Is Art!

is Art! Magazine July 2009 150B.

WHAT IS ART?

ÈÅÔ» ¤ÍÍ äÃ?. ..ÈÅÔ» ¨ μͺãË Œ ¤ÂØàÃÍè§ ÍÒÃμæ ¡ºÑ È.ªÅ´Ù ÈÅÔ» ¢Í§¡Òà §èÑ §èÔ

àÊŒ ·èÕ Ò¤Ø ä»àËç ªÇÕμÔ

Hello Is Art!

WHAT IS ART? อิสอารตขอกลาวสวัสดีทุกทานที่ได เปดอานนิตยสารนี้ อีสอารตคือแหลงรวบรวม ศิลปะทุกแขนง เทาที่จะเปนไปได มีบทความ งานเขียน เรื่องสั้น จิตกรรม และบทวิจารณ จากบุคคลทั้งในและนอกวงการ ผลัดเปลี่ยน มาวาดและเขียนเรื่องราว ใหทุกทานไดเสพ กัน ฉบับแรกนี้ เราจึงขอเริ่มดวยชื่อหนังสือ ของเรา “ What is Art!?! “ เปนคําถามที่ดู งายๆ แตหลากหลายคําตอบ ซึ่งคําตอบทั้ง หมดนั้นก็ไมมีถูกผิด เราจึงมาสืบหา ความ หมายที่ทุกคนสามารถเขาใจไดรวมกัน และ ไมยากเกินกวาที่จะเขาใจ ปญญา มทนางกูร Editor

Credits Editorial // Panya Matanangkoon ปญญา มทนางกูร . Editor in chief .

Graphic Design . Proofreader // อารยา ราษฎรจําเริญสุข . Contributors // ปราบดา หยุน . Contributors // ธนพล แกวพริ้ง . Photographer // นาย ปญญา มทนางกูร รหัส 50020224 ฝายสาขา นิเทศศิลป

Contents Is Art!

Contents ศิลปะคืออะไร!?! ตางคนตางคิด ตางเถียง จะใหดีเรามาถามศิลปนตัวจริงกันดีกวา วามันคืออะไร ทําอะไร และไดอะไร มองจากอดีต ปจจบัน ไปยังอนาคต

คํากลาว คําเขียน คําพูด ของศิลปน ชั้นครู ที่ชวยไขความกระจาง ของคําวา ศิลปะ

บทพูดคุณที่ถามทุกอยางที่เกี่ยวกับ ‘อารต‘ โดย ‘อารตติส‘

พาคุณไปนั่งนิ่งๆกับปราบดา พรอมนับหินใน สวนเซน

เสนที่พาคุณไปเห็นชีวิต อัพเดทขาวงานศิลปะ การจัดแสดงงานทั่วไทย

What Is Art!?!

1

ศิลปะ วาทะของ ศิลปน กวี นักคิด นักเขียน

2

เสวนาแบบ อารต อารต กับศิลปนอาจารย ศ.ชลูด นิ่มเสมอ

5

ศิลปะของการนั่งนิ่ง ปราบดา หยุน

7

A story of lifes and lines the life thread.

Gallery Agenda

13 16

08.09.07 - 14.10.07: Strijdom van der Merwe Renowned South African land artist and photographer.

Shop 4, 2 long st. Situated on the corner of Loop street and Hans Strijdom avenue.

1907, Picasso began painting, Les Demoiselles d’Avignon

What Is Art!

ศิลปะ คืออะไร!?!

what is art!?!

1

Quote Is Art!

ÈÔŻРÇҷТͧ ÈÔÅ» ¹ ¡ÇÕ ¹Ñ¡¤Ô´ ¹Ñ¡à¢Õ¹

“ทานจะมุงหวังใหคนทั่วไปเขาใจความหมายภาพเขียน ของขาพเจาไดอยางไร ในเมื่อขาพเจาเองยังไมเขาใจไดอยาง ถองแท แมภาพเขียนชิ้นนั้นเสร็จสมบูรณแลวก็ตามที จิตใตสํานึก มีสัญลักษณเปนสื่อ ซึ่งถือไดวาเปนภาษาสากลอันแทจริง สื่อ หรือภาษานี้ไมไดขึ้นอยูกับพื้นฐานทางการศึกษา วัฒนธรรม หรือ ความมีสติปญญาอันใด มันเปนภาษาที่เปนสัญญลักษณของความ ศิลปะ หรือ ศิลป ทั่วๆไปแลวจะหมายถึงการกระทําหรือ มั่นคงในการดํารงอยูของมนุษยชาติ เปนสัญชาตญาณทางเพศ ขั้นตอนของการสรางชิ้นงานศิลปะโดยมนุษย ศิลปะเปนคําที่มี ความรูสึกที่เกี่ยวเนื่องกับความตาย ความเลนลับของสถานที่และ ความหมายกวาง แตสวนใหญแลวจะมีความหมายเกี่ยวกับการ บรรยากาศ ตลอดจนความรูสึกวาเหว ความเวิ้งวางกวางไกลที่ไม สิ้นสุด”

สรางสรรค, สุนทรียภาพ, หรือการสรางอารมณตางๆ

salvador dali

“¾ÃÐà¨ŒÒ ¡ç໚¹à¾Õ§ÈÔÅ» ¹¾×é¹æà·‹Ò¹Ñé¹àͧ ¾ÃÐͧ¤ ·Ã§ÊÌҧÂÕÃÒ¿ ªŒÒ§ áŌǡçáÁÇ áμ‹áŌǡçÂѧäÁ‹ÁÕÊäμÅ ¢Í§μÑÇàͧ μŒÍ§¾ÂÒÂÒÁÊÌҧãËÁ‹æÍÂÙ‹àÃ×èÍ” Pablo Picasso

