Kuzguncuk Evleri by Üsküdar Belediyesi

XIX. Yüzy›lda Osmanl› Bat›l›laﬂmas›n›n Konut Mekânlar›n›n De¤iﬂimine Etkisi ve Kuzguncuk Evleri Y R D .

D O Ç .

D R .

D E N ‹ Z

D E M ‹ R A R S L A N

Kocaeli Üniversitesi

Girifl Tarih boyunca çeflitli imparatorluklara baflkent olan ‹stanbul, tarihindeki kültürel birikimin çeflitlili¤i aç›s›ndan eflsiz bir konuma sahiptir. XIX. yüzy›lda Bat›l›laflma ile birlikte Avrupa’dan gelen ve flarts›z kabul gören kültürel biçimler toplumu çeflitli yönlerden etkilemifl, farkl› kültürleri bar›nd›ran bu baflkentte dönüflüme u¤rayarak kent dokusuna kat›lm›fllard›r. Bat›l›laflman›n toplum üzerindeki etkileri özellikle konut mekanlar›nda iç mekân ve mobilya kullan›m›, ifllevsel alan da¤›l›m› ve planlama, üslup farkl›laflmas›, yap› strüktüründe farkl›laflmalar fleklinde kendini göstermifl, zengin yeni bir mimari dil geliflerek XIX. yüzy›l ve erken XX. yüzy›l ‹stanbul konutlar›na yans›m›flt›r. Di¤er Bat›l› kültürel biçimler gibi ‹stanbul’da o güne dek görülmeyen bir konut tipi olarak özellikle s›ra konutlar bu dönemde ortaya ç›km›flt›r. Esasen Osmanl› kent dokusuna yabanc› bir konut tipi olan bu diziler ‹stanbul’un Pera- Akaretler- Yel de¤irmeni- Ba¤larbafl› ve Kuzguncuk semtlerinde yap›lm›fl olup; Üsküdar Kuzguncuk’taki s›ra evler bu tipolojinin önemli örneklerini oluflturmaktad›r.

Ü S K Ü D A R

S E M P O Z Y U M U

V I

Resim 1 Kuzguncuk’ta bir sokak

Kuzguncuk Semtinin Tarihi Geliflimi ‹stanbul’un Anadolu yakas›nda Üsküdar, Paflaliman› ile Beylerbeyi aras›nda Bo¤aziçi’ne aç›lan bir vadi içinde kurulan Kuzguncuk semtinin tarihi çok eskilere dayanmaktad›r. Eski ad› “Hrisokeramos” yani “alt›n kiremit” olan semte bu ismi II.Iustinos döneminde yapt›r›lan çat›s› alt›n rengi kiremitle kapl› bir kilise vermifltir. Evliya Çelebi’nin belirtmifl oldu¤u üzere ad›n› Fatih Sultan Mehmed döneminde bu bölgede yaflayan “Kuzgun Baba”dan alan 1 ve bugün Üsküdar ilçesinin 35 semtinden biri olan Kuzguncuk ad›n› ‹ncicyan’a göre ise (1758-1833) köyün eski ismi olan “Kosinitza”dan alm›flt›r.2 Kuzguncuk XVII. yüzy›lda yahudilerin yaflad›¤› bir sahil köyü olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. Hatta bu semt Avrupa’da yaflayan museviler taraf›ndan “Kutsal topraklara varmadan önceki son durak” olarak kabul edilmifl ve Musevi Cemiyeti aç›s›ndan büyük önem kazanm›flt›r. Eremya Çelebi Kömürcüyan Kuzguncuk’un bir yahudi köyü oldu¤unu ve bu köyde denize naz›r evlerde oturduklar›n› belirtmifltir.3 Kuzguncuk XVII. yüzy›ldan itibaren Rumlar, XVIII. yüzy›lda da Ermeniler ve XIX. yüzy›lda ise müslümanlar›n yerleflmesi ile gayrimüslim az›nl›¤›n ço¤unlukta oldu¤u ve Türklerle birlikte yaflad›klar› karma bir yerleflim alan› olmufltur. 572

X I X . Y Ü Z Y I L D A O S M A N L I B A T I L I L A ﬁ M A S I N I N K O N U T M E K Â N L A R I N I N D E ⁄ ‹ ﬁ ‹ M ‹ N E E T K ‹ S ‹ V E K U Z G U N C U K E V L E R ‹

