AGENDA TITEL SEGBROEK 2040
nogmet goede subtitel ondertitel meer mogelijk meer omgevingskwaliteit
27 juni 2016
Segbroek
voor iedereen de beste leefomgeving
meer mogelijk met meer omgevingskwaliteit JUNI 2016
Dit boekwerk is de beloftevolle tussenstand van het nadenken over de toekomst van stadsdeel Segbroek, tot 2040, door de gebiedscoalitie samen met het ontwerpteam The Hague Next. De hoofdstukken 1 t/m 5 verschenen eerder (8 april) nu aangevuld met hoofdstuk 6. ha
Het gebied 761,1
Segbroek is een stadsdeel tussen de wijken Kijkduin, Duinoord, Scheveningen, Het Centrum, Schilderswijk, Transvaal en Escamp. In Segbroek liggen de wijken Regentesse-Valkenbos kwartier, Bomenbuurt, Heesterbuurt, Vruchtenbuurt en de Vogelwijk.
Scheveningen
1.242,5
Haagse Hout Segbroek
Het stadsdeel is ca. 708 ha groot, heeft ruim 13.000 arbeidsplaatsen en er wonen circa 60.600 mensen (gemiddeld 86 inw/ha). Het stadsdeel kent een grote variatie aan architectuur, samenstelling van huishoudens, culturen, groenvoorzieningen.
Centrum Laak Loosduinen
707,7
LeidschenveenYpenburg
Escamp
1.336,0
859,4
stadsdeel Segbroek en de andere stadsdelen
Auteurs: ir R. Veenstra bnsp ing. W v.d. Valk AvB
ir R. Santema nvtl L. de Metz
Copyrights The Hague Next @ juni 2016 Dit boekwerk is gemaakt in opdracht van de Gemeente Den Haag. Hoewel dit boek met veel zorg is samengesteld aanvaarden de auteurs noch uitgever enige aansprakelijkheid voor schade ontstaan door eventuele fouten en/of onvolkomenheden. Gebruik van kaartmateriaal en/of gegevens uit deze publicatie is alleen toegestaan met bronvermelding. Bronvermelding bij de tekst.
2
Ontwerp en opmaak: Urban Opportunities, Den Haag, NL
Auteurs en kopierechten foto’s: vermelding bij de foto cq hieronder en op bladzijde 38.
1.339,9
Auteurs en kopierechten overige foto’s bladzijden 1 t/m 39: pagina 1 boven R. Santema - Den Haag pagina 1 onder: bomenbuurtonline.nl pagina 8/9: 1-denhaagfm.nl, 2-persgroep.net, 3-5-funda.nl, 4-bomenbuurtonline.nl, 6-borca-online.nl, 7-mafuganova.nl, 8-thehagueonline.com, 9 duttendael.nl pagina 16/17: 3-mapio.nl, 4-devlindertuinsegbroek.nl, 5-bewerkt: M.Goudriaan, 7-Milene van Arendonk, 8-tuintuin.nl, 9-denhaagex plored.com, 12-denhaagfm.nl, 13-devlindertuinsegbroek.nl,
pagina 16/17: 14-15 niet bekend; 16-inspirerend-wonen.be pagina 22/23: boven/midden: Schipper Bosch pagina 22/23: onder: layout.nl pagina 24/25: P. de Ruig - Den Haag pagina 26/27: boven:niet bekend, midden: duic.nl, onder: NY pagina 36: R. Veenstra - Hilversum pagina 38/39 boven/onder: Roel Wijnants pagina 12/13, 16/17 -1-2-6-10-11, 38/39 (midden): gem. Den Haag
397,1
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
1.391,0
Inleiding
voor iedereen de beste leefomgeving
Segbroek verandert. Het karakter blijft. De belangstelling voor het wonen en werken in Den Haag groeit. De ruimtevraag naar wonen, verblijven, ondernemen en de beleving van de stad is verkend en verwoord in de gemeentelijke notitie ‘Waar is ruimte voor de stad ?’. Agenda Segbroek 2040 is een uitwerking van die notitie. In ‘Agenda Segbroek 2040’ formuleren we, gebiedscoalitie en ontwerpteam, onze ambities, waarmee we richting willen geven aan de gewenste ontwikkeling in het stadsdeel. Dit is nodig, want er is behoefte aan een gezamenlijke stip op de horizon. Met inspanning en betrokkenheid van alle partijen werken we aan een karakteristiek en kwalitatief deel van Den Haag, dat uitnodigt tot vergroenen: sociaal, economisch en ruimtelijk.
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
Op uitnodiging van de gemeente werken bewoners, eigenaren en ondernemers samen aan een toekomstperspectief. Zij inspireren elkaar, met succes. Een cultuuromslag: van vechten tegen bouwplannen naar samenwerken voor een sfeervolle en kansrijke buurt. Gezamenlijk werken aan de toekomst van een buurt met een rijke veelkleurige historie. Met ruimte voor iedereen, om er te zijn, te werken en te wonen, gewoon om er prettig te leven. Voor de gemeente betekent dit ook een andere rol: initiëren, stimuleren en verbinden in plaats van de grote allesweter. Dit betekent wel minder zekerheid over de uitkomst. Aan de andere kant is de kans groter dat het resultaat beter zal aansluiten op de vraag van de betrokkenen én ons positief zal verrassen.
