Het magazine van
de MOESTUINIER Benodigdheden
& wat te doen met
ziektes
Maandelijkse
zaaitips Smakelijke recepten • Tuinieren op 1 m² • Je eigen kruidentuin • Organisatietips • en meer....
Zaaikalender en handige tips binnenin! 1|Pagina
Inhoud Inleiding ......................................................................................................................................... 4 Benodigdheden ............................................................................................................................ 5 Starten............................................................................................................................................ 6 De moestuin in 3 Stappen ............................................................................................................ 6 M²oestuin ....................................................................................................................................... 7 Kies je groente .............................................................................................................................. 8 De verschillende soorten groenten ............................................................................................. 9 De seizoensgebonden moestuin ............................................................................................... 10 Januari ......................................................................................................................................... 11 Volle grond.................................................................................................................................. 13 Serre- koude bak ........................................................................................................................ 15 Rabarber forceren ...................................................................................................................... 16 Huiskamer .................................................................................................................................... 16 Fruit............................................................................................................................................... 17 Februari........................................................................................................................................ 18 Zeker niet vergeten te doen in februari .................................................................................... 19 Koude bak -glas en volle grond ................................................................................................ 20 Warm glas - binnen .................................................................................................................... 22 Maart ........................................................................................................................................... 23 Volle grond / koud glas .............................................................................................................. 24 Binnen / warm glas ..................................................................................................................... 26 Nog extra informatie .................................................................................................................. 27 April.............................................................................................................................................. 28 Volle grond zaaien ..................................................................................................................... 29 Planten in volle grond ................................................................................................................ 31 Koud glas..................................................................................................................................... 31 Mei ............................................................................................................................................... 32 Algemene tips voor de maand mei ......................................................................................... 33 Takenlijstje.................................................................................................................................... 35 Juni............................................................................................................................................... 37 Algemene tips voor juni ............................................................................................................. 38 Zaaien .......................................................................................................................................... 39 Planten ........................................................................................................................................ 39
Juli & augustus ............................................................................................................................ 40 Algemene informatie over Juli en Augustus............................................................................. 41 September & Oktober ................................................................................................................ 42 Algemene informatie ................................................................................................................. 43 Nog enkele algemene tips ........................................................................................................ 43 November en december ........................................................................................................... 44 Beschermen en opruimen ......................................................................................................... 45 Smakelijke recepten .................................................................................................................. 46 Spinazietoast met kip en mozarella .......................................................................................... 46 Nawoord...................................................................................................................................... 47 Bronvermelding .......................................................................................................................... 48
Inleiding
Met "Het jaarboek van de moestuinier" heb je alle informatie op 1 plaats. Gedaan met al dat zoeken naar het juiste boekje voor de juist maand. In dit magazine vind je alle informatie die je nodig heb om te starten en om verder te kunnen per maand, het hele jaar door.
Er zijn zoveel verscheidene websites en boeken te vinden over de moestuin, maar ĂŠĂŠn boek waar alles in staat hebben we tot nu nog niet gevonden. Wel,daar komt nu verandering in!
We hopen dat je net zoveel geniet van dit magazine , als wij wanneer we het gemaakt hebben...
4
Benodigdheden Als je wil gaan moestuinieren, heb je natuurlijk bepaalde benodigdheden nodig vooraleer je kan beginnen. Hieronder vind je een gedetailleerde lijst van alle basisproducten die je nodig zal hebben.
1) Bemesting 2) Hoezen en folie 3) Bindband en draad 4) Turfpotjes 5) Etiketten en stiften 6) Eigen kas in uw tuin 7) Gereedschap a. Spade b. Schoffel c. Hark (en een handhark) d. Tuinslang e. Gieter f.
Laarzen
g. Handschoenen h. Snoeischaar i.
Plantjes en of zaadjes
5
Starten Nu je alles hebt kan je eindelijk aan de slag gaan. We hebben voor jou een makkelijk stappenplan uitgewerkt, zodat je moestuin er staat voor je het weet.
De moestuin in 3 Stappen 1) Plan je moestuin
Een
moestuin is meer
dan wat zaadjes in de grond stoppen, water geven en een jaar later je groente plukken. Wil jij een bloeiende groentetuin, dan moet je eerst plannen maken. Voor het succes van je groentetuin is het erg belangrijk om een geschikte plek uit te kiezen. Wellicht heb je een goede plek in je eigen tuin. Anders kun je ook een stukje grond huren bij de plaatselijke volkstuinvereniging.
Carol Klein schrijft in haar boek ‘Groente uit eigen tuin’ dat een stuk grond naast een schutting of muur zeer geschikt is. Klein: '[...] Een schutting of muur is een prima ondersteuning voor klimgroenten.' Volgens Klein moet je wel rekening mee houden dat de grond in de schaduw van een muur of schutting erg droog kan zijn: 'kies hier dan ook voor bedden die minstens zestig centimeter breed zijn en
bemest ze veelvuldig zodat ze het water goed vasthouden.' Een moestuin moet ook op een plek komen waar je tenminste dagelijks zes uur zon hebt. Bekijk de plek die je in gedachten heb na een forse regenbui. Staan er plassen? Dan is de afwatering niet goed en de grond niet geschikt.
ongeveer dertig centimeter uit elkaar. Nadat je de grond om hebt gespit, zijn ook de achtergebleven diepe wortels van het onkruid zichtbaar. Verwijder deze ook. Met compost, mest en kalk verrijk je de grond.
2) Bewerk de grond
Door
Begin
met
de
voorbereidingen voor je moestuin in de herfst of winter (niet als het vriest), zodat de grond in de lente gereed is om in gebruik te nemen. Verwijder eerst al het oppervlakkige onkruid en gras (Meer tips over onkruid verder in dit magazine). Spit vervolgens de grond diep om. Dit doe je efficiënt door de grond in stroken te verdelen, ongeveer de breedte van het blad van je spade uit elkaar. De stroken geef je aan door je spade kort even in de grond te steken. Zet vervolgens haak daarop sneden met je schop,
3) Verdeel de moestuin in vlakken telkens
op
dezelfde plek één soort groente te telen, verarm je niet alleen de grond maar vergroot te ook de kans op ziektes. Een eenvoudig wisselschema bestaat uit 4 vakken: wortelgroenten, bladgroenten, koolsoorten en vruchten. Als je deze groente elk jaar een vak opschuift, houdt je de grond in optimale conditie. Het is handig om een middenpad en zijpaden te maken tussen de groentevakken, zodat je gemakkelijk kunt zaaien en oogsten en de groente kunt verzorgen.
6
M²oestuin
Het is mogelijk om een moestuin aan te leggen
Je eigen m² moestuin in 5 stappen!
op 1m². Veel mensen met weinig tijd of die maar een beperkt aantal groeten willen telen kiezen hiervoor. Allemaal goed en wel maar hoe begin je hieraan? De vierkantemeter moestuin is een bak van 1 m², onderverdeeld d in verschillende percelen. In elk vak kan u een ander gewas telen. Dit systeem is ecologisch, economisch en efficiënt: minder verspilling van zaden en water, makkelijk te onderhouden, … Indien je geen knutselaar bent of geen zin en tijd hebt om een eigen n m² moestuin te maken, kan je deze ook altijd aankopen in je plaatselijke tuinierwinkel of groothandel.
1Verzamel
4 (houten) planken
van 30 cm breed en net iets langer dan 1 m, zo houdt u een binnenmaat van 1 m over. Opgelet, het hout mag niet behandeld, geverfd of gebeitst zijn. Palettenhout is ideaal en vaak gratis te verkrijgen.
2
Bevestig de planken met 3
lange schroeven op elke hoek (boor op voorhand eventueel gaatjes om te voorkomen dat het hout splijt). Gebruik hoekijzers in gegalvaniseerd (dus roestvrij) staal om mooie rechte hoeken te maken.
3
Plaats de bak op de grond in
de tuin, of op uw terras. Leg in dat geval een zeil in geotextiel onderin de bak om te voorkomen dat de aarde langs onder wegspoelt (door de regen of het sproeien).
4
Maak een kruis van 1 m lang
(houten/plastic bamboestokken, dunne touw…) en maak vast midden.
5
latjes, buizen, in het
Bevestig dit raster aan de
randen van de bak, zodat u 4 percelen heeft.
7
Kies je groente
Nu je moestuin klaarstaat, moet je deze nog altijd bezetten. Hoe, waar en wanneer je wat het beste plant zal za je allemaal ontdekken in dit magazine. Je e kunt ervoor kiezen om je tuin vol te zetten met aardappels, uien en andijvie. Leuker is het om eerst een lijstje te maken van welke groente jij en je familie lekker vinden. Heb je een kleine moestuin, dan kan je misschien beter voor de wat duurdere, bijzondere groente als aubergine kiezen. Aardappels en uien zijn ook goedkoop te verkrijgen in de supermarkt. In tuincentra kun je sommige groente, zoals een tomaat of aardappel, als een plantje kopen. Zo ben je eerder gegarandeerd van groente dan wanneer je moet wachten tot een zaadje een plant is geworden. Maar er is natuurlijk nikss mis met het gebruik van zaad.
Sommige zaadjes, bijvoorbeeld die van de courgette, moet je eerst voorkiemen voordat je ze in de grond stopt. Andere moett je direct in de grond zaaien.
Op de verpakking van het plantje of de zaadjes staat precies hoe en wanneer je de plant moet poten. Maar om het voor jou gemakkelijk te maken hebben wij maandelijks een fiche gemaakt van welke groenten je kan zaaien, planten, oogsten of zaaien in die maand. Zodat je een duidelijk overzicht hebt en je je enkel hoeft te focussen op het planten zelf
8
De verschillende soorten groenten Als moestuinier is het belangrijk om te weten dat er verschillende soorten groenten zijn, die bepaalde vereisten hebben. Hieronder Hier zie je een mooi schema van de verschillende soorten groenten.
