Մասնակցություն ջրային ռեսուրսների կառավարմանը / Participation in Water Resource Management

«Ջրային ռես‫ٳ‬րսների մասնակցային և արդյ‫ٳ‬նավետ օգտագործ‫ٳ‬մ» ծրագիր

Մասնակց‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ն ջրային ռես‫ٳ‬րսների

ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆԸ àôð´²Ü ϳÛáõÝ ½³ñ·³óÙ³Ý

ÐÆØܲ¸ð²Ø

ՄԱՐՏԻ 22

ՋՐԻ

ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ՕՐ

Ինչ‫ٳ‬՞ և ինչպե՞ս մասնակցել ջրային ռես‫ٳ‬րսների կառավարմանը Ջրային ռես‫ٳ‬րսների արդյ‫ٳ‬նավետ և թափանցիկ կառավարման ոլորտ‫ٳ‬մ հանրային մասնակց‫ٳ‬թյան ապահով‫ٳ‬մը շատ կարևոր է ելքեր գտնել‫ ٳ‬և համայնքների համար կենսական խնդիրներին համապարփակ լ‫ٳ‬ծ‫ٳ‬մ տալ‫ ٳ‬համար։ Օրենսդր‫ٳ‬թյամբ ամրագրված մասնակցային իրավ‫ٳ‬նքների իրականաց‫ٳ‬մը առանցքային նշանակ‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ն ‫ٳ‬նի անհատ ջրօգտագործողների, փոքր ‫ ٳ‬ﬔծ տնտեսվարողների, ջրային ռես‫ٳ‬րսների կառավարման լիազոր‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ններով օժտված տեղական ինքնակառավարման և այլ մարﬕնների, Արարատյան դաշտի համայնքների և ընդհանրապես Հայաստանի համար։

Օգտվե՛ք մասնակցել‫ ٳ‬Ձեր իրավ‫ٳ‬նքից, որը նաև որոշակի իմաստով պարտավոր‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ն է։ Բն‫ٳ‬թյան պարգևած հարստ‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նն անսահման չէ, և ﬕայն համատեղ ջանքերով է հնարավոր ապահովել ջրային ռես‫ٳ‬րսների որակյալ, արդար և հեռանկարային կառավար‫ٳ‬մը։

Ջ‫ٳ‬րը հանրային բարիք է, որի արդար բաշխ‫ٳ‬մը և խելաﬕտ օգտագործ‫ٳ‬մը յ‫ٳ‬րաքանչյ‫ٳ‬րի խնդիրն է։ Արարատյան դաշտի ջրօգտագործողների մասնակց‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նը ջրային ռես‫ٳ‬րսների կառավարման գործընթացներին անհրաժեշտ է հավասար պայմաններով կայ‫ٳ‬ն, որակյալ, մատչելի և հասանելի ջրամատակարար‫ٳ‬ﬕց օգտվել‫ ٳ‬համար։

3

Իսկ ո՞րն է ջրային ռես‫ٳ‬րսների կառավար‫ٳ‬մը Ջրային ռես‫ٳ‬րսների կառավար‫ٳ‬մ ասելով՝ հասկան‫ٳ‬մ ենք այդ ռես‫ٳ‬րսների օգտագործման մասին որոշ‫ٳ‬ﬓերի կայաց‫ٳ‬մը և կայացված որոշ‫ٳ‬ﬓերի կատար‫ٳ‬մը, որին որպես դերակատար պետք է մասնակցի ոչ ﬕայն իշխան‫ٳ‬թյան պատկան մարﬕնը, այլև քաղաքացին։ Չէ՞ որ քաղաքացիներն են անﬕջականորեն կր‫ٳ‬մ այս ոլորտ‫ٳ‬մ կայացված որոշ‫ٳ‬ﬓերի կամ ընդ‫ٳ‬նված քաղաքական‫ٳ‬թյան ազդեց‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նը, ‫ٳ‬ստի պետք է օգնեն վերհանել առկա ﬔծ ‫ٳ‬ փոքր խնդիրներն ‫ ٳ‬ոլորտի կառավար‫ٳ‬մը դարձնել առավել արդյ‫ٳ‬նավետ։