Resim 2 Kuzguncuk evlerinin yenilenmesi

Kuzguncuk Semti ve Bat›l›laflma Esasen semtin bugünkü yap›s›yla kuruluflu Osmanl›’n›n Bat›l›laflma sürecine denk gelmektedir. Birçok yaz›l› kaynakta Osmanl›’da Bat›l›laflma hareketinin tüm dünyada oldu¤u gibi XIX. yüzy›lda görüldü¤ü belirtilmekte olup; bu Bat›l›laflma hareketlerinin bafllang›c› ise çok daha eskilere XVI. ve XVII. yüzy›llara dek dayanmaktad›r. Osmanl› soylular› ile bürokratlar›n›n Avrupa’ya özellikle Fransa’ya yapt›klar› seyahatler sonucu zamanla bu ülkelerde gördükleri yenilikleri, etiket kurallar›n›, yaflam tarz› ile bilhassa konut mekânlar›nda kulland›klar› eflya ve günlük nesneleri ‹stanbul’a tafl›malar› sonucu Bat›l›laflman›n izleri ilk önce ‹stanbul’da saray ile yak›n çevresinde görülmeye bafllanm›flt›r. XVIII. yüzy›l sonlar›ndan bu yana, Osmanl› toplumu her alanda yaflanmakta olan ciddi bir çöküntüden kurtulman›n yolunu, bat› dünyas›n› örnek alarak toplumsal yaflam› düzenlemekte bulmufl ve bat›dan faydalanma aray›fl›na girmifltir. Özellikle XIX. yüzy›lda reformist Osmanl› bürokratlar› yaflam biçimi ve e¤itim konular›nda bat›y› yakalama çabalar›na girmifller; baflta Frans›z kültürü ve yaflam tarz›n› örnek alm›fllard›r. O dönemde Tanzimatç›lar için “Bat›l›laflma”, Avrupa’daki ma¤azalar›n vitrinlerinden al›n›p getirilen ve toplum yap›s›yla iliflki573

Ü S K Ü D A R

S E M P O Z Y U M U

V I

Resim 3: Ahmet Fethi Paﬂa yal›s› plan› (Haskan, Yüzy›llar Boyunca Üsküdar, s. 1316.)

si olmayan mallar ile özdefllefltirilmekteydi. Bir yandan 1838 ‹ngiliz Ticaret Anlaflmas› ile Osmanl› ekonomisi kapitalist dünya ekonomisine aç›l›rken di¤er yandan da II.Abdülhamid döneminde Bat› etkisiyle flehir yaflam›n›n de¤iflimi sonucunda dünyan›n dört bir yan›ndan gelen yap› malzemeleri, mobilya ve eflyalar binlerce tüccar› bar›nd›ran ‹stanbul’da büyük de¤iflimlerin yaflanmas›nda etkili olmufltur. Bu dönemde modernleflme/ Bat›l›laflma çabalar›n›n bafllamas›yla ilk olarak 1860’larda yemek düzeninde çatal ve b›ça¤›n kullan›lmaya bafllanmas›, masada oturarak yemek yeme al›flkanl›¤›n›n toplumda yayg›nlaflmas›, sedir ve minder yerine iskemle ve koltuk, yer yata¤› yerine karyola, sand›k ve yüklük yerine gard›rop, komodin gibi Bat› tarz› mobilyalar›n kullan›lmaya bafllanmas›, alaturka tuvalet ve banyo kullan›m al›flkanl›¤›n›n bat› tarz›nda dönüflümü konut planlamalar›n›n de¤iflimine yol açm›flt›r. Göçebe dönemlerden gelen yaflam tarz›na uygun biçimlenen geleneksel Osmanl› konutunun çok ifllevli odas› yerini tek ifllevli odalara b›rak›rken; bir ba¤lant› mekân› olmas›n›n ötesinde bir yaflam mekân› olarak kullan›lan sofa da yavafl yavafl yerini koridor ve hollere b›rakm›flt›r. Osmanl›’n›n baflkenti ‹stanbul’da ‹mparatorluk s›n›rlar›n›n daralmas› ve savafllar sonucunda yaflanan göçlerle bir nüfus patlamas› olmufl; ithal yap› malzemelerinin sat›fl›n›n yayg›nlaflmas›, iletiflim ve ulafl›m olanaklar›n›n artmas› ve büyük ‹stanbul yang›nlar› neticesinde konut talebinde de büyük bir art›fl gözlenmifltir.4 Melling gibi yabanc› mimarlar›n ve D’ohhson, Gautier, Fontmagne, Montagu gibi yabanc› gezginlerin ‹stanbul’a yapt›¤› seyahatler de büyük ölçüde Bat›l›laflmay› bafllatan unsurlar olmufltur. Osmanl›’n›n özellikle d›fl ticaret iliflkilerinin gayrimüslim kesim taraf›ndan yürütülmesi ve bu gayrimüslimlerin de Avrupa ile olan yak›n iliflkileri sayesinde bu Bat›l›laflma hareketleri büyük bir ivme kazanm›flt›r. Örne¤in Bat›l› k›yafetler ile konutlarda kullan›lan Bat› tarz› mobilya574