“ผมเริ่มตนในพาณิชยศิลป และผมตองการที่สําเร็จเสร็จสิ้นมันดวยอยางที่ผมตองการ คือการ เปนศิลปนพาณิชย….ธุรกิจเปนศิลปะที่ดีที่สุด ธุรกิจศิลปเดินตามหลังงานศิลปะ ผมเริ่มตนอาชีพเปน คอมเมอรเชียลอารติสต (commercial arttist) สวนศิลปนนักธุรกิจ(BUSINESS ARTTIST)เปนสิ่งที่ผม อยากเปนมากกวา หลังจากที่ผมทําอะไรบางอยางที่เรียกวาศิลปะหรือจะเรียกมันวาอะไรก็ได เมื่อ ศิลปะอยูในวงการธุรกิจ มันเปนสิ่งที่นาพอใจ ผมอยูในยุคสมัยของฮิปป พวกมันคัดคานความคิดทาง ธุรกิจ พากันแหกปากวา….เงินมันเลว เลวเหมือนกับการทํางาน…แตผมวาการทํางาน ทําเงินก็เปน ศิลปะ ธุรกิจชั้นดี มันก็เปนศิลปะชั้นดี… ผมชอบทํางานแบบพาณิชยศิลป อยากทํางานแบบเครื่องจักร พวกเขาจะคอยบอกคุณวาจะตองทําอะไร อยางไร ควรทําสิ่งใด มีเจานาย (BOSS) ใชัใหคุณทํางาน อยางสะดวกและงายดายมาก แตคุณตองทําใหถูกตอง สวนพวกเขาก็จะบอกวาจะเอาหรือไมเอางานที่ คุณทํา สิ่งยุงยากคือคุณตองทําสิ่งที่ไมมีรสนิยมดวยตัวคุณเอง….งานจิตรกรรม มันก็เหมือนๆกันอยาง ที่เคยเปนมาผูคนคาดหมายวางานแบบนี้จะตองมีขอเสนอขอสังเกตุเกี่ยวกับสิ่งแวดลอมผมเองก็มอง แบบที่ผมชอบ รูปเขียนทั้งหลายเปนขอเท็จจริงก็พอแลว และควรจะเต็มไปดวยความนาดูในสถานกา รณนั้นๆ เปนการคิดและความนาดูจริงๆ ผมรูสึกอยางนี้ มันเปนเพียงขอสังเกตนะ…และก็ถาคุณอยาก เขาใจ แอนดี้ วอรโฮล ก็ดูงานของผม ดูหนังที่ผมสราง…และผมก็อยูที่นั่นแหละ…มันไมมีอะไรมาก หรอกคุณ…. “ Andy Warhol (1928-1987)

2

“เมื่อขาพเจาเห็นตนไม…ขาพเจารูสึกไดวา ตนไมนั้นพูดคุยกับขาพเจา เมื่อขาพเจาไมไดทํางานศิลปะ ขาพเจาก็ครุนคิดถึงเรื่องศิลปะ” MIRO, Joan (Espagne, 1893-1983)

“ ความมุงหมายของศิลปะ คือ เกื้อกูลศีลธรรมและยกระดับจิตใจของ มนุษย แมวาการแสดงออกในบางครั้งจะใชเรื่องอกุศลเปนสื่อชี้ใหเห็นปญหาและ วิธีแกไข เชน ศิลปะทางกามวิสัย ตามเทวสถานในอินเดีย ศิลปะเหลานั้นมีความมุง หมายที่จะกอใหเกิดประโยชนทางศีลธรรมและสังคม เนื่องจากโรคระบาดไดทําลาย ชีวิตของประชาชนไปมากมาย จึงตองชวยกระตุนและสนับสนุนให กําเนิดมนุษย ศิลประมีการแสดงออก2ชนิด ชนิดหึ่งเปนประโยชนในคาน การศึกษา อีกชนิดหนึ่งเปนศิลปะเพื่อศิลปะ แตมีจดมุงหมายอยางเดียวกันคือ เพื่อ ความเจริญกาวหนาของมนุษยชาติ สวนศาสนาก็มีจดมุงหมายปลายทางทางดาน จิตใจเชนกัน คือสอนใหคนเปนคนดีโดยอาศัยหลักธรรม แตศิลปะสอนโดยอาศัยการ เรียนรูจากความประสานกลมกลืนกันและความงาม “

“ธรรมชาติอยูในใจ และ ดนตรีอยูในธรรมชาติ” คิทาโร

ศ.ศิลป พีระศรี

“ÈÔŻР¤×ͤÇÒÁ§ÒÁáÅФ‹Ò¢Í§¤ÇÒÁ§ÒÁ” Plato (427 - 347 ปกอน ค.ศ.)

“เราทุกคนตางรูดีวาศิลปะมิใชความเปนจริง ศิลปะเปนความเท็จที่ทําใหเราสํานึกถึงความเปน จริง อยางนอยที่สุดก็ความเปนจริงที่เราเขาใจได”

“จงลืมวา มันมีรูปลักษณ อยางไร แตถามวามัน ใหความรูสึก อยางไร” Ansel Adams

Pablo Picasso

“เราทําอะไรที่เปนมากกวา ’สไตล’ เพราะ’สไตล’ เปนสิ่งที่ไมยั่งยืน” Rick Smith

“ศิลปะที่ยิ่งใหญ คือศิลปะที่ถายทอดจากศิลปน เพื่อสงเสริมภราดรภาพของสังคมและยกระดับ ของมนุษยชาติ” Leo Tolstoy

“ภาพยนตรก็เหมือนศิลปะอื่นๆหลายแขนง ถาภาพยนตรมีลักษณะทางวรรณกรรมเปนอยางมาก มันก็มีคุณภาพเชิงละคร แงมุมทางปรัชญา สัดสวนของภาพเขียนและรูปปนและองคประกอบของดนตรีอีกดวย แตกลาวถึงที่สุดแลวภาพยนตรก็คือภาพยนตรนั่นเอง การสรางสรรค คือความทรงจํา ประสบการณของผมและอะไรๆ ที่ผมไดอานยังคงอยูในความทรงจําของผม ซึ่งมันไดกลายเปนพื้นฐานสําหรับการสรางสรรคสิ่ง ใหมของผมเอง ผมจะไมสามารถทําอยางนั้นไดจากศูนย” อาคิระ คูโรซาวา

3

“Art doesn’t transform. It just plain forms.”