Ուրեﬓ հանրային մասնակց‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նը ջրային ռես‫ٳ‬րսների կառավարմանն անհրաժեշտ է։ Իսկ ինչպե՞ս։ Մասնակց‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նն առաջին հերթին ենթադր‫ٳ‬մ է տեղեկ‫ٳ‬թյան տրամադր‫ٳ‬մ, իրազեկ‫ٳ‬մ, հաղորդակց‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ն, բայց դա մասնակց‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ն ապահովել‫ ٳ‬համար բավարար չէ։ Հաղորդակց‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նը ﬕ ﬕջոց է, որով տեղական իշխան‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նները իրազեկ‫ٳ‬մ են համայնքի բնակիչներին իրենց կատարած աշխատանքի մասին։ Իﬕջիայլոց տեղեկատվ‫ٳ‬թյան տրամադր‫ٳ‬մը նաև օրենսդրական պահանջ է։ Սակայն հաղորդակց‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նն ինքնանպատակ չէ, և այն չպետք է լինի ﬕակողմանի, քանի որ խնդիրների մասին իրազեկված լինելը դրանց լ‫ٳ‬ծման համար բավարար պայման չէ։

4

Անհրաժեշտ է մտապահել, որ չկա մասնակց‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ն առանց իրազեկման, ﬕնչդեռ իրազեկ‫ٳ‬ﬓ առանց մասնակց‫ٳ‬թյան ﬕանգամայն հնարավոր է։ Հիշեք՝ հաղորդակց‫ٳ‬թյան արդյ‫ٳ‬նավետ‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նը ﬔծ մասամբ կախված է նաև հետադարձ կապի առկայ‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նից, իսկ իրազեկ‫ٳ‬մը ﬕակողմանի գործընթաց է։ Այսպիսով, հանրային մասնակց‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նը ավելին է, քան զ‫ٳ‬տ իրազեկ‫ٳ‬մը։ Մասնակց‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նն իրականացվ‫ٳ‬մ է տարբեր ﬕջոցներով և մակարդակներով։ Մասնակց‫ٳ‬թյան եռաստիճան սանդղակն1 օգն‫ٳ‬մ է ավելի լավ պատկերացնել հանրային մասնակց‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նը։ Նրա երեք մակարդակներն են՝ իրազեկ‫ٳ‬մը, խորհրդակց‫ٳ‬մը և ակտիվ մասնակց‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նը։ ՄԱՍՆԱԿՑ‫﬘ؤ‬ԱՆ 3-ՐԴ ՄԱԿԱՐԴԱԿ

ԱԿՏԻՎ ՄԱՍՆԱԿՑ‫ؤ﬘ؤ‬Ն ՄԱՍՆԱԿՑ‫﬘ؤ‬ԱՆ 2-ՐԴ ՄԱԿԱՐԴԱԿ

ԽՈՐՀՐԴԱԿՑ‫ؤ‬Մ ՄԱՍՆԱԿՑ‫﬘ؤ‬ԱՆ 1-ԻՆ ՄԱԿԱՐԴԱԿ

ԻՐԱԶԵԿ‫ؤ‬Մ

Յ‫ٳ‬րաքանչյ‫ٳ‬ր հաջորդ աստիճանը մասնակց‫ٳ‬թյան ավելի բարձր մակարդակ է։ 1

Մասնակց‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նը եռաստիճան սանդղակի տեսքով է ներկայացված նաև ԵՏՀԶ «Քաղաքացիները՝ գործընկեր» ձեռնարկ‫ٳ‬մ։ OECD, Citizens as Partners, 2001 5

ԻՐԱԶԵԿ‫ؤ‬ՄԸ պետ‫ٳ‬թյան և քաղաքացիների ﬕջև հարաբեր‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նների սերտացման հիﬓաքարն է։ Ինչպես շատ երկրներ‫ٳ‬մ, Հայաստան‫ٳ‬մ ն‫ٳ‬յնպես տեղեկատվ‫ٳ‬թյան մատչելի‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նը օրենսդրական պահանջ է, և իշխան‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ններն իրազեկ‫ٳ‬մ են քաղաքացիներին իրենց կայացրած որոշ‫ٳ‬ﬓերի կամ որդեգրած քաղաքական‫ٳ‬թյան մասին։ Սակայն տեղեկատվ‫ٳ‬թյան ﬕակողմանի հոսք ‫ٳ‬նեցող այս մակարդակ‫ٳ‬մ քաղաքացիները պարզապես լսողի դեր‫ٳ‬մ են։