X I X . Y Ü Z Y I L D A O S M A N L I B A T I L I L A ﬁ M A S I N I N K O N U T M E K Â N L A R I N I N D E ⁄ ‹ ﬁ ‹ M ‹ N E E T K ‹ S ‹ V E K U Z G U N C U K E V L E R ‹

lar ilk olarak saray ve çevresinin d›fl›nda bu gayrimüslim kesimin ‹stanbul’daki evlerinde görülmeye bafllanm›flt›r. Yahudi, Rum ve Ermeniler’den oluflan gayr-i müslim kesim Pera ve Galata’n›n d›fl›nda Bo¤az ve çevresinde yerleflmifllerdir. Bo¤az ve çevresinde k›y› semtlerinin gelifliminde fiirket-i Hayriye vapur seferlerinin bafllamas› da etkili olmufltur. 1914’de fiirket-i Hayriyye Salnâmesi Köprüden vapur ile Kuzguncuk iskelesine yolculu¤un sadece 17 dakika sürdü¤ünü belirtmektedir.5 Bat›l› yaflam tarz›n›, görgü kurallar›n›, k›yafetlerini ve mekân kullan›m al›flkanl›klar› ile mobilyalar›n› ilk benimseyen gayrimüslim az›nl›k ile Osmanl› soylular›n›n sofal› plan tipindeki sedirli, divanl›, yer yatakl› geleneksel ahflap konutlar›n›n yer ald›¤› saray çevresindeki eski semtlerden ç›karak kentin Bat›l› tarzda infla edilmifl apartman tipi konutlar›n bulundu¤u Pera semti ile Bo¤az k›y›lar› ve yak›n çevresinde infla edilen s›ra ev tipinde ço¤unlu¤u Bat›l› tarzda konutlar›n a¤›rl›kta oldu¤u Akaretler, Yelde¤irmeni, Kuzguncuk gibi semtlere yerleflmeye bafllad›klar› görülmektedir. Tarih boyunca sosyal, ekonomik ve kültürel özellikleri ile Osmanl›n›n toplum yap›s›n› yans›tan Bo¤az semtleri XV. yüzy›l›n ikinci yar›s›na kadar olan dönemde tar›m ve bal›kç›l›¤›n yap›ld›¤› sahil köyleri iken; XVI. yüzy›lda bafllayan Bo¤az deniz ulafl›m›n›n XIX. yüzy›lda geliflmesiyle beraber geliflim göstermifllerdir. Osmanl› sultanlar›n›n yazl›k saraylar› ile saray çal›flanlar›n›n ikamet etmesi için yap›lan konut yerleflimleri 16. yüzy›l›n sonu itibariyle Bo¤az k›y›lar›nda görülmeye bafllam›flt›r. Bu semtler içinde Bo¤az’›n Asya k›y›s›nda yer alan Kuzguncuk önemli bir konuma sahiptir. Bat›l›laflman›n izlerini bu semtte öncelikle insan giyimlerinden anlamak mümkündü. Erkeklerin olmasa bile kad›nlar›n giyimleri Bat›l› tarzdayd›. Kad›nlar baflörtüsü yerine flapka kullan›yorlard›. Semt kahvehanelerinin yerini zamanla müzikli gazinolar almaya bafllam›flt›. Tüm bunlar “Tanzimat Ferman›”n›n getirdi¤i yeniliklerdendi. 6 Kuzguncuk’da Konut ve Yerleflim Özellikleri Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nda flehirlerin yerleflim sistemleri ve yönetim politikas› etnik gruplar›n parçalanmamas› ve toplu halde yaflamalar› esas›na dayanmaktad›r. Fethedilen bölgelerde kentlerin Osmanl›laflt›r›lmas› için Anadolu’nun çeflitli yerlerinden müslüman halk bu bölgelere yerlefltirilir ve bu bölgede bulunan etnik gruplarla birlikte düzenli bir flekilde yaflayabilmeleri için de mahalleleri ayr›l›rd›. Etnik gruplar aras›ndaki din farkl›l›¤› ise bu ay›r›m›n en büyük nedeniydi. Az›nl›k nüfusunun en fazla oldu¤u ‹stanbul’daki birçok semt bu amaçla geliflmifltir. Kuzguncuk’ta 1914’de 400 Yahudi, 1600 Ermeni, 250 Rum ve 70 Müslüman ailenin ikamet etti¤i bir semt olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r.7 1933 y›l›nda ise baflta Yahudiler, Rum, Türk ve Ermeniler olmak üzere toplam 580 hane ve 4000 nüfus bulunmaktayd›.8 1992’de ise 575