9
De seizoensgebonden moestuin
Moestuinieren
gebeurd het hele jaar door en dus hebben wij een makkelijk
overzicht gemaakt per maand. Welke groenten moet je zaaien? Welke mag je al oogsten? Welke kan je planten? Welke hebben speciale aandacht nodig? Kan ik in de winter binnen al beginnen zaaien? Dit is een door ons gemaakte selectie van de meest voorkomende groenten en vruchten in de moestuin. Wil je echter je eigen moestuinkalender samenstellen volgens de groenten die alleen jij wil kweken? Hiervoor bestaat een handige site, waar je de groenten kan aanvinken die jij enkel wil kweken. Het genereert zo jouw persoonlijke kalender.i Je vindt het allemaal in het jaarboek voor de moestuinier!
10
Januari
Waarschijnlijk ligt er nu sneeuw buiten en denk je dat je nog lang niet kan beginnen met het zaaien voor je moestuin. Niets is minder waar, want je kan reeds starten met je
kiemvruchten binnenshuis te zaaien. Vorstvrij weer is tevens ideaal voor het planten van fruitbomen. fruitbom Uiteraard mag u niet planten als de ondergrond nog bevroren is.
De werktabel Zaaien Vroege wintergroenten zoals: veldsla, radijsjes, kervel en spinazie (binnenshuis of in de serre)
Planten
Bij vorstvrij weer: fruitbomen, look en sjalot
Oogsten
Wintergroenten zoals: Pastinaak, spruiten, knolrapen, schorseneren, winterprei,...
Andere..
Als het weer het toelaat, kan u uw moestuin reeds omspitten. Het mag niet vriezen en niet te nat zijn. Blijf onkruid wieden tijdens vorstvrij weer. Ook fruitbomen itbomen snoeien kan u doen als het niet vriest. Zaaibakjes en potten ontsmetten door ze in een emmer met chloorwater te dompelen
11
Kletsnatte grond is helemaal niet ideaal om aan de slag te gaan. Wees er dus van bewust hoe je moestuin erbij ligt. De laatste gewassen zoals spruiten, prei, schorseneren staan nog in de moestuin als er al opnieuw aan het nieuwe seizoen kan worden gedacht. Vroeg tuinieren is echter slechts weggelegd voor diegenen die over een serre of koude bak beschikken of mensen die tuinieren op een lichte zandgrond die snel opwarmt. Temper uw enthousiasme en hou er rekening mee dat zaaien weinig zin heeft als de grondtemperatuur lager is dan 5°C. In januari eindigen de zes donkere weken, maar die worden gevolgd door wat normaal de koudste week van het jaar kan zijn met de ‘vriesheiligen’1. Als u nog geen teeltplan Bestel ook tijdig uw zaden.
hebt
opgesteld,
wordt
het
nu
tijd.
Een teeltplan van de grotere moestuin 1
Sint Paulus (15/1)- Sint Antonius-met-zijn-varken (17/1) en Sint Sebastiaan (20/1).
12
Volle grond
In
volle grond kan op
goed voorbereide percelen eventueel, kervel, radijzen, veldsla en spinazie (breedblad) worden gezaaid. Doe dit bij voorkeur op percelen die voorbereid zijn en die overdekt zijn met een tunnel van plastic folie, of waarop zwarte plasticfolie werd gelegd, zodat het perceel kan opwarmen. Belangrijk is dat de percelen waarop men zaait goed doorlatend zijn en op een beschutte plek liggen. Grond die het koude water vasthoudt is nefast voor het kiemen van zaden. Wie niet over een lichte zandgrond beschikt wacht beter.
Het spitwerk verder zetten. Vooral zwaardere (kleigrond) grond wordt omgespit en goed verteerde compost onderwerken om de structuur van de grond te verbeteren. Beschikt u niet over verse stalmest dan kan er gedroogde koemest worden ondergewerkt. Gedroogde koemest is een organisch bodemverbeterend middel dat zorgt voor een betere structuur en een hoger vochthoudend vermogen van de bodem. Het is gebruiksvriendelijker dan verse mest.
Het is gedroogd en gesteriliseerd en dus vrij van ziektekiemen en insecten. Bewerk geen te natte, besneeuwde of bevroren grond. Als het niet vriest kunnen fruitbomen worden gesnoeid. Herfstframbozen kunnen tot tegen de grond worden afgeknipt. Bij zomerframbozen snoeit u alleen de takken van vorig jaar weg. Die zijn duidelijk te herkennen aan de donkere kleur. Druivelaar en kiwi snoeien. Niet meer uitstellen.
2Tegen
het einde van de maand kunnen ook wortelen worden gezaaid. Gebruik uiteraard een aangepast ras. Rondo is een ras van kogelronde wortels die mooi van vorm zijn en lekker van smaak. Amsterdam is ook een vroege soort en is de zoetste wortel. Look en sjalot kunnen worden geplant als de grond niet bevroren is. 2
Zelf kropsla kweken van zaadje tot plant.
13
Om te voorkomen dat stammen van fruitbomen vorstschade oplopen kan je ze witten. Door dat witten worden de zonnestralen weerkaatst waardoor de schors minder sterk opwarmt. Hierdoor verhinder je ook dat bij sommige soorten de sapstroom te snel op gang komt. Fruitbomen die snel uitlopen en botten vormen kunnen tijdens vorstperiodes schade oplopen. Witten doe je niet met verf maar met een mengsel van witkalk. Fruitbomen worden best nu behandeld tegen insecten en schimmels. Behandel de vruchtbomen eventueel met een product op basis van minerale oliĂŤn tegen eieren van rode spin en luizen. Behandel de bomen op een droge
vorstvrije dag. Vervang de lijmbanden. Voorzie ook al rijshout. Hiervoor gebruik je het best snoeihout van els, populier, wilg, eik en es. Hout van de hazelaar kun je gebruiken als bonenstaken. Indien mogelijk gebruik je zoveel mogelijk vers rijshout. Op het oude kunnen schimmels overwinteren. Nu is het de beste tijd om hazelnoten te snoeien, tenminste als het niet vriest. Knip lange takken in tot de helft van de groei van vorig jaar. Verwijder ook enkele grote takken. Bedoeling is dat alle takken om de vier Ă vijf jaar bijna tot tegen de grond worden weggeknipt. Gebruik de gesnoeide takken als steunhout voor erwten en voor vaste planten in de siertuin
Als je een windscherm wil aanplanten in de moestuin kan je hiervoor aardperen gebruiken. De hoge stammen hebben wel steun nodig. Rond fruitbomen haal je best eind januari de beschermende mulchlaag weg. U kan nog vruchtbomen planten. Koop bij een gespecialiseerde kweker die deskundig advies kan geven. Zaaibakjes en potten ontsmetten door ze in een emmer met chloorwater te dompelen
14
Serre- koude bak
In
hobbyserres worden
regelmatig dezelfde groenten geteeld. Dat gebrek aan vruchtafwisseling geeft aanleiding tot een zwakke groei. Dit verschijnsel heet "bodemmoeheid". Om het te voorkomen is het aangeraden elk voorjaar, een flinke hoeveelheid compost of humusrijke grond onder te werken. Omdat het in een hobbyserre nooit regent, is er geen natuurlijke doorspoeling. Daardoor verzout vroeg of laat de bodem, zeker wanneer je chemische meststoffen gebruikt. Dit verschijnsel kan men herkennen aan een wit laagje op de bodem: de gewassen blijven gedrongen en groeien slecht. Om dat probleem op te lossen, moet je de serrebodem doorspoelen met minstens 100 L water per m2 in een zo kort mogelijke tijd. Spinazie zaaien. Kies uiteraard voor vroege rassen zoals bvb Viroflay (Somers). Omdat de groeiomstandigheden in deze maand meestal wat minder zijn kan u best de zaden een nacht in water laten weken en
vervolgens in een warme kamer op een schaaltje laten voorkiemen. Daarna kan u het zaad breedwerpig uitzaaien of in geultjes zaaien die 2à 3 cm diep zijn. Bij spinazie is het belangrijk om te zorgen dat de luchttemperatuur niet onder 7°C zakt. Bij extra koude nachten kan het noodzakelijk zijn om in de onverwarmde serre extra isolatie aan te brengen of noppenfolie boven de percelen aan te brengen. Nu zaaien betekent oogsten in maart/april. Zomerwortelen zaaien. De opkweek hiervan duurt vrij lang dus hou hiermee rekening. Zaai op rijen zodat je straks tussen de rijen andere gewassen kan voorzien. Wie tuinbonen (labbonen) voor een vroege oogst wil zaaien, doet dit onder een plastic tunnel of onder glas. Het best plaats je de tunnel reeds op voorhand boven het perceel, zodat de grond al kan opwarmen. U kan het kiemen versnellen door het zaad een nacht voor te weken in niet te koud water en daarna tussen een natte doek in een verwarmde
ruimte te laten kiemen. Na een vijftal dagen als de kiemwortel te voorschijn komt kunt u het zaad onder de tunnel of in de koude bak uitzaaien en bedekken met een viertal cm grond. Als de plantjes boven komen moet u goed luchten en afharden, zorg dat de plantjes niet te spichtig opgroeien. Opgelet: dit geldt niet voor prinsessen-, snij- en dopbonen. Deze kunnen pas na half mei worden uitgeplant.
Ook
peulen/erwten
kunnen op deze manier worden opgekweekt. Eveneens op een beschutte plek waar de grond niet te nat is of onder glas. Indien we ook dit jaar een eerder zachte winter hebben dan zal u misschien in mei erwten uit eigen tuin kunnen plukken. Erwten hebben namelijk niet echt hoge temperaturen nodig om te kiemen. In maart kunnen ze worden uitgeplant. Planten kan ook in potjes. Het zaad voorweken en 4 à 5 zaadjes in potjes planten.