3
Inhoud
voor iedereen de beste leefomgeving
meer mogelijk met meer omgevingskwaliteit
1. Omgevingskwaliteit
Waar is ruimte voor de stad en Agenda Segbroek 2040 De discussienota ‘Waar is ruimte voor de stad’ van januari 2016, als tussenstand van ‘Agenda Ruimte voor de Stad’, vormt een belangrijk kader voor de Agenda Segbroek 2040. Waar het kansen voor het beter benutten van de openbare ruimte betreft (voor een sterker verblijfsklimaat) zijn de ambities voor het stadsdeel Segbroek een directe uitwerking van deze nota. Den Haag staat voor de belangrijke opgave vorm te geven aan een duurzaam ruimtelijk perspectief en tegelijk ruimte te vinden voor ca. 20% woningen. Deze druk vraagt om een grondige herijking van wat de stad zo geliefd maakt. Agenda Segbroek 2040 is het resultaat hiervan voor het stadsdeel Segbroek.
4
5
2. Groener Segbroek
10
3. Sterker Segbroek
18
4. Duurzamer Segbroek
28
5. Routemap
36
6. Breder Segbroek
40
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
Omgevingskwaliteit Hoofdstuktitel
@foto mapio.nl
voor iedereen de beste leefomgeving
meer mogelijk met meer omgevingskwaliteit
‘Ons strand’ met de duinen als toegankelijk na bunkers en voelbare zee. Atlantikwall-zone is
recreatieve voorzieningen. Groenvoorzienin
de wijken verdeeld. Grote verscheidenheid b
zieningenniveau. De winkelstraten Fahrenhe Actief draagvlak
Weimarstraat zijn voor respectievelijk
Sinds begin februari 2016 is in vier intensieve sessies overleg gevoerd met leden van de gebiedscoalitie Segbroek. Deze coalitie, ruim dertig leden in getal, heeft zich ingespannen karakteristieken en kwaliteiten van het stadsdeel te benoemen en te kijken wat er mogelijk is en wat daarvoor nodig is.
Vruchtenbuurt en Regentes-Valkenbos he
Tijdens de sessies werd helder dat het antwoord op “het waarom van de gebiedscoalitie?” is: ‘voor iedereen de beste leefomgeving’. Pas daarna werd het zinvol het over het wat en het hoe te hebben.
verschillen, huizen worden opgesplitst.Re
Keer op keer werd duidelijk dat een stadsdeel meer is dan een volgebouwd grondgebied waar met passen en meten woningen aan toegevoegd kunnen worden.
is nu een buurt voor ouderen geworden; vo
Hiermee is het begin vormgegeven van een nieuwe inspirerende ontwikkeling: hoe door verbetering en versterking van omgevingskwaliteit meer wijzigingen geadapteerd kunnen worden. We ontdekten dat het spreken over intensiveren beter is dan verdichten. Intensiveren laat meer ontwikkelingsmogelijkheden toe. Een mooi onverwacht resultaat.
6
wijkRegentes is het meest stedelijk: hoge d
kinderen om te spelen. Regentes wordt ge
Loosduinseweg – lijn 11 – Constant Rebecquest
sportvoorzieningen Veel soorten geloofshuize als toegankelijk natuurgebied met runderen
Atlantikwall-zone is een prachtige groenzone m Groenvoorzieningen zijn niet evenredig over Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
Omgevingskwaliteit
een prachtige groenzone met
ngen zijn niet evenredig over
binnen de wijken. Hoog voor-
eitstraat, Vlierboomstraat en de buurten Bomenbuurt,
et centrum van de buurt/
dichtheid, weinig ruimte voor
ekenmerkt door grote sociale
egentes–zuid (gebied tussen
traat – Noordwestbuitensingel)
oorzieningen ontbreken. Veel
en. ‘Ons strand’ met de duinen en bunkers en voelbare zee.
met recreatieve voorzieningen. de wijken verdeeld. hoge ren Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
weerslag van de op 11 februari, 29 februari, 8 maart en 21 maart 2016 door de leden van de gebiedscoalitieen ondernemers) uit Segbroek geuite ideeën en wensen, om komen tot een toekomstversie @foto R. Santema- Den Haag en R. Veenstra- Hilversum
atuurgebied met runderen en
voor iedereen de beste leefomgeving
Reflecties en ideeën van de gebiedscoalitie Het gaat daarbij over wat er mogelijk is, over voor én door wie, over het wanneer én over het hoe, maar ook over wat niet of over hoe niet. En dus over: - mensen die er wonen, werken, leven, van buiten komen, - het beheren en creëren van omgevingskwaliteit, - sociale, ruimtelijke, economische en culturele mogelijkheden, - winkelstraten als sociale, economische ruggengraat van de buurt, - duurzame en verantwoorde investeringen, - rollen van de verschillende belanghebbenden (bewoners, eigenaren en ondernemers), - benutten van kansen, met respect voor het DNA van Segbroek, - rol van de gemeente: toetsen aan en handhaven van regels, - inrichting en beheer van de openbare ruimte - groene routes naar de zee, - veiligheid en uitstraling, - de duinen en ‘Segbroek aan zee’.
7
voor iedereen de beste leefomgeving
meer mogelijk met meer omgevingskwaliteit
Segbroek: eenheid en verscheidenheid
Er is een hoog organiserend vermogen, grote mate van creativiteit en ondernemingszin. Op het gebied van duurzame energie, deeleconomie, coรถperaties en stadslandbouw zijn er diverse initiatieven. Het stadsdeel wordt ook gekenmerkt door een grote variatie aan type straten, reeksen van pleinen en bijzondere stratenpatronen. De drie winkelstraten Weimarstraat, Fahrenheitstraat en Vlierboomstraat vormen met hun hoge voorzieningenaanbod de ruggengraat van de wijk. Grootste gemeenschappelijke kwaliteit is de directe nabijheid van, verbondenheid met, en bijna voelbare aanwezigheid van zee, strand en duinen. Verschillende routes vanuit de stad leiden via het stadsdeel naar de kust. De betekenis van de kust gaat daarmee verder dan voor het stadsdeel alleen; de kust is er voor de hele stad.