Ü S K Ü D A R

S E M P O Z Y U M U

Resim 4: ‹cadiye Caddesi 115 numaral› evin kat planlar› (Bektaﬂ, Kuzguncuk, s. 28-29.)

V I

Resim 5: Tufan Sokak 14 numaral› evin kat planlar› (Bektaﬂ, Kuzguncuk, s. 75.)

semtte sadece 25 Rum, 17 Yahudi ve 6 Ermeni yaflamaktayd›.9 Zengin Yahudi aileleri semtin sahil kesiminden bafllayarak ‹cadiye’ye kadar olan mahallelerde ikamet ederken Ermeniler ise Murat Reis Mahallesi’nde ikamet etmekteydiler. Yine Kuzguncu¤un iç kesimlerinde Rumlar oturmaktayd›lar. XIX. yüzy›lda semtte Ermeniler ço¤al›nca 1835’de bu semte bir ahflap kilise Hassa Mimar› Kayserili Hovanes Amira Serveryan taraf›ndan infla edilmifltir. Bu yap› 1861 y›l›nda kâgir ve kubbeli olarak yeniden infla edilerek günümüzdeki fleklini alm›flt›r. Ço¤u Anadolu yerlefliminde oldu¤u üzere Kuzguncuk semti de bir vadi ve bu vadinin iki yan›nda basamak oluflturacak flekilde konumlanm›fl konut dizilerinden oluflmaktad›r. Vadinin en derin kesimi ise semt halk›n›n ortak kullan›m› için düzenlenmifltir. Bu vadinin en önemli bölümünü ‹cadiye Caddesi oluflturmaktad›r. ‹cadiye Caddesi’nin üst k›sm› Ba¤larbafl›’na aç›l›rken caddenin alt ucu ise üzerinde yal›lar›n yer ald›¤› Pafla Liman› Caddesi ile kesiflmektedir. Semtin en önemli özelliklerinden birisi kubbeleri birbirine kar›flan ve insanlara bir arada yaflamay› ö¤reten cami ile Ermeni kilisesidir. Bu semtte evler, birbirinin üzerinden, Bo¤az’› görmektedirler (Resim-1 ve 2). Geleneksel XVIII. yüzy›l Osmanl› evleri, XIX. yüzy›l ve erken XX. yüzy›l konutlar› ile tarihi bir yerleflim bölgesi olan semtte yal› ve konaklar Osmanl› döneminin aile ve sosyal yaflam›n› yans›tmaktad›r. Semtin merkezi XVIII. yüzy›l ile XIX. yüzy›l tipik bir Osmanl› flehrini yans›tan cumbal› evler, duvarl› bahçeler, hamam›, f›r›n, bakkal, berber ve kahvehaneleri ile bir Osmanl› semtinin tüm özelliklerini bar›nd›rmaktad›r. Geleneksel Osmanl› konutuna örnek olarak Mocan Yal›s› ya da Pembe Yal› olarak da bilinen Ahmet Fethi Pafla yal›s› verilebilir (Resim- 3). Yal› geleneksel Osmanl› konut plan tipinde harem 576

X I X . Y Ü Z Y I L D A O S M A N L I B A T I L I L A ﬁ M A S I N I N K O N U T M E K Â N L A R I N I N D E ⁄ ‹ ﬁ ‹ M ‹ N E E T K ‹ S ‹ V E K U Z G U N C U K E V L E R ‹

