Jacques Pervititch Haritalar›nda Üsküdar ve Kentsel De¤iflim B E T Ü L
E K ‹ M C ‹ ,
A R fi .
G Ö R .
‹stanbul Teknik Üniversitesi
Üsküdar’›n ‹stanbul’un fethi öncesinden bafllay›p Osmanl› yönetiminde geliflen yaklafl›k 500 y›ll›k dönemdeki imar›, Matrakç› Nasuh ve Piri Reis’in haritalar› baflta olmak üzere ‹stanbul geneli için çizilen haritalara yans›m›flt›r. Tanzimat dönemine kadar ço¤u ilkel yöntemlerle çizilmifl olan bu haritalar topo¤rafik yap›ya ve yerleflime iliflkin genel bilgiler yans›t›r. Eski haritalar içinde en do¤ru ölçüler 1789 tarihli Kauffer1 haritas›na aittir. II. Mahmut taraf›ndan 1837 tarihinde General Moltke’ye çizdirilen imar plan›, ‹stanbul’un topo¤rafik ve gerçek ölçülere uygun ilk plan›d›r. fiehrin sistemli imar plan›n›n haz›rlanmas› Tanzimatla bafllayan ve Türkiye Cumhuriyeti döneminde Prof. Henry Prost’un çal›flmalar›yla (1937) devam eden uzun bir süreçtir. Modernleflmenin h›zland›¤› XIX. yüzy›lda, imar çal›flmalar› devam ederken yüzy›llard›r süren tahripkâr yang›nlara karfl› önlem al›nmaya çal›fl›lm›flt›r.2 Yabanc› sigorta flirketleri ‹stanbul’da flube açm›fl, kentin yang›n riskini gösteren haritalar›n çizimini üstlenmifltir. Charles Edward Goad, 1904-1906 y›llar› aras›nda, merkezi Londra’da bulunan flirketine çizimler yapm›flt›r.3 Pera, Galata, Eminönü civar› ve Anadolu yakas›nda Kad›köy-Haydarpafla-Moda bölgesine iliflkin bu çizimler Üsküdar’› kapsamamaktad›r. ‹stanbul’un ikinci sigorta haritas› çal›flmas›, Goad’un girifliminin bir devam› olarak, Türkiye Sigortac›lar Daire-i Merkeziyesi (L’Association des Compagnies d’Assurances) ad›na Jacques Pervititch taraf›ndan resmi triangülasyon baz ölçümlerine göre ayr›nt›land›r›larak 1922-1945 y›llar› aras›nda yap›lm›flt›r. H›rvat kökenli bir aileden gelen J. Pervititch 1894’te Saint Joseph Lisesi’nden mezun olmufltur.4 1945 y›l›nda yaflam›n› yitiren Pervititch’in mezar› Feriköy Latin Katolik Mezarl›¤›n’da bulunmaktad›r. 1/25000 ölçekli bir adet, 1/4000 ölçekli 5 klavuz paftayla , 1/1000 ve 1/500 ölçekli
.