8
Het stadsdeeal Segbroek kenmerkt zich door diversiteit en levendigheid
De wijken van Segbroek kennen grote verschillen: sociaal, cultureel en ruimtelijk. Maar ook op het vlak van economie, architectuur en (groen)voorzieningen.
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Omgevingskwaliteit
voor iedereen de beste leefomgeving
Drie kernambities van én voor Segbroek Op basis van onze analyse van de karakteristieken en kwaliteiten van én kansen voor Segbroek hebben we uit de vele ideeën, als Agenda Segbroek 2040, drie ambities geformuleerd, elk met een sociale, economische en fysieke concretisering. De rode draad is dat er veel meer mogelijk is met meer omgevingskwaliteit. De drie ambities zijn: 1 groener Segbroek, richt zich op respectievelijk verjonging, innovatie, vernieuwing, 2 sterker Segbroek, hierbij ligt de nadruk op het versterken van het bestaande, zowel sociaal, economisch als fysiek (identiteit, karakteristieke winkelstraten en optoppen), 3 duurzamer Segbroek, met respectievelijk wooncarrière, scholing en slimmer omgaan met energie. In de hierna volgende drie keer acht bladzijden wordt per ambitie hierop uitgebreid ingegaan.
9
Groener Hoofdstuktitel Segbroek
@foto Frans Schmit
Groener Segbroek
voor iedereen de beste leefomgeving
Met meer groen meer mogelijkheden
Groener Segbroek
Mooie groene oase’s zoals het Emma’s Hof en de Vlindertuin op binnenterreinen in het RegentesValkenboskwartier zijn zeldzaam.
Sociaal vergroenen: - meer ruimte, opvang en scholen voor kinderen, - meer gezinnen met of zonder kinderen voor een evenwichtige samenstelling van de wijk, - andere woonvormen voor ouderen.
Met de agenda ‘groener Segbroek’ richten we ons op verjonging, vernieuwing: sociaal, economisch en fysiek. Hiermee geven we antwoord op de vraag waar de ruimte in Segbroek voor is. Onze agenda is gericht op het versterken van de (ten dele verborgen) kwaliteiten. Meer groen draagt, bij het intensiveren, sterk bij aan het in balans houden van de stad. Niet voor niets is de conclusie: met meer groen meer mogelijkheden.
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
Economisch vergroenen: - stimuleren van innovatieve kleine bedrijven, - meer scholingsmogelijkheden, - op de wijk afgestemd openbaar vervoer. Fysiek vergroenen: - meer gebruiksgroen, - meer leef-, speel en verblijfstraten, - sterkere groene dooradering.
11
voor iedereen de beste leefomgeving
meer mogelijk met meer omgevingskwaliteit
Buitenruimte voor diversiteit en levendigheid Levendige buurten waar je graag wilt zijn en waar anderen graag komen. Het stadsdeel kent een grote variatie aan straten, pleinen en groenvoorzieningen. De gebiedscoalitie ziet in de karakteristieke ‘eenheid en verscheidenheid’ van de wijken in Segbroek veel kwaliteit en potentie. De bruikbaarheid van de buitenruimte is niet in heel Segbroek gelijkmatig verdeeld: wel of niet toegankelijk of geschikt om te spelen. De druk op de openbare ruimte is op veel plekken te groot, waardoor de kwaliteit onder druk komt te staan. Investeringen zijn nodig om de buitenruimte weer aan de directbelanghebbenden te geven. Segbroek is als gebied financieel sterk genoeg om uit de opbrengsten van bijvoorbeeld dakopbouwen deze investeringen mogelijk te maken.
12
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
Groener Segbroek
voor iedereen de beste leefomgeving
Spelende kinderen in Segbroek @ gemeente Den Haag @foto gemeente Den Haag
Sociaal vergroenen
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
Met de agenda ‘sociaal vergroenen’ willen we de gemiddelde leeftijd van het stadsdeel meer in balans brengen. Naar veelzijdige aantrekkelijke buurten met zorg voor de ander en je omgeving. Meer mogelijkheden en huisvestingsvoorwaarden die aansluiten bij gezinnen, jongeren en ouderen. Een stadsdeel met een gevoel van verbondenheid, met een sterke identiteit, met samenhang en met veel ruimtelijke kwaliteit. Door de aanwezige diversiteit aan woonvormen is het goed mogelijk om je hele leven in Segbroek te blijven wonen. Deze wooncarrière in je eigen leefomgeving heeft een positief effect op de leefbaarheid.
13
voor iedereen de beste leefomgeving
meer mogelijk met meer omgevingskwaliteit
Uitspraken die zijn blijven ‘hangen’ • Ik leef hier met plezier en gun dit ook een ander. • Ik zit hier voor mijn eigen belang. • Overheid of Tussenheid? Wat kunnen we zelf en waarvoor hebben we een overheid nodig? • De Bomen-, Bloemen- Vruchtenbuurt zijn eigenlijk supersaai. Nergens een ‘wauw’-moment. • Als je een eigen bijdrage aan je buurt kunt leveren • Het is een leerproces voor beide kanten: de gemeente moet macht durven loslaten, burgers moeten initiatief durven nemen. • De huidige manier van Ruimtelijke Ordening is niet meer van deze tijd. Welke voorwaarden heb je nodig om op een vernieuwende manier samen stad te maken?
14
Netwerkplekken, Madrid @foto max2.es
dan voel je je er sneller thuis.