15
Rabarber forceren Voor het forceren van rabarber neem je tweejarige pollen en waarvan nog niet is geoogst. Als het blad is afgestorven gaat de plant in rust. Om de rust te verbreken kan je de planten naar een verwarmde plaats halen waar de temperatuur eratuur tussen 14 en 16°C ligt. De planten moeten in een donkere ruimte worden gezet, door de hogere temperatuur komt de plant uit rust en gaat groeien. De plant groeit en zoekt naar licht maar vindt dit niet en produceert geen chlorofyl. Door gebrek aan licht worden de stengels lichtrood. Deze stengels worden als primeurgroente verkocht en hebben een veel fijner aroma en zijn zoeter zoe van smaak. Er bestaan ook speciale potten die over de plant worden geplaatst.
Huiskamer
In
de huiskamer ( op de vensterbank van de keuken bijvoorbeeld) kunnen al
kiemgroenten gekweekt worden. Tuinkers zaaien. Kropsla voorzaaien in bakjes bij een temperatuur van 15 tot 18°C. Na opkomst de jonge plantjes verspenen in een groter bakje of in potjes. Je kan ook rechtstreeks in potjes zaaien: vul kleine potjes met potgrond die het best in een verwarmde ruimte heeft gestaan, maak met een stokje of potlood in het midden een putje en leg daarin 2 à 3 zaadjes. Druk het kuiltje dicht en dek het af met zand. Als de plantjes opkomen zet je ze op een lichte koele plaats. Zet ze niet te warm of ze worden te spichtig. Goede rassen zijn: Meikoningin, Wonder der 4 jaargetijden of Appia (Somers) Bij de krulsla zijn Lollo Bionda en Lollo Rossa populair. Voor de teelt van lente-uitjes kan je nu met de opkweek beginnen. Neem bakjes die zo’n 10cm diep zijn en vul deze met zaai en stekgrond. Verspreid hierover de zaadjes en zet het bakje op een warme plek in de keuken. Na zo’n 10 dagen zullen de zaadjes ontkiemt zijn en boven de grond komen. Zet het bakje dan op een lichte plaats bij een temperatuur van 12- 15°C Verder kun je volgende gewassen op een warme plek voorzaaien: koolrabi, venkel, prei, groene soepselder. Tegen het einde van de maand kan je ook al beginnen uitkijken naar pootaardappelen om voor te kiemen.
16
Fruit
Ben
je van plan om bessenstruiken te planten? Informeer je omtrent de diverse
variĂŤteiten en soorten. Plant niet in periodes met vorst. Bereid het plantgat goed voor en verrijk de bodem eventueel met compost of humusrijke grond. Je kan winterstekken nemen. Opletten voor wildschade of schade door vogels. Controleer het bindmateriaal.
17
Februari
In
februari kan het nog alle
kanten uit. Het is zo'n maand die het lentegevoel kan opwekken, maar het blijft een wintermaand waarin de koude (soms) nog flink van zich kan afbijten. Het is in deze periode vooral belangrijk om de temperatuur in de gaten te houden en niet te vroeg te starten.
De werktabel Zaaien (binnenshuis in de serre)
Radijs, veldsla, vroege wortelen, spitskool, sla(voorzaaien), tomaten of
Planten
Uien
Oogsten
Winterharde wortelgroenten en koolgewassen
Andere..
Zaad voorraad kopen Appels, peer en klein fruit snoeien Zaaibedden voorbereiden(bodemverbeteraar voorbereiden(bodemverbeteraar bedden verwarmen,...) verwarmen,... Aardappelen kopen en voorkiemen
aanbrengen aanbrengen,
18
Zeker niet vergeten te doen in februari • U kan nu de laatste winterharde wortelgroenten en koolgewassen oogsten. • Koolgewassen zoals boerenkool en spruitkool, schieten na een zachte winter spoedig door. Oogst daarom nu en ruim de stronken op. • Als dat nog niet is kunnen gebeuren moeten de zaaibedden worden voorbereid. Meststoffen, compost of bodemverbeteraars verbeteraars (gedroogde koemest) inwerken . Onkruidvrij houden. • Bedden edden waar je straks wilt op zaaien kun je best opwarmen door er een plastic tunnel over te plaatsen.
Mislukkingen bij vroeg zaaien zijn vooral te wijten aan zaaien op koude grond. •
Op zware grond rond kan er gespit worden. Vooral ooral zwaardere grond (kleigrond) wordt omgespit en goed verteerde compost onderwerken om de structuur van de grond te verbeteren.
•
Als het niet vriest kunnen fruitbomen worden gesnoeid. Fruitbomen kun je ook nog een behandeling geven tegen insecten en schimmels. Behandel de vruchtbomen eventueel met een product op basis van minerale oliën tegen eieren van rode spin en luizen. tegen schimmels en ziektes kan u spuiten met Bordeauxs pap.
•
Behandel de bomen op een droge vorstvrije dag. dag. Heeft u de behandeling reeds in januari uitgevoerd dan kan het geen kwaad deze te herhalen.
•
Vervang de lijmbanden.
•
U kan nog steeds fruitbomen aanplanten. Haal de beschermende mulchlaag rond fruitbomen weg.
•
Snoei frambozen die in het najaar dragen. Snoei de takken weg tot tegen de grond. Bij zomerframbozen snoeit u alleen de takken van vorig jaar weg. Die zijn duidelijk te herkennen aan de donkere kleur. Niet snoeien tijdens vorstperiodes.
•
Eventueel de pH-waarde waarde van de grond controleren om te weten waar er e moet gekalkt worden.
•
Geen kalk strooien op de percelen waar aardappelen komen te staan. Koolsoorten houden wel van kalk.
•
Maak eventueel verhoogde bedden om vroeger te kunnen starten
•
Controleer de ingekuilde groenten. 19
•
Vroege aardbeirassen kan je vervroegen door er een plastic tunnel over te plaatsen.
•
Voorzie ook al rijshout. Hiervoor gebruik je het best snoeihout van els, populier, wilg, eik en es. Indien mogelijk gebruik je zoveel mogelijk vers rijshout. Op het oude kunnen schimmels overwinteren
Koude bak -glas en volle grond Sla
Wie zelf niet wil zaaien heeft de mogelijkheid om slaplantjes aan te schaffen. De keuze in soorten is niet zo uitgebreid als bij de zaaizaden, maar ze maken je het leven wel heel erg gemakkelijk. Je kan ze in een koude bak uitplanten of in een bloembak die je op een lichte, beschutte plaats zet. Zet ze niet te warm want dan gaan ze snel opschieten.
Wortelen
Bij wortelen gebruik je het best een vroege ‘ronde’ soort zoals: ’Parijse Markt'of 'Rondo'. Deze zijn zeer geschikt om voor te zaaien, omdat ze geen lange pinwortel vormen. U kan in februari reeds in de koude bak zaaien of zodra de weersomstandigheden het toelaten kan u in volle grond zaaien. Zaai vrij dik, ondiep in rijen met een tussenafstand van 15 à 20cm. U kan de zaaibedden afdekken met plasticfolie om het zaad sneller te doen kiemen. Na opkomst uitdunnen. Het voordeel bij vroege teelt is dat de wortelvlieg in deze periode nog niet actief is.
Ajuin
Sommige rassen kunnen uit zaad gekweekt worden. Begin hier vooral op tijd mee: binnen of onder glas zaaien in trays. Uitplanten ofwel op 10 of op 15 cm in de lijn, naargelang de dikte van de bol die je wil bekomen. Natuurlijk kan je ook plantuitjes aanschaffen. Deze zijn iets duurder, vooral wanneer ze een behandeling kregen tegen het ‘doorschieten’. Plant je ze te vroeg in koude natte grond dan schieten ze zeker door en kunnen ze enkel worden gebruikt als snijgroente in salades. Plant in rijen met een tussenafstand van 25cm en zet de plantuien 10cm uit elkaar. Plant zodat enkel het puntje van de plantui zichtbaar blijft. Bescherm het plantgoed eventueel met gaas om te voorkomen dat vogels de knollen opgraven.
20
Sjalotten en knoflook
Ook look en sjalotten kunnen buiten in volle grond worden geplant.
TIP: tussen de uien, sjalotten, knoflook kan je nu reeds veldsla zaaien
en
winterpostelein.
Veldsla
is
rijk
aan
ijzer
Erwten In volle grond, op een beschutte plek waar de grond niet te nat is of onder glas kan in februari gestart worden met de opkweek van erwten. Indien we ook dit jaar een eerder zachte winter hebben dan zal u misschien in mei erwten uit eigen tuin kunnen plukken. Wie op zware of natte grond tuiniert kan best starten met voorzaaien onder koud glas. Er kan dan begin maart worden uitgeplant. Erwten hebben namelijk niet echt hoge temperaturen nodig om te kiemen. Je kan planten in potjes of in trays in de koude bak. Om het zaaiproces wat te versnellen laat je de zaden 24 uur weken in wat lauw water. Daarna worden ze direct gezaaid in potjes of modules, meestal twee bij elkaar. Later wordt dan de zwakste weggenomen. Na een drietal weken kan je dan uitplanten onder folie, met wat rijshout in de lijn om de lage erwtjes toch wat steun te geven. Spinazie
Spinazie pinazie is een prima voorjaarsgroente die bestand is tegen koude. Zaai in geulen van ongeveer 2 à 3cm diepte en dun later uit. Je kan ook breedwerpig uitzaaien. Kies uiteraard voor aangepaste rassen. Bij spinazie is het belangrijk om te zorgen voor een luchttemperatuur die niet onder 7°C zakt.
