Тікелей салы қ тар ж ә не ж анама салы қ тар Салы қ тарды ң аны қ тамасы; м ә ні ж ә не мазм ұ ны жо ғ арыда
айтыл ғ ан
болатын.
О ғ ан
то қ талмай,
енді
сал қ тарды топтастыру туралы айтып ө теміз. Салы қ тарды мынадай нышаны, белгілері бойынша топтастырамыз немесе жіктейміз: 1) салы қ салу объектісіне байланысты; 2) қ олданылуына қ арай; 3) салы қ салу органына байланысты; 4) экономикалы қ ерекшелігіне байланысты; 5) салы қ салу объектісін ба ғ алау д ә режесіне қ арай. Салы қ салу объектісіне қ арай салы қ тар тікелей ж ә не жанама салы қ тар болып жіктеледі. Тікелей салы қ тар жал ғ аусыз немесе тікелей табыс қ а немесе м ү лікке салынады. Тікелей салы қ тар ғ а мына салы қ тар жатады: - за ң ды
ж ә не
жеке
т ұ л ғ аларды ң
табысына
салынатын салы қ ; - м ү лік салы ғ ы; - жер салы ғ ы; - ба ғ алы қ а ғ аздармен ж ү ргізілетін операциялар ғ а салынатын салы қ ; Жеке тура салы қ тар-б ұ л жеке адамдар мен за ң ды ұ йымдарды ң табыстары мен м ү лкіне салынатын салы қ тар. На қ ты салы қ тарды ң айырмашылы ғ ы-жеке салы қ салу ә рбір салы қ т ө леушіні ң жеке табысы мен м ү лкін де, оны ң қ аржы жа ғ дайын да ескереді.
Жанама
салы қ тар-ба ғ а
немесе
ү стеме
тарифке
т ү рінде белгіленген салы қ т ө леушіні ң кірістері мен м үлкіне тікелей байланысты емес салы қ тар. Жанама салы қтар ға қ осыл ғ ан
құ н ғ а
салынатын
салы қ тар ғ а
Жанама
салы қ ,
сондай-а қ
акциздер
сырт қ ы
жатады.
экономикалы қ
қ ызметтен т ү сетін т ү сімдер де (кеден баждары т үріндегі, экспорт қ а ж ә не импорт қ а салынатын салы қ т ү ріндегі кеден кірістері, ішкі рынокте сатылатын тауарлар ба ғ асы мен оларды ң фактуралы қ құ ныны ң айырмасы) жатады. Жанама
салы қ тар
мемлекетті ң
м ү дделерін
білдіреді.
Оларды
белгілеуді ң
процесіне
жа ғ ымды
фискалды қ
саналы
қ олдану
ба ғ а
ы қ пал
жасауы
ж ә не
т ұ тынуды ң құ рылымына ә сер етуі м ү мкін. Жанама салы қ тар салуды ң м ә ні салы қ ты ң тауар ба ғ асына (немесе қ ызметті ң тарифіне) қ осылатынды ғ ында, кіріктілетіндігінде.
Б ұл
жа ғ дайда
салы қ ты
тауарды ң
( қ ызметті ң ) на қ ты т ұ тынушысы т ө лейді, алайда т ұ тынушы мен мемлекет арасында тікелей байланыс болмайды. Салы қ ты алатын ж ә не о ғ ан билік жасайтын орган ғ а қ арай
орталы қ
(жалпымемлекеттік)
ж ә не
жергілікті
салы қ тарды ажыратады. Пайдалану т ә ртібіне қ арай барлы қ салы қ тар жалпы ж ә не ма қ сатты (арнаулы)болып б ө лінеді. Жалпы салы қ тар тиісті де ң гейлердегі бюджеттерде шо ғ ырландырылады ж ә не жалпымемлекеттік қ ажеттіліктерді қ аржыландыру ғ а
пайдаланылады.
Ма қ сатты
(арнаулы)салы қ тарды ң нысаналы арналымы болады ж әне ә деттегідей т ү рлі арнаулы қ орларды ң қ аржы базасын құ ру ғ а арналады.
Объектіні ң экономикалы қ белгілері бойынша табыс қ а салынатын салы қ тар ж ә не т ұ тыну ғ а салынатын салы қ тар болып
Табыс қ а
ажыратылады.