ԽՈՐՀՐԴԱԿՑ‫ؤ‬ՄԸ հաջորդ մակարդակն է՝ երկկողմանի հաղորդակց‫ٳ‬թյամբ, և այս մակարդակ‫ٳ‬մ ապահովվ‫ٳ‬մ է հետադարձ կապ քաղաքացիների և իշխան‫ٳ‬թյան ﬕջև։ Այս մակարդակ‫ٳ‬մ փոխանակվ‫ٳ‬մ են տեղեկ‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ններ, կարծիքներ և առաջարկ‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ններ։ Խորհրդակց‫ٳ‬մը նախաձեռն‫ٳ‬մ են տեղական և կենտրոնական իշխան‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ններն այն հարցերի շ‫ٳ‬րջ, որոնց առնչ‫ٳ‬թյամբ անհրաժեշտ է ստանալ քաղաքացիների կարծիքը։ Խորհրդակցման մակարդակ‫ٳ‬մ հանդես են գալիս ինչպես անհատ քաղաքացիներ, այնպես էլ՝ քաղաքացիական հասարակ‫ٳ‬թյան կառ‫ٳ‬յցներ։ Քննարկվող հարցերի շրջանակը և գործընթացի կազմակերպման կանոնները հստակեցն‫ٳ‬մ են իշխան‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նները, իսկ քաղաքացիները հրավիրվ‫ٳ‬մ և հնարավոր‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ն են ստան‫ٳ‬մ կարծիք հայտնել‫ٳ‬։ Բայց արդյո՞ք նրանք օգտվ‫ٳ‬մ են այս հնարավոր‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նից։ Ն‫ٳ‬յնիսկ հաջողված խորհրդակցման արդյ‫ٳ‬նքները կարող են չընդգրկվել վերջնական որոշման կամ քաղաքական‫ٳ‬թյան ավարտ‫ٳ‬ն տարբերակ‫ٳ‬մ, քանի որ հաճախ իշխան‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նները դրանք չեն համար‫ٳ‬մ իրենց համար պարտադիր, և գործընթացը պարզապես ձևական բն‫ٳ‬յթ է ստան‫ٳ‬մ։

ԱԿՏԻՎ ՄԱՍՆԱԿՑ‫ؤ﬘ؤ‬ՆԸ մասնակց‫ٳ‬թյան սանդղակի աﬔնաբարձր աստիճանն է։ Այս դեպք‫ٳ‬մ քաղաքական օրակարգն ‫ٳ‬ որոշ‫ٳ‬ﬓերը, հիﬓախնդիրներն ‫ ٳ‬դրանց լ‫ٳ‬ծ‫ٳ‬ﬓերը սահմանվ‫ٳ‬մ 6

են քաղաքացիների (կամ քաղաքացիական հասարակ‫ٳ‬թյան կառ‫ٳ‬յցների) և պետ‫ٳ‬թյան համատեղ ջանքերի արդյ‫ٳ‬նք‫ٳ‬մ։ Այս փ‫ٳ‬լ‫ٳ‬մ սակայն վերջնական որոշման կամ քաղաքական‫ٳ‬թյան ավարտ‫ٳ‬ն ձևակերպման իրավաս‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նը ն‫ٳ‬յնպես պատկան‫ٳ‬մ է իշխան‫ٳ‬թյանը։ Քաղաքացիների ﬕ մասը կարող են հիասթափվել, եթե տարբեր տեսակետների առկայ‫ٳ‬թյան դեպք‫ٳ‬մ իրենց առաջարկ‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նները հաշվի չառնվեն, ‫ٳ‬ստի կարող է նվազել նման գործընթացների ﬔջ ներգրավվել‫ ٳ‬նրանց շահագրգռված‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նը։ Ահա թե ինչ‫ ٳ‬մասնակցային գործընթաց ձեռնարկել‫ٳ‬ց առաջ իշխան‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նները պետք է հստակեցնեն դրա սահմանները և բացատրեն, թե ինչ‫ٳ‬ քաղաքացիների ﬕ մասի տեսակետները չեն արտացոլվել վերջնական փաստաթղթեր‫ٳ‬մ։

!