Radijs Radijs adijs kan vrij goed tegen kou en heeft een korte groeitijd. Radijs behoort tot de koolsoorten (kruisbloemigen). Er zijn diverse soorten, halflange, ronde, rode, en rode met witte punt. Zaai uit de volle hand ter plaatse op een diepte van 1.5 à 3cm en bedek met lichte grond. Of op rijen met 10cm tussenruimte. Goed aandrukken opdat het zaad in contact met de grond zou blijven. Radijs vraagt licht en regelmatig besproeien. Radijs is heel geschikt als voorteelt en tussenteelt. Zaai steeds in kleine hoeveelheden voor een gespreide oogst. Eventueel de zaden laten voorkiemen.
21
Warm glas - binnen Broccoli
Voor de vroege teelt van broccoli kan je reeds in de eerste helft van februari met de opkweek beginnen. Het zaad wordt rechtstreeks in 5cm potjes gezaaid. Twee zaden per pot voorzien en na de opkomst het beste plantje overhouden. Een andere methode is zaaien in een bakje/kistje met zaai- en stekgrond en na de opkomst verspenen in kleine potjes. Hou tijdens het kiemen een temperatuur aan van 18-20°C. Na de opkomst en na het verspenen brengt u de potjes in een ruimte waar de temperatuur zo'n 12 à 15°C bedraagt. Kies aangepaste rassen.
Selder
Om doorschieten bij selder te voorkomen kan je starten met opkweken vanaf eind januari begin februari. Meng het fijne zaad met vochtig zand en strooi dit mengsel uit in een bakje met vochtige zaai- en stekgrond. Zorg voor een temperatuur tussen 18 en 20°C. Zaai niet in te koude en te natte grond. Na het zaaien drukt u de grond lichtjes aan en dekt dit af met plasticfolie. Zorg ervoor dat de grond niet kan uitdrogen. Na opkomst verspenen in kleine potjes. Te diep verspeende plantjes groeien niet. Selderplantjes groeien in het begin erg langzaam. Hou een constante temperatuur aan van 18-20°C. Voor u gaat uitplanten mag de temperatuur dalen tot 15°C.
Aubergine
Bij Aubergines is het belangrijk om tijdig te beginnen. Het zaad kiemt traag en de plantjes groeien traag. Je moet bij het opkweken zorgen voor een optimale groeitemperatuur van zo'n 25°C bij hoge luchtvochtigheid. Laat het zaad 12 uur weken voor het zaaien. Druk de zaadjes in met potgrond gevulde trays of potjes. Maak gebruik van een kweekkastje. Laat de temperatuur niet onder 20°C zakken. Aubergines zijn net als paprika's warmteminnend en worden best in een serre/kas opgekweekt. Uitplanten op een afstand van 50 x 70 cm.
22
Maart
Vanaf maart wordt het in ieder geval langer licht, en licht is één van de ingrediënten die nodig zijn om zaden te doen ontkiemen en planten te laten groeien. Wat ook nodig is, is warmte. De bodem zal nu stilaan opwarmen en dat betekent dat men diverse teelten al buiten ter plaatse kan zaaien. Het moestuinseizoen start nu ook volop voor mensen die niet beschikken over een serre of koude bak.
De werktabel Zaaien (binnenshuis of in Spinazie, radijs, wortels, doperwten (voorzaaien), rode bieten, de serre) herfst prei, prei kruiden Planten
Sla (in de bak), spitskool, rabarber ( + scheuren en planten), bloemkool, broccoli, prei, sla ( + beschermen tegen vorst), andijvie, kruiden
Oogsten
Laatste winterharde wortelgroenten, koolgewassen en prei + ruim de stronken op
Andere..
• • • • • • • • • • •
•
Frambozen aanbinden Vroege aardappels poten Sla beschermen tegen vorst Aardbeien slechte blad verwijderen en bemesten Fruit en klein fruit bemesten Voor de winter ingezaaide groenbemester onderspitten Percelen voorverwarmen door afdekking met zwarte folie Beschermende mulchlagen weghalen Percelen onkruidvrij houden door schoffelen of zaaien van een groenbemester + voorbereiden voor latere teelt Stro/ zwarte folie leggen tussen de aardbei Mooi is het misschien niet maar het is wel efficiënt: als je zaait, dek dan de perkjes af met krantenpapier dat je op de hoeken met enkele stenen vastlegt. Op die manier blijft de grond vochtig en spoelen de zaadjes niet weg als het hard regent of als je de grond besproeit Tunnels en koud glas regelmatig laten luchten l 23
Volle grond / koud glas Spinazie Spinazie is een prima voorjaarsgroente die bestand is tegen koude. Je kan in maart zowel in volle grond zaaien als onder glas of een plastic tunnel. In volle grond is het aan te raden om vliesdoek bij de hand te houden om het perceel af te dekken bij koude. Zaai in geulen van ongeveer 2 Ă 3cm diepte en dun later uit. Je Kies
kan uiteraard
ook breedwerpig uitzaaien. voor aangepaste rassen (scherpzadige).
Radijs Radijs kan vrij goed tegen kou en heeft een korte groeitijd. Radijs behoort tot de koolsoorten (kruisbloemigen). Er zijn diverse soorten, halflange, ronde, rode, en rode met witte punt. Zaai uit de volle hand ter plaatse op een diepte van 1.5 Ă 3cm en bedek met lichte grond. Of op rijen met 10cm tussenruimte. Goed aandrukken opdat het zaad in contact met de grond zou blijven. Radijs vraagt licht en regelmatige besproeiing. Radijs is heel geschikt als voorteelt Zaai steeds in kleine hoeveelheden om de oogst te spreiden.
Raapstelen
Raapstelen kunnen vroeg in volle grond worden gezaaid. Het gewas is goed bestand tegen koude en ongunstig weer. Het is een vitaminerijke en ijzerhoudende bladgroente. Zaaien doe je best op een frisse beschaduwde plaats. De bladeren gebruiken als snijsla of gestoofd in "stoemp". Niet uitdunnen. Veelvuldig begieten voor het behoud van malse, smakelijke bladeren.
Koolsoorten
Koolsoorten zoals bloemkool, spitskool en broccoli kunnen buiten worden uitgeplant. Wie zelf geen plantgoed heeft opgekweekt kan steeds jonge planten kopen in een goed gesorteerd tuincentrum of op markten. Kopen doe je in vertrouwen want het is vaak met aangetast plantgoed dat ziektes zoals knolvoet de tuin insluipen. Bloemkool heeft een voedselrijke bodem nodig. Hou de grond ook vrij vochtig. Vermijd zure grond en hou rekening met vruchtwisseling. Bescherm de planten met vliesdoek tegen koolvlieg. 24
Wortelen
Wortelen
kunnen in volle grond worden gezaaid. Kies
voor aangepaste vroege soorten. Zaai vrij dik, ondiep in rijen met een tussenafstand van 15 Ă 20cm. U kan de zaaibedden afdekken met plasticfolie om het zaad sneller te doen kiemen. Na opkomst uitdunnen. Het voordeel bij vroege teelt is dat de wortelvlieg in deze periode nog niet actief is. Tegen het einde van maart in volle grond zomerwortelen zaaien. Sla
Snijsla, kropsla, krulsla kunnen in volle grond of onder koud glas worden gezaaid. In volle grond kan worden uitgeplant. Wie zelf niet zaait kan gebruik maken van plantgoed dat algemeen verkrijgbaar is. Ook rucola of raketsla en andijvie kunnen worden geplant. Rucola doet het zeer goed in ons klimaat. Het is een snelle kiemer die bijna jaarrond kan gezaaid worden. Opletten voor aantastingen door slakken.
Aardappelen
Als de pootaardappelen voorzien zijn van kleine uitlopers/spruiten kunnen ze eerst worden afgehard en daarna worden geplant. Hou afdekmateriaal zoals vliesdoek of geperforeerde folie bij de hand voor koude periodes. U kan deze los over de grond leggen of er een tunnel mee maken. Bij vochtig weer moet deze bedekking tijdig worden weggehaald om de aardappelplaag te voorkomen. Plant in rijen en maak gebruik van een plantkoord. Als de plantjes 10cm hoog zijn moet een eerste maal worden aangeaard. Dit gebeurt door tussen de rijen met een hak te gaan en de grond tot tegen de jonge planten te brengen. Als de planten zo'n 20cm groot zijn is het tijd voor een tweede aanaarding.
Rode biet
Rode biet zaaien in volle grond of onder plastic tunnel. Kies een vroege soort. Zaai in rijen met een tussenafstand van 30 cm en op een diepte van 2cm. Zodra de planten 3 Ă 4 bladeren hebben moet je uitdunnen tot op 10cm. Rode bieten horen thuis op het perceel van de wortelgewassen. Kan ook in potten worden geteeld.
25
Erwten
Erwten
kunnen buiten in volle grond worden gezaaid.
Dek het perceel af met een beschermgaas want vogels en muizen zijn dol op de zaden. Het plantgoed van de voorgezaaide erwten kan buiten worden uitgeplant. Zorg ervoor dat de grond niet te vochtig is. Natte grond geeft aanleiding tot gele bladeren. Als de plantjes zo'n 15cm hoog zijn ijn moeten ze worden aangeaard. De hoge rassen moeten steun krijgen van bijvoorbeeld rijshout of kippendraad. Erwten zet je best niet in de buurt van bonen, ui of prei. Als tussenteelt kan je raapstelen of radijs zetten.
