegkundige 140 Referenties 141 Nuttige links 141 Hoofdstuk 7 – Evidence-based nursing in de thuisverpleging (EBN) 143 Leerdoelstellingen 144 1 Inleiding 145 2 EBN in de praktijk: mogelijkheden en knelpunten 149 Referenties 152 Nuttige links 152 Hoofdstuk 8 – Praktijkvoorbeelden 153 Leerdoelstellingen 154 1 Diabeteszorg 155 1.1 Probleemstelling 155 1.2 Zorgsystemen voor personen met diabetes 156 1.2.1 Diabetesconventie 156 1.2.2 Zorgmodel ‘opvolging van een patiënt met diabetes type 2’ (voortraject) 157 1.2.3 Zorgtrajecten 158 1.3 Diabeteseducaties in de eerste lijn 160 1.3.1 Educatie tot inzicht 160 1.3.2 Educatie tot zelfzorg 161 1.4 Praktijkvoorbeeld: de diabeteseducator in de thuiszorg 162
8 2 Palliatieve zorg 164 2.1 Probleemstelling 164 2.2 Het palliatief zorglandschap in de thuiszorg 164 2.3 Zorg voor een palliatieve patiënt 165 2.4 Praktijkvoorbeeld: de referentieverpleegkundige palliatieve zorg 166 3 Vrijheidsbeperkende maatregelen in de thuiszorg 167 3.1 Een uitdaging … ? 167 3.2 Definiëring 167 3.3 Is er een probleem? 168 3.4 Gevolgen van het gebruik van vrijheidsbeperkende maatregelen 169 3.5 Praktijkrichtlijn ‘Streven naar een fixatiearme thuiszorg’ 169 3.6 Ontwikkeling en evaluatie van een multicomponent-programma voor de implementatie van de praktijkrichtlijn ‘Streven naar een fixatiearme thuiszorg’ 170 Referenties 171 Nuttige links 172 Bijlage – Dagelijkse praktijk van de thuisverpleegkundige 173 1 Inleiding 174 2 Op ronde 174 Auteurs 183