Ü S K Ü D A R
S E M P O Z Y U M U
I V
27 paftadan oluflan Üsküdar bölgesi haritalar› 1930-1935 y›llar› aras›nda tamamlanm›flt›r. 1935 tarihli Nuhkuyusu’na ait 54 nolu haritan›n sol üst köflesine “bu levha ile birlikte Üsküdar k›sm›n›n çizimlerinin tamamland›¤›, bu bölgeye iliflkin teslim edilmemifl paftalar›n ertelendi¤i çünkü buradaki yap›lar›n seyrek ve da¤›n›k du rumda oldu¤u, bu paftalar›n flimdilik çok ilginç olmad›¤›, y›l boyunca Beyaz›t Ak saray hatt›, bir köprü oluflturacak flekilde Fatih Kumkap› bölgelerinin çizilece¤i” notu düflülmüfltür. Çizilmeyen paftalar, 1/4000 ölçekli klavuz haritalarda iflaretlenmifl olan ve daha büyük ölçekli çizimleri bulunmayan Çavufldere Caddesi’nin kuzey yamaçlar› ve Ba¤larbafl›’n›n bir k›sm›n› kapsayan meyve bahçeleri- 70, Selams›z Mahallesi’nin güneybat› k›sm›nda harap notu düflülmüfl bofl araziler-71, Selams›z Mezarl›¤›’n› ele alan-72, henüz iskan› yo¤unlaflmam›fl Kuzguncuk s›rtlar› ile Sultantepe’de Arapzade Ba¤lar›n› ele alan 80, 81, 82, 84, 85 ve seyrek dokulu K›s›kl›, Altunizade Mahallelerine ait 86 ve 87 numaral› paftalard›r. 1930 y›l›na ait sokak isimlerinin kullan›ld›¤› notu ile sokak isimleri dizinleri her paftada belirtilmifltir. Bu sistem, adres bulma aç›s›ndan haritalar›n kullan›m›n› oldukça kolaylaflt›rmaktad›r. 1950’de giriflilen yeni imar çal›flmalar›yla aç›lan caddeler, geniflletilen mevcut sokaklar, y›k›lan binalar ve de¤iflen idari düzenlemeler sonras› birlefltirilen mahalleler gibi günümüzde isimleri de¤iflmifl birçok soka¤›n ve mahallenin eski adlar›n› iflaret eden Pervititch Haritalar› tarihi bir belge niteli¤indedir. Eski sokak ve mahalle isimleri hakk›nda yararlan›labilecek di¤er bir kaynak 1934 tarihinde ‹stanbul Belediyesi taraf›ndan bast›r›lan ‹stanbul fiehir Rehberi’dir. Bu rehberin Üsküdar Merkez Nahiyesi’nin ana yollar›n› gösteren 1/10000 ölçekli bir haritas› mevcuttur. fiehir Rehberi ile Pervititch haritalar› aras›nda yap›lacak bir karfl›laflt›rma, dört y›ll›k bir süreçte sokak isimlerinin h›zl› de¤ifliminin çarp›c› bir kan›t›d›r. Haritada gösterilen efl yükselti e¤rileri, arazi kotlar›, sert veya yumuflak meyiller, vadi tabanlar›, flev ve falezler, dere yataklar› Üsküdar’›n co¤rafi ve topo¤rafik yap›s›na iliflkin tarihi verilerdir. Pervititch haritalar›n›n yang›n risklerinin temsili amac›yla haz›rlanan ayr›nt›l› renkli lejand kategorileri: 1. Yap›m tekni¤i, 2. Ç›kmalar, çat› ve üst yap›lar, 3. Duvarlar ve pencereler, 4. Kat adetleri ve yükseklikleri, 5. Sokaklar ve numaralama sistemi, 6. K›saltmalar ve di¤er simgeler alt bafll›klar›ndan oluflur. 57 numaral› paftada tan›mlanan lejand bilgileri genellikle di¤er Üsküdar paftalar›na referans olarak gösterilmifltir (fiekil 1). Yaz› ve k›saltmalara iliflkin ayr›nt›l› lejand bilgilerine Befliktafl veya ‹stanbul Beyaz›t146
.
