MASKARA KONTRA EMERHENSIYA
Responsive • Developmental • Research-based
EMY ROSE G. GALLEGO Editor-in-Chief XENA HYACINTH G. ESTINOSO Managing Editor JEFF G. TOLENTINO Associate Editor GLAIZA RAE D. AMABLE Associate Editor MARIA CRISTY E. DAGUAY Moderator
Ang Opisyal nga Community Wall Newspaper sang Unibersidad sang San Agustin
Inisyatibo sang mga miyembro sang USA Publications
Tomo XI • Numero 1
Ne, lantawa bala sila.Wala sila nagasuksok mask.
ART AND PHOTOGRAPHY TEAM Geremy T. Gallenero (Art Director), Rotsen C. Agreda (Photography Director), Kendra Felizimarie P. Magsico, Renz R. Arbis, Joshua Patrick C. Santillan, Alexandra Rose D. Libar, Dianne Nayeli Montero (CJIP), Leunamme C. Pabion (Contributor) COMMUNITY AFFAIRS TEAM Marlyn Rose B. Marcelo (Community Editor), Hector O. Cofreros CREATIVE WRITING TEAM Sharaine Ghail T. Taaca (Literary Editor), Pauline Marie C. Arada PROGRAM MANAGEMENT TEAM Joanna Wayne S. Horneja (Program Director), Honey Mabelle A. Villarba, Sherjen Q. Villanueva, Hannah Jhanylle C. Po, Mary Wen Anthony T. Rivera (CJIP)
Hou man gani.
Dali kamo! May ideya Diba, may ako! pagsulundan kita
Kadamo nagid ang wala gasuksok mask. Pero kung mag-ubra ta sang DIY mask kag ipanagtag, makabulig gid ta.
nga dapat magsuksok mask?
USA Crisis Management Team, naghatag ayuda sa banwa NI MA R LYN R OSE B. MA R CE LO Bangud sa nagalala nga kahimtangan sang pungsod tungod sa COVID-19, ang Unibersidad sang San Agustin, paagi sa USA Crisis Management Team, naghiwat sang pila ka mga hilikuton agud mapunggan kag mapahagan-hagan ang negatibo nga epekto sang tuman kahalalit nga pandemya sa mga pumuluyo. Lakip sa mga hilikuton amu ang paghatag serbisyo publiko sang unibersidad paagi sa pag-ubra sang 916L sang 70% Ethyl Alcohol nga gin panagtag sa bug-os nga probinsya sang Iloilo halin sang Marso 30 tubtob karon, kag ang proyekto sang College of Technology (COT) tuhoy sa “Formulation, Methods of Manufacturing and Application of Chlorine-based Surface Disinfectants for the Inactivation of SARSCoronavirus-2” nga naghatag paagi agud makahimo sang 1260L hypochlorite solution kag maipanagtag sa 10 ka ospital kag isa ka pribado nga unibersidad sa Iloilo. “Ginhiwat namon ang ini nga inisiyatibo agud makabulig sa mga naapektuhan sang lockdown, kag nangin masadya gid kami nga makakita sang lugar kag pamaagi kung sa diin mapaambit namon ang amon bulig,” pagpabutyag ni Rev. Fr. Frederick C. Comendador, OSA, presidente sang
AYUDA SA PANDEMYA. Ang College of Technology kabahin ang mga administrasyon kag manunudlo sang unibersidad naghimo kag nagpanagtag sang Hypochlorite Solution Disinfectant sa mga ospital sa siyudad kag probinsya sang Iloilo lakip man ang isa ka pribado nga unibersidad sa siyudad. (Laragway gikan kay Mrs. Claudette Anne Talamera-Cormary)
unibersidad. Ang ginlunsar nga mga hilikuton nga may dako nga katungdanan sa pagsulbar sang gina atubang nga krisis sa COVID-19, nangin posible tungod man
sa pagbuliganay sang administrasyon sang unibersidad, mga manunudlo sa gwa kag sulod sang unibersidad, lakip man ang paghanugot sang Department of Science and
Technology (DOST) rehiyon VI nga gamiton ang ila Chemical Testing Laboratory sa pag-eksamin sang nasambit ng mga disinfectants. “Bangud masarangan man