Roy Lichtenstein

4

Interview Is Art! อารยา ราษฎรจําเริญสุข

àÊǹÒẺ ÍÒà μ ÍÒÃ μ ¡ÑºÈÔÅ» ¹ÍÒ¨ÒàÈ.ªÅÙ´ ¹ÔèÁàÊÁÍ

เปนการเสวนาโดยมี ศ.ชลูด นิ่มเสมอ เปนผูตอบคําถาม แบงชวงเวลาเปนสองวัน วันแรก สําหรับผูใหญมีทั้งศิษยเกาที่เลยความเปนศิษย และเลยความเปนครูไปสูวัยหลังการทํางาน มีทั้งศิษยที่ยังคงเปน ครูของศิษยอีกทีหนึ่ง รวมทั้งศิลปนและนักเขียนอิสระมาเขาฟง วันที่สอง สําหรับคนวัยเรียนไมวาจะในระดับไหน ตรี โท ศิลปะไทยประเพณี หรือไทยรวมสมัย ตางพากันมาตั้งคําถาม ดําเนินการเสวนากันพรอมพรั่ง ขอคัดเอาเฉพาะคําถาม-ตอบที่เห็นวาเปนประโยชนในการ ทําความเขาใจศิลปะ คนทํางานศิลปะ และการศึกษาศิลปะ รวบ มานําเสนอรวมกัน

ถาม : ขอทราบการดําเนินชีวิตที่เกี่ยวของกับงานสอนและงานศิลปะ ตอบ : การแบงเวลาขึ้นอยูกับเหตุการณ ถาสอนมากเวลาก็ใชกับ การคิดปญหาของนักศึกษาศิลปะมาก แตพอสอนมานานๆ การขบคิดปญหา ใหกับคนทํางานศิลปะรุนหลังก็ใชเวลานอยลง เหมือนกับฝกมาไดที่แลว ถาม : ความไมลงรอยกันระหวางความใหมกับเกาในศิลปะ ตอบ : การเกิดขึ้นของศิลปะ การปะทะกันของศิลปะตอแนวเดิม ใน ที่สุดก็นํามาซึ่งดุลยภาพ การรื้อถอนที่เคยนิยม เมื่อเวลาผาน มีความลงตัว มากขึ้น การยอนแยงก็อาจจะเชยไปแลว ถาม : การใหความสําคัญในเรื่องทักษะ ความชํานาญของคน ทํางานศิลปะ ตอบ : คนทํางานศิลปะ คือคนที่มีธรรมชาติของการเปนคนทํางาน ศิลปะ ในสวนนี้มีนําหนักมากกวาทักษะ ถาม : ศิลปะรวมสมัยของไทยตองมีทวงทาอยางไรจึงจะเปนไทย ตอบ : ภาษาศิลปะเปนภาษาสากล สาระบางทีไมเปนสากลเพราะ สาระเปนเนื้อหากรองจากประสบการณที่สืบทอดจากสวนแวดลอมและ วัฒนธรรม 5

ความตื่นเตนของการรับกระแสศิลปะจาก วิญญาณของคนทํางานศิลปะที่ประจลงในงาน ที่อื่นๆ เมื่อสงบลง การพินิจถึงความเปนไทยจึง ถาม : ขอทราบทัศนะตอคําวาความงาม จะปรากฏขึ้น เราเรียนรูไดแตอยาพะวงถึงความ ตอบ : คือความเหมาะสมกลมกลืนกัน เปนไทย วิธีหนึ่งที่จะพบความเปนไทยก็คือการ ของรูปลักษณ ของความคิด และรวมถึงของชีวิต เปรียบเทียบ ดวย การแกวงของลูกตุมทิศทางศิลปะอยูใน โครงสรางของความคิดและจิตใจ ลูกตุมจะแกวง ไปมาแตไมใชในระดับเดิม นาจะสูงกวาเดิม เราตองยอมรับวา กระแสโลกเขามาจับ เรา ซึมซาบเขาในเรา พัฒนาการของศิลปะไหล ไปตามกระแส ในขณะที่รูปแบบเปนสากล เปน ไปไดวา เนื้อใจเปนไทย ไมมีความเปนไทยแตประการเดียว แต หมายเอาสวนแวดลอมเปนไปเขารวมดวย เชน ความเปนโลกาภิวัตน

อยางไร

ก็ทํางานใหสวยงามเขาไว ดังนั้นจึงตองมีคอน เซปต รูปธรรมของศิลปะมีนามธรรมอยูภายใน คนทํางานศิลปะใชรูปเพื่อแสดงนาม ถึงเปนงาน นามธรรมก็เพื่อแสดงนาม

เมื่อคนทํางานศิลปะไมรูวา ตองการอะไรก็ทํางานใหสวยงามเขาไว ถาม : ขอทราบทัศนะตอการทํางานศิลปะ ดังนั้นจึงตองมีคอนเซปต รูปธรรม คําศิลปน และศิลปะ ของศิลปะมีนามธรรมอยูภายใน คน ตอบ : ขณะทํางานเราเขาไปในงาน แลว ทํางานศิลปะใชรูปเพื่อแสดงนาม ถึง ละลดปรารถนาทั้งปวง ศิลปนคือผูสรางศิลปะ เปนงานนามธรรมก็พื่อแสดงนาม แขนงใดก็ตาม ถาถึงขนาดแลวก็เรียกวาศิลปน ตอบ : มีความเปนศิลปะ ซึ่งเปนเรื่อง ที่อธิบายไดยาก บางคนเอาสวนประกอบมา แจกแจง แตก็ไมสามารถอธิบายได เราอาจเรียก วามีพลังบางอยาง มีวิญญาณของสิ่งที่เราทํา 6

ตอบ : สวนใหญธรรมศิลป เปนพุทธแต

àÃÒμŒÍ§ÂÍÁÃÑºÇ‹Ò ¡ÃÐáÊâšࢌÒÁҨѺ àÃÒ «ÖÁ«Òºà¢ŒÒã¹àÃÒ ¾Ñ²¹Ò¡ÒâͧÈÔŻРäËÅä»μÒÁ¡ÃÐáÊ ã¹¢³Ð·ÕèÃٻẺ໚¹ÊҡŠ໚¹ä»ä´ŒÇ‹Òà¹×éÍã¨à»š¹ä·Â