J A C Q U E S
P E D V I T I T C H H A R ‹ T A L A R I N D A V E K E N T S E L D E ⁄ ‹ fi ‹ M
Ü S K Ü D A R
fiekil 1: 57 nolu pafta lejand bilgileri
fiekil 2: Kuzey iflareti
fiekil 3: 1/1000 ölçekli 51 nolu pafta ve 1/4000 ölçekli rehber haritada Kavak ‹skelesi, Camii ve çevresi
Küçük Ayasofya paftalar›ndan ulafl›labilir. Lejandlarda yer almayan semboller (minare, çeflme, mezarl›k veya a¤aç) genellikle yaz›yla aç›klanm›flt›r. Üsküdar’a ait paftalarda iki tür “kuzey iflareti” kullan›lm›flt›r. Daha karmafl›k olan sembole hakim rüzgarlar›n isimleri eklenmifltir (fiekil 2). Haritalar 1/1000 ölçekten beklenenin üstünde tan›mlamalar›yla sadece kent dokusuna iliflkin de¤il ayn› zamanda tek yap› ölçe¤inde de detayl› bilgiler içerir. Kap› numaralar›, kap› ve pencerelerin bina konumuna göre yerleri ve aç›l›fl yönleri, çat› biçimleri, büyük han veya külliyelerin; üst örtü sistemleri, payandalar, geçitler, revaklar ve merdivenler, su yollar›na ait; sarn›ç, su terazisi, su maksemi, çeflme gibi elemanlar›n konumlar› ve bazen isimleri, okullar, karakolhaneler, konaklar, kilise ve havralar, kahveler, mezarl›klar, türbeler, mescid ve camiler isimleri de an›larak çizilmifltir. Lejandlarda aç›klanmayan ancak tüm planlarda benzer anlamda kullan›lm›fl olan di¤er bir sembol de müslüman mezarl›¤›n› tan›mlayan selvi a¤ac› ve hilal motifidir. Üsküdar’a iliflkin haritalardan 1935 y›l›na kadar tamamlanm›fl olanlar J. Pervititch’in teelifinde iken 1935’de tamamlanan 54 ve 55 numaral› paftalar (Nuh Kuyusu-Toptafl›) Türkiye Sigortac›lar Daire-i Merkeziyesi taraf›ndan teelif edilmifltir. Haritalara yaz›lan notlar ve lejantda kullan›lan dil 1930 ve 1935 tarihli paftalarda küçük farkl›l›klar göstermektedir. Örne¤in 1931’de tamamlanan 57 numaral› paftada baz› sokak ve cadde isimleri: “Dökme Dolap Soka¤i, Tibbiye Caddesi, Dolanbafl Ç›kmazi, Tonusba¤i Caddesi” gibi aksanl› okunufllar› ile yaz›lm›flken bostan, bahçe, beton, garaj, depo, e¤imli arazi, ah›r, patika, dik yamaç vb. tan›mlamalar Frans›zca terimlerle yaz›lm›flt›r. 1935 y›l›nda teelif edilen 54 numaral› paftada baz› Frans›zca terimlerin yan›na Türkçe aç›klamalar eklenmifl sokak isimleri lejand› Türkçe bafll›kla sunulmufltur. Sigorta Haritas› olarak haz›rlanan bu haritalarda bir di¤er ayr›nt› baz› konaklara “varl›kl›/zengin” anlam›nda “rich” notu düflülmüfl olmas›d›r. 147
.