салы қ тар
салынатын
т ө леушіні ң салы қ салынатын кез келген объектіден ал ғ ан табыстарынан алынады. Т ұ тыну ғ а салынатын салы қ тар-б ұл тауарлар мен қ ызметтер к ө рсетуі т ұ тыну кезінде т ө ленетін шы ғ ын ғ а салынатын салы қ тар. Бірінші жа ғ дайда салы қ ты есептеу мен оны алу, салы қ
салу
объектілеріні ң на қ ты
табыстылы ғ ын
есепке
алмай табыстылы қ (жер салы ғ ы, м ү лік салы ғ ы)нормасын к ө рсете
оларды ң
отырып,
тізімдемесі
негізінде
ж ү зеге
асырылады. Ма ғ л ұ мдамада салы қ т ө леушілер табысты ң к ө лемін, қ ажетті же ң ілдіктерді, шегерімдерді к ө рсетеді ж ә не салы қ сомасын
есептеп,
бойынша
салы қ
т ө лейді.
салы қ тарды ң
Олар
ма ғ л ұ мдамасын
есепті
салы қ
т ү рлері кезе ң іне
с ә йкес тапсырып отырады. М ә селен, корпорациялы қ табыс салы ғ ын,
жеке
салы қ ты
салынатын (арнаулы
салы ғ ын,
табыс
ж ә не
салы қ режімін
жер
к ө лік
құ ралдарына
салы ғ ын
қ олданатын
за ң ды
т ө леушілер т ұ л ғ аларды
қ оспа ғ анда) салы қ органына олар бойынша ма ғ л ұ мдаманы есепті салы қ кезе ң інен кейінгі жылды ң 31-інші наурызына дейін береді. Жеке
табыс
салы ғ ы
бойынша
ма ғ л ұ мдаманы
мынадай салы қ т ө леушілер: Т ө лем
к ө зінен
салы қ
салынбайтын
табыстары
барлар; Т ұ р ғ ын ү й салу мен осындай құ рылыс ү шін құ рылыс материялдарын сатып алуды қ оспа ғ анда салы қ жылында
2000 айлы қ есептік к ө рсеткіштен жо ғ ары сома ғ а біржол ғ ы ірі сатып алуды іске асыр ғ андар; Қ аза қ стан Республикасыны ң шегінен тыс жерлерден табыстар алатын жеке т ұ л ғ алар; Қ аза қ стан Республикасыны ң шегінен тыс жерлердегі шетел банктеріндегі шоттарда а қ шасы бар жеке т ұ л ғалар; Қ аза қ стан Республикасыны ң сыбайлас жем қ орлы ққ а қ арсы
к ү рес
за ң намалы қ
туралы
с ә йкес
актілеріне
ма ғ л ұ мдама беру ж ө нінде міндеттеме ж ү ктелген адамдар; Қ аза қ стан
Парламентіні ң
Республикасы
депутаттары, судъялар табыс етеді. Салы қ
т ө леушіден
салы қ
ма ғ л ұ мдамасын
табыс
етуді ң белгіленген мерзіміне дейін жазбаша ө тініш ал ған жа ғ дайда у ә кілетті мемлекеттік орган салы қ ма ғ л ұ мдамасын табыс ету мерзімін екі айдан аспайтын мерзімге ұ зарту ғ а х ұқ ылы.
Біра қ
салы қ
ма ғ л ұ мдамасын
тапсыру
мерзімін
ұ зарту салы қ т ө леу мерзімін ө згертпейді. Ү шінші ә діс бойынша салы қ т ө леуші ж ұ мыс істейтін ұ йымны ң , мекемені ң бухгалтериясы одан салы қ ты табыс алын ғ ан жерде есептеп, ұ стайды (т ө лейді). Т ө ртінші ә діспен салы қ к ә сіпкерлік қ ызметті ң сан алуан
т ү рлеріне
берілетін салы қ
Патент-арнаулы ку ә ландыратын
ж ә не
патент режимін
салы қ
негізінде
т ө ленеді.