sang laboratoryo nga maghiwat sang chlorine tests, gin-eksamin namon ang mga disinfectant nga nahimo. Tuman ka nami sang ini nga experyensiya bangud nakahatag kami sang bulig teknikal kag nagakaigo nga serbisyo sa kadam-an sa tion sang krisis,” pagpaathag ni Mr. Roxzien Shaye Sesbreño, R.Ch., expert chemist sang DOST VI. Samtang, ang natuhoy nga hilikuton sang COT ang ginapalawig paagi sa ginhiwat nga paghanas tuhoy sa pag-ubra sang hypochlorite disinfectant sa 13 ka sanitation staff sang walo ka ospital sa probinsiya sang lloilo, Abril 30. “Ang suporta halin sa unibersidad, luwas sa pagbuliganay kag pagkooperar, may dako gid nga papel sa pag-implementar sang solusyon sa tion sang krisis bangud makabulig gid ini sa pagtanyag sang importansya sang gilayon nga paghatag sang resolusyon,” siling ni Dr. Bernice Mae F. Yu Jeco, PhD, anay manunudlo sang unibersidad nga nagbulig sa nasambit nga inisiyatibo. Sa pihak nga bahin, dako ang pagpasalamat sang mga benepisyaryo sang sini nga inisiyatibo amu sina kun ngaa ang unibersidad magapadayon nga magbulig sa pungsod kag bug-os nga kalibutan ilabi na gid sa tion sang emerhensiya.
SERBISYO PARA SA AGUSTINO. Ang talatapan sang Guidance Services and Testing Center nagatanyag sang suporta sa mga bumulutho nga Agustino sa tunga sang pandemya. (Laragway gikan kay Rotsen C. Agreda)
Sa paglaum nga makahatag kamag-an sa mga bumulutho nga Agustino nga naga eksperiyensiya sang kamingaw bangud sing malawig nga quarantine, gintukod sang Guidance Services and Testing Center
(GSTC) kaupod ang USAPeer Facilitators Organization (PFO) ang Covivors Support Program, Abril 2. Suno kay Charlotte Cacho-Leigh, RGC, direktor sang GSTC sang ginlunsar nga programa, antis pa man nagsugod ang pandemya, ginalauman na sang ila talatapan nga madamo nga mga bumulutho ang magakinahanglan sang dugang nga suporta bangud sa huol dala sang manug tapos nga klase. “Ini tanan sa ibabaw sang makamamatay nga balatian kag dako nga pagbag-o sa pangadlaw-adlaw nga kabuhi nagahimo sa iban nga taho nga vulnerable. Luwas sa mga bumulutho nga
amon na ginasuportahan, ginsakop man sang amon serbisyo ang iban pa nga magakinahanglan sang amon bulig,” siling ni Leigh. Suno sa mga peer facilitators, masami nga kabalaka sang mga bumulutho amu ang pagkahadlok kag pagkamatinalak-on bangud sa ginaatubang nga sitwasyon kag ang kawala sing ihibalo kun paano atubangon ini. “Bilang isa ka peer facilitator, ginahimo ko ang pwede ko mahimo para masigurado nga ang ini nga mga tawo makabatyag nga ginapamatian kag ginabaton sila bangud sa punta sini, kinahanglan naton sang isa ka abyan.
Wala sing dapat makabatyag nga naga isahanon siya,” siling ni Micah Angela Vencer, isa sa mga peer facilitator sang programa. Dugang ni Mary Pamplona, isa man ka peer facilitator, “Ginalaygay namon nga himuon ang mga bagay-bagay sa paisaisa nga tikang kag permi hibalu-on ang nabatyagan. Ang komunikasyon importante gid sa muni nga tion. Mag-isturya sa inyo abyan kag pamilya tuhoy sa inyo mga kabalaka.” Bukas pirme ang Facebook Page sang USAPeer Facilitators Organization sa mga Agustino nga maluyag magdangop sang ila pag-alagad.
tagipusuon.