Ü S K Ü D A R
fiekil 4: Cordoba ‹spanya’dan noria: www.castillosnet.org./cordoba/ CO-LUG-005.html., 2006
S E M P O Z Y U M U
I V
fiekil 5 : Pervititch haritas› ve günümüzde fiemsi Pafla Bostan›: zaman›n çak›flan imgeleri; norialar
Haritalar tamamland›klar› 5 y›ll›k süreç içinde dahi kent dokusundaki de¤iflimlere tan›kl›k eder. 1930 y›l›nda tamamlanan rehber haritalar ile yap›m›na bir y›l sonra bafllanan 1/1000 ölçekli haritalar aras›nda farkl›l›klar vard›r. Örne¤in Selimiye Mahallesi ve çevresini gösteren 1931 tarihli 51 nolu paftada yer almayan Kavak ‹skele ve Camii, 1930 tarihli 1/4000 ölçekli rehber haritada mevcut haliyle çizilmifltir (fiekil 3). Bir y›l içinde y›k›lan bu camii ve çevresindeki yap›lar hakk›nda ulafl›labilen en detayl› görsel veri bu haritada mevcuttur. Günümüzde de¤iflmifl bulunan eski sokak isimleri bazen paftalar›n çizildi¤i tarihte dahi mevcut olmayan yap›lara referans olabilmektedir. Örne¤in Defterdar Tahir Efendi Camii önündeki soka¤›n Selimiye Mektebi ad›n› alm›fl olmas› burada bir mektep olabilece¤ini göstermektedir. Selimiye K›fllas› Sokak’ta yer alan günümüzde çocuk kütüphanesi olarak kullan›lan Selimiye Mektebi bu paftada gösterilmemifltir. 1924 tarihli vak›f listesinden Selimiye Mahallesi’nde Defterdar Tahir Efendi’nin iki mektebi oldu¤unu ö¤renmekteyiz.5 Ancak bu listede Tahir Efendi’nin günümüzde de mevcut olan ve haritada görülen çeflmesinden bahsedilmemesi çeflme ve mektep sözcükleri aras›nda bir kar›fl›kl›k olabilece¤i ihtimalini düflündürmektedir. Haritadan çeflmenin bulundu¤u yap› adas›n›n harap oldu¤u anlafl›lmaktad›r. III. Selim taraf›ndan vakf›na akar olarak yapt›r›lan Bükücüler Han›’n›n yeri 51 nolu pafta 394 nolu adan›n önünden geçen soka¤a verilen isimden anlafl›lmaktad›r. Ayn› flekilde Pervititch 54’de mevcut Aflç›bafl› Mektep Soka¤› veya Pervititch 57’de 518-519 adalar aras› ‹nadiye Mektebi Soka¤› günümüzde mevcut olmayan bu yap›lar›n yaklafl›k konumlar›na referans olabilmektedir. Yine 51 nolu paftada 385 nolu adada bulunan “Noria” yaz›l› sembol Bizans döneminden itibaren kullan›lan eski bir su sistemine aittir. Boyut ve derinlikleri hakk›nda bilgi sahibi olmad›¤›m›z bu norialar›n dünyada ve Türkiye’de korunmufl örnekleri mevcuttur (fiekil 4). Bugün Üsküdar’da hiç örne¤i kalmam›fl olan 148
.
J A C Q U E S
P E D V I T I T C H H A R ‹ T A L A R I N D A V E K E N T S E L D E ⁄ ‹ fi ‹ M
fiekil 6 : Pervititch paftas›nda Hac› Mustafa A¤a Namazgâh› ve günümüzde mevcut namazgâh tafl›
Ü S K Ü D A R
fiekil 7: Kap›a¤as› Mevkii Namazgâh›
norialar›n Çavufldere bostanlar›nda (Pafta 56, 70) ve fiemsi Pafla Bostan›nda (Pafta 61) mevcut oldu¤u haritalardan anlafl›lmaktad›r (fiekil 5). Pafta 52’de Pu i t s-kuyu olarak gösterilen ve günümüzde de mevcut Naci Bey Kuyusu, noria teriminin emsalleri niteli¤inde büyük ölçekli sistemleri tan›mlad›¤›n› göstermektedir. Namazgâhlar genellikle dört taraf› bir set ile çevrili alan›n ortas›nda a¤aç sembolü ile çizilmifltir. Pervititch 53’de bu gün park olarak düzenlenmifl 