қ олдану
құқ ы ғ ын
соммасыны ң
т ө ленгендігін растайтын құ жат. Салы қ есебіні ң екі ә дісі қ олданылады: 1) кассалы қ ; 2) есептеу ә дісі;
бюджетке
Кассалы қ ә діске с ә йкес табыстар мен шегерімдер ж ұ мысты орындау, қ ызмет к ө рсету, м ү лікті ж ө нелту мен кірістеу ж ә не ол бойынша жасалын ғ ан а қ ы т ө леу мезетінен бастап есепке алынады. Есептеу ә дісі бойынша табыстар мен шегерімдер ақы
т ө леуді ң
қ ызмет
уа қ ытына
к ө рсету,
қ арамастан
тауарларды
ж ұ мысты
ө ткізу
ж ә не
орындау,
кіріске
алу
ма қ сатымен тиеп жіберу мезетінен бастап есепке алынады. Б ұ л ә діс салы қ службалары ү шін қ олайлыра қ ж ә не оны ң Қ аза қ станны ң барлы қ т ө леушілері қ олдану ғ а қ абылда ғ ан. Т ө леушілер жеткізілім
ү шін тіпті
аударылуы
оны ң
кемшілігі
уа қ ытында б ұл
тиіс,
салы қ
–
т ө ленбеген айналым
т ө лемдері
жа ғ дайда
да
қ аражаттарын
о қ шауландыру ғ а ұ рындырады. Қ аза қ стан салы қ тарды ң
Республикасыны ң ж ә не
баждарды ң
салы қ т ү рлерін,
ж ү йесі салы қ
қ атынастарын реттейтін құқ ы қ ты қ нормаларды ж ә не салы қ службасыны ң органдарын қ амтиды. Қ аза қ стан
Республикасында ғ ы
салы қ тарды ң ,салы қ
сипатында ғ ы алымдарды ң тізбесі мыналарды қ амтиды: 1. Салы қ тар: 1. корпорациялы қ табыс салы ғ ы. 2. жеке табыс салы ғ ы. 3. қ осыл ғ ан құ н салы ғ ы. 4. акциздер. 5. жер қ ойнауын пайдаланушыларды ң салы қ тары мен арнаулы т ө лімдері. 6. ә леуметтік салы қ . 7. жер салы ғ ы.
8. к ө лік құ ралына салынатын салы қ . 9. м ү лікке салынатын салы қ . 2. Алымдар: тіркегені
ү шін
2. жеке к ә сіпкерлерді мемлекеттік тіркегені
ү шін
1.
за ң ды
т ұ л ғ аларды
мемлекеттік
алынатын алым. алынатын алым 3. жылжымайтын м ү лікке құқ ы қ тарды ж ә не олармен жасал ғ ан м ә мілелерді мемлекеттік тіркегені ү шін алым. 4.радиоэлектронды қ құ ралдарды ж ә не жиілігі жо ғ ары құ рыл ғ ыларды мемлекеттік тіркегені ү шін алым. 5. механикалы қ к ө лік құ ралдары мен тіркемелерді мемлекеттік тіркегені ү шін алым. 6. те ң із, ө зен кемелері мен ша ғ ын к ө лемді кемелерді мемлекеттік тіркегені ү шін алым. 7. азаматты қ ә уе кемелерін мемлекеттік тіркегені ү шін алынатын алым. 8.
д ә рі-д ә рмек
құ ралдарын
мемлекеттік
тіркегені
алым ү шін. 9.
авток ө лік
құ ралдарыны ң
Қ аза қ стан
Республикасыны ң аума ғ ы ар қ ылы ж ү ру алымы. 10.аукциондардан алынатын алым. 11.елта ң балы қ алым. 12.жекелеген қ ызмет т ү рлерімен айналасу құқ ы ғ ы ү шін лицензиялы қ алым. 13.телевизия
ж ә не
радио
хабарларын
тарату
ұ йымдарына радио жиелік спектрін пайдалану ғ а р ұқ сат беру ү шін алым. 3. Т ө лема қ ылар:
1. жер учаскелерін пайдалан ғ аны ү шін т ө лема қ ы. 2.
жер
к ө здерді ң
бетіндегі
су
ресурстарын
пайдалан ғ аны ү шін т ө лем а қ ы. 3. қ орша ғ ан ортаны ластан ғ аны ү шін т ө лема қ ы. 4. жануарлар д ү ниесін пайдалан ғ аны ү шін т ө лема қ ы. 5. орманды пайдалан ғ аны ү шін т ө лема қ ы. 6.
қ ор ғ алатын
ерекше
таби ғ и
аума қ тарды
пайдалан ғ аны ү шін т ө лема қ ы. 7.