ความงามของศิลปะมีฟงกชัน ในการนํา ถาม : เปาหมายในฐานะที่เปนอาจารย ไปสูความหมายของศิลปะชิ้นนั้นๆ ความงาม สอนศิลปะ ความดูดีของศิลปะที่ไมมีฟง กชันเปนอันตรายตอ ตอบ : อยากใหลูกศิษยเปนศิลปน ซึ่งเปน ศิลปะ ความงามที่ไมพาเราไปไหนเลย เราเรียก เรื่องยาก เพราะไมใชแคการทํางานศิลปะในขณะ วาความสวย บางครั้งการปรุงแตงที่เกินไปได เรียน แตหมายถึงการใชชีวิต อยากใหลูกศิษยที่ ทําลายแกนแกนของศิลปะ เรียนศิลปะ เขาถึงศิลปะ เมื่อคนทํางานศิลปะไมรูวาตองการอะไร ถาม : ศิลปะที่ดีในทัศนะของอาจารยคือ

ถาม : ศิลปะเปนวิชาทางโลกิยะ จะไป ถึงโลกุตระไดอยางไร รวมถึงดุลระหวางกิเลสอัตตาโตของคนทํางานศิลปะกับแนวคิดปลอยวาง ในทางพุทธ

ศิลปนหมายถึงคุณภาพ ศิลปะคือชีวิต ศิลปะคือตัวชีวิต ศิลปะเพื่อ…ไมได ไมไดเพื่อ สะทอนชีวิต ศิลปะไมใชความรู ศิลปะมีทางดิ่ง สูง ลึก ถาเอาศิลปะมาทํา ในทางราบก็หมด

ชื่อ เปนการปรุงประดิษฐศิลปะใหเปนภาพธรรม แตไมใชเนื้อหาเปนธรรม เนื้อหางานศิลปะเปน ศิลปะ ในสวนแนวคิดทางศาสนา ความสงบใน ทางธรรมอาจสรางความแรง ตัณหาทางศิลปะ จะแรงกวากิเลสตางๆ ศิลปนมีสมาธิจึงทําอะไร ไดสําเร็จ

ขณะทํางานศิลปะเราไมได คิดอะไรนอกจากจดจอกับงาน เปรียบเปนโลกุตระอยูแลว ขณะ จดจอในงานเปนเชนเดียวกับ ความวาง

Literature Is Art! ปราบดา หยุน

ศิลปะของการนั่งนิ่ง และปริศนาของหินกอนที่สิบหา เทาที่คนแบกหินคนหนึ่งจะคิดออก

7

นั่งนิ่งๆ

ผมเห็นใครๆ ก็ไปนั่งนิ่งๆ ที่เรียวอันจิ วัดชื่อดังแหงเมือง เกียวโต นั่งนิ่งในที่นี้ไมใชในความหมายของการนั่งสมาธิ ทุกคน อยูในอิริยาบถสบาย สวมใสเสื้อผาตามรสนิยมสวนตัว หลายคน สะพายกลองถายรูป บางคนอาจเปดกางหนาวางของสมุดบันทึก มือถือปากกาจอปลายรอจูบผิวกระดาษขาวสะอาน แตยังไมอาจ ทําได เพราะรางกายอยากนั่งนิ่งๆ มากกวา ที่สําคัญ จิตใจพลอยอยากนิ่งตามไปดวย

แทบทุกครั้งที่แวะเยือนเรียวอันจิ (ถาจําไมผิด ผมแวะมามากกวา สี่ครั้ง ถาจําผิดก็สองครั้ง) ผมเห็นคนนั่งนิ่งอยูที่นั่นไมตํากวายี่สิบคน บางมาเปนกลุมกอน บางมาโดดเดี่ยวและคงจะกลับไปอยางนั้น ทุกคนเปน สิ่งมีชีวิตแปลกหนาสําหรับผม ขณะที่หนาของผมเองก็คงแปลกไมนอยใน สายตาพวกเขา เราตางเดินทางมาจากทั่วสารทิศ ผิวพรรณไลเฉดสีจากขาวโพลน ขาวครีม วานิลลา ไขไก เหลือง ดาง ถึงดําถาน สําเนียงภาษาไมนาจะดา พอลอแมกันรูเรื่อง (กวาจะถามใหรูชื่อพอชื่อแมก็คงลําบาก) และที่ปฏิเสธ ไมไดเปนอันขาด คือพวกเราลวนตกอยูภายใตนิยามของคําวา “นักทอง เที่ยว” ไมวามันจะเปนคําที่เราบางคนขยะแขยงเพียงไหนก็ตาม

คนแปลกหนามานั่งนิ่งๆ อยูดวยกัน ไมใชเพื่อมองหนากันเอง จดรวมสายตาทุกคูตกอยูบริเวณที่โลงทรงสี่เหลี่ยมผืนผาขนาดประมาณ สามสิบคูณสิบเมตร สามดานกั้นโดยกําแพงเตี้ยๆ เปดเพียงดานเดียวใหเปน พื้นที่กระดานไมสําหรับคนนั่งและเดินผาน ผิวของที่สี่เหลี่ยมถูกโรยกลบ เกือบมิดชิดดวยกรวดขาวเม็ดเล็กประมาณขนาดดวงอาทิตยหรือดวงจันทร เมื่อมนุษยพยายามยืนนิ้วขึ้นหยิบกลางอากาศ (อยากรูวาเล็กแคไหน ลอง หยิบดูไดในวันหรือคืนฟาโปรง) แตใหญกวาขนาดเม็ดทรายที่เราเหยียบยํา ยามเยือนทะเล ทามกลางผิวกรวดมีหินกอนใหญตั้งแซมเปนหยอม ภาพรวม จึงปรากฏคลายหมูเกาะหอมลอมดวยคลื่นขาว สงบเรียบเงียบขรึม ใกลเคียง ความหมายของคําวา “อมตะ”