440 adadaki Hac› Mustafa A¤a Namazgâh› dört taraf› duvarla çevrelenmifl a¤aç sembolü ile çizilmifltir. Kitâbesi hâlen parkta mevcuttur. Aç›klay›c› bir tabela veya yerinde koruma önlemi olmad›¤›ndan nadir örnekleri bulunan bu namazgâh tafl› herhangi bir kabire ait zannedilmektedir (fiekil 6). Benzer bir durumda olan di¤er namazgâh tafl› Nuhkuyusu Caddesi üzerinde Mihriflah Valide Sultan Çeflmesi karfl›s›nda yer alan Dede Sultan veya Süt Baba Türbesi karfl›s›ndaki kabire konan Kap›a¤as› Mevkii Namazgâh tafl› için de geçerlidir.6 (fiekil 7) Haritalar günümüzde mevcut olmayan yap›lar hakk›nda detayl› bilgiler içermektedir. Örne¤in Pervititch 54’de Harmanl›k ‹lkokulu’un ilk mektep notu düflülen çiziminden, 2 katl› ve kâgir oldu¤u belirtilen bir mescit ve arkas›nda yeralan tek katl› binadan olufltu¤u anlafl›lmaktad›r. Okulun arka bahçesine bitiflik etraf› duvarla çevrili bir set çizilmifltir. Günümüze az say›da s›byan mektebi örne¤i ulaflt›¤› düflünüldü¤ünde kay›tl› görsel malzemenin de¤eri anlafl›lmaktad›r. Bugün bu okulun yerinde Üsküdar Halk E¤itim Merkezi binas› vard›r. Pervitich 53’de 419 nolu adada çizilen meflhur Köprülü Kona¤›n cadde üzerinden haremli¤e uzanan köprüsünün o dönemde halen ayakta oldu¤u anlafl›lmaktad›r (fiekil 8). Son derece özgün olan bu konak tipinin görünümüne dair daha ayr›nt›l› bir kayna¤a henüz rastlanmam›flt›r. Salih Baba Türbesi bu planda özellikle belirtilmemifltir. Çok harap durumda olan türbe ve türbedar evi acil onar›m gerektirmektedir (fiekil 9). 149
.
Ü S K Ü D A R
S E M P O Z Y U M U
I V
fiekil 8: Pafta 53: ‹hsaniye Mahallesi Köprülü Konak
fiekil 9: Günümüzde ‹hsaniye Mahallesi’nde Salih Baba Türbesi ve türbedar evi
Yang›n sonras› boflalm›fl araziler veya harap yap›lar, yang›nda harap oldu¤u notu ile çizilmifl biliniyorsa yang›n tarihi notu düflülmüfltür (bk. Pafta 59, 559573 adalar). Pervititch 54’de yang›n geçirdi¤i notu düflülen 461 ve 482 nolu adalarda yer alan Kazasker Ahmet Efendi Camii ve Ahmet Keflfi Efendi Tekkesi yang›n öncesi plan flemalar›n› yans›tacak flekilde çizilmifllerdir. Tekke önündeki Abdül-fettah Pafla Çeflmesi yang›n sonras› mevcut haliyle çizilmifltir. Günümüzde mevcut olmayan çeflme 1955 yol geniflletme çal›flmalar› s›ras›nda y›k›lm›flt›r. 53 nolu Selimiye Duvardibi Paftas›nda Aflç›bafl› Camii, ismi ile belirtilmifl Karacaahmet Türbesi “Clup” terimi ile tan›mlanm›flt›r. Türbenin hemen yan›nda yer alan Saadettin Efendi Sebili, Eugene Flandin’in bir gravürüne konu olmufl, mücevher gibi korunmas› gereken bir tarihi eserdir. Günümüzde tuvalet kullan›c›s›n›n bar›nd›¤› bir oda gibi kullan›lan sebilin tarihî de¤erine yak›flan bir fonksiyonla ifllevlendirilmesi dile¤imizdir (fiekil 10). 55 nolu Nuh Kuyusu-Toptafl› paftas›nda, Y›ld›z Tekkesi-Camii ve Çavuflbafl› Ahmet Mektebi ilerisinde, 473 nolu adada bulunan Alaca Minare Tekkesi / Hac› Dede Tekke binas›n›n günümüzde sadece mutfak k›sm› ayaktad›r. Bahçede haziresi ve moloz duvar y›¤›nlar› bulunmaktad›r. Vak›flar›n kiraya verdi¤i yap›n›n 150
.