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
Groener Segbroek
voor iedereen de beste leefomgeving
Economisch vergroenen Met innovatieve kleine bedrijven willen we de economische betekenis van Segbroek verjongen, vernieuwen. Dit door het stimuleren van: - netwerkplekken in de wijk, - innovatieve kleine bedrijven zoals werkplaatsen, ateliers en eigentijdse ambachten, - aantrekkelijker maken van het vestigingsklimaat, - kansen bieden aan innovatieve zelfstandige ondernemers, start-ups, door het mogelijk maken van werkruimte inclusief bijbehorende faciliteiten.
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
15
voor iedereen de beste leefomgeving
meer mogelijk met meer omgevingskwaliteit
Groene routes naar de kust De fysieke verbindingen tussen stad en zee is één van de grootste kwaliteiten van het stadsdeel. Het verbeteren van deze verbindingen als groene en veilige routes is, als onderdeel van de groenblauwe dooradering van het stadsdeel, van groot belang. Groenblauwe dooradering verbindt het groen, heeft sociale en economische waarde, verbetert het stadsklimaat en beperkt ‘hittestress’. Enkele verbindingen die beter kunnen, zijn: • Goudenregenstraat: uitgaande van een aanzienlijk lager aantal auto’s in 2040 en dus een reductie van parkeerplaatsen kan de straat verkeersluw ingericht worden: trambaan in het gras en brede fietspaden aan weerszijden; de auto te gast, • Regentesselaan: herinrichting van de middenberm (bijv. schelpenverharding) voor een aantrekkelijke route naar de kust, • Verversingskanaal; dit zou de route vanuit de stad naar de kust zijn: ruime voet- en fietspaden (tram 11 heeft zijn route er al grotendeels).
16
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
Groener Segbroek
voor iedereen de beste leefomgeving
Groene, veilige leefstraten en speelplekken
moodboard groen in Segbroek
De sociale vergroeningsambitie voor meer jeugd in het stadsdeel betekent meer veilige, groene routes (van en naar school) en meer speelplekken. Veel straten in Segbroek zijn geschikt om als leefstraat in te richten, om te spelen, te verblijven, met elkaar te zijn. De straat, een plek voor iedereen, op gelijk niveau. Enkele ideĂŤen, zijn: - toegankelijk maken en inrichten van afgesloten groengebieden bij water (plein aan water), - middenberm als spel en ontmoetingsruimte voor de buurt, - meer en beter gebruik maken van de beschikbare openbare ruimte door het reguleren van de toegang voor het gemotoriseerde verkeer; straten kunnen tijdelijk ingericht worden als speelstraat; bevordert ook de sociale samenhang, - versterken van het verblijfskarakter van straten, - toepassen van duurzame materialen, - dichtbij huis speelplekken.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
17
Sterker Hoofdstuktitel Segbroek
@foto dhvn.nl
Sterker Segbroek
voor iedereen de beste leefomgeving
Ruimte voor meer mogelijkheden
Sterker Segbroek
De ruimtelijke ontwikkeling van Segbroek vraagt om een andere eigentijdse benadering.
Het bestaande Segbroek kan sterker. Dit is nodig om in te kunnen spelen op toekomstige veranderingen.
Inbreien vergroot de druk op de omgeving zonder dat daar iets van een toegevoegde waarde tegen over staat. Het verzwakt vaak de bestaande situatie en gaat dikwijls ten koste van het spaarzame groen wat er is. De omgevingskwaliteit staat op het spel. Er valt veel te verliezen. Het is de balans van creĂŤren en beheren, met elkaar.
Sociaal versterken: - evenwichtige bevolkingsamenstelling in leeftijd en maatschappelijke positie.
Inspelen op veranderende omstandigheden kan niet door te zeggen dat alles maar zo moet blijven zoals het nu is. De gebiedscoalitie ziet veel mogelijkheden door in te zetten op het toevoegen van omgevingskwaliteit.
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
Economisch versterken: - winkelstraten als economische ruggengraat van de wijk, - tijdelijke of permante (spel) voorzieningen, - ruimte voor (tijdelijke) werkplekken en eigentijdse ambachten. Fysiek versterken: - een veilige, schone en aantrekkelijke wijk, - verbonden met de zee door hoogwaardige groene routes naar de kust, - vormgeving van de directe woonomgeving, - verantwoordelijkheid krijgen en nemen.
19
voor iedereen de beste leefomgeving
meer mogelijk met meer omgevingskwaliteit
Sociale diversiteit De woonomgeving in Segbroek is gevarieerd, levendig en de vele buurten huisvesten een mix van culturen, leeftijden en inkomensgroepen. Van alleenstaanden, samenwonenden, met of zonder kinderen, starters, pensionada’s. Voor de kleine portemonnee tot en met de dikke buidel. Buurten als Regentesse-Valkenboskwartier hebben belangrijke dichtbijhuis-voorzieningen als trendy eettentjes, eigentijdse leuke winkels, ambachtelijke, creatieve bedrijfjes en vele culturele voorzieningen. Dichter richting het centrum kenmerken de buurten zich door een grote verscheidenheid terwijl de later gebouwde wijken als Vogelwijk en Bomen-, Heester-, Bloemen- en Vruchtenbuurt meer eenvormig van karakter zijn.
20
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
Sterker Segbroek
voor iedereen de beste leefomgeving
Sociaal netwerk versterken Door veel verschillende doelgroepen aan te spreken biedt Segbroek ruimte aan iedereen die graag in een stadse omgeving wil wonen en werken.
leefstraat @foto Stad Gent
We willen dat iedereen kan mee blijven doen. Een zelfbewuste bevolking heeft elkaar nodig en draagt zorg voor de ander. Een evenwichtige bevolking samenstelling zorgt voor continuĂŻteit, sociale controle, veiligheid en levendigheid. Een breed scala van verschillende bevolkingsgroepen en leefstijlen versterkt het draagvlak voor voorzieningen.