ทุกคนนั่งนิ่งเพื่อมองไปยังภาพนั้น ภาพของ “สวน” ที่ถูกออกแบบ ใหคนนั่งมองนิ่งๆ หามเดินเขาไประราน หามคลานเขาไปนอนไขวหาง หาม ยางเขาไปทําลายระเบียบของกอนกรวดที่ทุกเชาตรูจะไดรับการกรุยกวาด เปนทางตรงตลอดพื้นผิวสวนวาง และเปนทางกลมลอมรอบหินกอนใหญ โดยพระสักรูปที่นักทองเที่ยวอยางพวกเราไมเคยไดเห็น เปนสวนที่ไมมีความชอุมเอมของแมกไมพืชพันธุใดๆ นอกจากคราบ เขียวสดของตะไครนําที่เกาะกับบางสวนของหินใหญอยางแนนแฟนเหมือน ความทรงจําบนผิวพรรณของเวลา ไมมีสีสันบรรเจิดตาของดอกไม ไมมี ซิมโฟนีของแมลงหรือการแสดงระบําของผีเสื้อ ไมมีบอนําอันเปนแหลง กําเนิดและหลอเลี้ยงชีวิต ไมมีอะไรนอกไปจากกรวดกับหิน และความรูสึก “ตองหาม” ที่แบงเขตขวางระหวางเรากับ “ทะเลกรวด” แหงนั้น

เปนสวนที่ขาดคุณสมบัติหลายขอของการเปนสวนตามขนบทั่วไป เปนสวนที่ไมใชสวน เปนสวน “สาธารณะ” ที่ไมไดมีไวสําหรับวิ่งออกกําลัง หรือพักผอนหยอนใจ ใครอุตริลงไปยืนจังกาตั้งทารํามวยจีน ถาไมบาก็บา —นาจะมีใครลองดูสักครั้ง วันไหนผมบาไดที่แลวอาจจะลองเอง สวนสําหรับนั่งมองนิ่งๆ ที่เรียวอันจิ เปนหนึ่งในสวนชื่อเสียงโดงดัง ที่สุดในเกียวโต เรียกวา “สวนแหง” (“คาเระซานซุย” ในภาษาญี่ปุน) “สวน หิน” (rock garden) หรือที่ชาวตะวันตกสวนใหญนิยมเรียกรวมกวางๆ วา “สวนเซน”—หากตัดความสัมพันธกับศาสนาและปรัชญาออก อาจกลาวได วาสวนเซนมีลักษณะของความเปน “ศิลปะจัดวาง” (Installation Art) แต มีประวัติศาสตรยาวนานสืบสานมาตั้งแตศตวรรษที่หกหรือเจ็ด กอนที่คําวา ศิลปะจะมีความหมายเปนการแสดงออกทางความคิดและตัวตนของปจเจก ชนเฉกเชนในปจจบัน

ใบปลิวที่นักทองเที่ยวไดรับพรอมตั๋วเขาชมเรียวอันจิ ฝากปญหาให เราขบคิดขณะนั่งมองสวนนิ่งๆ: ในสวนนี้มีหินวางอยูกี่กอน วากันวา หินทั้งหมดถูกจัดวางอยางแยบยลเพื่อหลอกตาคนมอง ไม วาจะนั่งนับจากมุมไหน จะนับดวยนิ้วหรือนับในใจ นับคนเดียวหรือนับกับ ใคร ผลลัพธที่ไดจะออกมาเปนสิบสี่กอนเสมอ ทั้งๆ ที่มีหินทั้งหมดสิบหากอน

วากันอีกวา คนที่จะมองเห็นหินกอนที่สิบหาได คือตอง “บรรลุ” จากการทําสมาธิขั้นสูงแบบเซนแลว เทานั้น

ความหมายซอนความหมาย และปริศนาที่ดูเหมือนจะแอบแฝงอยู เปนสวนที่ออกแบบและสรางขึ้นไวมอง ไวดู ไวเห็น ไวสุมหัวดวย ในการจัดวางสวนเซน โดยเฉพาะสวนชื่อดังอยางเรียวอันจิ ทําใหสวนหินถูก ความคิดนับรอย ไวคอยๆ ทยอยเทความคิดเหลานั้นทิ้ง ยอดกวีชาวอังกฤษ- เชื่อมโยงกับประเพณีการศึกษาธรรมผาน “โกอัน” หรือปริศนาที่อาจารย วิลเลียม เบลค (William Blake) แนะใหเรา “เห็นโลกทั้งใบในหนึ่งเม็ด เซนใชถามลูกศิษย ในการฝกฝนและทดสอบระบบความคิดใหหลุดพนจาก ทราย” (“To see a World in a Grain of Sand…”[1]) สวนหินที่เรียวอันจิ การยึดติดกับตรรกะที่เคยชินของคนทั่วไป โกอันจึงเปนปญหาที่อาจเรียกได เสนอภาพใหเราเห็นทั้งจักรวาล ใน “สวนวาง” ระหวางกอนหิน วาปราศจากคําตอบ หรือหากมีคําตอบ ก็ไมใชคําตอบที่เกิดจากเหตุผล หาก แตเปนคําตอบที่มาจากการหยั่งรู ความเขาใจชีวิต จากการฝกฝนสมาธิและ ไมมีบันทึกบงบอกแนชัดวาใครเปนคนออกแบบสวนเซนแหงนี้ มัน วิถีของเซนอยางแทจริง การเพงสมาธิไปยังกอนหินหรือพื้นที่วางระหวาง อาจจะผานการจัดวางโดยสายตามากกวาหนึ่งคู ศิลปนนามโซเอมิผูมีชีวิตใน กอนหินในสวนเซน จึงถูกเปรียบเปน “โกอันภาพ” เปนปริศนาธรรมทางตา ชวงศตวรรษที่สิบหาถึงสิบหก เปนชื่อที่หลายคนลงความเห็นวานาจะมีความ ไมตองพึ่งพาคําพูดแมแตนอย เปนไปไดสูงในฐานะผูออกแบบ แตขอมูลทางประวัติศาสตรที่ขัดแยงกัน ทําใหตนกําเนิดแทจริงยังคงเปนปริศนา ที่แนๆ—เชนเดียวกับที่มาของพุทธ ไปเรียวอันจิครั้งแรก ผมนั่งนิ่งมองตําแหนงกอนหินสิบหากอน ศาสนาและศิลปวัฒนธรรมหลาย (แนนอน ผมเห็นแคสิบสี่) สายตาไลไปตามเสนตรงของพื้นกรวด ผมพอจะ ตอหลายดานของญี่ปุน มีความรูเรื่องเซนมาบาง และเหมือนคนเพิ่งอานออกเขียนไดที่คิดวาเพียง การจัดสวนเซน เทานั้นก็ทําใหตนเปนมนุษยสมบูรณแบบ ผมทึกทักวาตัวเองเขาใจบางอยาง เกี่ยวกับเซนจากการนั่งอานตําราเปนตั้งๆ ในรานหนังสือ ติดตอกันทุกวัน เปนเวลานานหลายเดือน คราวนั้นผมอาจมองสวนหินดวยรอยยิ้มนอยๆ ตามประสาคนหลงตัว อาจนั่งประสานมือเหนือเปากางเกงอยาง เงียบขรึม เลียนแบบ อิริยาบถสงัดสงาของผูบรรลุ เปนศิลปะที่มี ธรรม พลางคิดในใจวา “สวนนี้ชางงดงามลึกซึ้ง เหมาะกับสายตาหยั่งรูของ วิวัฒนาการจากอิทธิพลการออกแบบสวนและภาพวาดทัศนียภาพดวยฝแปรง เรายิ่งนัก” พูกันและหมึกดําของจีน ผสมผสานอยางกลมกลืนกับอิทธิพลชินโต-ลัทธิ ความเชื่อดั้งเดิมของชาวอาทิตยอุทัย ซึ่งเนนคํานับความยิ่งใหญลกึ ลับซับ กลับไปเรียวอันจิคราวหลังๆ ผมไมกลาเผชิญหนากับสวนหินนาน ซอนของธรรมชาติ และมีประเพณีของการใชประโยชนจากกอนกรวดอยู เกินไป มันทําใหผมรูสึกโง ทําใหผมเห็นความออนหัด ความลมเหลวในการ กอนแลว เขาใจธรรมชาติของตัวเองมากขึ้นเรื่อยๆ แตถึงอยางนั้นผมก็เห็นดวยกับ 10