J A C Q U E S
P E D V I T I T C H H A R ‹ T A L A R I N D A V E K E N T S E L D E ⁄ ‹ fi ‹ M
Ü S K Ü D A R
fiekil 10: E. Flandin’in gravüründe ve günümüzde Karacaahmet Saadettin Efendi Sebili
fiekil 11: Alaca Minare Tekkesi
151
.
Ü S K Ü D A R
fiekil 12: Pervititch 56 nolu paftada Atik Valide Külliyesi ve çevresi
S E M P O Z Y U M U
I V
fiekil 13: Kara Davut Pafla Camii ve çevresi
haziresi ve bahçesi bak›ms›zd›r. Halen mevcut kitabesine göre 1730 y›l›nda elHac ‹brahim Efendi taraf›ndan yapt›r›lm›flt›r. N. Haskan Mecmua-i Tekâya’ya göre mescid, aflhane, müfltemilat, küçük hamam, hazire ve çeflmeden olufltu¤unu belirtmektedir.7 Pervititch 55’e göre Kartal Baba Caddesi veya eski ad›yla Ba¤larbafl› Caddesi üzerindeki ana girifl kap›s›n›n do¤usunda mescid/semahane ve bat›s›nda kapal› türbe bulunmaktad›r. Türbe ve hazire aras›nda ayn› cadde üzerinde hazneli bir çeflme ile avluda bulunan hücreler çizilmifltir (fiekil 11). 56 nolu pafta Çavufldere-Atikvalide Atik Valide Camii ve külliyesinin üst örtü sistemi ve kullan›m›na iliflkin bilgiler, cephelerde kullan›lan malzeme, avlular›n yola göre rakamla kotlar› ve bu kotlardan soka¤a bak›fl›n nas›l oldu¤u gibi bir çok ayr›nt› plana ifllenmifltir (fiekil 12). Haritalar Üsküdar’›n topo¤rafyas›na ait say›sal de¤erlerin d›fl›nda harita üzerine düflülen notlarla çeflitli ayr›nt›lar› aktarm›flt›r. Örne¤in Üsküdar 76 numaral› Selams›z-Ba¤larbafl› Mahallesi paftas›nda günümüzde mevcut olmayan Selams›z Mezarl›¤›’n›n do¤u köflesinde bulunan tümse¤in, karfl› parselde yeni infla edilen elektrik fabrikas› ve garaj›n temel kaz›lar›ndan ç›kan toprakla olufltu¤u not edilmifltir. 77 nolu Arapzade-‹cadiye Paftas›na hâkim manzara yönü, bu tepeden Çaml›ca elektrikli tramvay hatt›n›n tamamiyle görülebildi¤i ve karfl› tepedeki selvi a¤açlar›n›n da güzel bir görüntü oluflturdu¤u notu eklenmifltir. Buras› hâlen ‹stanbul’un en güzel panaromaya sahip tepelerinden biridir. Görkemli an›tsal a¤açlar paftalarda cinsi de yaz›larak belirtilmifltir. Örne¤in yine 77 nolu paftada 950 nolu adada büyük çitlenbik a¤ac› ve 847 nolu adada karakolun bahçesinde büyük selvi a¤ac› belirtilmifl parantez içinde isole- korunmaya al›nd› notu ile eklenmifltir. 842 nolu adada bulunan büyük çam a¤ac› için korunuyor notu yoktur. Bu a¤açlar›n günümüzdeki konumlar› ve varl›klar› tespit edilememifltir. Ancak 63 nolu paftada Kara Davut Pafla Camii önünde iflaretlenmifl büyük çitlenbik a¤ac› halen mevcuttur (fiekil 13). Yine bu paftada iflaretlenmifl olan kuyu günümüzde mevcut de¤ildir. Caminin bahçe duvar›na dayanm›fl olarak duran tarihi kuyu bilezi¤i tafl› korunmaya al›nmal› ve anlaml› bir flekilde sergilenmelidir. Üsküdar 66 numaral› ‹skele Mahallesi Paftas›nda Mimar Sinan’›n eseri Mihrimah Sultan Külliyesine ait oldu¤u halde ‹skele Meydan› düzenleme çal›flmalar› s›ra152
.