Binnen / warm glas
Tomaten
binnen nnen zaaien in trays of potjes. Het zaad heel dun bedekken met fijn
zand. Zorg voor een constante ante kiemtemperatuur rond 20째C. Zo'n 14 dagen na het zaaien zal er moeten verspeend worden naar potjes. Vroege knolselder binnen zaaien. Laat het zaad voorkiemen. voorkiemen. Knolselder kan vanaf half mei buiten worden uitgeplant. tgeplant. Knolselder heeft een lange groeiperiode nodig en wordt daarom best zo vroeg mogelijk gezaaid. Vanaf half tot einde maart kan ook onder koud glas worden gezaaid. Basilicum binnen zaaien. Artisjok is een decoratieve plant waarvan de bloemhoofden een delicatesse zijn, maar ze worden ook in het bloemschikken gebruikt. Zaai binnen in potjes en zorg voor een
kiemtemperatuur van min. 15째C. Kiemtijd:
5-10 10 dagen Voor de planten half mei in de tuin worden uitgeplant itgeplant moeten ze eerst worden afgehard. Artisjokplanten kun je ook aankopen.
26
Nog extra informatie
Rabarber scheuren en planten. Als de groei van rabarber achteruit gaat, graaf je de planten op en deelt ze. De aparte delen kunnen elk apart worden geplant. Zorg dat de aparte delen voorzien zijn van groeipunten en maak van de gelegenheid gebruik om extra voeding in de bodem te verwerken. Aardperen (topinamboer) planten. Plant enkele knollen op een rij als windkering, zo'n 30cm uit elkaar. Heeft steun nodig. Knoflook planten in volle grond. Ui en sjalot planten in volle grond. Plant in rijen met een tussenafstand van an 25cm en zet de plantuien 10cm uit elkaar. Plant zodat enkel het puntje van de plantui zichtbaar blijft. Bescherm het plantgoed eventueel met gaas om te voorkomen dat vogels de knollen opgraven. Je kan ook uien opplanten in potten om ze dan in april uit te planten. Vroege uien zijn niet geschikt om te
bewaren. Bewaaruien worden in maart gezaaid. Asperges planten in geulen van zo'n 20cm diep. Het aspergebed is vooraf grondig bewerkt, en goed voorzien van organisch materiaal. Zet 3 planten op een meter en met et de neus in de richting van de plantenrij. Bedekken met zo'n 5cm grond. Eind maart kan de eerste zomerprei buiten worden uitgeplant. Kruiden zaaien: peterselie, tuinkers, kervel (vers zaad gebruiken), bernagie, kamille, lavas, koriander. Kruiden kan je perfect erfect opkweken in potten. Voor sommige woekerende soorten zoals munt is dat zelfs aan te raden. Tip>Sommige tuiniers gieten kokend water op de grond voor ze peterselie zaaien, om het kiemen te stimuleren. Tijm aanaarden om nieuwe plantjes te bekomen.
27
April
April is de maand van het zaaien en planten. Het kan echter ook een rare maand zijn en daarom hou je best (zoals altijd) rekening met de weersomstandigheden. We geven hierbij een overzicht van wat in principe kan gebeuren.
De werktabel Zaaien (binnenshuis of in de serre)
Kruiden ( basilicum, rozemarijn, koriander, selderij, peterselie), rode & witte kool, doperwten, sla, winter wortelen, pastinaak, suikermaïs
Planten
Tomaten (bij nachtvorst beschermen), spitskool
Oogsten
Rabarber, radijzen
Andere..
• • • • • • • • • • • • • •
Kruiden in de pot bemesten Geënte komkommer plant kopen Tomaten bij nachtvorst beschermen Slakken bestrijden Vroege luis in de gaten houden Koolkragen aanbrengen Regelmatig wieden Eventueel bijmesten Gebruik een vliesdoek bij wortelen en kolen tegen wortel- en koolvliegen en tegen vorst Combinatieteelt om aantasting door plaagdieren te voorkomen Lage haagjes voor meer bescherming(bv: lavendel) Kruiden kunnen ook gescheurd worden Kas en koude bak luchten bij zonnige periodes Het zaad moet slechts met zoveel aarde worden bedekt als het zelf dik is!
28
Volle grond zaaien
De meeste zomergroenten kan je nu buiten ter plaatse zaaien. Bij tijdelijk koude periodes kunnen de jonge plantjes of zaailingen nog worden beschermd met vliesdoek of door er omgekeerde bloempotjes boven te plaatsen. De vroege groenten worden ook best beschermd tegen vogel- of wildvraat. Wortelen: Tegen het einde van de maand kunnen de wortelen voor de winterteelt worden gezaaid. Wortelen gedijen goed in losse grond. Het is belangrijk om teeltwisseling toe te passen bij wortelen. Selder: snijselder, groene selder,bleekselder. Snijselder is een smaakmaker in de keuken die regelmatig gebruikt wordt. Zorg dat je voldoende zaait, en zaai met tussenperiodes. Winterprei. Het zaad voorweken. Dek het zaad goed af want prei is een donkerkiemer. Het bed waarop prei wordt gezaaid moed goed worden voorbereid omdat het een lange teelt is. U kan ook plantgoed kopen. Radijsjes: zaai regelmatig kleine hoeveelheden. Eventueel als tussenteelt van erwten, sla. Schorseneer: koop vers zaad want schorseneerzaad is slechts één jaar houdbaar en zaai op een zonnige plek in lichte grond. Zaai op rijen met een afstand van 25cm, 2 à 3 cm diep. Na opkomst uitdunnen op 8 à 10cm Pastinaak: een oude wintergroente die herontdekt werd in de hedendaagse keuken. Zaai in rijen op 30-40cm afstand. Uitdunnen op 20 cm. Je kan ook drie zaden bij elkaar in een putje leggen en bij opkomst de zwakste verwijderen. Koolsoorten:Rode en witte bewaarkool zaaien, spruitkool, spitskool, Chinese kool, broccoli Vroege bloemkool en broccoli planten. Belangrijk bij kolen is dat je met kolen best 3-4 jaar wacht om ze op dezelfde plaats te telen. Plantgoed eventueel afdekken met insectendoek tegen de koolvlieg. Slasoorten. Diverse soorten sla zaaien en uitplanten: ijsbergsla, kropsla, bindsla. Neem de juiste soorten (zomerrassen). Zaai om de 2 à 3 weken een kleine hoeveelheid. Bescherm de planten tegen slakken. Hiervoor kan je eventueel cacaodoppen gebruiken om rond de planten te leggen. Ook andijvie en rucola.
29
Spinazie (zomervariëteit). Zaai niet alles in één keer maar spreid over de hele maand zodat niet alle zaailingen tegelijk opkomen en de oogst kan gespreid worden. Nieuw Zeelandse spinazie inazie vervangt spinazie in de warme maanden. Liefst 3 à 4 zaden tegelijk zaaien in kuiltjes op 80cm afstand. Het is een trage kiemer dus best op voorhand het zaad gedurende 24 uren in water weken. Na half april kan je ook al vroege boontjes zaaien maar hett is toch beter te wachten tot half mei. Je kan alvast binnenshuis voorzaaien in potjes. Door voorzaaien kan je de kans op aantasting van bonenvlieg beperken. Rode biet : zaaien op een rijafstand van 25 à 30 cm en na de opkomst in de rij uitdunnen Dop- en sluimererwt kunnen niet tegen koude, droogte of natte grond. Het zaad ontkiemt niet in koude grond. Voor het zaaien week je het zaad best een nacht voor in warm water. Zaaien doe je best op rijen met 35 cm tussenafstand voor de lage soorten en 50 cm voor de reiserwten.. Zaai 2 à 4 cm diep en leg 4 à 5 zaden bij elkaar in kuiltjes op 40 cm van elkaar. De jonge plantjes moeten worden aangeaard als ze zo’n 5 cm hoog zijn. Reiserwten dienen voorzien te worden van steunmateriaal (rijshout of draad). Peulen zijn , in tegenstelling tot doperwten, in hun geheel eetbaar.
En verder ook nog zaaien: Warmoes, zurkel, peterselie, asperges, raapstelen. raapstelen
30
Planten in volle grond
De
pootaardappelen
kunnen worden geplant. Planten gebeurt steeds in rijen. Na opkomst moeten de planten worden aangeaard. Zomerprei uitplanten. Plant de jonge preiplantjes in rijen op 40cm afstand en in de rij op 10cm. Gebruik plantmateriaal van zo'n potlood dik. Het best is om de wortels en het blad in te korten: dit bevordert het aanslaan en het vergemakkelijkt ook het planten.
Eind april spitskool uitplanten op 50 x 40 cm. Vroege bloemkool, slaplanten en broccoli planten. Uien en sjalot kunnen nog tot half april geplant worden.
Bij droogte regelmatig water geven. De artisjok is eigenlijk, net als kardoen, een distel waarvan de jonge bloemknop wordt gegeten. Laat je de plant doorgroeien dan ontwikkelt zich een prachtige paarse bloem.
Op een zonnige humusrijke plek in de tuin moet je eens artisjok proberen. Koop best jonge planten, dat is makkelijker dan zelf te zaaien. Maak rijen met 70 cm tussenruimte en plant de plantjes 60 cm uit elkaar.
Koud glas Onder koud glas kan je: •
Knolselder (lange kiemtijd), koolrabi, venkel, suikermaïs zaaien.
•
Eenjarige bloemen zoals tagetes, tagetes OostIndische kers... zaaien
•
Onder nder glas of binnen kan je komkommer, meloen, paprika, pompoen, courgettes voorzaaien.
•
Vroeger gezaaide plantjes van tomaat of paprika in potjes planten.
31
Mei "Onweer in mei maakt de boeren blij"
In
mei wordt het behoorlijk
druk in de moestuin. Na een tegenvallende maand april wordt het nu volop tijd om in de moestuin aan de slag te gaan.