โดนัลด ริชี (Donald Richie-นักวิจารณ นักเขียน ชาวอเมริกันผูชวยโฆษณา “ความเปนญี่ปุน” ใหโลกตะวันตกรับรูมากวาสี่สิบป) ที่เคยเขียนไววา “สําหรับผูไดเยือนเรียวอันจิแลวครั้งหนึ่ง เปนไปไมไดเลยที่จะกลับมาเกียวโต โดยไมแวะที่นี่อีกครั้ง”[2] เพราะถึงแมจะทําใหละอายใจในความตื้นเขินของ ตัวเองเทาไร และถึงแมปริศนาของมันจะหาคําตอบไดยากเย็น—กระทั่ง ถึงแมวาที่สุดแลวจะไมมีปริศนา ไมมีคําถาม ไมคําตอบ และทุกอยางเปน เพียงกลเกม เพียงการละเลนไรสาระของมนุษยที่หมกมุนงมงายอยูกับการ คนหาความหมาย—แตความลึกลับเงียบงันระหวางกอนหินและพื้นที่วางนั้น กลับมีรองรอยของความงดงามที่ผมนั่งมองไดไมรูเบื่อ เชนที่ผมชอบมองดวง จันทร ทะเล สายฝน และรายละเอียดบอบบางบนเรือนรางของตนไม

เหมือนผมรูตัววาไมมีวันเขาใจอะไรทั้งสิ้น แต เพียงไดอยูใกลความลึกลับ อยางนอยก็มีโอกาสสัมผัส คลื่นแผวเบาของความจริงไดบาง กลับไปเรียวอันจิคราวหลังๆ ผมใชเวลานั่งนิ่งมองใบหนา ทีทา อาการ ของนักทองเที่ยวคนอื่นๆ ที่มานั่งนิ่งๆ ดวยกันมากกวาจะมองสวน ความตั้งใจจริงที่จะเพงพินิจสวนหินเบื้องหนานานเกือบชั่วโมงของคนหลาก รูปแบบ เปนภาพที่มีเสนหลึกลับในตัวของมัน เองเชนกัน ทุกครั้งที่มา ผมจะตองเห็นคนรัก นั่งเคียงคูดูสวนอยางเคลิบเคลิ้ม ประหนึ่ง อยูเบื้องหนา ทัศนียภาพออนโยน ของดวงอาทิตย คลอยหลนหลังเสน ตัดระหวางฟากับนํา้ ผมเคย เห็นทั้งคูที่เปนปูยาผมขาวใสเกือบเทาสายลมออน เห็นทั้งคูสามีภรรยาชาว ตะวันตกที่ดูเหมือนจะเพิ่งรวมชีวิตไดไมนาน เพราะมีลูกตัวเล็กๆ หนุนนิ่งบน ตักผูเปนแม และเห็นคูหนุมสาวที่ยอมหยุดพักจากความลุมหลงแสง-สี-เสียง ทันสมัย มานั่งนิ่งๆ ใหกอนหินและความวางเปลาปลุกเราจิตใจ

งานศิลปะมาแลวนับไมถวน ไมวาจะเปนงานจิตรกรรม ประติมากรรม สถาปตยกรรม ภาพถาย ภาพยนตร วรรณกรรม และดนตรี—จอหน เคจ (John Cage-นักประพันธดนตรีทดลองชาวอเมริกันที่อื้อฉาวดานการทํางาน แปลกแยกแตกตางที่สุดคนหนึ่งแหงศตวรรษที่ยี่สิบ และมีอิทธิพลใหญหลวง ตอวงการศิลปะในยุคหาศูนย) มีหินสิบหากอนในครอบครองที่เขาเก็บจาก จดตางๆ ของโลก เพื่อนํามาใชสรางงานพูกันบนกระดาษ โดยระบบปฏิบัติ ที่เขาเรียกวา “Chance Operation” หรือการทํางานฉับพลันที่ไมมีการ วางแผนตระเตรียมหรือคัดสรรลวงหนาใดๆ ทั้งสิ้น ปลอยใหความบังเอิญที่ เกิดขึ้นโดยธรรมชาติกําหนดเอง เคจบอกวาหินที่เขาสะสมไวไมมีคณ ุ สมบัติ พิเศษอะไร ไมใชหินสวยหายาก ไมมีความหมายตอเขาเปนพิเศษ ความ สําคัญของพวกมันอยูที่จํานวนสิบหากอน ซึ่งเปนแรงบันดาลใจโดยตรงจาก สวนหินเรียวอันจิ นอกจาก นั้นเคจยังมีงานประพันธดนตรี ชุด Ryoan-ji ที่ได รับการกลาวขานวาโดดเดนถึงขั้นจะเปนงานชิ้นเอกของเขาไดงายๆ เคจไมใชศิลปนระดับโลกคนแรกและคนสุดทายที่ “เห็น” และ “ได” บางอยางในหินเงียบแหงเรียวอันจิ ทั้งๆ ที่พวกมันไมเคยขยับเขยื้อนแมแตนอย ทุกเจาของสายตาที่เพงหาความหมายจากกอนหินทั้งสิบสี่สิบหากอน ลวนมีบางสิ่งหลบซอนอยูในใจ และความรูสึกทุกอยางที่เกิดจากการนั่งนิ่งๆ และ “เห็น” แมจะโดนกระตุนโดยสวนเซน แตแทจริงแลวไมไดผุดจากพื้นที่ สี่เหลี่ยมผืนผานั้น