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
Door in te zetten op het versterken van het sociale netwerk willen we voorkomen dat mensen in Segbroek buiten de boot vallen. Een stevig sociaal netwerk biedt duurzame oplossingen waardoor kwetsbare mensen minder makkelijk terugvallen. Het vergroot de verbondenheid en zelfredzaamheid waardoor ook kwetsbare mensen kunnen meedoen in Segbroek.
21
voor iedereen de beste leefomgeving
Winkelstraten als ruggengraat van de buurt De drie winkelstraten in Segbroek: Weimarstraat, Fahrenheitstraat-Thomsonlaan en VlierboomstraatAppelstraat zijn sociaal, economisch en functioneel het hart van de buurt. Ruimtelijk is dit nog sterker, het vormt het verbindende deel: de ruggengraten van het stadsdeel. Hier treffen de bewoners elkaar, bijna dagelijks. De agenda van de gebiedscoalitie ziet hier kansen voor het versterken van deze functie voor Segbroek.
22
winkelstraten als (ver)bindende ruggengraat van eenheid en verscheidenheid: Fahrenheistraat
meer mogelijk met meer omgevingskwaliteit
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
Sterker Segbroek
voor iedereen de beste leefomgeving
Buurteconomie Met een mix van kleinschalige bedrijvigheid willen we de economische betekenis van het stadsdeel vasthouden en waar mogelijk versterken. Dit door: • stimuleren kleinschalige bedrijven met positieve uitstraling naar de buurt zoals werkplaatsen, open ateliers en eigentijdse ambachten, • werkplaatsen als aanzet voor een wijkeconomie en ter ondersteuning van de duurzaamheidsambitie, en scholingsmogelijkheden, • kansen bieden aan innovatieve en actieve sectoren en bedrijvigheid, zoals innovatieve zelfstandige ondernemers, start-ups, • versterken van de kennisinfrastructuur, zodat de jongere blijvend aan de stad wordt verbonden, door het bieden van werkruimte en faciliteiten, • zorgen voor het hierbij passende aantrekkelijke vestigingsklimaat, • netwerkplekken in de wijk.
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
23
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
@foto Peter de Ruig - Den Haag
voor iedereen de beste leefomgeving
meer mogelijk met meer omgevingskwaliteit
Win-win projecten (TAMA 38) Een aansprekend voorbeeld van een win-win project is het nationale kaderplan TAMA 38 uit IsraĂŤl. In dit plan zijn urgentie, woonwensen, financiering en btw vrijstelling aan elkaar gekoppeld. Hierdoor wordt een gewenste kwaliteitslag mogelijk gemaakt: het bevorderen van de veiligheid en toegankelijkheid, het versterken van de constructie ĂŠn het vergroten van het wooncomfort van oudere woongebouwen. De kosten hiervan kunnen in de regel niet door de zittende eigenaren opgebracht worden. Door toe te staan dat appartementen op of naast het bestaande gebouw gerealiseerd mogen worden, kan samen met de btw vrijstelling, de door overheid, huurders en eigenaren gewenste kwaliteitslag wel bekostigd worden. Dit soort win-win projecten, waarbij lokale urgentie gekoppeld wordt aan individuele wensen, nodigt uit tot soortgelijke toepassingen.
26
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
Sterker Segbroek
voor iedereen de beste leefomgeving
Kwaliteitslag en intensiveren
het platte dak biedt ruimte voor de stad
Door de grote verscheidenheid van de bestaande woningen is optoppen in vele varianten mogelijk. De diversiteit van de bestaande voorraad kan vergroot worden door dit dakopbouwen te stimuleren. Het resultaat, of bedrijfsruimte op de begane grond of gewoon grotere woningen, maakt deze woningen attractiever voor gezinnen.
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
Door een win-win benadering kan een kwaliteitslag gerealiseerd worden om bestaande gebouwen (bijv. aan de Segbroeklaan) energieneutraal te maken. Door deze gebouwen met één of twee lagen op te toppen kan de opbrengst van het “verkopen van het dak” ingezet worden om dit doel te bereiken. Iets soortgelijks kan voor tweelaagse woningen toe gepast worden door er een verdieping op te zetten en gelijktijdig de woning energieneutraal te maken. Buurten met een hoge bevolkingsdichtheid lijken hiervoor minder geschikt. Het resultaat is win-win: naast, of meer, of grotere woningen, ook reductie van de energiebehoefte.
27
voor iedereen de beste leefomgeving
meer mogelijk met meer omgevingskwaliteit
Duurzamer Segbroek
Ruimte voor een duurzamer leefomgeving
Sociaal verduurzamen: - stimuleren sociale verbondenheid, - inzetten op beperken sociale eenzaamheid, - investeren in vitaliteit en leefbaarheid voor ouderen, - wijkcoรถperaties voor zorg.
Een duurzamere leefomgeving richt zich op het zowel sociaal, economisch als fysiek verduurzamen, gericht op het beter benutten van de beschikbare energiebronnen.
Economisch verduurzamen: - reduceren energiebehoefte, - laagdrempelige financieringmogelijkheden voor verduurzaming van eigen woningen, - lokale urgentie en individuele wensen verbinden middels win-win mogelijkheden Fysiek verduurzamen: - verduurzamen van bestaande woningen (isoleren en/of ecolagen), - wijkcoรถperaties voor energievoorzieningen, - warmtenet voor laagtemperatuur verwarming.