радиожиілік
спектрін
пайдалан ғ аны
ү шін
т ө лема қ ы. 8. кеме ж ү ретін су жолдарын пайдалан ғ аны ү шін т ө лема қ ы. 9. сырт қ ы (к ө рнекі) жарнаманы орналастыру ү шін т ө лема қ ы. 4. Мемлекеттік баж. 5. Кеден т ө лемдері: 1. кеден бажы. 2. кеден алымдары. 3. т ө лема қ ы. 4. алымдар. Салы қ тарды ң ж ә не бюджетке т ө ленетін бас қ а да міндетті т ө лемдерді ң сомасы «Бюджет ж ү йесі туралы» За ң мен тиісті жыл ғ а арнал ғ ан республикалы қ бюджет туралы за ң да белгіленген тиісті бюджеттерді ң кірісіне т ү седі. Салы қ ж ү йесі ө зіні ң құ рамына мемлекеттік салы қ службасыны ң аудандарда ғ ы, аудандарды ң
–
Қ аржы
министрлігін,
қ алаларда ғ ы салы қ
ж ә не
комиттеттерін
облыстарда ғ ы, қ алаларда ғ ы
қ амтиды.
Салы қ
службасы органдары салы қ ж ә не бюджетке т өленетін бас қа
да міндетті т ө лемдерді ң толы қ т ү суін, міндетті зейнета қ ы жарналарыны ң
толы қ
ж ә не
дер
кезінде
аударылуын
қ амтамасыз ету ж ө ніндегі, сондай-а қ салы қ т ө леушілерді ң салы қ ты қ
міндеттемелерін
салы қ ты қ
орындауына
ба қ ылауды ж ү зеге асырады. «Салы қ » ж ә не «салы қ салу» ұғ ымдарын ажырата білген ж ө н: бірінші жа ғ дайда-б ұ л экономикалы қ ж ә не қ аржы екіншісінде-экономикалы қ - құқ ы қ ты қ
категориясы,
механизмді пайдалана отырып салы қ т ө лемдерін ө ндіріп алу (есептеу ж ә не алу)процесі. Жанама салы қ тар – жо ғ арыда атап ө ткендей, ба ғ а немесе тарифке ү стеме т ү рінде белгіленген салы қтар, олар салы қ
т ө леушіні ң
табыстарына
м ү лкіне
немесе
тікелей
байланысты емес. Жанама салы қ тар мемлекетті ң фискалды м ү дделерін
білдіреді.
Оларды
саналы
ба ғ а
пайдалану
белгілеу процесіне о ң тайлы ы қ пал жасауы ж ә не т ұ тыну құ рылымына
ә сер
м ү мкін.
етуі
Б ұ дан
бас қ а,
салы қ
т ө леушілер ү шін табыстар ғ а тура салы қ салуды ң ө суінен г ө рі оларды ң шы ғ ыстарына салы қ салуды ң ө суі жа қ сыра қ . Сонымен
бірге
табылатын
т ұ тыну ғ а
акциздерді ң ,
салынатын сатудан
салы қ тар
алынатын
болып
салы қ ты,
қ осыл ғ ан құ н ғ а салынатын салы қ ты пайдалануды ң к ө бірек арты қ шылы ғ ы қ иыныра қ ;
болады, олармен
ө йткені:
олардан
экономикалы қ
жалтарыну
б ұ зушылы қ
аз
байланысты; олар е ң бекке деген ынталандырмаларды аз қ ыс қ артады;
тапшылы қ ты ң
жо қ ты ғ ы
жа ғ дайында,
ауыстырушы тауар ғ а да тапшылы қ ты ң жо қ ты ғ ын қ оса олар т ұ тынушы ғ а та ң дау құқ ы ғ ын са қ тап қ алады; салы қ тарды ң жасырымдылы ғ ын қ амтамасыз етеді ж ә не т.с.с.
т ұ тыну ғ а
Алайда кемшіліктері
де
салынатын б ұл
бар,
салы қ
кемшіліктерге
ө суіні ң оларды ң
инфляциялы қ ж ә не регресифтік сипатын жат қ ызу ғ а болады. Біра қ б ұ л салы қ тарды ң о ң н ә тижесі оларды ң теріс ә серін жауып
кетеді.
Егер
ба ғ а
ө сетін
болса,
сонымен
бірге
бюджет шы ғ ыстары да ө сетін болса, онда б ұ л салы қ тардан т ү сетін т ү сімдер ба ғ аны ң ө суімен к ө бейтетін болады. Б ұл ә леуметтік ба ғ дарламаларды іске асыру ғ а қ аражаттар алу ғ а м ү мкіндік
береді.