ประสบการณทุกยางกาวของชีวิต ไมเพียงทําใหเราเรียนรูเกี่ยวกับสิ่ง ที่เราเดินไปชน หากยังชวยใหเราเรียนรู เกี่ยวกับตัวเอง สวนเซนก็คลายกับ ประสบการณอื่นๆ อาจมีความตาง ผมเคยเห็นหญิงชรานั่งนิ่งโดดเดี่ยวโดยไมขยับเขยื้อนตั้งแตวินาทีที่ บางตรงที่มันไม ผมไปถึง และยังนั่งอยูอยางนั้นเมื่อผมลาจาก เสนอตัวปะทะ ไมกาว เขาหาเรา ไมจับรางเราเขยาแรงๆ เพื่อเรียกรองความสนใจ อยางมากมัน เคยเห็นคุณลุงคนหนึ่งนั่งในลักษณะตื้นตัน เชื่อวาเสี้ยวเวลาหนึ่ง เขา ก็ทําหนาที่เปนกระจกเงา ไมใชเพื่อสะทอนภาพลักษณเรือนราง แตเพื่อ ยกมือขึ้นปาดนําตา สะทอนสภาวะทางจิตใจของคนมอง ความรูสึกหรือการหยั่งถึงตางๆ ที่ประทุ เสนหของสวนหินที่เรียวอันจิมีอิทธิพลกวางไกลไปถึงผูคนหลาย ขึ้นพรอมการนั่งนิ่งๆ อยูกับหิน โดยแกนแลวไมไดมาจากที่ไหนเลย นอกจาก สาขาอาชีพ และโดยปริยายมันเปนแรงบันดาลใจที่ทําใหเกิดการสรางสรรค กอนหินหนักที่ฝงอยูในเบื้องลึกของตัวตนเราแตละคน 11

ดังเชนที่เซนเชื่อวามนุษยทุกชีวิตลวนมี “พุทธจิต” หรือ “Buddha Nature” ฝงลึกอยูแลว เราเพียงตองใชความเขาใจและหลักปฏิบัติที่ถูกตอง ในการขัดเงาใหถึงสารัตถะแหงธรรมชาติ แลวคุณสมบัตินั้นจะสองสวางเปน ประกายขึ้นเอง แปลวาทุกคนมีศักยภาพพรอมเพรียงอยูเสมอที่จะบรรลุ— ที่จะเอื้อมถึงขั้น “ซาโตริ” หรือสภาวะสูงสุดแหงความรูแจงในจิต จดหมาย ปลายทางที่ยิ่งใหญสําหรับพระเซนจํานวนมาก ถึงมนุษยจะมีพุทธจิตจริงอยางที่เซนเชื่อ ผมไมแนใจสักเทาไรวาเปา หมายในชีวิตของเราทุกคนจะเปนการไขวควาใหไดมาซึ่งซาโตริ ไมตองดู ที่ไหนไกล นักทองเที่ยวบางคนที่มานั่งจองมองความงามประหลาดของสวน หินแหงเรียวอันจิ รวมทั้งตัวผมเอง ตางพอใจกับการไดมาเยือนที่นี่ และอาจ เปรียบเปรยอยางโงงมวาไดคนพบหินกอนที่สิบหา แมเพียงครึ่งชั่วโมงก็ถือวา เลิศเลอลึกซึ้ง—เราสงบลง จิตของเราสูงขึ้น เมื่อเรากาวพนเรียวอันจิ คืนกลับสูโลกแคบๆ สวนตัว หินกอนที่สิบ หาที่เราปลาบปลื้มหนักหนา พลันอันตรธานทันทีโดยที่เราไมสนใจจะรักษา มันไวดวยซํา ถาตองการซาโตริ เราตองทํามากกวานั่งดูสวน ถาตองการทําความ สะอาดพุทธจิต เราคงตองทํามากกวาเขียนความเรียงเกี่ยวกับสวนเซนชื่อดัง ในกรุงเกียวโต ที่มีคนเขียนถึงมาแลวมากมาย ผมไมคิดวามนุษยสวนใหญตองการซาโตริ นั่นแปลวา มนุษยสวนใหญไมตองการปลดปลอยตัวเองออกจาก ความทุกข นั่นแปลวา มนุษยสวนใหญมองไมเห็นหินกอนที่สิบหาในสวนหินแหง เรียวอันจิ สิ่งที่นักทองเที่ยวหรือผูศรัทธาไดจากการนั่งนิ่งๆ ในวัดเกาแกและ มีตําแหนงเปนถึงมรดกโลก อาจไมชวยปรับปรุงหรือผลักดันใหจิตวิญญาณ ของเราลอยลองสูสภาวะสูงสงที่ไหน และการที่มันเปนแรงบันดาลใจในงาน ศิลปะของใครตอใคร ก็ไมไดแปลวามันมีคุณสมบัติมหัศจรรยลึกซึ้งไปกวา การจัดวางของธรรมชาติอยางภูเขาไฟฟูจิ หรือนําตกไนแอการา ที่จะวาไป ยังลึกลับและงดงามกวาสิ่งประดิษฐโดยจริตมนุษยหลายเทานัก แตในฐานะมนุษยคนหนึ่งที่ยังแบกหินหลายกอน และเคยแวะไปนั่ง นิ่งๆ ตอหนาสวนหินชื่อดังมามากกวาหนึ่งครั้ง ผมรูสึกอยากยืนยันวาสวน เซนแหงเรียวอันจิมีความพิเศษจริง

และความพิเศษนั้น ก็อยูในหินกอนที่มองเห็นยาก หินกอนที่สิบหา เชนที่ใบปลิวของวัดเสนอแนะตาม ตํานานสืบสานกันมา ทุกครั้งที่ไปเรียวอันจิ ผมรูสึกวาผมเห็นตําแหนง ของหินกอนที่สิบหาชัดขึ้น เห็นชัดขึ้น แตไมใชในพื้นที่สี่เหลี่ยมผืนผาโรย กรวดขาวเบื้องหนา เห็นชัดขึ้น เพราะมันไมไดอยูตรงนั้น เห็นชัดขึ้น แตไมไดทําใหผมเขาใกลซาโตริสักกาว ปญหาจึงกลายเปนไปวา เมื่อเห็นชัดขึ้นแลว จะวางมันลงอยางไรดี

Gallery Is Art! Tommaso Meli

A story of lifes and lines the life thread every time i die

24x33 cm. gel-pen and marker on paper

13

stato di grazia/state of grace

Noodles vs Spaghetti vs Me 4x33 cm. gel-pen on paper Everlast

14

24x33 cm. gel-pen and marker on paper

a story of lifes and lines( and lies),the life thread

24x38 cm. gel-pen and marker on paper

15

Agenda Is Art!

Agenda นิทรรศการศิลปะ

“Listen, Think, Do” ฟง, คิด, ทํา… เปดใหเขาชม ในวันเสารที่ 3 ตุลาคม 2552 เวลา 18:00 น. ณ เซ็นเตอรพอยท แกลลอรี่, เซ็นทรัลเวิลด, เซ็นทรัลเวิลด, ชั้น 8

“Listen, Think, Do” ฟง, คิด, ทํา… นิทรรศการศิลปะ ที่ไดแรงบันดาลใจจากเสียงเพลง สรรคสรางจินตภาพผานผลงานศิลปะ ดวยบทเพลง คนหาตัวตนที่แทจริง ไดที่งาน “Listen, Think, Do” ฟง, คิด, ทํา… โดย VipAust (สื่อผสม), ประพาส สาริกานนท (กราฟฟก), อิศรา เกียรติธารัย (จิตรกรรม), ฉลองรัตน ลายพยัคฆ (วาดเสน), รัตติยา หลํารอด (ภาพถาย),ณิชา ใจสําราญ (ภาพถาย และจิตรกรรม), ธรา ใครครวญ (กราฟฟก)

Bangkok’s 11th International Festival of Dance and Music

เวียนกลับมาสรางความตระการตาเปนหนที่ 11 แลว สําหรับสุดยอดมหกรรมการแสดงชั้นนํา ระดับนานาชาติที่หาดูไดยาก “มหกรรมศิลปะการแสดงและดนตรีนานาชาติกรุงเทพฯ” ซึ่งครั้งนี้ได คัดการแสดงชั้นนําจากทั่วโลกมากถึง 16 ชุด มาไวในงานเพื่อเอาใจคนรักดนตรีและการแสดงโดย เฉพาะ 7Sep - 7 Oct 2009 Thailand Cultural Centre, Bangkok

16

นิทรรศการศิลปะ

สุริยุ-ปะ-หละ โดย วิชญ พิมกาญจนพงศ 3 กันยายน - 25 ตุลาคม 2552 เวลา 18:00 น. ณ 100 ตนสนแกลเลอรี่ วิชญ พิมกาญจนพงศ หนึ่งในศิลปนสื่อผสมชาวไทย ที่มีผลงานจัด แสดงในหลายประเทศทั่วโลก ในครั้งนี้กับการนําเสนอผลงานประติมากรรม ชิ้นใหมลาสุด จากความสนใจในลักษณะของกลไก วิธีการทํางานของ เครื่องจักรกล หุนยนต เกิดการตอยอดทางความคิด นําไปสูการคิดคนและ ประดิษฐงานศิลปะโดยใช พื้นฐานของงานสถาปตยกรรมควบคูไปกับระบบ ทางดานวิศวกรรม กอใหเกิดผลงานสื่อผสมชิ้นใหมที่บงบอกลักษณะเฉพาะ และความสนใจของศิลปน ‘สุริยุ-ปะ-หละ’ เริ่มตนจากการความสนใจ ความหลงใหลในแสง และเงา นําไปสูการพัฒนาระบบ สํารวจความนาสนใจ และเนื้อหาที่อาจ จะเปนไปไดอื่นๆ ศิลปนจงใจที่จะเทียบเคียงกับปรากฏการณการเกิด สุริยุปราคา ที่เกิดจากการเคลื่อนไหวของวัตถุบนทองฟา ซึ่งสามารถสราง ความเปลี่ยนแปลงที่ถึงแมจะเกิดเพียงชั่วครู ชั่วยาม แตก็มีผลกระทบในวง กวางที่กอใหเกิดปฏิกิริยาตอบสนองตอผูรวมเหตุการณที่หลากหลาย ทั้งตื่น เตน หวาดกลัว ฉงน สงสัย และ ดีใจ เปนตน

กรุงเทพฯ สิบสองปาง

ทานจะไดสัมผัสนวัตกรรมดนตรีลําสมัย ซึ่งคีตกวีสามารถสรรคสรางไดเฉพาะใน กรุงเทพมหานครเทานั้น ฟงการผสมผสานที่ไมเหมือนใครและไมมีใครเหมือนจาก ดนตรีสด ที่ประพันธขึ้นระหวางการบรรเลง สลับดวยเสียงจากสิ่งแวดลอมทานกับ เสียงเคลื่อนไหวรอบตัวทาน 20 Sep 2009 Bangkok Art and Culture

17

Next Issue Is Art!

Next Issue Is

18

Minimal Art!

9 February - 4 May 2010