28
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
Duurzamer Hoofdstuktitel Segbroek
Zonnepark Sporthal Gaslaan Den Haag @foto MaxKonink
voor iedereen de beste leefomgeving
meer mogelijk met meer omgevingskwaliteit
Samen op zoek naar win-win projecten Diverse initiatieven zijn al gestart. De ervaring leert dat, als buurt of straat samenwerken aan de oplossing voor een energievraagstuk, dit tegelijk een sociaal bindende functie heeft. Een mooi voorbeeld is De Groene Regentes (zie kader op blz. 32). Het is goed voorbeeld van een win-win situatie. Ervaringen van elders helpen bij het uitwerken van beleid rond bijv. het herinrichten van straten, het organiseren van buurtparkeren en zo bijdragen aan de transitie naar een klimaatneutrale stad.
30
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
Duurzamer Segbroek
voor iedereen de beste leefomgeving
Sociaal verduurzamen Mensen hebben steeds meer veel verschillende wensen. Hieronder valt ook dat je je hele leven kan blijven wonen in Segbroek: je stadsdeel als ‘homerun’.
Emma’s hof - Den Haag @foto Milene van Arendonk
Hiervoor is het belangrijk dat het woningaanbod aansluit bij je levensfase. Concreet betekent dat er behoefte is aan verscheidenheid van kleine, grote, moderne of historische woningen.
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
Qua agenda betekent dit: • vergroten van diversiteit van het woningaanbod, voor mensen met en zonder kinderen, • versterken mogelijkheden van wooncarrière in het stadsdeel • inspelen op de groei van thuiswerken, met een extra slaap- of werkkamer, • inspelen op behoefte aan kleine woningen met hoog voorzieningenniveau.
31
voor iedereen de beste leefomgeving
meer mogelijk met meer omgevingskwaliteit
De Groene Regentes Dit burgerinitiatief is een energiecoöperatie om met zonnepanelen energie op te wekken. Tachtig mensen zijn lid van deze coöperatie. Gezamenlijk hebben zij 240 zonnepanelen op het dak van de sporthal aan de Gaslaan en wekken daarmee elektriciteit op.
Daarnaast wordt gestudeerd op een project voor elektrische deelauto’s, op maatregelen die mensen zelf thuis kunnen nemen om energie te besparen en worden de mogelijkheden verkend om hele straten of woonblokken in één keer aan te pakken. Kostenbesparing en kennisdeling zijn hiervan de voordelen. In heel Den Haag zijn 26 energie-collectieven actief.
32
Warmtenet @foto WarmtenetNijmegen
Het project loopt inmiddels goed. Er wordt gezocht naar meer locaties om zonnepanelen te plaatsen (bijv. De Regenvalk).
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
Duurzamer Segbroek
voor iedereen de beste leefomgeving
Economisch verduurzamen De agenda “duurzamer Segbroek” richt zich op een duurzame leefomgeving en draagt daardoor sterk bij aan de kwaliteit van het stadsdeel. Duurzaam gaat over klimaat, energie en materialen, toegepast op de eigen woning, straat, buurt, stadsdeel, regio. Hiervoor zijn veel ideeën aangedragen: - isoleren bestaande gebouwen per pand, blok of straat, - lage temperatuurverwarming, - collectief energie opwekken, - elektrische deelauto’s, - onderscheid tussen piek en normaal verbruik, - verruimen van financieringmogelijkheden voor verduurzaming van eigen woningen, - laagdrempelig maken / verminderen van regels, - tegemoetkoming in de kosten van de opstartfase. Op dit gebied is nog veel winst te behalen.
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
33
voor iedereen de beste leefomgeving
meer mogelijk met meer omgevingskwaliteit
Wist je dat? • In het Regentessekwartier (De Perponcherstraat) wordt een bestaand huis (gebouwd omstreeks 1900) stapsgewijs energieneutraal gemaakt. Dit wordt een voorbeeldhuis voor anderen en zal te zijner tijd kunnen worden bezocht, • Om serieus aan duurzaamheid te kunnen werken is zowel een visie als een meerjarenplan van de gemeente nodig. Om in 2040 klimaatneutraal te kunnen moet nu de energietransitie in gang gezet worden, • Belangrijk is te weten op welke schaalgrootte (wijk, buurt, straat) je het energievraagstuk kunt oplossen. Dat is ook afhankelijk van hoe je sociaal met elkaar omgaat: als collectief of individueel, • Het grootschalig inzetten op verduurzamen van bestaande woningen zal werk genereren; het is een kans voor het lager en middelbaar ‘technisch’ onderwijs door hierop in te spelen.
34
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
Duurzamer Segbroek
voor iedereen de beste leefomgeving
Isoleren en energienetwerken
appartement met eco-voorzieningen @foto zoomtm.com
Het isoleren / ventileren tot een energie-neutraal gebouw is bij de bestaande bouw lastig. Oplossing is vooral: isoleer voor zover je budget en mogelijkheden dat toelaten. Met de huidige technieken is dertig procent isoleren al voldoende om te kunnen overstappen op een lage temperatuurverwarming.
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
Opslag van warmte kan goed in water diep onder de grond. Ideaal zou zijn om lokale warmtenetwerken aan te leggen voor het normale warmte / energie verbruik. Voor piekverbruik kan je gebruik maken van het stadswarmte netwerk. In aanleg zijn laagtemperatuur netwerken goedkoper dan stadswarmte netwerken.
35
Hoofdstuktitel Routemap
Routemap
voor iedereen de beste leefomgeving
Direct aan de slag
Laaghangend fruit
Bestaande regels staan dikwijls op gespannen voet met ambities als de onze in Agenda Segbroek 2040. Naast regelgeving is financiering van alles wat niet standaard is lastig. Win-win projecten worden vaak met scepsis ontvangen. Ten onrechte. Geen verandering zonder experiment. Projecten als het optoppen zullen er niet komen zonder vallen en opstaan. Tijd hebben we nauwelijks, het is over ruim twintig jaar al 2040. Tijd om aan de slag te gaan!