De werktabel Zaaien (binnenshuis of in Zomer bloemkool en broccoli, witlof, sla, herfst bloemkool, eind de serre) mei bonen (voorzaaien), zomer wortelen Planten
Komkommer, meloenen, courgettes, rode kool, spruitkool, tomaten, aubergine, paprika's
Oogsten
Spinazie, sla, radijs, veldsla
Andere..
• •
Bij aardbeien stro aanbrengen zodat de vruchten niet vuil worden Vruchtbomen tweede bemesting geven
32
Algemene tips voor de maand mei •
In
een moestuin is het steeds belangrijk om alles goed te onderhouden.
Regelmatig wieden is de boodschap. Bewerk enkel percelen die je gaat inzaaien of beplanten. •
In een serre of kas kan het reeds behoorlijk warm worden op zonnige dagen. Zorg voor schaduw door het aanbrengen van schaduwdoek of door het glas te 'witten'. Regelmatig luchten.
•
Wees alert voor plaagdieren zoals slakken en/of insecten en schimmels. Binnen gekweekte plantjes moeten worden afgehard en wennen aan de buitenlucht.
•
Rond de jonge koolplanten breng je best koolkragen aan. Dit om te voorkomen dat de koolvlieg haar eitjes bij de plant kan afzetten.
•
Wortelen dek je best af met vliesdoek om ze te beschermen tegen de wortelvlieg.
•
Breng een mulchlaag aan rond de aardbeien als er geen zwarte plastic over de bedden is gelegd. Bijvoorbeeld stro, zo liggen de vruchten niet op de grond en kunnen ze niet gaan rotten of vuil worden. Leg een net over de aardbeien om te voorkomen dat de vogels met de vruchten aan de haal gaan. Hou aardbeibedden onkruidvrij. Verwijder bij doordragende soorten tot einde mei de bloemen.
•
Rode bietjes die in april werden gezaaid zullen moeten worden uitgedund. Uit elk zaadje komen namelijk meerdere plantjes, uitdunnen is dus nodig. Hou 1 plant per 10cm over.
•
Vroege aardappelen en erwten moeten worden aangeaard indien dit nog niet is gebeurd.
•
Bij hoge erwten moet steun worden aangebracht. Breng eventueel een mulchlaag van grasmaaisel aan rond de erwten.
•
Vroege tuinbonen toppen om aantasting door luizen te voorkomen.
•
Vroege zaailingen van sla, wortelen, uitjes moeten voorzichtig worden gedund. Laat de uitgedunde worteltjes en uitjes niet rondslingeren want de geur alleen al kan de wortel- en uienvlieg aantrekken.
•
Breng een mulchlaag rond de stam van fruitbomen.
•
Bij nieuw aangeplante vruchtbomen moeten de bloemen en jonge vruchten volledig verwijderd worden. Vruchtvorming vergt heel veel groeikracht terwijl die bij jonge bomen vooral nodig is voor het aanmaken van nieuwe wortelen en bladeren.
•
Als rode bessen hun blad verliezen moeten ze behandeld worden met een middel tegen meeldauw of met een product dat gebruikt wordt tegen de aardappel- en
tomatenziekte. 33
•
Grondscheuten van frambozen moeten worden weggesnoeid tot tegen de grond. Behoud maximaal een zestal takken per plant. Bij droog weer water geven.
•
Buitenperziken moeten worden uitgedund om dikkere vruchten te krijgen. Perziken zijn zeer gevoelig voor aantasting door de 'krulziekte' waarbij het blad eerst opkrult, verdroogt en tenslotte afvalt. Ook de bloei en de vruchtzetting hebben er onder te lijden. n. Eventueel spuiten met een schimmelwerend product zodra je de eerste aantasting merkt. Verwijder ook systematisch de aangetaste bladeren.
•
In mei rijpen de vroegste kersensoorten. Om te voorkomen dat de vogels ermee aan de haal gaan, moet je nu een net spannen. spannen. Bij hoogstam is dat een haast onbegonnen werk.
•
De druivelaar kan eventueel preventief behandeld worden tegen schimmels.
•
Neem stekken van kruiden zoals tijm, lavendel, salie
•
Eenjarige bloemen zaaien. Reukerwten bijvoorbeeld. Voorzie steunmateriaal. Om m kleur te brengen in de moestuin kan je Tagetes en Oost-Indische Oost kers uitplanten.
•
Zonnebloemen kunnen van eind april tot einde mei worden gezaaid. Leg drie zaden dicht bij elkaar in putjes op 10 cm afstand. Laat bij het opkomen alleen de beste doorgroeien.
•
Indien je deze zomer wilt genieten van basilicum uit eigen tuin moet je nu zaaien of de binnen gezaaide plantjes buiten uitplanten.
•
Kruiden. Als die nog niet geplant zijn kan je nu volop kruiden planten. Sommige soorten zoals muntsoorten kan je best in potten potten kweken omdat ze nogal durven woekeren.
34
Takenlijstje BLADGEWASSEN •
Kropsla en andere slasoorten buiten ter plaatse zaaien.
•
Snijsla kan je volop oogsten vanaf mei.
•
Sla uitplanten. Diverse soorten. Bescherm de planten tegen slakken. Breng rond de planten eventueel een laag cacaodoppen aan. Hiermee beperk je de onkruidgroei en hou je slakken op afstand.
•
Selder kan je pas vanaf mei buiten zaaien. De zaden hebben zo'n 1820°C nodig om te kiemen.
•
Snijselder, groene selder zaaien in volle grond. Na opkomst de plantjes dunnen op 15cm. Snijselder is een smaakmaker in de keuken die regelmatig gebruikt wordt. Zorg dat je voldoende zaait, en zaai met tussenperiodes.
•
Witloof: zaai witloof in lijnen op 30cm uit elkaar en leg in de geulen een twintigtal zaden per meter. zaai op 1 tot 2 cm diepte. Als de eerste echte witloofblaadjes tevoorschijn komen moet men uitdunnen tot er ongeveer 8 plantjes per meter overblijven. De uitgedunde plantjes kunnen ook worden uitgeplant maar deze geven vertakte wortels
VRUCHTGEWASSEN •
Pompoen zaaien en plantjes uitplanten na half mei. Opletten voor slakken. Pompoenen zijn zeer geschikt voor het begroeien van overblijvende plaatsen in de tuin of bijvoorbeeld een composthoop.
•
Courgettes zaaien en plantjes uitplanten na half mei. Courgettes en pompoenen nemen nogal wat plaats in zodat je minstens 1 m2 per plant voorziet.
•
(suiker)Maïs uitplanten of ter plaatse zaaien. Wacht niet te lang en zaai op een zonnige plaats. Om omvallen te voorkomen zaai je best in een vierkant.
•
Tomaten in de serre planten, of buiten in beschermde omgeving. Voorzie bij het planten reeds steunmateriaal. Bij het water geven zorgen dat het blad niet nat wordt. Dit om schimmelziektes te voorkomen. Vanaf 15 mei mogen de buitentomaten worden uitgeplant. Plant nooit tomaten vlak bij aardappelen om ziektes te voorkomen. Tomaten moeten regelmatig worden aangebonden en ook de okselscheuten moeten worden verwijderd. Als er zich drie bloemtrossen hebben gevormd moet de top worden uitgeknepen aan het tweede blad 35
boven de laatste tros. •
Aubergines en paprika's in de serre planten of buiten in beschermde omgeving
•
Komkommer en meloen in de serre of koude bak
WORTEL - KNOLGEWASSEN •
Rode bieten buiten zaaien. Tot begin juli. Plantgoed uitplanten
•
Radijs zaaien. Ze houden van koel weer, zaai daarom zomerteelten in de schaduw. Hou het gewas goed vochtig en onkruidvrij. Zaai regelmatig kleine hoeveelheden. Eventueel als tussenteelt van erwten, sla.
•
Schorseneer: koop vers zaad want schorseneerzaad is slechts één jaar houdbaar en zaai op een zonnige plek in lichte grond. Zaai op rijen met een afstand van 25cm, 2 à 3 cm diep. Na opkomst uitdunnen op 8 à 10cm
•
Wortelen: zomerwortelen en winterwortelen zaaien in volle grond.
•
Knolselder. Niet te diep planten. Zorg dat het hart boven de grond blijft.
UIENFAMILIE •
Zomerprei. Planten die ongeveer een potlood dik zijn worden in rijen uitgeplant met een tussenafstand van ongeveer 40cm. In die rijen komen de planten op ca 20cm tussenafstand. Je kan diepe putjes maken met een pootstok waarin de preiplanten worden gezet. De putjes vullen zich vanzelf op door begieten. Je kan ook geulen maken met een hak en de preiplanten in ondiepe gaten plaatsen en de planten daarna aangieten. Beetje bij beetje worden de planten aangeaard met een hak. Opletten voor preimot: de rups van deze vijand leeft in de bladeren van de prei en valt dan de wortel aan. Ook opletten voor preiroest: op de buitenste bladeren ontstaan sporenhoopjes die bij het openbarsten felgekleurde sporen produceren.
KRUIDEN •
Alle kruidenplantjes kunnen in volle grond of in potten/bakken uitgeplant worden. Wil je zelf nog zaaien? Dat kan in volle grond wat betreft basilicum, komkommerkruid, kervel, bieslook, koriander, dille, peterselie
36
Juni
In
juni
staan
er
nog
verschillende zaken op het menu. En neem dat vooral letterlijk, want vanaf nu wordt de oogst van eigen geteelde groenten groter: nieuwe aardappelen, erwten, spinazie, sla, rabarber, asperges…
De werktabel Zaaien (binnenshuis of in Augurken, andijvie, spinazie, late bonen zaaien voor de langste de serre) dag Planten
Zomer bloemkool en broccoli, winter winter kolen planten met koolkraag, herfst prei
Oogsten
Vroege aardappels, sla, bieten,
Andere..