Resim 6: Perihan Abla Sokak 14 numaral› evin kat planlar› (Bektaﬂ, Kuzguncuk, s. 78.)

ve selaml›kl›d›r. Harem dairesi ile selaml›k aras›ndaki havuzlu harem bahçesi günümüzde de mevcuttur. ‹ki katl› olan yal›da 16 oda ve iki büyük sofa bulunmaktad›r. Binan›n denizden görülen cephesi iki bafllarda ve ortada üst katlar› ç›k›nt›lar yapmaktad›r. Bu ç›k›nt›lar konsollar üzerine oturtulmufltur.10 Zengin evleri köflk ve yal› fleklindeydi. Ancak, Kuzguncu¤un yerleflim karakterini farkl› k›lan konutlar Bat›l›laflma döneminin etkisiyle geliflim gösteren 23 ya da 4 katl› kâgir ya da yar› kâgir orta s›n›f konutlar›d›r. Her parselde tek aile yaflamaktayd› ama bitiflik nizamda s›k›fl›k bir yerleflme uygulanm›flt›. Bu konutlar›n genellikle alt katlar› kâgir üst katlar› ahflapt›r. Ön ve yan bahçe duvarlar› alçak ve demir parmakl›kl›yd›. Han›mlar›n sokak kap›s› önünde komfluluk gelenekleri oldu¤undan baz› evlerin d›fl kap›lar› yoldan daha yüksek kotta gömme sahanl›kl› olarak yap›lm›flt›. Kap›n›n her iki taraf›nda yer alan ufak pencerelerden gelen misafirin kim oldu¤u görülebilmekteydi. Semtte yaflayan orta s›n›f tüm halklar›n oturduklar› bu evler birbirine benzemekle beraber birbirinden önemli farklar› da bulunmaktayd›. Örne¤in; Rum evlerinin üst katlar› ahflap çatk› üzerine ahflap kaplamad›r. Ermenilerin evleri ise tümüyle kâgirdir. Mahremiyet olgusu nedeniyle müslüman ailelerin evleri soka¤a kapal›yd›. Ayn› nedenle müslüman evlerinde aç›k balkon da yap›lmamaktayd›. Müslüman aileler genifl aile yap›s›yla konutlarda yaflarken, az›nl›k aileleri çekirdek aile yap›s›yla bu konutlarda yaflamaktayd›lar. Elbette burada de¤inmemiz gereken önemli bir husus gayrimüslim ailelerin ba¤›ms›z çekirdek aileler kurabilecek ekonomik refaha sahip olabilmeleridir. 2-3 çocuklu çekirdek aileleri ile daha rahat yaflam koflullar›nda yaflayan gayrimüslim aileler çocuklar›na da daha iyi