Het vereenvoudigen van regelgeving en meedenken over vormen van investeringen cq financiering is een welkome stimulans. Experimenten kunnen het begin zijn naar een aanpak voor het gehele stadsdeel. Ook het faciliteren van energiecoรถperaties zijn een positieve stimulans om Segbroek te verduurzamen.
Met de Routemap willen we de weg naar 2040 opknippen in resultaten op korte termijn en langere termijn. Binnen de gebiedscoalitie is er grote behoefte aan resultaten op korte termijn. De aangeboorde energie van de gebiedscoalitie vraagt om een vervolg.
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
Meer groenvoorzieningen, zoals slootkanten en met hekjes afgeschermde groene plekken, zijn met kleine inspanningen (zowel fysiek als financieel) snel beter te gebruiken. Een goed voorbeeld is het bruikbaar gemaakte talud aan de Mient. Groene routes naar zee die volgens Agenda Segbroek 2040 vorm moeten krijgen zijn: - Regentesselaan (middenberm), Suezkade, Conradkade, Houtrustweg naar het strand, - Kamperfoeliestraat, Goudenregenstraat, Nieboerweg naar Strandpaviljoen De Staat - Thorbeckelaan, Savorin Lohmanlaan, naar zee.
37
voor iedereen de beste leefomgeving
Auteurs en kopierechten overige foto’s bladzijden 40 t/m 47: pagina 40: Livia de Metz - Den Haag pagina 42/43: 1-2-4-8-9 L. de Metz, 3 R Santema (beiden Den Haag) 5-bomenbuurtonline.nl, 6-7 R. Veenstra - Hilversum pagina 44-45: boven PM, linksonder PM, rechtsonder PM pagina 46-47: 1-3 gem Den Haag, 2 foto max2.es, 4 stad Gent, 5 layout.nl, 6 Otto Das, 7 Milene van Arendonk, 8 Max Konink, 9 NY
38
meer kwaliteit door meer plekken met uitstraling
meer mogelijk met meer omgevingskwaliteit
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
Routemap
voor iedereen de beste leefomgeving
Van wantrouwen naar vertrouwen Dat er iets helemaal anders moet met de opgaven waarvoor we staan is duidelijk. Voorlopig hebben we veel vragen. Enkele daarvan zijn: • Is de tussenheid de nieuwe overheid? • Durven we elkaar te vertrouwen? • Onder welke voorwaarden gaan we het experiment aan? • Hoe krijg je als betrokken burger grip op ontwikkeling in je directe omgeving? • Verenigen of samenwerken, en hoe dan? We staan aan het begin van een transformatieproces, naar ‘samen stad-maken’. Dat vraagt tijd en energie. Een proces van vallen en opstaan, macht en verantwoordelijkheden delen, initiatieven durven nemen. Van tegenwerking naar samenwerking, waarbij vertrouwen opbouwen en open houding naar elkaar belangrijk zijn. In Segbroek is de kracht en de wil aanwezig om aan de stad te werken.
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
39
Breder Segbroek
@foto livia de metz
Breder Segbroek
voor iedereen de beste leefomgeving
Meer bekendheid en concrete actie
Quick wins
In aanvulling op de uitkomsten van de bijeenkomsten met de gebiedscoalitie in de periode februari -maart 2016 is in mei-juni 2016 gewerkt aan: 1 verbreden van bekendheid van en draagvlak voor Agenda Ruimte voor de Stad 2 input en reactie ophalen van andere doelgroepen, met name ondernemers, jongeren, allochtonen 3 concrete actie cq snel realiseerbare voorstellen
Segbroek kan sterker. Dit is nodig om in te kunnen spelen op toekomstige veranderingen. Door in te zetten op meer omgevingskwaliteit zijn we in staat ruimte te creëren. Ruimte voor “meer mogelijk”.
In Segbroek werden in het tweede kwartaal al veel bijeenkomsten door het stadsdeel georganiseerd. Om een overkill te voorkomen is met het stadsdeel gekozen voor een aanpak bestaande uit twee open inloopbijeenkomsten: op het Regentesseplein en op het Kamperfoelieplein. De uitkomsten hiervan zijn verwerkt in de inlegvellen van de Agenda Segbroek 2040. Tegelijk is een van de concrete acties, de leefstraat, verbeeld.
Door te beginnen met Quick wins wordt zichtbaar dat Segbroek sterker wordt. Suggesties hiervoor zijn: 1 leefstraten 2 speelplekken ipv stenen (bijv Kamperfoelieplein) 3 tijdelijke of permante (spel)voorzieningen 4 winkelstraten koesteren als sociale/economische ruggengraat van de wijk 5 veilige, schone en aantrekkelijke wijk 6 geven verantwoordelijkheid: samen stad maken 7 voorrang voor directe groene routes naar de kust
Alle mensen die we hebben gesproken krijgen, in het kader van de ambitie vergroenen, twee zakjes Haags Zaad papaver- en stokrooszaadjes mee. Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
41
voor iedereen de beste leefomgeving
meer mogelijk met meer omgevingskwaliteit
Regentes-Valkenboskwartier, Regentesseplein, 15 juni 2016, van 16:30 tot 19:00 (GPS N 52 4.605, E 4 16.96)
Opgehaald: 1 maak een zelfvoorzienende stad door openbaar groen meer te gebruiken voor bijvoorbeeld eetbare bloemen, planten en of fruitbomen. 2 vergroenen door goed onderhouden geveltuintjes is een eerste goede stap. 3 tijdelijk je eigen straat inrichten tot leefstraat wordt erg positief ontvangen. 4 versterk de sociale cohesie door het werken in de geveltuintjes en met een tijdelijke leefstraat. Zorgen: 1 nu nog te vaak dat geveltuintjes vernield worden, als oorzaak wordt geringe sociale cohesie genoemd. 2 winkelstraat Weimarstraat tussen de Beeklaan en Mient loopt achteruit; na vertrek winkelier komen er tijdelijke winkels voor terug. Idee voor remedie: gericht winkels toewijzen en extra toezicht op de tijdelijke winkels.