• • • • • • • • • •
Aardappelziekte bestrijden zodra de aardappels elkaar raken in de rij Composthoop opzetten Aardbeien net aanbrengen Regelmatig dieven van tomaten Onderste loof tomaten verwijderen om Phytophthora te voorkomen Witloof dunnen Controleer kolen regelmatig op rupsen Controleer tuin regelmatig op slakken Controleer bonen regelmatig op luizen Geef tomaten extra vloeibare voeding
37
Algemene tips voor juni
Juni staat vooral in het teken van verzorgen en onderhouden: blijf onkruid wieden en schoffelen.. •
•
Bij droogte niet vergeten water te geven en hou de bodem op de percelen onkruidvrij.
Zaailingen van mei moeten nu
•
Bescherm de planten in de serre tegen te grote warmte. Gebruik schaduwdoek of gebruik een schermmiddel zoals temperzon (Hermadix)Tomaten buiten en in de serre regelmatig dieven en aanbinden Controleer regelmatig op aantastingen. Spuit eventueel preventief met een
koperhoudende
•
bedden
kan
je
Hou de druivelaar in het oog. Bij serredruiven en buitendruiven kan u trosdunning of krenten toepassen om grotere druiven te bekomen.
•
Vroege aardappelen oogst je best slechts naarmate je ze nodig hebt, zodat ze niet liggen uit te drogen. Late aardappelen aanaarden.
•
Labbonen zijn nogal gevoelig voor aantasting door zwarte vliegen. Die hebben bben het vooral gemunt op de jonge scheutjes. Je kan de aantasting in toom houden door de jonge scheutjes af te knijpen boven de derde groep bonen.
•
Zorg dat de composthoop regelmatig vochtig wordt gehouden bij droogte.
•
Start met het opzetten van een composthoop thoop als je er nog geen hebt.
•
Verse kruiden oogsten.
oplossing.
Bij water
droog weer geregeld geven. Een mulchlaag van bijvoorbeeld grasmaaisel rond de tomatenplanten is een goede manier om uitdrogen te voorkomen. Dit kan ook bij andere dorstige planten zoals courgettes, pompoenen en komkommers.
lege
groenbemester zaaien.
uitgedund worden en eventueel verplant worden. (Witloof, rode biet…)
•
Op
38
Zaaien •
Pompoenen en courgettes in het begin van juni nog zaaien.
•
Rode biet zaaien en/of jonge plantjes uitdunnen.
•
Ook bonen kunnen nog in het begin worden gezaaid. Snijbonen en sperziebonen houden van warmte.
•
•
Sla (kropsla, ijsbergsla) en radijsjes.
Midden juni kunnen nog een aantal late groenten gezaaid worden zoals herfstbroccoli, kervel, koolrabi, witloof, tuinmelde (gebruiken als spinazie), winterwortel, andijvie, groenlof, ijsbergsla, winterbloemkool, rode biet, knolvenkel. Andijvie heeft behoefte aan warmte om doorschieten te voorkomen. Voor erwten wordt het laat maar je kan een late snelgroeiende soort nemen.
Planten •
Plant liefst tegen het vallen van de avond en zo mogelijk bij betrokken en vochtig weer.
•
Wintergroenten zoals spruitjes, rode kool, selder, knolselder, prei, savooi… moeten nu uitgeplant worden. Vergeet de koolkragen niet bijj koolsoorten of maak gebruik van vliesdoek om het perceel te beschermen tegen de koolvlieg. Als de eerste bloemkoolhoofdjes verschijnen moeten deze worden afgedekt. Dit is nodig om de mooie witte kleur te behouden. Je kan dit doen door de bladeren van de kolen samen te binden, of door onderaan een groot blad af te knakken.
•
Selder, prei en kolen kunnen geplant worden op de plaats waar de vroege aardappelen hebben gestaan. Een licht aanvullende bemesting met bijvoorbeeld compost is wel aangewezen.
•
Knolselder kan op het bedje waar de vroege erwten stonden.
•
Pompoenen en courgettes in het begin van de maand nog uitplanten.
•
Sla planten . Neem de juiste soorten (zomerrassen) om doorschieten te voorkomen.
•
Alle delen van Oost-Indische Indische kers zijn eetbaar maar het zijn vooral de bloemen die worden gebruikt om salades op te fleuren 39
Juli & augustus
De moestuin is een arbeidsintensief deel van de tuin. Het vele werk wordt echter beloond met gezonde groenten en fruit uit eigen tuin. Augustus en Juli zijn zo’n maanden waarin we nog volop kunnen oogsten en plukken. En geef toe er zijn lastiger karweien. Hoewel het zaai- en plantseizoen op zijn einde loopt, blijft de moestuin onze aandacht vragen.
De werktabel Zaaien (binnenshuis of in Juli: Najaarsandijvie, herfst rassen van de spinazie de serre) Augustus: veldsla, stengel ui Planten
Juli: Winter prei, aardbeien Augustus: herfst kropsla, boerenkool, andijvie
Oogsten
Juli: middelvroege aardappels, sla, bieten, venkel, spitskool, bloemkool, broccoli, sjalotten Augustus: uien, suikermaïs, bramen, late aardappelen • Juli: Herfst prei aanaarden, bemesten van de aardbei, Appels en peren snoeien, na de oogst kersen en pruimen snoeien, top de buiten tomaat zodat de voeding naar de vruchten gaat om af te rijpen, hou de kolen in de gaten voor rupsen • Augustus:: Houd de aardappelziekte in de gaten, laat uien drogen op het veld, winterprei aanaarden, afleggen van bramen uitlopers
Andere..
40
Algemene informatie over Juli en Augustus
Juli is veelal een warme maand. Het is hoogzomer en dat betekent dat er volop kan geoogst worden . Enkele bedden komen ook leeg te staan en vragen om een volgende teelt of kunnen worden ingezaaid met een
•
Kleinfruit in droogteperiodes water geven. Sproei aan de basis van de planten en niet op de planten zelf om meeldauw te voorkomen.
•
In een serre of regelmatig luchten
koude
bak
•
Het aspergebed wat bijmesten
•
Verwijder bonenen erwtenstruiken als ze helemaal zijn kaalgeplukt. Laat de wortels echter zitten omdat ze de bodem verrijken met stikstof.
•
Je kan bonen laten staan om te drogen. Vanaf eind augustus beginnen de planten te verkleuren. Haal ze uit de grond en bindt ze samen in bosjes. Hang ze te drogen op een beschutte droge plaats. Zijn ze goed gedroogd, haal dan de zaden uit de peulen en bewaar ze op een koele droge plaats (in een bokaal of doos die goed kan worden afgesloten.)
•
Regelmatig
groenbemester. Maar ook de moestuin ontsnapt niet aan een paar specifieke problemen. Vooral droogte kan problemen geven. Geef vooral regelmatig water want veel groenten kunnen door droogte doorschieten.
Nog enkele tips: •
Plaagdieren en ziekten kunnen nu voor problemen zorgen. Wie in vakantie gaat zal zeker zijn voorzorgen moeten nemen.
•
Blijf onkruid de baas en hou de percelen door te schoffelen onkruidvrij.
•
Het is nog altijd niet te laat om groenten te zaaien. Kies voor aangepaste variëteiten
•
Water geven: doe dit best ’s morgens vroeg en geef water aan de basis van de planten. Geef de tomaten bij droog weer regelmatig water. Als de grond uitdroogt en de planten daarna veel water krijgen zullen de tomaten barsten.
•
Hou ook pompoenen, komkommers en courgettes in de gaten.
braakliggende
schoffelen
en
percelen
onkruidvrij houden. Bedek ze eventueel met een mulchlaag van grasmaaisel. Koolzaad en mosterd zijn snelgroeiende gewassen die in het najaar worden onder gespit. Een alternatief is compost uitstrooien op de percelen.
•
Het is een goed moment om de
composthoop om te zetten. Dat betekent dat wat onderaan zit naar boven wordt gehaald en omgekeerd. Bij droogte de composthoop vochtig houden.
41
September & Oktober
Na het
oogsten
wordt
in deze periode stilaan de nadru nadruk gelegd op het opruimen. De gelukkige bezitter van een koude bak of serre kan nu het seizoen nog wat verlengen
De werktabel Zaaien September: Winterpostelein, veldsla (binnenshuis of Oktober: Veldsla, spinazie in de bak in de serre) Planten
September: herfstkropsla, vroeg in de maand andijvie Augustus: knoflook, voorjaarskool, bessen
Oogsten
September: aardappelen, appelen en peren Oktober: Pompoen, late appels
Andere..
September: • Glastomaten toppen • Frambozen rambozen die dit jaar gedragen hebben wegsnoeien • Na de bramenoogst ramenoogst snoeien en opbinden • Aard ard de winterprei aan Oktober: • Rooien en opkuilen witlof • Dek ek andijvie af om blanke harten te krijgen • Op p klei gronden spitten, winter klaarmaken
42
Algemene informatie
Hoe brengt een moestuinliefhebber moestuinliefhebber in september zijn dagen door? Waarschijnlijk staat hij met één been in de keuken (tussen de weckpotten) en met het andere nog in de moestuin. In september is de tijd inderdaad rijp om een groot deel van de oogst uit de moestuin te verwerken ve om ingevroren te worden of op een andere manier mani te worden bewaard. Terwijl buiten de onkruidgroei onder controle moet worden gehouden en de groenten beschermd moeten worden om niet te worden kaalgevreten. De groeiomstandigheden in deze maand zijn veranderlijk eranderlijk en kunnen al flink schommelen. Dit heeft uiteraard zijn invloed op de groei en ontwikkeling van gewassen. Vochtig en koel weer is niet
groeibevorderend maar is daarentegen wel gunstig voor plaagdieren zoals slakken.