Կան հարցեր, ինչպես օրինակ պաշտպան‫ٳ‬թյան կամ աղետների ‫ ٳ‬դրանց հետևանքների կառավարման հարցերը, որոնք հարմար չեն մասնակցային գործընթացների կիրառման համար։ Սակայն ջրային ռես‫ٳ‬րսների կառավար‫ٳ‬մը դ‫ٳ‬րս է դրանց շրջանակից, քանի որ ջ‫ٳ‬րն ‫ٳ‬նի բոլորի կյանքի համար կենսական նշանակ‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ն և հանրային արժեք է։ Այնպես որ, ջրային ռես‫ٳ‬րսների կառավարմանը հանրային մասնակց‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նն ԱՆՀՐԱԺԵՇՏ է։

Մասնակց‫ٳ‬թյան առավել‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նները 1. Քաղաքացիները կարող են ձևակերպել իրենց խնդիրները, արտահայտել իրենց տեսակետներն ‫ ٳ‬բարձրաձայնել իրենց ցանկ‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նները՝ ակտիվորեն մասնակցելով համայնքի կյանքին, ազդելով ջրային ռես‫ٳ‬րսների հրատապ խնդիրների լ‫ٳ‬ծման ընթացքի վրա և նպաստելով իրենց համայնք‫ٳ‬մ կյանքի բարելավմանը։

7

2. Բիզնես սեկտորը կարող է իրազեկվել բնակչ‫ٳ‬թյան խնդիրների և ցանկ‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նների մասին, վարել իր բիզնեսը ավելի խելամտորեն՝ հետամ‫ٳ‬տ լինելով իր գործարար շահերին այնպես, որպեսզի չանտեսվեն նաև բնակիչների շահերը՝ այդպիսով իր համար ապահովելով ավելի բարենպաստ պայմաններ և ավելի բարձր բիզնես հեղինակ‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ն։ 3. Քաղաքացիական և համայնքային ծառայողներն ավելի լավ պատկերաց‫ٳ‬մ կստանան ջրային ռես‫ٳ‬րսների ոլորտ‫ٳ‬մ բնակչ‫ٳ‬թյան ‫ٳ‬նեցած խնդիրների վերաբերյալ և փոխադարձ քննարկ‫ٳ‬ﬓերի արդյ‫ٳ‬նք‫ٳ‬մ ավելի հեշտ‫ٳ‬թյամբ կկարողանան լ‫ٳ‬ծել ջրի շ‫ٳ‬րջ ծագած վիճելի հարցերը։ 4. Քաղաքական գործիչներն ավելի լիարժեք կպատկերացնեն տարբեր խմբերի կարիքներն այս ոլորտ‫ٳ‬մ, ինչը կօգնի նրանց համադրել իրենց շահերն ‫ ٳ‬ընտր‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նների ժամանակ ‫ٳ‬նենալ ավելի ﬔծ թվով հետևորդներ։

Ջրային ռես‫ٳ‬րսների կառավարման հանրային մասնակց‫ٳ‬թյան արդյ‫ٳ‬նք‫ٳ‬մ կշահեն ԲՈԼՈՐԸ, քանի որ՝ Ÿ

կկայացվեն բոլորի համար ընդ‫ٳ‬նելի որակյալ որոշ‫ٳ‬ﬓեր

Ÿ

հաշվի կառնվեն բոլոր ջրօգտագործողների շահերը

Ÿ

տարաձայն‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նները կհարթվեն փոխզիջման մթնոլորտ‫ٳ‬մ և օրենքի շրջանակներ‫ٳ‬մ

Ÿ

շահագրգիռ բոլոր կողﬔրը կգործեն ﬕասին՝ համատեղ տնօրինելով տեղեկատվ‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նը և հնարավոր‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նները