Burak Özçalkan’›n II. Üsküdar Foto¤raf Yar›ﬂmas›’nda ödül alan foto¤raf›

577

Ü S K Ü D A R

S E M P O Z Y U M U

V I

e¤itim sa¤lamaktayd›lar. Bu ekonomik refah›n konut planlamas›na yans›mas› ise küçük bahçeli, müstakil, s›ra evlerin yap›lmas› fleklinde olmufltur.11 Uzat›lm›fl dikdörtgen planl› bu s›ra evlerin orta k›s›mlar›nda merdiven yer almaktad›r. Oda say›s› evlerin büyüklü¤üne göre de¤iflmek olup; tek ya da iki odal›d›r. Rum ve Ermenilerin evlerinde banyo bulunmamaktad›r (Resim- 4 ,5 ve 6 ). Müslümanlar taraf›ndan sat›n al›nan Rum ve Ermeni evlerine yap›lan ilk tadilat banyo yap›lmas› olmaktayd›. Kuzguncuk’ta su bol oldu¤u için su ihtiyac› her evde bulunan kuyulardan sa¤lanmaktayd›. Evler dar parsel üzerine kurulmufl koridorlu veya hollü, dar merdivenli plan tipleri ile Avrupa flehir konutlar›n› and›rmaktad›r.12 Ancak, Kuzguncu¤un tipik yerleflim dokusu XX.yüzy›l›n ortalar›ndan itibaren de¤iflmeye bafllam›flt›r. Özellikle 1950’li y›llarda semtte yaflayan gayrimüslim kesimin yavafl yavafl semtten ayr›lmas›yla bu az›nl›¤›n yerleflim özelliklerinin dokuya olan etkisi zay›flamaya bafllam›flt›r. Semtten ilk ayr›lmaya bafllayan grup Ermeni aileleri olmufltur. Esasen Birinci Dünya Savafl› sonras› az›nl›k ailelerinin ‹stanbul’un di¤er semtlerine ve baflka ülkelere bu semtteki evlerini satarak göç etmeye bafllad›klar› görülmektedir. Giden gayr-i müslim ailelerin yerine k›rsal alandan ‹stanbul’a göç edenlerin yerleflmesi ile 1950’li y›llarda ve 1960’l› y›llar›n bafl›nda semt özgün yerleflim özelliklerini kaybetmeye bafllam›flt›r.13 1970’li y›llar›n sonunda günümüzün önemli Türk mimarlar›ndan Cengiz Bektafl’›n bu semtte bulunan eski bir evi sat›n almas› ve kendi evi ile birlikte bu semtte yapm›fl oldu¤u restorasyon çal›flmalar› ile birlikte semt yeniden eski sosyal canl›l›¤›na kavuflmaya bafllam›flt›r. Yavaflça Kuzguncuk semti mimar, sanatç›lar ve yazarlar›n a¤›rl›kta oldu¤u entelektüel kesim taraf›ndan tercih edilmeye bafllanm›flt›r. Özellikle bu entelektüel kesimin çabalar› ile semtin gayrimüslim kesimin yaflad›¤› dönemdeki önem kazanan ve zamanla unutulan sosyal iliflkileri yeniden canlanmaya bafllam›flt›r. Böylece, geleneksel Osmanl› mahalle yaflam›n›n ruhu Kuzguncuk’ta yeniden ortaya ç›km›flt›r. Özellikle 1980’li ve 1990’l› y›llarda bu bölgede çekimi yap›lan televizyon dizileri de semt sakinlerinin evlerini restore etmelerini sa¤layan bir teflvik olmufltur. Sonuç Evliya Çelebi, Seyahatname’sinde Kuzguncuk için: “Burada Fatih zaman›nda ‘Kuzgun Baba’ denilen bir kimse bulundu¤u için kasabaya ‘Kuzguncuk’ derler. Üsküdar mevleviyetinin bir subafl›l›¤›d›r. Buradan Nakkafl Pafla bahçesine geçip Öküz liman›ndan sonra Kaya Sultan Saray› ve ba¤› geçilerek büyük Üsküdar’a gidilen bir cadde vard›r” fleklinde bir anlat›m yapm›flt›r.14 Buradan da anlafl›laca¤› üzere Kuzguncuk’ta yerleflim çok eskilere dayanmaktad›r. Ancak, ‹stanbul’un bir az›nl›k yerleflimi olmaktan ç›k›p önemli bir mahalle yerleflimi olmaya bafllamas› XIX. yüzy›ldaki Bat›l›laflma döneminde gerçekleflmifltir. Yahudi, Rum, Ermeni ve Türklerin iç içe yaflad›klar›, Bat›l›lafl580

X I X . Y Ü Z Y I L D A O S M A N L I B A T I L I L A ﬁ M A S I N I N K O N U T M E K Â N L A R I N I N D E ⁄ ‹ ﬁ ‹ M ‹ N E E T K ‹ S ‹ V E K U Z G U N C U K E V L E R ‹