Nog enkele algemene tips •
Water ater geven: doe dit best ’s morgens vroeg en geef water aan de basis van de planten.
•
Geef de tomaten bij droog weer regelmatig water. Als de grond uitdroogt en de planten daarna veel water krijgen zullen de tomaten barsten.
•
Hou ook ok pompoenen, komkommers en courgettes in de gaten.
•
Kleinfruit in droogteperiodes water
•
Zijn ze goed gedroogd, haal dan de zaden uit de peulen en bewaar ze op een koele droge plaats (in een bokaal of doos die goed kan worden afgesloten.)
•
Regelmatig schoffelen en braakliggende percelen
onkruidvrij
houden. Bedek ze eventueel met een mulchlaag van grasmaaisel. Je kan deze percelen ook inzaaien met een groenbemester (bv ( Phacelia). Koolzaad en mosterd zijn snelgroeiende gewassen die in het najaar worden onder gespit. Een alternatief is compost uitstrooien op de percelen.
geven. Sproei aan de basis van de planten en niet op de planten zelf om meeldauw te voorkomen. •
Je kan bonen laten staan om te drogen. Vanaf eind augustus beginnen de planten anten te verkleuren. Haal ze uit de grond en
bindt ze samen in bosjes. Hang ze te drogen op droge plaats.
een
beschutte
•
Het is een goed moment om de composthoop om te zetten. Dat betekent dat wat onderaan zit naar boven wordt gehaald en omgekeerd. Bij droogte de composthoop vochtig g houden.
43
November en december
Stilaan
wordt
het
nu
toch wel stil en leeg in de moestuin. Tijd om terug te blikken op het voorbije seizoen, de balans op te maken , (eventueel) te leren van de fouten en het volgende seizoen voor te bereiden. Een schone lei is een lovenswaardig streven.
De werktabel Zaaien Koude bak: veldsla, veldsla spinazie, wortelen en kervel (binnenshuis of in de serre) Planten
November: Fruitbomen, knoflook, frambozen en rabarber scheuren en planten December:: Bomen zonder loof
Oogsten
November: Rode kool, kool spruiten December:: spruiten
Andere..
November: • Bescherm broccoli tegen vogelvraat • Start winter snoei • Behandel aardappelen tegen uitlopen • Verwijder onkruid en maak de tuin winterklaar. • Maak tomatenstokken goed schoon December: • Planning volgend seizoen maken • Test de zuurgraad van de grond • Spit de grond • Winter snoei bij fruit • Houd bij vorstgevoelige planten de temperatuur in de gaten
44
Beschermen en opruimen kruiden in pot ot krijgen best een
Bescherm de wortels met een laag stro of bladeren.
beschermend winterdek of worden op een beschutte plaats gezet (rozemarijn, lavendel, tijm, salie‌).
Aspergeloof afsnijden tot tegen de grond en composteren of als het aangetast is in
Alle
de gft-bak deponeren. Peterselie en bieslook kan je in potten opplanten en in de koude bak zetten of in potjes, voor gebruik in de keuken. Als dat nog niet gebeurd is: witloof en
wortelen rooien. Witloof inleggen. Andijvie en kervel worden best beschermd door een plastic tunnel ofwel verhuis je de planten met een flinke kluit naar de koude bak of serre. Ook knolselder kan u in een koude bak inkuilen: nkuilen: rooi de knollen, verwijder de oude, vergeelde bladeren en plaats de knollen naast elkaar in een ondiepe geul. Als men een vorstperiode aankondigt, verdient het aanbeveling de knollen extra te beschermen met stro of noppenfolie. Selder en pastinaak kan u wat extra bescherming geven tijdens een vorstperiode door de toppen af te dekken met stro of gaatjesfolie. Verwijder geregeld gele bladeren van koolplanten. Indien u artisjok kweekt- een teelt die u zeker eens moet proberen- al was het maar omwille van de sierwaarde van de plant- dan moet u nu de bloemstengels tot bijna tegen de grond afknippen.
Rabarberplanten verjongen door delen of te scheuren. Afdekken.
te
Prei beschermen voor de koude. Ingekuilde prei kan moeilijk geoogst worden als de grond bevroren is.
Steunmateriaal opbergen. Maak een bestellijst van zaaizaai en plantgoed dat je nodig zal hebben. he Vooral de keuze van de juiste soorten is hierbij belangrijk (vroeg of laat‌) Als je dit weet kan je eventueel zaden bestellen en ook de bodem voorbereiden door al of niet meststoffen in te werken of kalk te strooien. Het tuinmateriaal nakijken, reinigen reini en opbergen. Bestrijdingsmiddelen op een vorstvrije plek zetten. Steunstokken opruimen. Zaaibakjes schoonmaken. Tuinslangen laten leeglopen en opbergen. Regentonnen controleren en zorgen dat ze niet kapot vriezen. Als dat nog niet is gebeurd moeten prei, pr wortel, rode biet, schorseneer, knolselder worden ingekuild. Vooral knolselder en rode kolen moeten voor de eerste nachtvorst naar binnen. Kijk de ingekuilde groenten na. Geef extra beschutting aan ingekuilde groenten. Bescherm de composthoop eventueel tegen uitspoelen spoelen door overvloedige regen
45
Smakelijke recepten Je hebt je groenten geoogst, dus nu is het tijd om ze alle eer te geven die ze verdienen, door de groentjes op een zo goed mogelijke manier klaar te maken. Hieronder heb je alvast een recept om je op weg te helpen.
Spinazietoast met kip en mozzarella Ingrediënten voor 2 personen •
50 g Solo
•
Peper & zout
•
3 eetlepels Solo Vloeibaar
•
2 bolletjes mozzarella
•
300 g spinazie
•
150 g kip (filet,gekookt)
•
2 eetlepels sesamzaadjes
Bereidingswijze 1
Stoof de spinazie in de Solo. ..................................................................................................
2
Breng op smaak met peper en zout.....................................................................................
3
Roer er het sesamzaad door. ................................................................................................
4
Smeer de sneetjes brood in met de Solo Vloeibaar...........................................................
5
Snij de kip in blokjes. ................................................................................................................
6
Schik de spinazie op de sneetjes en verdeel er de kip over. ............................................
7
Snij de mozzarella in schijfjes en verdeel ze over de toasts. ..............................................
8
Schuif ze onder de hete grill tot de kaas licht smelt. ..........................................................
46
Nawoord Als alles goed is gegaan, heb je nu een volle voorraadkast met allemaal zelfgeteelde, verse rse groenten. Of misschien zijn ze al reeds verwerkt tot lekkere receptjes waar heel de familie van heeft genoten. We hopen dat jullie net zoals wij, het fijne, onbeschrijfelijke gevoel gekregen hebben wanneer je een lekker bord vol zelfgeteelde groenten, waar zoveel werk aan vooraf gegaan is, aan het opeten bent. Je moestuin moet nu winterklaar zijn, zodat je binnenkort weer met een propere lei aan een mooi nieuw jaar vol tuinieren kan beginnen. Ik wens jullie alvast een gelukkig Nieuwjaar, met mooie groenten en een sterke rug.
47
Bronvermelding BAUWENS, P., Moestuin basis, Uitgeverij Lannoo nv, Tielt, 2011, 95 pagina's. OUDSHOORN, W., Kruiden & Zo, Kosmos Uitgevers B.V., Utrecht/Antwerpen, 143 pagina's. BRUSSELS INSTITUUR VOOR MILIEUBEHEER, Mijn gemakkelijke moestuin, J-P. Hannequart, Brussel, 14 pagina's. Tuin en dier, internet, 2013-10-9, (http://www.tuinendier.nl/plant-zorg/moestuin-benodigheden) Lentegroenten recepten, internet, 2013-10-23, (http://www.solo.be/nl/kooktips/lentegroenten-recepten/) GROENNET nv, De moestuin in april, internet, 2013-10-7, (http://www.groen.net/Article.aspx?id=7138) INSPIREREND WONEN, Tuinkalender januari: tuinonderhoud winter,internet, 2013-10-7, (http://www.inspirerend-wonen.be/outdoor/tuin/tuinkalender-januari-tuinonderhoud-winter.html) Alles over de moestuin, internet, 2013-10-10, (http://www.eetbaretuin.info/-tuinkalender/index.html) Mijn moestuin, internet, 2013-10-10, (http://www.mijnmoestuin.nl/) DCM Nederland BV, Abc voor de moestuinier, internet, 2013-10-10, (http://www.abcvoordemoestuinder.nl/Info/DCM-Moestuin-Kalender/) AVEVE, De vierkante moestuin, internet, 2013-10-15, (http://www.avevewinkels.be/nl/tuin/moestuin/vierkante-moestuin) ANRIJS, F., De natuurlijke moestuin, internet, 2013-10-15, (http://natuurlijkemoestuin.be/) TUINADVIES BVBA, De moestuin in februari, internet, 2013-10-12, (http://www.tuinadvies.be/moestuin_in_februari.htm) DEDEENE, L., De moestuin in juni. De maand waarin alles kan: zaaien, planten, oogsten., internet, 2013-1015, (http://www.plantaardig.com/groenteninfo/rubrieken/groenten/moestuin/) Vergoeding voor de schoolomgeving, internet, 2013-10-18, (http://www.lne.be/themas/natuur-enmilieueducatie/nmerond/vergroening/kiezen/groenvormen/moestuin) CENTRUM VOOR NATUUR- EN LANDSCHAPSBEHEER, Moestuin, internet, 2013-10-18, (http://www.ambertuin.be/bouwstenen/moestuin) INTRATUIN NEDERLAND B.V., Kweken en oogsten, internet, 2013-10-15, (http://www.intratuin.be/buiten/kweken-oogsten/)
i
http://www.mijnmoestuin.nl/moestuinkalender/eigen
48