Ÿ

համայնք‫ٳ‬մ կհաստատվի ﬕաբան‫ٳ‬թյան մթնոլորտ

Ÿ

ջրային ռես‫ٳ‬րսների տնօրին‫ٳ‬մը կիրականացվի հավասար‫ٳ‬թյան սկզբ‫ٳ‬նքով

8

Մասնակցային գործընթացի կազմակերպ‫ٳ‬մը և փ‫ٳ‬լերը 1. Օրակարգի սահմանման փ‫ٳ‬լ (առաջին փ‫ٳ‬լ, երբ վել‫ٳ‬ծվ‫ٳ‬մ է հիﬓահարցը) Այս փ‫ٳ‬լ‫ٳ‬մ ՏԻՄ-երը, իրենց համապատասխան լիազոր‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նների շրջանակ‫ٳ‬մ, ընդ‫ٳ‬ն‫ٳ‬մ են խնդրի առկայ‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նն ‫ ٳ‬հանձն են առն‫ٳ‬մ դրա լ‫ٳ‬ծ‫ٳ‬մը։ Այս փ‫ٳ‬լի առավել‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նն այն է, որ աﬔնասկզբից ներգրավվ‫ٳ‬մ են շահագրգիռ կողﬔրը, նախաձեռնվ‫ٳ‬մ են քննարկ‫ٳ‬ﬓեր՝ պարզել‫ ٳ‬մասնակց‫ٳ‬թյան պատրաստակամ‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նն ‫ ٳ‬համայնքի համար տվյալ հարցի հրատապ‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նը։ Ներգրավվելով վաղ փ‫ٳ‬լ‫ٳ‬մ՝ շահակիր կողﬔրն ավելի ﬔծ հնարավոր‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ն են ‫ٳ‬նեն‫ٳ‬մ գործընթացի ﬔջ իրենց տեսակետներն առաջ մղել‫ ٳ‬համար։ Այս փ‫ٳ‬լի թեր‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նը դրա ժամանակատար լինելն է։ 2. Որոշման նախագծման փ‫ٳ‬լ (հնարավոր լ‫ٳ‬ծ‫ٳ‬ﬓերի ‫ٳ‬րվագծ‫ٳ‬մ) Այս փ‫ٳ‬լի առավել‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նն այն է, որ բացահայտվ‫ٳ‬մ են ներգրավված շահակիր կողﬔրի տարբեր պատկերաց‫ٳ‬ﬓերը և մոտեց‫ٳ‬ﬓերը և առաջարկվ‫ٳ‬մ ‫ ٳ‬համադրվ‫ٳ‬մ են հարցի լ‫ٳ‬ծման բազմաթիվ տարբերակներ։ Մասնակիցներն ‫ٳ‬նեն‫ٳ‬մ են հարցի լ‫ٳ‬ծման վրա անﬕջական ազդեց‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ն ‫ٳ‬նենալ‫ ٳ‬հնարավոր‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ն։ Թեր‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նը հակադիր առաջարկներ ‫ٳ‬նենալ‫ ٳ‬հավանական‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նն է, ‫ٳ‬ստի այստեղ խիստ կարևոր է փոխհամաձայն‫ٳ‬թյան ապահովման ﬔթոդների նրբանկատ կիրառ‫ٳ‬մը։ 3. Որոշման կայացման փ‫ٳ‬լ (իշխան‫ٳ‬թյան ներկայաց‫ٳ‬ցիչների կողﬕց՝ ըստ գործող կանոնակարգի) Այստեղ կարևոր է, որ կայացված որոշ‫ٳ‬մը լինի հիﬓավորված, և չստեղծվի տպավոր‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ն, որ նախորդ փ‫ٳ‬լերը ձևական բն‫ٳ‬յթ են 9