man›n etkisiyle geleneksel konut ve geleneksel aile ve yaflam biçiminden uzaklaflarak fiziksel yerleflim aç›s›ndan Bat›l› anlamda ancak Osmanl› mahalle gelene¤inden de uzaklaflmadan yeni bir yerleflim oluflturulmufltur. Bu geliflimde konut iç mekânlar›nda Bat›l› anlamda mobilyalar›n kullan›m›n›n yayg›nlaflmas› ve bu mobilyalara uygun konut mekânlar›n›n tasarlanmas›, böylece yeni konut tipolojilerinin oluflturulmas› önemli rol oynam›flt›r. 1950’li y›llarda az›nl›klar›n yavaflça semtten ayr›lmaya bafllamas› semtin canl›l›¤›n› azaltsa da günümüzde özellikle Ortaköy ile birlikte bu semtin de tarihi ve sosyal canl›l›¤›n›n artt›r›lmas› amac›yla çal›flmalar bafllat›lm›fl ve baflar›l› bir flekilde sonuçland›¤› görülmüfltür. Sadece bir sokakta bafllayan bak›m ve onar›m çal›flmalar› öbür sokaklara da örnek olmufl zamanla restore edilen Osmanl›’da Bat›l›laflma hareketinin canl› tan›¤› olan bu evler ço¤almaya bafllam›flt›r. Günümüzde 100 kadar evin onar›m› tamamlanm›fl bulunmaktad›r.15 Kuzguncuk geleneksel genifl Osmanl› ailesi için yap›lm›fl sofal› plan tipinde ve harem-selaml›k ay›r›ml› konutlar› ile birlikte gayrimüslim Osmanl› vatandafllar›n›n ‹stanbul’a kazand›rm›fl oldu¤u ve 1864 yang›n› sonras› dar parsel üzerinde infla edilmifl koridorlu çekirdek aile konutlar›yla ‹stanbul’un önemli tarihi yerleflimlerinden biri olup; geleneksel Bo¤aziçi köylerinin özelliklerini bir ölçüde sürdüren yerleflimlerden biridir. KAYNAKLAR Bektafl, Cengiz, Bektafl, Cengiz, Kuzguncuk, ‹stanbul 2003. Belge, Murat, ‹stanbul’u Gezerken, ‹stanbul 1993. Demirarslan, Deniz, “ De¤iflen Yaflam, Düfllenen ‹stanbul: Beyo¤lu ve Yelde¤irmeni’nde Konut Olgusu”, Tasar›m Dergisi, 2006/6. Ergun, Nilgün, “Gentrification in ‹stanbul”, CITIES, sy. 21/5. Evliya Çelebi, Seyahatname II (çev. Zuhuri Dan›flman), ‹stanbul 1971. Çeçener, Besim, Üsküdar An›lar›, ‹stanbul 2008. Haskan, Mehmet Nermi, Yüzy›llar Boyunca Üsküdar, ‹stanbul 2001. ‹ncicyan, P.G., 18. As›rda ‹stanbul (çev. Hrand de Andreasyan), ‹stanbul 1976. Uzun, Nil, “The Impact of Urban Renewal and Gentrification on Urban Fabric: Three Cases in Turkey”, T›jdschr›ft Voor Econom›sche en Soc›ale Geograf›e, sy. 94 (2003). www.wikipedia.org/kuzguncuk.

D‹PNOTLAR 1

Evliya Çelebi, Seyahatname II (çev. Zuhuri Dan›ﬂman), ‹stanbul 1971, s. 137.

‹ncicyan, P.G., 18. As›rda ‹stanbul (çev. Hrand de Andreasyan), ‹stanbul 1976, s. 133.

Bektaﬂ, Cengiz, Bektaﬂ, Cengiz, Kuzguncuk, ‹stanbul 2003, s.18.

Demirarslan, Deniz, “ De¤iflen Yaflam, Düfllenen ‹stanbul: Beyo¤lu ve Yelde¤irmeni’nde Konut Olgusu”, Tasar›m Dergisi, 2006/6.

581

Ü S K Ü D A R

S E M P O Z Y U M U

V I

Bektaﬂ, Cengiz, Bektaﬂ, Cengiz, Kuzguncuk, s. 23.

Çeçener, Besim, Üsküdar An›lar›, ‹stanbul 2008, s. 99.

Bektaﬂ, Cengiz, Bektaﬂ, Cengiz, Kuzguncuk, s. 23.

www.wikipedia.org/kuzguncuk.

Ergun, Nilgün, “Gentrification in ‹stanbul”, CITIES, sy. 21/5 s. 394.

Mehmet Nermi Haskan, Yüzy›llar Boyunca Üsküdar, s. 1317.

Çeçener, Besim, Üsküdar An›lar›, s. 101.

Uzun, Nil, “The Impact of Urban Renewal and Gentrification on Urban Fabric: Three Cases in Turkey”, T›jdschr›ft Voor Econom›sche en Soc›ale Geograf›e, sy. 94 (2003), s. 369.

582

Bektaﬂ, Cengiz, Kuzguncuk, s. 184.

Ergun, Nilgün, “Gentrification in ‹stanbul”, CITIES, sy. 21/5 s. 394.