Sino pa abi ang magbuliganay Lola, kundi kita-kita man lang.
Padayon lang kita, malampasan ta gid ang ini nga pandemya.
Kanami magbulig sa atun pumuluyo ilabi na gid nga may krisis subong.
Mga aksyon agud paglaton sang kagaw mapugong NI GLAIZA R AE D. AMAB LE K AG MARLYN R O S E B. MAR CELO
NI MARY WEN ANTHONY T. RIVER A
Agud makabulig sa mga pumuluyo sa Guimaras nga tuman ka nabudlayan sa tunga sang pandemya, naghiwat sang donation drive ang Augustinian Law Students of Guimaras sang Unibersidad sang San Agustin halin Marso 17-Mayo 6. Ang ginakulang nga mga kagamiton agud mabatuan ang COVID-19 sa probinsiya ang nagtulod sa grupo agud mapatigayon ang nasiling nga proyekto paagi man sa ila pagamutay kag dugang nga bulig halin sa mga nagdonar. “Ginakulang gid kita sang mga galamiton amu ina kun ngaa nagmato-mato kami pangita sang paagi agud maka bulig sa mga pumuluyo,” siling ni Christine Chavez, miyembro sang Augustinian Law Students of Guimaras. Luwas sa cash donations, nakabaton man ang grupo sang alcohol, face masks, face shields, tela, kag iban pa nga materyales para sa pag-ubra sang personal protective equipments (PPEs). “Nakipag-ugyon ang amon grupo sa munisipalidad agud mahatag ang mga donasyon nga mga alkohol, habon, sanitation
Ang pabida nga may amot sa banwa NI MARLYN R OSE B. MAR CELO
Dibuhi ni Kendra Felizimarie P. Magsico
NI HEC TOR O. COFRER OS
Sa simple nga pag-ubra sang mask gamit ang mga daan nga bayo kag panyo, mahatagan natun ang mga pumuluyo.
Kinahanglan gid maghalong. Paagi Salamat sa inyo sini, tani magsuksok nga bulig, tuman ka na mask ang tanan. mabinuligon ang inyo
Donation Drive, ginpatigayon sa Guimaras
Bida Kobida
Covivors Support Program, ginpabaskog sang USA-GSTC
N I DI A N N E N AYEL I MO N TER O
Boogsh! “Aragay, ngaa gintiklod mo ko ya Sara!” tiyabaw ni Kobida sang gintiklod siya sang abyan. “Nugay ingod sa akon Kobida, abi pag social distancing,” sabat ni Sara. “Aysus, gakalipat gid ako ya Sara. I n d i ako abi sanay sa ginatawag nga n ew normal.” N a g p a d u l o n g ang mag-abyan sa tindahan agud m a g b a k a l sang mga ulutanon. “Sara, lantawa bala sila, wala naga social distancing kag gasuksok face mask. Daw wala kahadlok sa bayrus!” reklamo ni Kobida. “Dali, makadto kita kay kapitan agud ipahibalo ini.”
tents, portable wash stations, kag ang amon nahimo nga mga face masks kag face shields. Samtang ang mga aerosol box kag fabrics nga gin tahi agud mangin PPE ang ginhatag sa probinsya sang Guimaras,” siling ni Carl Galon, isa sa mga bumulutho nga naging kabahin man sang donation drive. Ang mga munisipalidad sang Guimaras nga nakabaton sang nasambit nga mga donasyon amu ang Jordan, Buenavista, San Lorenzo, Sibunag, Nueva Valencia, pati man ang opisina sang gobernador sang probinsya. “Dako gid nga bulig ang mga tela nga gin hatag sang taga San Agustin para sa amon nga PPE. Sang nag-umpisa daan ang pandemya, gaka-ubusay gid sang stocks. Kag kinahanglan gid namon ini para maprotektahan kami sa kagaw,” hinambit ni Cheryll Garvilles, nurse sa probinsyal ospital sang Guimaras. Bangud sa nasambit nga pagbuliganay sa tion sang pandemya, nangin masadya gid ang tagipusuon sang mga estudyante kay nangin inspirasyon ini sa iban agud makatukod man sang donation drive.