‫ٳ‬նեցել։ Այսինքն, իշխան‫ٳ‬թյան ներկայաց‫ٳ‬ցիչները պետք է գնահատեն նախորդ փ‫ٳ‬լերի տեսակետներն ‫ ٳ‬առաջարկ‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նները և դրանք նկատի առնեն վերջնական որոշ‫ٳ‬մ կայացնելիս, իսկ դրանք չընդ‫ٳ‬նել‫ ٳ‬դեպք‫ٳ‬մ կարողանան հանր‫ٳ‬թյան համար հիﬓավորել իրենց կայացրած որոշ‫ٳ‬մը, որպեսզի չստեղծվի «վերևներ‫ٳ‬մ» որոշ‫ٳ‬ﬓեր կայացնել‫ ٳ‬տպավոր‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ն։ Այս փ‫ٳ‬լի պատասխանատ‫ٳ‬ն համայնքի ղեկավարն է։ 4. Որոշման կիրարկման փ‫ٳ‬լ (կախված է հարցի և դրա լ‫ٳ‬ծման բն‫ٳ‬յթից) Այս փ‫ٳ‬լ‫ٳ‬մ շահակիր կողﬔրի մասնակց‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նը հնարավոր և ցանկալի է, եթե մասնագիտացված կառ‫ٳ‬յցի կողﬕց որոշման անﬕջական կիրարկման անհրաժեշտ‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ն չկա։ Այս փ‫ٳ‬լ‫ٳ‬մ շահակիր կողﬔրի պատրաստակամ մասնակց‫ٳ‬թյան առավել‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նն այն է, որ որոշ‫ٳ‬ﬓ ‫ٳ‬նեն‫ٳ‬մ է ավելի ﬔծ թվով աջակիցներ և նրա կիրարկման համար առկա է լին‫ٳ‬մ լրաց‫ٳ‬ցիչ ռես‫ٳ‬րս։ Այս փ‫ٳ‬լի թեր‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նը որոշման կիրարկ‫ٳ‬մը ձգձգել‫ ٳ‬դեպք‫ٳ‬մ շահագրգիռ կողﬔրի հիասթափ‫ٳ‬թյան հավանական‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նն է։ 5. Գնահատման փ‫ٳ‬լ (մասնակցային գործընթացի նպաստը հիﬓահարցի լ‫ٳ‬ծմանը) Այս փ‫ٳ‬լ‫ٳ‬մ գնահատվ‫ٳ‬մ է, թե որքանով է մասնակցային գործընթացը նպաստել հարցի լ‫ٳ‬ծմանը։ Այն չպետք է շփոթել մշտադիտարկման (մոնիթորինգի) հետ, որն իրականացվ‫ٳ‬մ է գործընթացի աﬔնասկզբից և բոլոր փ‫ٳ‬լեր‫ٳ‬մ անխտիր՝ գործընթացից շեղ‫ٳ‬ﬓեր թ‫ٳ‬յլ չտալ‫ ٳ‬նկատառ‫ٳ‬մով։ Գնահատման փ‫ٳ‬լ‫ٳ‬մ շահագրգիռ կողﬔրի ներգրավման առավել‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նն այն է, որ իրենք են գնահատ‫ٳ‬մ իրենց մասնակց‫ٳ‬թյան արդյ‫ٳ‬նքները, սակայն գնահատման որոշ ﬔթոդներ (օրինակ հարց‫ٳ‬ﬓերը) շատ թանկ են ‫ ٳ‬աշխատատար, որն էլ հենց դրա թեր‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նն է։

10

6. Եզրափակման փ‫ٳ‬լ (մասնակցային գործընթացի ավարտը) Հանրային մասնակց‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նը որևէ հարցի լ‫ٳ‬ծմանը՝ պետք է իրականացվի ողջաﬕտ ժամանակահատված‫ٳ‬մ։ Եզրափակման փ‫ٳ‬լ‫ٳ‬մ, գործընթացի գնահատ‫ٳ‬ﬕց հետո, ի հայտ են գալիս առաջարկ‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ններ և բացահայտ‫ٳ‬ﬓեր (դրական կամ բացասական), որոնք կարելի է հաշվի առնել հաջորդ մասնակցային գործընթացը կազմակերպելիս։ ԱԿՏԻՎ ՄԱՍՆԱԿՑ‫ؤ﬘ؤ‬Ն ԽՈՐՀՐԴԱԿՑ‫ؤ‬Մ