42
Collage van de twee bijeenkomsten op 15 en 23 juni 2016
Algemeen: behoefte aan uitleg over project “Ruimte voor de Stad�; het initiatief wordt erg gewaardeerd.
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Breder Segbroek
voor iedereen de beste leefomgeving
Heesterbuurt, Kamper-foelieplein, 23 juni 2016, van 16:30 tot 19:00 (GPS N 52 4.378, E 4 16.045) Algemeen: behoefte aan uitleg over project “Ruimte voor de Stad”; eigen sores belemmeren het nadenken over nabije en verre toekomst. Opgehaald: 1 Leuk gesprek met Aylin, elfjarig meisje (groep 7); haar ideeën voor het Kamperfoelieplein zijn: - meer kleur door bloembakken, terrasjes, - een fontein, zandbak, voetbalveldje, springkussen - voor kleine kinderen uit te lenen spellen - groot Haags Hopje om spellen in te bewaren, - fietsenstallingen; nu veel fietsen tegen hekken, - graag workshops, - verboden voor honden. 2 Thomas, elfjarige jongen (groep 7) voegt toe: - appel en perenbomen, - ijskraam. Zorgen: 1 uitgang parkeerterrein aan de Mient t/o boerderij 2 buurt verandert snel (ten nadele)
43
voor iedereen de beste leefomgeving
meer mogelijk met meer omgevingskwaliteit
Wordt jouw straat ook e
44
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
Breder Segbroek
voor iedereen de beste leefomgeving
een Leefstraat!? Groene, veilige leefstraten en speelplekken Een straat is zoveel meer dan alleen parkeren; een straat kan ook een ruimte om te spelen zijn en een ruimte om elkaar te ontmoeten. Veel straten in Segbroek zijn geschikt om als leefstraat in te richten, om te spelen, te verblijven, met elkaar te zijn. De straat, een plek voor iedereen, op gelijk niveau.
collage van leefstraten
Denk je eens in: een week lang geen auto’s in de straat. Luisteren naar wat de kinderen van de buren beleefd hebben, een spelletje jeu de boules, zo hoor je nog eens wat ...
Agenda Segbroek 2040 (27 juni 2016)
Een leefstraat is eenvoudig en snel te realiseren. De kosten zijn gering. Al lijkt het niet eenvoudig om het te organiseren, samen met een aantal enthousiaste medebewoners en het stadsdeel kom je een heel eind. Het met elkaar realiseren van een leefstraat laat zien dat er meer mogelijk. Dat brengt mensen letterlijk en figuurlijk in beweging.
45
voor iedereen de beste leefomgeving
sociaal
meer mogelijk met meer omgevingskwaliteit
economisch
sociaal
vergroenen
vergroenen
sociaal
vergroenen meer evenwichtige samenstelling van de wijk, meer kids
meer (+sch
THE HAGUE NEXT
sociaal
Ontwerpteam The Hague Next is een Haags ontwerp collectief met diverse disciplines. Wij hebben allen ruimschoots ervaring met wonen, werken en leven in Den Haag. Bijdragen aan een duurzaam ruimtelijk perspectief voor onze eigen stad is de belangrijkste motivatie om ons in zetten voor “Waar is Ruimte in de Stad?”
economisch
evenwichte bevolkingssamenstelling leeftijd en maatschappelijke positie
winke ruimt
sociaal
versterken
versterken
In het ontwerpteam zitten:
versterken
Livia de Metz
Wim van der Valk
46
1 2 3 4 5 6 7 8 9
economisch
Robin Jongejan
verduurzamen
verduurzamen
Martin Goudriaan
sociaal
Renée Santema
AGENDA SEGBROEK 2040
sociaal Remko Veenstra
verduurzamen samenhang, zorg voor elkaar en voor je omgeving, betrokkenheid creëren
opwe weg b
Breder Segbroek economisch
fysiek
fysiek
vergroenen
fysiek
vergroenen
economisch
voor iedereen de beste leefomgeving
vergroenen
vergroenen
r werkgelegenheid, techniek holing) tbv aanleg en beheer
groene dooradering en toegankelijk maken van groengebieden
De negen tegels van Agenda Segbroek 2040
versterken
verduurzamen
fysiek
verduurzamen
fysiek
ekking, warmtenet, regelgeving, barrières, werkgelegenheid
Op het economische vlak: - economisch vergroenen - economisch versterken - economisch verduurzamen
een veilige, schone en aantrekkelijke wijk, groene routes naar de kust
economisch
verduurzamen
Op het sociale vlak: - sociaal vergroenen - sociaal versterken - sociaal verduurzamen
verduurzamen
bestaande gebouwen isoleren, tama 38, eco-lagen toevoegen
De negen tegels van Agenda Segbroek 2040
elstraten, rijk aan voorzieningen, te voor eigentijdse ambachten
versterken
De Agenda Segbroek 2040 in ĂŠĂŠn oogopslag.
versterken
fysiek
fysiek versterken
economisch
Op het ruimtelijke vlak: - fysiek vergroenen - fysiek versterken - fysiek verduurzamen
47
Dit boekwerk is u aangeboden door:
TITEL
THE HAGUE NEXT subtitel
Oude Molstraat 36b 2513 BB Den Haag i: thehaguenext.nl i: urbanopportunities.nl
foto tuintuin.nl