J A C Q U E S
P E D V I T I T C H H A R ‹ T A L A R I N D A V E K E N T S E L D E ⁄ ‹ fi ‹ M
Ü S K Ü D A R
fiekil 14: Pervititch 66 nolu pafta’da Mihrimah Külliyesi ve eski bir karpostalda y›k›lmadan önce Kurflunlu Han
s›nda y›k›lan Kurflunlu Han’›n yeri iz olarak gösterilmifl ve yerine park yap›laca¤› belirtilmifltir. Eski karpostallardan han›n görünümüne dair izlenim edinebiliyoruz (fiekil 14). Ayn› flekilde Gündo¤umu ve Hakimiyet-i Milliye Caddeleri Pervititch haritalar›nda tramvay güzergah› aç›ld›ktan sonraki haliyle çizilmifltir. Dolay›s›yla bir ara dönemi yans›tmaktad›r. Eski kartpostallar ve harita bir arada kullan›ld›¤› zaman kaybolan tarihî eserler hakk›nda bir kesit elde etmek mümkündür. fiehrin kaybolan mimarî an›lar› haf›zam›zdan da h›zla silinmekteyken arfliv malzemesi ve belgelerinin ulafl›labilir ve kullan›labilir olmas› ayr› bir önem tafl›maktad›r. Üsküdar’›n güncel yap›s›n› tarihî bir perspektif içinde anlamland›rmam›z, tarihî miras ve dokunun korunmas› konusunda hassasiyetlerin gelifltirilmesi ve böylece daha sa¤l›kl› flehir planlamalar›n›n oluflturulmas› konusunda yard›mc› olacakt›r.
D‹PNOTLAR 1
Kauffer 1789, Plan General de La Ville de Constantinople 1913-1919_Société Anonyme Ottomane D’études et D’entreprises Urbaines.
2
Kentin kadastral planlar›n›n tamamlanmad›¤› bu y›llarda yang›n sonras› ev ve arsa s›n›rlar›n›n tespiti önemli bir sorun olarak gündemdedir. fiehremaneti taraf›ndan ‹talya’dan davet edilen Luici ‹sotori adl› uzman›n kurdu¤u sistem arac›l›¤› ile 1850-1860 tarihleri aras› k›smî harik (yang›n sonras›) bölgesi haritalar› oluflturulmufltur. (Kayra Cahit, Eski ‹stanbul’un Eski Haritalar›, ‹stanbul 1990, s.58) Atatürk Kitapl›¤›’na nakledilen bu haritalar için örne¤in 352.961 ÜSK 1337, Harita 6773 Üsküdar Karacaahmet caddesiyle Uncular Soka¤›’n›n köflesindeki harik mahalline aid olup bir parmak on iki arfl›n› göstermek üzere tersim edilen 12 Mart 1325 tarihli musaddak haritan›n ba’de’l-harik yap›lan taksimat›na aid k›sm›n›n 1:200 mikyas›na tahvil edilen haritas›.
153
.
Ü S K Ü D A R
S E M P O Z Y U M U
I V
3
bk. http://www.bl.uk/collections/map_fire_insurance.html
4
Sabanc›o¤lu Musemma ve Vekar›c Nenad, Tarih ve Toplum Dergisi, sy. 226 (Ekim 2002), s. 29-35.
5
‹.H. Konyal›, Abideleri ve Kitabeleriyle Üsküdar Tarihi, ‹stanbul 1976, I, 61-62.
6
M. N. Haskan, Yüzy›llar Boyunca Üsküdar, ‹stanbul 2001, II, 1005.
7
M. N. Haskan, Yüzy›llar Boyunca Üsküdar, I, 407.
154
.