Nagkari ang mga pumuluyo sa Brgy. Hall agud paga-isturyahan kun paano maresolba ang nagadamo nga wala gasunod sang patakaran. “Gintudluan kami mag-ubra sang face mask kag mga karatula nga may nakabutang ‘keep social distancing’, mahimo ta ini maubra,” suwestiyon ni Sara. Nagpabida man si Kobida sang iya nabal-an, “Naghimo sang hypochlorite disinfectant ang amon manunudlo, mapabulig ako sa ila agud indi na kita mawad-an alcohol.” “Manami ang inyo suwestiyon. Wala imposible kung kita gabuligay,” pag-ugyon sang kapitan. Sa sunod nga adlaw, ginpangunahan ni Kobida ang grupo sang mga pamatan-on sa pag-ubra sang mga mask, karatula, kag alcohol. Naging mahapos ang pag-ubra tungod naga buligay ang tanan. Matapos ang pagubrahanay, nahatagan ang mga pumuluyo sang mga mask kag alcohol, samtang nagatapik man sa tagsa ka bahin sang lugar ang mga karatula. “Sara, lantawa bala sila, may mga face mask na kag alcohol ang tanan. Biskan gusto ko na gid mag-ingod sa imo, ginapunggan gid ako sang mga karatula,” pag-into sang dalaga sa abyan. “Tuman gid kadako sang imo bulig sa atun barangay, Kobida. Ikaw gid ang matuod-tuod nga bida. Pangamuyo lang kita, mabalik gid ni ang tanan sa normal.”
Masami nga maghugas sang mga kamot gamit ang habon kag malimpyo nga tubig. Magtabon sang bibig kag ilong gamit ang panyo kun mag-ubo ukon manghatsi. Likawan ang masami nga pagtandog sa mga butang ukon sa mga hagup nga kasapatan. Mag-obserbar sang physical distancing kag magsuksok sang face masks kag alcohol. Siguruhon nga gakaon sang masustansia nga mga pagkaon kag maayo ang panglawason agud mapabakod ang immunidad. Ang pagtuhaw sang kagaw nga COVID-19 ang rason kun ngaa kinahanglan gid maghalong sang tanan. Ang bilog nga pungsod naga experyensiyar sang ginatawag nga “new normal” kung sa diin may mga pagsulundan nga dapat sundon agud mapunggan ang paglaton sang kagaw. Sadtung Hulyo tubtub Setyembre 2020, nag-implementar ang Iloilo City Police Office (ICPO) sang strikto nga health standard protocol. Nagalakip diri ang pagsunod sa curfew nga gintalana sa siyudad, pagsuksok sang mask kag face shield, pagobserbar sang physical distancing, kag pagsunod sa quarantine protocol. Ang mga naglapas ang gin paandaman, gin laygayan, kag ang iban gin aresto gid kag gin hatagan penalidad. Sa tion sang pandemya, kinahanglan gid magsunod sa mga pagsulundan agud indi na maglala ang kalbaryo nga atun gina atubang. Ang pagsunod sa mga insakto nga pamatasan agud mapunggan ang paglapta sa kagaw indi lamang makabulig sa atun kaayong lawas kundi pati sa mga tawo nga malapit sa aton. KUN ANG TANAN GAPATI SA PAGSULUNDAN, PAGLAPTA SANG COVID-19 ATUN GID MAPUNGGAN!
Dibuhi ni Joshua Patrick C. Santillan
USA Publications