ԱՐԴՅ‫ؤ‬ՆՔԻ ԳՆԱՀԱՏ‫ؤ‬Մ

ԿԻՐԱՐԿ‫ؤ‬Մ

ՈՐՈՇՄԱՆ ԿԱՅԱՑ‫ؤ‬Մ

ՈՐՈՇՄԱՆ ՆԱԽԱԳԾ‫ؤ‬Մ

ՈՐՈՇ‫ؤ‬ՄՆԵՐԻ ԿԱՅԱՑՄԱՆ Փ‫ؤ‬ԼԵՐԸ

ՕՐԱԿԱՐԳԻ ՍԱՀՄԱՆ‫ؤ‬Մ

ՄԱՍՆԱԿՑ‫﬘ؤ‬ԱՆ ՄԱԿԱՐԴԱԿՆԵՐԸ

ԱՎԱՐՏ/ ՎԵՐԱՁԵՎԱԿԵՐՊ‫ؤ‬Մ

ԻՐԱԶԵԿ‫ؤ‬Մ

Ջրային ռես‫ٳ‬րսների կառավարման հանրային մասնակց‫ٳ‬թյան ﬕջոցներ և գործիքներ Հանրային մասնակց‫ٳ‬թյան ապահովման համար բազմաթիվ ﬕջոցներ ‫ ٳ‬գործիքներ են կիրառվ‫ٳ‬մ։ Յ‫ٳ‬րաքանչյ‫ٳ‬ր գործիք ‫ٳ‬նի և՛ առավել‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ններ, և՛ սահմանափակ‫ٳ‬ﬓեր։ Դրանց ﬕ մասը կարող են թանկ և ժամանակատար լինել, բայց շատ արդյ‫ٳ‬նավետ և հակառակը։ Ցանկացած գործիք կարելի է հարմարեցնել տեղի պայմաններին, կարիքներին ‫ ٳ‬ավանդ‫ٳ‬յթին։ Ստորև ներկայացվ‫ٳ‬մ է գործիքների ոչ լրիվ ցանկ՝ մասնակց‫ٳ‬թյան տարբեր մակարդակների համար։ 11

Իրազեկման գործիքներ (1-ին մակարդակ) Ÿ

Պաշտոնական հայտարար‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նների տախտակներ

Ÿ

Տեղեկատ‫ ٳ‬հեռախոսներ

Ÿ

Մամլո հաղորդագր‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ններ ‫ ٳ‬մամ‫ٳ‬լի աս‫ٳ‬լիսներ

Ÿ

Քաղաքացիների իրազեկ‫ٳ‬մ էլեկտրոնային փոստի, կարճ հաղորդագր‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նների ﬕջոցով