Бюджет
ж ү йесіне
инфляция ғ а
қ арсы
автоматты механизм кіріктірілетін болды. Салы қ
ж ү йесінде
салу
болатыны ң есте ұ стау
орта қ
за ң дылы қ ты ң
қ ажет: экономиканы ң да ғ дарысы
жа ғ дайында,т ұ ралаушылы қ ты - ө ндірістегі, саудада ғ ы ж ә не экономиканы ң бас қ а секторларында ғ ы то қ ырауда – салы қ салуды т ұ тыныс қ а объективті қ айта ба ғ дарлау болады. Осы мемлекетті ң
кезде
шы ғ ыстары
м ұ ндай
жа ғ дайда
қ ыс қ армайды, тіпті кейде халы қ ты ң ж ұ мыспен қ амтылуыны ң т ө мендеуіні ң ке ң ейту,
н ә тижесінде
экономиканы ң
тіршілікті
ә леуметтік
оны
құ рылымын
қ амтамасыз
ететін
қ айта
қ олдануды
құ ру ғ а,
салаларын
оны ң
қ олдау ғ а
ж ұ мсалатын шы ғ ыстарды ж ә не бас қ а кезек к ү ттірмейтін шы ғ ыстарды арттыру қ ажеттілігінен к ө бейеді. Сонды қ тан салы қ
ауыртпалы ғ ын
к өп
т ұ тынатындар ғ а
ауыстыруды ң
қ ажеттігі пайда болады. Б ө лгіштік процестегі белгілі бір те ң естіруге ба ғ ыттылы ғ ы
жанама осында
салы қ тарды ң к ө рінеді.
ө зіндік
Д ү ниеж ү зілік
ә леуметтік т ә жірибе
м ұ ндай практиканы қ олдап отырады. Жанама салы қ тарды ң ішіндегі е ң ма ң ыздысы 1992 жылы е ң гізілген қ осыл ғ ан құ н ғ а салынатын салы қ – ҚҚ С
болып табылады. Салы қ т ө леуші мемлекетке оны т ө леу н ә тижесінде
шы ғ ысыны ң
шеккен
толы қ тырады
жолымен алушы ғ а
ж ә не
орнын
ба ғ аны
к ө теру
салы қ ты
т ө леуді
сатып
Салы қ салу
аударады.
материялды қ
объектісі
шы ғ ындарсыз ө ндірілген ө нім (амортизациясы бар таза ө нім) болып саналатын қ осыл ғ ан құ н болып табылады: қ осыл ғ ан ө німге кешенді шы ғ ыстар, мысалы, жарнама ғ а ж ұ мсалатын
ж ә не
бас қ а
бір қ атар
шы ғ ындар
қ амтылуы
м ү мкін. б ұл
Демек,
салы қ ты ң
ерекшелігі
оны ң
–
салы қ
салынатын объектісі сатудан ( ө ткізуден) т ү скен б ү кіл т үсім – а қ ша емес, тек салы қ салынатын айналым мен салы қ салынатын
қ амтитын
импортты
табылатынды ғ ында.
ҚҚ С
қ осыл ғ ан
құ н
болып
ж ү зіні ң
40-тан
астам
д ү ние
елдерінде, соны ң ішінде Еуропа экономикалы қ ода ғ ыны ң 17 елінде
Б ұл
пайдаланылады.
салы қ ты ң
арты қ шылы ғ ы
мынада: ол жа ң а құ н жасалын ғ ан орын бойынша салы қ т ө леушілдерді ң т ө леушілер
ү лкен ү шін
тобынан де
қ арапайымдылы ғ ымен ба ғ аларды ң инфляция
есептеуді ң
ерекшеленеді
ө згеруіне, де ң гейіне
алынады;
т ө леушіні ң қ арамастан
екіншіден,
салыстырмалы ж ә не
қ аржылы қ мемлекет
ү шіншіден, ахуалына, бюджетіні ң
кірістерін қ алыптастыруды ң сенімді ж ә не т ұ ра қ ты базасын қ амтамасыз
етеді. ҚҚ С
Республикасыны ң
бюджет
қ азіргі
кезде
кірістеріні ң
аса
Қ аза қ стан ма ң ызды
к ө здеріні ң бірі болып саналады. 2001 жылы мемлекеттік бюджет кірістеріні ң жалпы сомасында б ұ л т ө лемні ң үлес салма ғ ы 21,8 % құ райды.
Салы қ ж ә не бюджетке т ө ленетін бас қ а да міндетті т ө лемдер
Қ аза қ стан
туралы
Республикасыны ң
кодексі
(Салы қ кодексі) бойынша қ осыл ғ ан құ н ғ а салынатын салы қ деп тауарларды (ж ұ мыстарды, қ ызметтер к ө рсетуді) ө ндіру ж ә не
оларды ң
айналысы
процесінде
қ осыл ғ ан,
оларды
ө ткізу бойынша салы қ салынатын айналым құ ныны ң бір б ө лігін
бюджетке
сондай-а қ
аударуды,
Қ аза қ стан
Республикасыны ң аума ғ ында тауарлар импорты кезіндегі аударымды айтады. Салы қ салынатын айналым бойынша бюджетке т ө леуге тиісті ҚҚ С сатыл ғ ан тауарлар (ж ұ мыстар, қ ызметтер
к ө рсету)
ү шін
ҚҚ С
есептелген
сомасы
арасында ғ ы айырма ретінде аны қ талады. Со ңғ ыда салы қ бойынша есепке алу механизмі к ө рінісін табады. За ңнама ға с ә йкес салы қ салынатын айналым ж ә не салы қ салынатын импорт ҚҚ С-ты ң салы қ салу объектілері болып есептеледі. ҚҚ С-ты ң
т ө леушіні ң
к ө рсетуді)
ө ткізу
салынатын
тауарларды
бойынша
айналым
(ж ұ мыстар,
жаса ғ ан
болып
қ ызметтер
айналымы
салық
о ғ ан
Салы қ
табылады,
кодексіне с ә йкес қ осыл ғ ан құ н салы ғ ынан босатыл ғ ан ж ә не ө ткізу орны
Қ аза қ стан Республикасы болып табылмайтын
айналым қ осылмайды. Салы қ салынатын айналым м ө лшері, о ғ ан
қ осыл ғ ан
құ н
салы ғ ын
қ оспай,
м ә міле
жаса ғ ан
тараптар қ олданатын ба ғ алар мен тарифтерді негізге ала отырып, ө ткізілетін тауарлар (ж ұ мыстар, қ ызметтер к ө рсету) құ ны
негізінде
аны қ талады.
Ө ткізілген
тауарларды ң
(ж ұ мыстар, қ ызметтер к ө рсетуді ң ) құ ны қ андай бір ө згеріске т ү скен жа ғ дайда, салы қ салынатын айналым м ө лшері тиісті т ү рде
т ү зетіледі . Қ аза қ стан
за ң намасына
с ә йкес
Республикасыны ң
ма ғ л ұ мдамалану ғ а
кеден
тиісті, Қ аза қ стан
аума ғ ына ә келінетін немесе ә келінген тауарлар қ осыл ғ ан құ н
салы ғ ынан
салынатын
босатыл ғ андарын
импорт
болып
қ оспа ғ анда
табылады.Салы қ
салық
салынатын
импорт м ө лшеріне кеден за ң намасына с ә йкес белгіленетін импортталатын
тауарды ң
құ ны,
кедендік
сондай-
ақ
қ осыл ғ ан құ н ғ а салынатын салы қ ты қ оспа ғ анда, Қ аза қ стан Республикасына тауарлар импорты кезіндегі салы қ ж әне бюджетке т ө ленетін бас қ а да міндетті т ө лемдер соммалары қ осылады. Жанама салы қ тар арасында ғ ы фискалды қ ма ң ызы жа ғ ынан екіншісі кеден т ө лемдері - ә келем, ә кеттілім, сондай – а қ транзит тауарларынан, заттары мен қ ызметтер к ө рсетуден, ө ндіріліп алынатын баждар мен алымдар болып табылады. Акциздер – ба ғ а ғ а қ осылатын ж ә не сатып алушы т ө лейтін тауарлар ғ а салынатын салы қ . Акциздерді ө зіні ң айры қ шалы қ ты жо ғ ары
ерекшеліктеріне
ба ғ алары
тауарларды
мен
ө ндірушілер
қ арай
т ұ ра қ ты т ө лейді.
монополды
с ұ ранымы Акциздер
т ү рде
болатын
к ө рсетілетін
қ ызметтерге де салынуы м ү мкін, б ұ л орайда салы қ сомасы тарифке кіріктіріледі.