Ÿ

ՏԻՄ տեղեկատվական կենտրոններ

Ÿ

Տեղեկատ‫ ٳ‬թերթիկներ ‫ ٳ‬պաստառներ

Ÿ

Ինտերնետային կայքեր

Ÿ

Հոդվածներ, հաղորդ‫ٳ‬ﬓեր

Խորհրդակցման գործիքներ (2-րդ մակարադակ) Ÿ

Հարց‫ٳ‬ﬓեր

Ÿ

Ֆոկ‫ٳ‬ս խմբային քննարկ‫ٳ‬ﬓեր

Ÿ

Ինտերակտիվ առցանց հարթակներ

Ÿ

Նամակների, կարծիքների հավաքման արկղեր

Ակտիվ մասնակց‫ٳ‬թյան գործիքներ (3-րդ մակարդակ) Ÿ

Կլոր սեղան-քննարկ‫ٳ‬ﬓեր

Ÿ

Հանրային բանավեճեր

Ÿ

Համայնքային ժողոﬖեր և լս‫ٳ‬ﬓեր

Ÿ

Համայնքային աշխատանքային խմբեր

12

Մասնակցային բյ‫ٳ‬ջետավար‫ٳ‬մ Տարեկան բյ‫ٳ‬ջեն համայնքի կարևորագ‫ٳ‬յն փաստաթղթերից է։ Դրանով սահմանվ‫ٳ‬մ են համայնքային տարբեր ծրագրերի համար նախատեսված ֆինանսական հատկաց‫ٳ‬ﬓերը։ Քանի որ համայնքի բյ‫ٳ‬ջեն ձևավորվ‫ٳ‬մ է տեղական հարկերից ‫ ٳ‬տ‫ٳ‬րքերից, ապա այդ ﬕջոցների ծախսման նկատմամբ հանրային վերահսկող‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ն իրականացնելը բխ‫ٳ‬մ է համայնքի բնակիչների շահերից։ Մասնակցային բյ‫ٳ‬ջետավար‫ٳ‬մը գործընթաց է, որով քաղաքացիները կարող են վերահսկել, թե ինչպես են ծախսվ‫ٳ‬մ բյ‫ٳ‬ջետային ﬕջոցները։ Այդ գործընթացը ներառ‫ٳ‬մ է ﬕ շարք քայլեր, որոնք նկարագրել ենք նախորդ էջեր‫ٳ‬մ։ Մասնավորապես՝ Ÿ

Բնակչ‫ٳ‬թյան իրազեկ‫ٳ‬մ իրենց կյանքի վրա անﬕջական ազդեց‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ն ‫ٳ‬նեցող գործերին ‫ ٳ‬որոշ‫ٳ‬ﬓերին մասնակցել‫ ٳ‬իրավ‫ٳ‬նքի, և այդ իրավ‫ٳ‬նքը ճիշտ գործադրել‫ ٳ‬մասին։ Իրականացման ﬕջոցներ՝ հայտարար‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նների տախտակներ, տեղական լրատվաﬕջոցներ, հեռախոսային կարճ հաղորդագր‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ններ, պաստառներ, և այլն։

Ÿ

Քաղաքացիների կարծիքով հրատապ լ‫ٳ‬ծ‫ٳ‬մ պահանջող համայնքային հարցերի վերաբերյալ տեսակետների հայց‫ٳ‬մ։ Իրականացման ﬕջոցներ՝ համայնքային ժողոﬖեր, ֆոկ‫ٳ‬ս խմբեր, փոստարկղեր, հեռախոսային հարց‫ٳ‬ﬓեր, և այլն։

Ÿ

Բարձրաձայնված խնդիրների առաջնահերթ‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նների սահման‫ٳ‬մ։ Իրականացման ﬕջոցներ՝ համայնքային աշխատանքային խմբեր, քվեարկ‫ٳ‬թյան ﬔխանիզﬓեր, և այլն։

13

Ÿ

Համայնքային բյ‫ٳ‬ջեի նախագծ‫ٳ‬մ։ Իրականացման ﬕջոցներ՝ համայնքային աշխատանքային խմբերի և համայնքապետարանի համատեղ աշխատանք։

Ÿ

Ավարտ‫ٳ‬ն նախագծի ներկայաց‫ٳ‬մ հանր‫ٳ‬թյանը։ Իրականացման ﬕջոցներ՝ հանրային լս‫ٳ‬ﬓեր, համայնքային ժողոﬖեր։

14

àôð´²Ü ϳÛáõÝ ½³ñ·³óÙ³Ý

ÐÆØܲ¸ð²Ø

«Ուրբան» կայ‫ٳ‬ն զարգացման հիﬓադրամ Urban Foundation for Sustainable Development

www.urbanfoundation.am info@urbanfoundation.am ՀՀ, ք. Երևան 0070, Ալեք Ման‫ٳ‬կյան 9 +374 60 612070

«Ազգային ջրային համագործակց‫ٳ‬թյ‫ٳ‬ն» ՀԿ

Երևանի պետական համալսարանի Էկոլոգիական իրավ‫ٳ‬նքի գիտա‫ٳ‬ս‫ٳ‬ﬓական կենտրոն

“Country Water Partnership” scientific, ecological NGO

Yerevan State University Environmental Law Resource Center

Այս բրոշյ‫ٳ‬րը ստեղծվել է Աﬔրիկայի ժողովրդի աջակց‫ٳ‬թյամբ ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալ‫ٳ‬թյան (ԱՄՆ ՄԶԳ) ﬕջոցով: Այս բրոշյ‫ٳ‬րի բովանդակ‫ٳ‬թյ‫ٳ‬նը ﬕﬕայն հեղինակներինն է և պարտադիր չէ, որ արտահայտի ԱՄՆ ՄԶԳ կամ ԱՄՆ կառավար‫ٳ‬թյան տեսակետները: