Puur hooggevoelig
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 1
06-02-15 12:24
AnkhHermes is pionier op het gebied van bewustwording, spiritualiteit, gezondheid en nieuwe wetenschap. Met onze kwalitatief zorgvuldig geselecteerde uitgaven willen we je helpen om bewuster te leven. Zo brengen wij je in contact met een breed scala aan wijsheid, waaruit je zelf kunt kiezen wat bij jou past. Kijk voor meer informatie op www.ankhhermes.nl, volg ons op Facebook (Facebook.com/AnkhHermes), Twitter (@ankhhermes) of schrijf je in voor onze digitale nieuwsbrief via onderstaande QR-code.
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 2
06-02-15 12:24
Jolijn Hendriks
PUUR hooggevoelig Een compleet en praktisch boek voor hooggevoelige mensen
Derde druk
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 3
06-02-15 12:24
Eerste druk oktober 2014 Tweede druk november 2014 Derde druk maart 2015 CIP-gegevens ISBN: 9789020211221 ISBN e-book: 9789020211238 NUR: 728 Trefwoord: hooggevoelig/hoogsensitief Š 2014 Uitgeverij AnkhHermes, onderdeel van VBK/media, Utrecht
Uit deze uitgave mag uitsluitend iets verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm, opnamen, of op welke andere wijze ook, hetzij chemisch, elektronisch of mechanisch, na voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Any part of this book may only be reproduced, stored in a retrieval system and/or transmitted in any form, by print, microfilm, recording, or other means, chemical, electronic or mechanical, with the written permission of the publisher.
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 4
06-02-15 12:24
Inhoud
Voorwoord 1 Ontdekken van je hooggevoeligheid Mijn eigen pad met HSP-zijn Ontdekken van je ‘anders-zijn’ Hooggevoelige mensen over hun proces van bewustwording Vier groepen van bewustzijn Acceptatie Acceptatie van je hooggevoeligheid begint met te geloven dat je goed bent zoals je bent Test Elaine Aron Verder zelfonderzoek HSP of HSS Kwaliteiten van hooggevoelige mensen Kwaliteiten die ook je valkuilen kunnen zijn 2 Beperkende gedachten en uitstelgedrag Bewustwordingsmethode Therapeutische methode 1: de ‘Innerlijke Criticus’ van Hal en Sidra Stone Therapeutische methode 2: ‘The Work’ (Byron Katie) Therapeutische methode 3 Wie zou je willen zijn? Welke beperkende overtuigingen heb je ten aanzien van je hooggevoeligheid?
9 11 11 16 19 24 26 27 28 29 30 32 34 39 42 43 47 47 48 49
5
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 5
06-02-15 12:24
3 HSP en energie ‘ Energiezuigers’ Het gevoel van MOETEN Emoties Projectie Piekeren Energie krijgen
51 54 55 57 59 63 67
4 Hooggevoelige kinderen Is je kind een HSK (hoog sensitief kind)? Doe de test Eigenschappen van hoog sensitieve kinderen Verschillen/overeenkomsten tussen hoogsensitiviteit en diverse stoornissen Het hoog intuïtieve kind (HIK) Kinderen in alle leeftijden
71 76 77 81 84 85
5 De zintuigen Het hooggevoelige systeem Het gehoor Het kijken Het ruiken De huid Proeven
87 87 89 91 93 94 96
6
Hooggevoeligheid en relaties Familierelaties en vriendschappen Relaties op de werkvloer Partnerrelaties en seksualiteit Nabijheid leven
99 99 101 102 113
7
Hooggevoeligheid en intimiteit
115
8
Loslaten
121
9 Intuïtief zijn en intuïtie Waar hoog intuïtief zijn overgaat in helder voelen en zien
129 138
6
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 6
06-02-15 12:24
10 HSP en non-verbale taal
141
11 Hooggevoeligheid en trauma
149
12 Vermoeidheid, vermoeidheidsziekten en hooggevoeligheid High sensation seeker of borderliner?
155 158
13 HSP-zijn vanuit bijbels perspectief
161
14 Joepie, ik ben hoog sensitief!
175
15 Tips en trics met betrekking tot hooggevoeligheid Rust Voeding Medicatie en het reguliere medische systeem Ontladen Non-verbaal Na traumabehandeling Plannen van rust Tot slot: vier je momenten van hooggevoelig geluk!
179 179 179 182 185 186 186 186 187
Woord van dank
189
Bronvermelding
190
7
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 7
06-02-15 12:24
Voor mijn kinderen en ieder ander hooggevoelig wezen
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 8
06-02-15 12:24
Voorwoord
Voelen is een uitdaging voor de moderne mens. Ons leven wordt beheerst door snelheid en efficiëntie. Om rust te vinden en om in contact te komen met ons gevoel, hebben we een plek nodig waar we los zijn van het teveel aan prikkels en de ruimte hebben te luisteren naar ons gevoel. Om stilte te vinden – echte stilte – moet je in Nederland zoeken. Er zijn nog maar een paar echte stiltegebieden in ons land. Zelfs in je eigen huis, zonder dat de radio of televisie aan staat, hoor je de geluiden van het verkeer en het gestommel van de buren. ‘Wat voel je nu?’ vraag ik geregeld als therapeut aan mijn cliënten en cursisten. Vervolgens zie ik hen met een diepe frons tussen de ogen naar mij kijken. ‘Waar denk je aan?’ vraag ik nu. ‘Ik zit te denken wat ik voel’, is vaak het antwoord. Je denkt na over wat je voelt. Maar voelen doe je met je lichaam en dat lichaam liegt nooit. Het vertelt je op veel verschillende manieren hoe het met je is gesteld. Het luisteren naar de signalen van ons lichaam wordt echter vaak overschaduwd door het belang dat we hechten aan het denken. Luisteren naar je lichaam wordt nog belangrijker als je meer dan gemiddeld gevoelig bent. Wanneer prikkels van buitenaf je dreigen te overspoelen en je in alle indrukken jezelf verliest, wordt de noodzaak van het voelen urgenter. Overprikkeling is niet iets wat alleen gevoelige mensen overkomt. Philip Goldberg schrijft in zijn boek De kracht van intuïtie, dat we chronisch overprikkeld zijn; gevoelig of minder gevoelig, het geldt voor iedereen. We zien het terug in de stressgerelateerde ziekten als kanker, overspannenheid of burn-out. Deze overprikkeling door een veelheid aan informatie zien we ook terug bij kinderen. Een toenemend aantal kinderen wordt geïndiceerd met ADHD. We kijken daarbij vaak vooral naar het kind, zonder ons af te vragen welke voorwaarden wij als volwassenen in onze samenleving scheppen voor kinderen. Welke waarden spiegelt onze maatschappij hen voor en wie zijn wij als rolmodellen daarin? De grote werkdruk, prestatiedrang en het ‘crisis-denken’ zorgen voor stress en overprikkeling. Opvallend vind ik, dat in alle opleidingen en cursussen waar ik lesgeef het perfectionisme hoogtij viert. Ook dat leidt tot druk en stress. Kortom: we leven in een wereld die voor de meeste mensen al een uitdaging is als het gaat om het geheel aan prikkels dat er op je af-
9
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 9
06-02-15 12:24
komt. Laat staan hoe het voor je zal zijn als je meer dan gewoon gevoelig bent voor prikkels en dus ‘hooggevoelig’ bent. In dit boek wil ik de lezer de mogelijkheid bieden zich te herkennen in wat ik schrijf – een beetje hetzelfde gevoel dat je kunt hebben als je een roman leest waarin de gevoelens van de personages zo beschreven zijn dat je jezelf erin kunt herkennen en met hen mee kunt voelen. Je komt ervaringen en verhalen tegen van mij en anderen, gecombineerd met theorie en visueel materiaal. Mijn ervaringen komen veelal voort uit eigen ‘bron’ en uit de vele ontmoetingen met hooggevoelige mensen in mijn werk als docent en therapeut. Door de cursus ‘Hooggevoeligheid’ die ik heb ontwikkeld, ontmoet ik veel mensen met deze eigenschap, van verschillende leeftijden. Hun verhalen en worstelingen liggen ten grondslag aan dit boek. Mijn intentie met dit boek is te benoemen wat aandacht verdient als het gaat om hooggevoeligheid en handreikingen te geven om te keren wat je daarin als belastend ervaart. Non-verbale taal maakt een zeer groot deel uit van onze communicatie. Voor mij is het van belang dit aspect te betrekken bij het beschrijven van hooggevoeligheid. Immers, er is bij hooggevoelige mensen in de communicatie vaak het gevoel niet gehoord of begrepen te worden en we letten dan eerder op de gesproken taal dan op de non-verbale taal. Al met al is het mijn verlangen met dit boek een bijdrage te leveren aan het welbevinden van hooggevoelige mensen, zodat hun gevoel van ‘ik ben niet gek’ een positieve draai krijgt in de richting van meer innerlijke rust. Tegelijk is het mijn wens dat hooggevoeligheid geen angst meer inboezemt bij hen die deze gave hebben of ermee in aanraking komen. Mandela zei het zo mooi: ‘Als we vrij zijn van angst, maakt onze aanwezigheid ook anderen vrij.’ Dan wordt iedere druppel in de richting van een positievere kijk op hooggevoeligheid tot een zee van begrip en acceptatie.
10
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 10
06-02-15 12:24
1 Ontdekken van je hooggevoeligheid
Mijn eigen pad met HSP-zijn Als ik naar baby- en peuterfoto’s van mezelf kijk, dan vallen me vooral de grote, wijd opengesperde ogen op. Ogen die enorm intens kijken en die ik in dit boek ‘overstrekkende ogen’ noem. Alert, niets-ontgaand en soms dromerig, kijkend in een oneindige verte. Mijn moeder schreef onder veel foto’s dat ik dromerig was en vaak intens keek. Later word ik beschreven als een ‘bijdehandje met een eigen willetje’. Ik was vrolijk van aard – dat ben ik gelukkig nog – en erg creatief in mijn spel. Opgroeiend in de pastorie heb ik veel herinneringen aan heftige dingen die er gebeurden met ons en met mensen uit onze kerkelijke gemeente. Ik herinner me geuren en gezichten en ik heb ook een ijzersterk geheugen voor liedjes. Ik had over veel dingen vragen en kon eindeloos nadenken over wat er in de wereld al dan niet gebeurde. Veel moeite had ik met onrecht en ik kwam graag op voor wie niet goed werd behandeld, ook op school. In mijn jonge jaren was mijn moeder vaak ziek en ik heb me daarom als een waar moedertje ontwikkeld voor mijn jongste zusje. Ik waakte over haar alsof het mijn eigen kind was. Ik herinner me een oppas die mijn zusje maar liet huilen en die sigaretten zat te roken in onze huiskamer. Woedend was ik! Dan maakte ik stampij om het onrecht te keren. Ik voelde ook aan wanneer mijn moeder verdriet of spanning had. Ik voelde haarscherp als er iets niet lekker liep tussen mijn ouders. Al snel ontdekte ik dat ik soms dingen zei of wist die ik ‘menselijkerwijs gesproken’ eigenlijk niet kon weten. Ik flapte er ook weleens spontaan dingen uit en werd dan door mijn ouders gecorrigeerd. Als ik iets zei vanuit een helderziende blik, zeiden mijn ouders standaard: ‘Ach, het is Jolijn, ze overdrijft wel vaker.’ Ik weet nog goed
11
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 11
06-02-15 12:24
dat mijn ouders iemand uit de gemeente op bezoek kregen en ik tegen die mevrouw zei: ‘Gefeliciteerd met uw zwangerschap.’ De dame in kwestie keek volkomen verbouwereerd, want ze wist het zelf nog niet eens. Zo kan ik legio voorbeelden noemen. Ik herinner me ook dat als er met iemand uit de gemeente iets was en de uitslag van de dokter of het ziekenhuis kwam, ik dacht: O, ja dat wist ik al. Ik keek in elk geval niet snel ergens van op. Het meest ben ik van mezelf geschrokken toen ik op een dag wist dat mijn oom (de man van de zus van mijn moeder) zou verongelukken. Diezelfde dag ging de telefoon en mijn moeder vertelde geschokt wat er was gebeurd. ‘Ik wist het’, zei ik toen als reactie en ik weet nog dat mijn moeder mij aankeek zo van ‘wat is dat nu voor een reactie?’ Toen besefte ik ineens: ‘Ik weet dus ook erge dingen van tevoren en misschien kun je die dan wel keren … Misschien had ik tegen mijn oom moeten zeggen dat hij een andere trein moest nemen.’ Ik voelde me lange tijd heel schuldig en bad God om helderheid hoe ik moest omgaan met wat ik had. Na een tijd viel het bij me in, dat God levens leidt en ik erop mag vertrouwen dat Hij het me wel duidelijk maakt als ik iets moet voorkomen. Toen had ik er rust in. Al was ik er nog niet klaar mee dat ik voor mezelf wel voelde iets van God gekregen te hebben dat niet iedereen had, ik hoorde ook preken waarin mijn gave werd veroordeeld. En dus zweeg ik en probeerde niet meer te veel de flapuit te zijn, maar op te passen met wat ik zei. Mijn ouders rookten in de tijd dat ik naar school ging, mijn vader vooral zware sigaren. Ik heb als reactie wat afgehoest en had continu luchtweginfecties. Door het hoesten sliep ik slecht en voelde me vaak doodmoe. Op school zat ik vaak te dromen, dat staat ook in mijn rapporten van de lagere school. Ik denk dat het mijn manier was om alle indrukken te verwerken. Recent heb ik mijn schoolmeester na 43 jaar weer ontmoet en hij vertelde me dat ik een kind was dat niets ontging. De indrukken zullen vaak te veel zijn geweest. Mijn beste vrienden van de lagere school waren ook hooggevoelig – ook hen ontmoette ik na 43 jaar weer – en het was een feestje van herkenning. Bijzonder daarin vind ik dat ik al op jonge leeftijd gelijkgestemden uitkoos om mee om te gaan. Dat zal gegaan zijn vanuit een intuïtief gevoel. Toen we naar Amersfoort verhuisden ging het huwelijk van mijn ouders achteruit. Ik voelde de spanning onderhuids en probeerde vaak de boel wat op te vrolijken door gek te doen. Ik bezat de gave, mede door het intens observeren, om mensen feilloos na te doen. Mijn ouders moesten daar altijd erg om lachen en het verbrak het gevoel van onbehagen dat ik had. Toen mijn moeder een heftige operatie moest ondergaan kwam ik uit school gefietst en voelde dat ik snel bij haar langs moest gaan. Ik kwam net op tijd, ze stikte bijna in de narcose en ik riep de hoofdzuster,
12
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 12
06-02-15 12:24
waarna ze meteen aan de beademing ging. Het bleek dat ze een allergische reactie op de narcose gehad had en de zuster zei dat, als ik er niet geweest was, mijn moeder was gestikt. Dat kwam binnen! Maar het gaf me ook het gevoel dat ik wel degelijk iets moois kon doen met mijn gave. Toen mijn vader bij thuiskomst zei dat ik weer overdreef en dat hij niet linea recta naar het ziekenhuis hoefde, werd ik woest! Ik besloot me niet langer af te laten schepen met het gevoel dat ik overdreef. Innerlijk besloot ik mijn intuïtief gevoel lief te hebben, ongeacht wat anderen daarvan zouden denken. Helaas heb ik nog heel vaak mijn intuïtief gevoel op cruciale momenten, ook voor mezelf, niet gevolgd. Maar er waren ook prachtige momenten, zoals bij mijn eerste kind. Mijn oudste dochter sliep als baby met blauwe kringen onder haar ogen en ik had sterk het gevoel dat er iets niet klopte. Op een avond zaten mijn man en ik voor de tv en ineens kreeg ik het gevoel dat er iets heel erg mis met haar was. Ik snelde naar haar bedje en daar lag ze, lijkbleek, ze haalde geen adem. Ik heb haar toen gelijk beademd; gelukkig kwam haar ademhalen terug en kreeg ze weer kleur. Later bleek dat ze slaapapneus had die langer dan vier minuten duurden en ze kwam aan een thuismonitor te liggen. Ik wist ook bij alle drie de zwangerschappen welk kind ik zou krijgen, met wat voor karakter en welke naam bij het kind zou passen. Ook ging ik – wel in het geheim – steeds vaker mensen waarschuwen als er iets in hun leven aandacht nodig had. Daarbij ervoer ik ook dat niet iedereen toe was aan de informatie die ik gaf. Het werd niet altijd per definitie gewaardeerd. Ik raakte, ook in mijn werk, eraan gewend dat ik dingen zei vanuit een vooruitziende blik en men het op dat moment niet waardeerde of niet kon ‘pakken’. Heel vaak zag ik hen dan veel later datgene doen of laten wat ik al eerder had voorspeld. In mijn lijf waren en zijn vooral mijn neus en darmen extreem gevoelig. Met mijn neus ruik ik alles, zelfs angstzweet. Mijn neus reageert ook heel gevoelig op chemische luchtjes, bijvoorbeeld chloor. Dan krijg ik acuut koorts als reactie. Mijn lijf reageert op alles reactief. Ik ben dan ook hyperallergeen, alles wat chemisch is wordt door mijn lijf gezien als indringer en dan reageert het met een klacht. Best lastig, want door deze gevoeligheid kan ik dus niet tegen reguliere medicatie. Zelfs van een aspirientje word ik ziek. Toch is mijn lijf daarin volgens de artsen heel gezond, het herkent in elk geval wat niet natuurlijk is. Mijn darmen zijn heel gevoelig voor tarwe, scherpe kruiden en cafeïne. Ik heb ontdekt dat veel hooggevoelige mensen een voedselintolerantie hebben (koemelk, tarwe). Mijn oudste en jongste kind hebben het ook. Ik reageer op verschil in temperaturen, licht- en geluidssterkte. In een grote ruimte met veel mensen voelde ik me als puber heel erg overdonderd. Later werd dat gelukkig beter. Maar een vol stadion zal ik altijd mijden. Het bewustzijn
13
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 13
06-02-15 12:24
van alles wat er in mij aan gevoeligheid is, is met de jaren steeds sterker geworden. Innerlijk raakte ik ook steeds meer verzoend met mijn gevoeligheid. Ik vond een goede klassiek homeopaat, die mij heel goed begeleidde met mijn gezondheid en mijn lichaam zag als een spreekbuis van wat er zich intern in mij afspeelt. (Zij is tijdens de afronding van dit boek helaas overleden, maar haar gedachtenis leeft mede voort in dit boek.) Prachtig vond ik het te merken hoe goed ik op homeopathie reageerde. Al jaren had ik last van ontstekingen en darmproblematiek: met deze vorm van medicatie zette ik stappen en werd ik gaandeweg steeds gezonder. Toen ik zwanger was van mijn derde kind bleek dat het kind in een stuitligging lag. De kans op een keizersnee zou groot zijn en ik wist dat de narcose me geen goed zou doen. De homeopaat gaf me een homeopathisch middel en het kind draaide binnen een dag in mijn buik. Ik heb die ervaring nog vaak met zwangere vrouwen gedeeld die ook een kind in stuitligging hadden. Een ander mooi voorbeeld is dat ik een periode enorm last had van blaasontstekingen. Volgens mijn klassiek homeopaat had dit te maken met het niet-uiten van woede. Ik kreeg een middel waardoor ik me wel ging uiten op dit punt en mijn blaasontstekingen verdwenen. In de tijd dat mijn relatie me zorgen baarde, was alleen de ringvinger aan mijn hand ontstoken. Daarna nam ik stappen in de relatie en de ontstoken vinger genas. Door al deze ervaringen werd ik me er steeds meer van bewust dat het hooggevoelige lichaam sterker nog dan een ander lichaam ‘spreekt’ als er intern iets is wat aandacht verdient. Ik ging me er meer en meer in verdiepen en werd ook geboeid door gelaatskunde en het lezen van het lichaam. Ik ontdekte ook dat mijn non-verbale taal vaak anders ‘sprak’ dan wat ik zei met mijn mond. Ik ging erop letten en tot mijn stomme verbazing werd er beter naar me geluisterd. Dit inzicht legde de grondslag voor mijn geboeidheid rond non-verbale taal bij hooggevoelige mensen. Steeds vaker kwam ik in mijn cursus tegen dat hooggevoelige mensen, net als ik, zich ongelooflijk inspannen om zich verbaal zo goed mogelijk uit te drukken, maar dat ze ondanks hun inspanningen niet worden gehoord. De reden zit in hun uiterlijke taal. Deze incongruentie van lichaamstaal en gesproken taal maakt dat de boodschap die ze willen overbrengen niet voldoende wordt gehoord. Vandaar dat ik er in dit boek een hoofdstuk aan heb gewijd. Kortom, door de jaren heen, zeg maar tussen mijn 20ste en 50ste jaar, groeide het besef van hooggevoeligheid meer en meer. Ik las er alle boeken over die er maar waren en bestudeerde in mijn lessen jong en oud in hun verbale en non-verbale gedrag. Het boeide me mateloos! Door mijn werk als onderwijzeres kwam ik veel in aanraking met hooggevoelige kinderen en ik ging steeds meer overeenkomsten tussen hen zien. Ook later kwam ik door het lesgeven aan volwassenen veelal
14
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 14
06-02-15 12:24
dezelfde thema’s tegen. Veel hooggevoeligen worstelen met afwijzing, omdat ze ervaren dat ze anders zijn en in hun anders-zijn niet altijd begrepen worden. Ze kunnen het ene moment heel sociaal en gevend zijn en het volgende moment kribbig en gesloten als ze overprikkeld raken. Ik ken het zelf als geen ander en ben door alle fasen van innerlijke strijd gegaan. Hoewel het niet altijd even makkelijk is, ben ik reuze blij dat ik al die ervaring heb mogen opdoen om anderen weer te enthousiasmeren voor hun eigen gevoeligheid. Het is eigenlijk gaandeweg een beetje een missie geworden van me, juist ook omdat we in Nederland zo’n hoog levenstempo hebben en al onze voeding doortrokken is geraakt van chemicaliën. We streven in alles een perfectionisme na en al deze aspecten zijn juist voor hooggevoelige volwassenen en kinderen een enorme uitdaging. Ik heb zelf ervaren dat je niet kunt bouwen op een wankele basis. Je zelfvertrouwen is de basis van alles en het vraagt je volle aandacht als je echt ten volle de lusten van je hooggevoeligheid wilt leven. Daarom besteed ik in mijn boek uitvoerig aandacht aan dit onderdeel en ook aan het draaien van alle negatieve en beperkende overtuigingen die je als hooggevoelig mens zo klein kunnen houden. Mandela was een hooggevoelig en visionair man. Hij begreep als geen ander dat we de wereld geen dienst bewijzen door onszelf en de ander klein te houden. Ik ontdekte mijn eigen klein houden en de daarbij behorende valkuilen van mijn hooggevoelig en hoog intuïtief zijn. Gaandeweg ontdekte ik steeds meer hoe ik aspecten van mijn leven kon keren met reguliere en alternatieve methodieken. En dat maakte voor mij het verschil. Innerlijk werd ik steviger en uiterlijk kwam mijn lijf steeds meer in balans. Als ik nu werk met mijn cursisten aan hun eigenwaarde en we de negatieve overtuigingen draaien naar het positieve, laat ik hen zien hoe het hun uiterlijk kan veranderen met de ‘standbeeldmethode’ (verderop beschreven in dit boek) en laat ik hen zichzelf fotograferen op het moment van het draaien van de overtuigingen en nog eens een half jaar later. Zeker weten dat je verschil gaat zien! Bij het lesgeven aan hooggevoeligen paste ik het geleerde steeds meer toe en zag dat ook zij daar wel bij voeren. Door al deze ervaringen ontstond de vraag en behoefte om er een cursus in te ontwikkelen om stappen te kunnen zetten naar het positief beleven van hooggevoeligheid. Zo ontstond de cursus Hooggevoeligheid die ik nu aanbied bij Open Fields Opleidingen (mijn eigen opleidingsinstituut). In de afgelopen jaren heb ik heel veel hooggevoelige volwassenen en hun kinderen mogen ontmoeten. Momenteel ben ik me nog nader aan het verdiepen in het veelvuldig voorkomen van vermoeidheidsziekten bij hooggevoelige mensen, zoals ME, MS, Pfeiffer en burn-out.
15
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 15
06-02-15 12:24
Naast al deze input ben ik trotse moeder van drie hooggevoelige dochters. Ik ben ervan overtuigd dat hooggevoeligheid erfelijk is. Ik weet ook dat ik hooggevoelige kleinkinderen zal krijgen en eentje zal dit jaar – van de uitgave van dit boek –geboren worden. Daarnaast heb ik ook twee hooggevoelige schoonzoons. Mijn kinderen hebben mij ieder op hun eigen unieke wijze heel veel geleerd over gevoeligheid en hoe ik daar als moeder en schoonmoeder mee om kan gaan. Ik ben hun dankbaar voor wat ze me hebben gegeven en ik geniet elke dag opnieuw van wie zij zijn. Ook aan hen zie ik dat het niet altijd even gemakkelijk is, maar ik zie ook dat ze telkens blijven zoeken naar hun eigen balans en kunnen genieten van wie ze zijn in hun gevoeligheid. Mijn beide ouders en zussen schaar ik ook onder de hooggevoeligen. Zeker aan mijn moeders kant wemelt het van hooggevoelige mensen. Ik ben me er ook van bewust dat de generatie van mijn ouders niet is opgegroeid met bewustzijn rond hooggevoeligheid. Ook zie ik dat onder kerkelijken meer open over dit onderwerp wordt gesproken en hooggevoeligheid wel degelijk mag worden gezien als een gave van God. Het is een voorrecht dat mijn kinderen en ik van een generatie zijn waarin er open over dit onderwerp kan worden gesproken. En het mooiste vind ik nog dat ik als ouder van mijn kinderen iets heb mogen keren in de geschiedenis van ons geslacht: dat ik het cadeau van bewustzijn mag doorgeven aan de volgende generatie, waarop zij het weer doorgeven aan de generaties daarna. Naar mijn mening is dat het mooiste cadeau dat je als ouder je kind kunt schenken. Ik hoop dan ook dat er na mijn persoonlijk verhaal over de bewustwording van mijn hooggevoeligheid nog veel ouders zullen zijn en komen die ook op zoek gaan naar de uitdagingen die hooggevoeligheid met zich meebrengt. Ontdekken van je ‘anders-zijn’ Wat is hooggevoeligheid? In onze maatschappij speelt deze vraag steeds sterker. Toch is hooggevoeligheid van alle tijden geweest; nu wordt er alleen aandacht aan besteed en wordt het als zodanig benoemd. Wij leven in een zeer prikkelvolle tijd; zo prikkelvol dat je wel kunt stellen dat het té is. Dat heeft alles te maken met het enorme tempo dat wij hebben. Ons fysieke systeem wordt voortdurend blootgesteld aan stress. Dit heeft gevolgen, zeker voor de hooggevoelige mens, die immers extra ontvankelijk is voor prikkels. Dat maakt het leven hier in Nederland behoorlijk lastig. Hooggevoelige mensen verwerken de prikkels op een andere manier: ze vangen meer prikkels op, wat het lastiger maakt om al die zaken te verwerken. Dat leidt tot een verhoogd cortisolniveau en bijbehorende stressklachten, zoals slaapproblemen en verlies van eetlust. Veel hooggevoelige mensen krijgen
16
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 16
06-02-15 12:24
(psychiatrische) medicatie voorgeschreven, voor klachten die te herleiden zijn naar hun gevoeligheid. Door deze benadering wordt sensitiviteit vaak gezien als last en niet als gave. Met begeleiding bij het omgaan met hun hooggevoelige eigenschappen kunnen echter veel klachten worden verminderd. Als ik kijk naar mijn eigen baby- en peuterfoto’s, vallen me vooral mijn wijd opengesperde ogen op. Het is alsof die ogen overal naar en doorheen kijken en er lijkt een enorme alertheid/opmerkzaamheid in te zitten. Opvallend genoeg kwam ik hetzelfde tegen bij jeugdfoto’s van veel van mijn cursisten, maar ik zag het ook in hun gezicht nu.
Figuur 1: Bianca: overstrekkende ogen, als kind en als volwassene
Uit de verhalen van mijn ouders heb ik begrepen dat ik vaak indringend keek en eindeloos kon wegdromen. Op mijn rapport van de lagere school stond geregeld dat ik te veel droomde in de lessituatie, iets wat overigens door een groot aantal cursisten werd herkend.
Figuur 2: Nienke: overstrekkende ogen, als kind en als volwassene
17
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 17
06-02-15 12:24
Verder weet ik van mezelf dat ik als kind veel zag: ook dingen die je met het blote oog niet altijd per definitie kunt zien, zoals ziekte of een prille zwangerschap. Uiterlijk zie je een wijd opengesperd oog dat op één punt gefocust lijkt. Er is een soort ‘overstrekking’ van het oog, een te grote gespannenheid waarmee het waarneemt en observeert. Dat kan uiteraard vermoeidheid van het oog met zich meebrengen. Kom je op plekken of ben je in sociale situaties waar veel is te zien, dan kun je makkelijk vanuit een te grote intensiteit gaan zien. Daar word je al snel moe van. Geen wonder dat veel hooggevoelige mensen situaties vermijden waarin ze door de veelheid aan prikkels overprikkeld kunnen raken. Mits je jezelf ervan bewust bent! Als je jezelf niet bewust bent van je gevoeligheid en je ouders of je omgeving dat ook niet zijn, kun je jezelf dus ook moeilijker beschermen tegen een teveel aan prikkels. Zo kun je gemakkelijk door je omgeving en door jezelf als raar of te gevoelig worden beoordeeld, wanneer je anders reageert dan een ander. Laten we ons eerst eens verdiepen in het ontstaan van bewustzijn van hooggevoeligheid. Dat ontstaat veelal op drie verschillende manieren: – Door ervaringen kom je er beetje bij beetje achter dat je anders reageert dan een ander. – Je komt in aanraking met informatie over hooggevoeligheid en herkent jezelf erin. – Je komt iemand tegen die het tegen je zegt of je erover bevraagt. Of er is herkenning waardoor je zelf gaat vragen. In deze tijd wordt er gelukkig genoeg geschreven en gepubliceerd over hooggevoeligheid. Op internet kun je er voldoende over lezen en zelf een test doen om te zien of je inderdaad hooggevoelig bent. Toch merk ik bij de opleidingen waar ik lesgeef dat er nog veel mensen zijn die zich niet bewust zijn van hun hooggevoeligheid en zich er niet of nog weinig in hebben verdiept. Vaak slaken deze mensen een kreet van opluchting, gecombineerd met de uitroep ‘gelukkig, ben ik tenminste niet gek!’ als ik het voor hen benoem. Bij de bewustwording van hooggevoeligheid speelt je opvoeding een belangrijke rol. Hoe er thuis en op school gereageerd wordt op jouw gevoeligheid bepaalt voor een groot deel hoe jij naar jezelf kijkt, met andere woorden, hoe jij je eigenwaarde ziet. In de jeugd passen we ons allemaal aan aan het gezin waar we uitkomen. Je persoonlijkheid wordt gevormd door je opvoeding, je plek in het gezin, je schooltijd, je familie en het land waar je vandaan komt. Hoe er op jouw gevoeligheid gereageerd
18
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 18
06-02-15 12:24
wordt in al die verschillende sociale situaties is natuurlijk van enorm belang voor hoe jij je gevoeligheid beleeft: als lust of als last. Mede door de reacties van anderen ontwikkel je eigen afweermechanismen en je eigen al of niet aangepast gedrag. Een vrolijk kind kan stil worden als de ouder niet te veel belast mag worden. Tegelijk – en zo herinner ik mezelf voor een deel – kan in een gezin waar van tijd tot tijd spanning heerst een kind zich als een clown gaan gedragen om wat ontspanning in het geheel te brengen. Kortom: je zet je zintuigen ten volle in om zo goed mogelijk te leven en soms te overleven. Vaak ontdek je pas als je je losmaakt van thuis en het ouderlijk huis verlaat wie je bent en komt er een stuk bewustwording over hoe je bent. Uiteraard scheelt het als je een ouder of een docent hebt gehad die je al in de opvoedingssituatie geholpen heeft met een stukje bewustwording van je hooggevoeligheid. Gelukkig zijn er steeds meer ouders die hun kind als dit speelt bewust maken van wat er is en er in positieve zin iets mee doen. Tegelijk is er nog veel onwetendheid of ontkenning bij volwassenen en daardoor ook bij (hun) kinderen.
Figuur 3: Hooggevoelige dieren hebben ook vaak overstrekkende ogen
Hooggevoelige mensen over hun proces van bewustwording Hieronder vind je de verhalen van een aantal hooggevoelige mensen over hoe zij een weg hebben gevonden met hun sensitiviteit. Marion Bertels HSP … wat kun je er allemaal mee? In de loop der jaren heb ik beter kunnen scheiden wat van mij is en wat van een ander. Dat maakt dat ik beter bij mezelf kan blijven. Dat kost me al een berg minder energie. De douche werkt voor mij als wondermiddel, om de indrukken ‘s nachts in beelden en overdag van me af te spoelen. Mijn agenda staat, ook voor de kinderen, die HSP-en lekker mee, bewust geblokkeerd na een actieve intensieve dag, als we de rust, creatie of expressie in onszelf weer opzoeken. Prikkel op, prikkel af, zo noem ik het maar … het blijft ook echt wel een
19
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 19
06-02-15 12:24
uitdaging soms. Naast wat er zo bij me binnen kon komen, ben ik me er zeker van bewust geworden welke kwaliteiten erbij horen. Nog leuker is ze toe te passen en te weten en te voelen dat er (veel) meer HSP-ers zijn, die dingen ook herkennen of ervaren; dat voelt vanbinnen veel sterker. Het is geen ziekte, geen zwakte, wel vaak een schoonheid in helder weten, helder voelen en/of creëren … en vaak onschatbare megatalenten in humaniteit … dus HSP … veel plezier ermee! Cees (36 jaar) Wat is het om je bewust te worden van sensitiviteit? ‘Knap dat jij dat lengteverschil ziet, ik ben al 30 jaar timmerman en ik zag het niet.’ ‘Nee meneer, er is geen temperatuurverschil in jouw douchewater, anders zou ik dat wel voelen.’ ‘Hoor je dat geluid écht niet?’ Dit zijn enkele voorbeelden van waar ik tegenaan liep. Ik kon mij écht niet voorstellen dat anderen het anders ervaren, ik dacht dat iedereen zo was. Hard, stoer en sterk zijn de eigenschappen die bij mannen horen, dus dat wilde ik laten zien en ik vond een grote passie in vechtsport. Dit ging echter ook gepaard met veel intern conflict; sensitiviteit en vechtsport zijn niet de meest makkelijke combinatie. Dankzij mijn perfectionisme en doorzettingsvermogen heb ik mijn zwarte band gehaald, maar de dissonantie bleef. Maar ik was in de gelukkige omstandigheid dat ik mij persoonlijk kon ontwikkelen en ik op weg werd geholpen met mijn sensitiviteit. Door de bewustwording van mijn sensitiviteit vielen steeds meer puzzelstukjes op hun plaats. Voor mij is het een grote zoektocht. Voorheen zag ik vooral beperkingen, inmiddels leer ik steeds beter rekening houden met en zie ik steeds meer de positieve kant. Door die bewustwording is er een nieuwe wereld opengegaan en deze wordt nog steeds helderder. Ik ben gegaan van Onbewust Sensitief naar ‘Bewust Insensitief ’ (vechtsport) naar Bewust Sensitief. De stap naar Bewust Sensitief heb ik (jaren geleden) gemaakt vanuit de overtuiging dat dat mij het meest brengt, zowel in mijn werk als privé. Momenteel word ik me bewust van de enorme invloed van vermoeidheid op mijn sensitiviteit/prikkelbaarheid. Ik ben benieuwd wat deze zoektocht me nog meer gaat brengen, ik vind het bijzonder en wens de lezers van dit boek een soortgelijke ervaring. Nienke Kanngiesser (34 jaar) Wat een verademing toen ik hoorde over hooggevoeligheid … ik dacht (én voelde): Hé, dit herken ik. Ik ben dus helemaal niet raar of vreemd. Ik heb helemaal geen lange tenen. Ik ben hooggevoelig. Als klein meisje was ik al anders in veel dingen. Erg gevoelig, aanwezig en dan uit het niets afwezig en dromerig, ik merkte veel op, kon mij slecht concentreren en was heel nieuwsgierig voor mijn omgeving. En
20
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 20
06-02-15 12:24
ondanks dat ik rustig was kon ik moeilijk stil zitten. Ook was ik qua ontwikkeling op bepaalde vlakken al verder dan veel leeftijdsgenootjes. Mijn woordenschat was op jonge leeftijd al groot. Op de peuterspeelzaal ben ik op een mooie dag op de stoel van de juf gaan zitten, met een boek in mijn handen. Het boek hield ik ondersteboven maar ik deed net of ik voorlas. Hele verhalen met een grote fantasie en de kindjes uit mijn klas hingen aan mijn lippen. De juf keek met grote ogen naar mijn moeder; ‘Hoe weet ze dit allemaal?’ Toen had ik nog niet zo’n last van ‘mij anders voelen’. Als klein kind ben je nog zo onbevangen en open. Maar hoe ouder ik werd, hoe meer het bewustzijn van anders zijn in mij groeide. Ik hoorde er op school niet bij en werd buitengesloten. Maar dat was nog niet het ergste: ik werd ook vaak publiekelijk voor paal gezet. Door mijn hooggevoeligheid kwam dit extra hard aan; ik huilde vanbinnen maar ik hield mij groot. Ik werd met de dag meer onzeker en ik dacht echt dat ik stom was en dat ze gelijk hadden. In de jaren die volgden ervoer en voelde ik ook van alles bij iedereen – stemmingen, humeur, energieën – maar het leek wel of niemand anders dit ook had. Ik raakte steeds meer in de war over mijn identiteit en ik begon ook heel erg aan mijn ‘stemmetje’ (mijn intuïtie) te twijfelen. Ik keerde steeds meer in mezelf en ging mijn intuïtie negeren. Ik ging mijn gevoel wegduwen en mijn echte ik verstoppen, want die werd uitgelachen en buitengesloten. Aanpassen was wat ik deed en ik zette een masker op. Nu ben ik vierendertig jaar oud en na een hele zoektocht naar mezelf gaat het beter dan ooit! Doordat ik nu weet dat ik hooggevoelig ben zijn er zoveel deuren opengegaan. Mijn intuïtie, mijn gevoel, ze zijn er weer. En ja, prikkels kan ik nog steeds moeilijk verwerken, ik voel nog steeds (heftige) emoties bij anderen en ik word elke keer zo verdrietig en boos bij leed dat dieren en mensen wordt aangedaan. En na drukke dagen heb ik echt tijd voor mezelf nodig om bij te komen. Máár door acceptatie van mijn hooggevoeligheid ben ik er wel heel anders naar gaan kijken! Het is mijn kracht geworden en als lifecoach/kindercoach vind ik het heerlijk om anderen hierin te begeleiden en laat ik de mooie kanten van hooggevoeligheid zien. Dat ik mooie muziek, foto’s, kunst, poëzie, verhalen en woorden zo diep en intens kan beleven bijvoorbeeld. Of hoe hooggevoeligheid mij zo mooi kan leiden tijdens het coachen. Hooggevoeligheid is een valkuil als je niet weet dat je dit hebt en een cadeautje van boven, een gave, als je dit wel weet en leert hoe hiermee om te gaan. Ik omarm en koester het, want dit is wie ik ben. En daar ben ik trots op.
21
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 21
06-02-15 12:24
Marion Lutke In mijn extreem drukke baan als tv-presentator jakkerde ik maar door, ook toen ik migraine kreeg en me vaak ziek voelde. Wel dacht ik een aantal jaren geleden dat er iets moest gebeuren in mijn werk en leven, maar toen de directie vertelde dat ze me zo graag als presentator wilde behouden, ging alles gewoon weer door. Eigenlijk voelde ik van alles over mijn werk, over mensen en over dingen die gebeurden, maar ik zat zo in mijn hoofd dat ik alles wegredeneerde. Toen kreeg ik te horen dat de human-interestprogramma’s die ik maakte zouden stoppen en vroeg de directie wat ik dan wilde doen. Juist op dat moment ontmoette ik Jolijn Hendriks door een, vanuit mijn werkgever georganiseerde, meet en greet. Die lunchafspraak zette mijn hele wereld op zijn kop. Jolijn sprak mij onder andere aan op mijn hooggevoeligheid en alles wat ze zei kwam als een mokerslag binnen. In totale verwarring reed ik naar huis en voor het eerst in mijn leven voelde ik zoveel. Toen ik bij Open Fields Opleidingen, het opleidingsinstituut van Jolijn, een cursus HSP ging volgen, werden nog veel meer dingen duidelijk. Zoveel herkenning. Waarom ik bijvoorbeeld als kind bepaald eten niet lustte, waarom mijn partner en ik op een bepaalde manier met elkaar omgingen, waarom ik niet tegen fel licht en hard geluid kon, maar ook hoe ik mijn hooggevoeligheid positief kon inzetten in mijn leven. Bovenal heb ik daar geleerd om te voelen en om op dat gevoel te vertrouwen! Dat heeft mij nogal wat gebracht. Ik heb mijn baan opgezegd en heb nu een succesvol bedrijf voor coaching en training, waar ik cliÍnten help in mijn praktijk en communicatietrainingen/workshops verzorg voor gemeenten en bedrijven, ik geef les bij Open Fields Opleidingen en nog een ander opleidingsinstituut, werk samen met een marketing bedrijf voor verschillende projecten, presenteer concerten, leid reizen en ben ambassadeur voor een stichting die veel voor kinderen doet. Mijn leven is volkomen veranderd; ik ben nog steeds druk, maar ik voel me zo gelukkig. Ik werk nu vanuit mijn hart en gevoel en mijn hoofd gebruik ik tegenwoordig om wat vanuit mijn gevoel start uit te voeren! Arwin Chotkoe Door bewust te worden van mijn hooggevoeligheid ben ik vooral meer te weten gekomen over wie ik ben en wat het nu eigenlijk echt betekent om zo ontzettend gevoelig te zijn. Daardoor kan ik me meer inleven in de mensen om mij heen. Als (stief )vader van vier zeer gevoelige kinderen en als vriend van een hooggevoelige vrouw is dit inzicht een verrijking voor mijn leven geweest. Mijn angst voor het onbekende maakte dat ik me soms eenzaam en onbegrepen voelde, me niet bewust waarom ik me soms anders voelde. Nu, wetend dat het ook de emoties van
22
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 22
06-02-15 12:24
een ander zouden kunnen zijn, is dat een verademing. Mijn onzekerheid is vervangen door meer zelfvertrouwen en het vooral mogen vertrouwen op mijn intuïtie. Hooggevoelig zijn zie ik als een verrijking, een uitdaging en zeer zeker ook als een prachtig cadeau voor iedereen! Anouk Klijn - v/d Sandt HSP zijn is voor mij een openbaring geweest. Ik kon niet meer voelen, mijn hoofd was van mijn romp gesplitst. Ik dacht alleen nog maar, de diepe frons tussen mijn wenkbrauwen was duidelijk zichtbaar. Ik was mat, vermoeid en had een groot gebrek aan energie. Genieten was er niet meer bij. Tot ik ontdekte dat ik niet de enige was die ‘rare’ dingen had; nooit bij stilgestaan dat meerdere mensen tegen dezelfde uitdagingen aan liepen. Ongeveer 20% van de mensen is hoog sensitief. Hier is mijn zoektocht begonnen, het is alsof je een ui afpelt, iedere laag is boeiend en bij iedere laag kom je tot meer inzichten over jezelf maar zeker ook over je omgeving. Ik ben een hoog sensitief persoon, met een groot empathisch vermogen en intuïtief. Ik kom uit een hooggevoelig gezin, ben getrouwd met een HSP-er, ik heb twee HSPkinderen en heb veel HSP-vrienden. Nu kan ik zien hoe mooi het is dat ieder er op zijn manier is en er mag zijn! Mijn ui blijf ik pellen, met de nodige tranen, maar wel vanuit onderstaande basis: – Erken je overtuigingen (die diep geworteld zitten). – Herken je valkuilen (die lastig blijven). – Accepteer je talenten (vanuit je passie iets doen, daar krijg je energie van). – Dan kun je al het overige loslaten (dat komt vanzelf goed). En genieten maar! (daar is nu ruimte voor) Mariska (34 jaar) De afgelopen anderhalf jaar zijn een ontdekkingsreis en feest van herkenning voor me gebleken. Voor die tijd had ik nog niet vaak gehoord over hooggevoeligheid en hoogsensitiviteit en wat dat dan precies inhoudt. Het leek me allemaal nogal zweverig en ongrijpbaar, zeker als ik boeken zag met titels als Nieuwetijdskinderen of Engelenkinderen. Toen ik binnenkwam bij de eerste lesdag van de kindercoachopleiding, en Jolijn de opmerking maakte dat zij voelde dat vrijwel iedereen in onze groep hooggevoelig was, riep dat bij mij meteen weerstand op. Was ik in een groep zweverige, alternatieve mensen terechtgekomen? Dat was niet de bedoeling! Daar paste ik met mijn sterke ratio toch helemaal niet tussen? Toch voelde het meteen goed, en voelde ik me begrepen en geaccepteerd.
23
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 23
06-02-15 12:24
Al snel leerde ik dat hooggevoeligheid niets zweverigs is, en zeker niet hoeft te betekenen dat je over paranormale gaven beschikt. Sterker nog, ineens vielen er allemaal puzzelstukjes op hun plaats. Hoe vaak had ik niet gefrustreerd geroepen dat ik niet snapte waarom medici in het reguliere circuit mij nooit konden helpen met klachten, en waarom ik uiteindelijk altijd toch weer terechtkwam bij een natuurgeneeskundig therapeut. Die benoemde dan vervolgens dat de lichamelijke klachten die ik ervoer echt waren, maar dat de klachten mede veroorzaakt werden door iets dat in mijn gevoelsleven speelde. Niet zelden waren dat dingen waar ik mezelf niet eens bewust van was, en waren het niet eens gevoelens van mezelf. Maar ik werd er wel ziek van! Waarom hadden anderen daar nooit last van? Waarom durfde ik op de basisschool nooit van me af te bijten, als ik gepest werd, omdat ik anders was en qua leerniveau ver voorliep op de rest van de klas? Ik begrijp nu dat ik veel te bang was om anderen te kwetsen, als ik ook eens van me zou laten horen. Nu snap ik waarom ik één-op-één-contact met mensen veel fijner vind, en waarom ik me soms heel verloren en overweldigd kan voelen in bepaalde groepen. Ik heb mijn werkgever altijd de schuld gegeven van mijn burn-out twee jaar geleden, omdat er simpelweg te veel werk was. Nu besef ik, dat ik daar zelf ook een belangrijke rol in heb gehad, door steeds maar bezig te zijn met en te zorgen voor anderen, en mezelf volledig weg te cijferen. En niet alleen op mijn werk deed ik dat, ook in mijn relatie had ik daarin een les te leren. Nu ik dit allemaal weet, hoef ik mijn hooggevoeligheid niet te ervaren als last, maar kan ik het tot mijn kracht maken. Ik voel snel aan wat anderen nodig hebben. Dat is een kracht! Mijn ontdekkingstocht is zeker niet altijd makkelijk geweest, maar ik ben er een evenwichtiger en gelukkiger mens door geworden. Dat ik nu als kindercoach (hoog)gevoelige kinderen kan helpen bij hun ontdekkingsreis, voelt als een groot geschenk. Vier groepen van bewustzijn In mijn werk als docent en therapeut kom ik eigenlijk vier groepen van bewustwording/bewustzijn tegen: 1. Iemand uit de eerste groep heeft geen weet van hooggevoeligheid. Er is verwarring en ontkenning, veelal wegstoppen van eigen gevoeligheid. Je wilt niet anders zijn dan een ander en je praat mee met anderen dat hooggevoeligheid weer een modeverschijnsel is en het echt niet helpt je daarin te verdiepen. Niet zeuren, maar doorgaan.
24
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 24
06-02-15 12:24
2. Toch ervaar je fysiek en psychisch wel de last van je gevoeligheid, maar je wijt het vooral aan andere zaken, zoals drukte van werk en gezin. Je maakt een splitsing tussen je gevoel en verstand, je staat als het ware in de overlevingsstand. Afwijzing en ontkenning van je gevoeligheid in je jeugd spelen hierbij vaak een rol. Vaak ligt hier ook een traumatische ervaring aan ten grondslag. Aan de buitenkant lijk je volop te leven, maar aan de binnenkant voel je je dof. Je lichaam put je uit en je bent gevoelig voor psychosomatische klachten, allerlei pijntjes, burn-out of een vermoeidheidsziekte. Iemand uit deze groep heeft wel degelijk het gevoel anders te zijn en wil het ook wel zien, maar ervaart het tegelijk ook alleen maar als lastig en vervelend. Er zijn vooral psychische en fysieke klachten door de gevoeligheid en dus wordt die alleen maar beleefd als last. Je voelt je slachtoffer en leeft dat ook. In het reguliere systeem krijg je vaak iets tegen de depressie of het slechte slapen voorgeschreven. Dat komt ook omdat in de reguliere gezondheidszorg hooggevoeligheid als zodanig nog weinig wordt (h)erkend. Huisartsen zullen dus ook minder snel vanuit dit perspectief kijken naar mensen. In deze groep zul je eerder middelen gebruiken om je gevoeligheid wat te dempen: roken is daar een goed voorbeeld van. 3. Ben je iemand uit de derde groep, dan ben je je inmiddels wel terdege bewust van je hooggevoeligheid, maar je bent je daardoor ook bewust geworden van hoe je je tot nu toe hebt aangepast en niet geleefd hebt wie je werkelijk bent. Vanuit je jeugd voel je je niet altijd begrepen en heb je je daardoor eenzaam gevoeld. Het teveel aan geven en worstelen met je energie en grenzen hebben je het nodige aan tijd en frustratie gekost. Je voelt je daardoor slachtoffer van je gevoeligheid en de wijze waarop hier door anderen op is gereageerd. In deze groep is het van belang dat je gaat verwerken wat er is gebeurd en dat je uit je slachtofferrol stapt. Een opleiding voor zelfbewustwording, een cursus HSP, consulten bij een coach of het lezen van een boek over hooggevoeligheid kunnen je daarin helpen en verder brengen. 4. Als je in groep 4 zit, dan heb je je gevoeligheid inmiddels geaccepteerd en de pijnpunten ervan verwerkt. Je zit lekker in je vel en kunt goed leven met je gevoeligheid. Je zet je in voor balans tussen je energie en het ontvangen van prikkels en je kunt op een harmonieuze manier omgaan met geven en ontvangen. Je kijkt positief naar je hooggevoelig zijn en je zet het in in je werk en relaties. Kortom: je ervaart het als gave.
25
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 25
06-02-15 12:24
Ga voor jezelf nu eens na tot welke groep jij behoort en wat voor jou herkenbaar is in de beschrijvingen die bij een bepaalde groep staan. Het kan ook zijn dat je je in de items van twee groepen herkent. Schrijf voor jezelf op wat je herkent en wat volgens jou je punten van aandacht zijn richting het positief kunnen beleven van je hooggevoeligheid.
Acceptatie Misschien krijg je wel de kriebels als je het woord ‘acceptatie’ hoort. Het wordt vaak zo gemakkelijk gezegd in allerlei lastige situaties: ‘Accepteer het nu maar … ’ Je voelt dan iets van weerstand of gelatenheid die niet prettig aanvoelt. Het lijkt een laatste redmiddel te zijn om te moeten accepteren. Acceptatie heeft niets te maken met sufheid of gelatenheid. Het heeft ook niets te maken met alles maar over jezelf heen laten komen. Juist in onze tijd waarin de controle de boventoon voert is dit het moeilijkste wat er is! Annemarie Postma schrijft in haar boek De helende kracht van acceptatie: ‘Ik geloof dat als we onze fixatie op de maakbaarheid van ons bestaan loslaten en we de vraag: Wat wil ik van het leven? vervangen door de vraag: Wat wil het leven van mij? – de grootste kracht in het universum loskomt.’ Wanneer je dat toepast op je hooggevoeligheid kun je stilstaan bij het feit dat je hooggevoelig bent en jezelf eens de vraag stellen wat het leven van je wil. Daarbij is het belangrijk goed in contact te zijn met je kern, je ziel, je centrum of hoe je het ook wilt noemen. Stel jezelf eens een paar vragen: – Hoe zou je leven eruitzien als je het oordeel/ de oordelen over je hooggevoeligheid los zou laten? – Hoe zou je je voelen als je jezelf niet meer afkeurde of liet afkeuren? – Hoe zou het zijn om eens te gaan kijken welke wijsheid erin schuilt dat het leven jou deze gevoeligheid heeft gegeven? – Welke mogelijkheden/kansen/kwaliteiten zou jouw hooggevoeligheid kunnen hebben?
26
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 26
06-02-15 12:24
Laat je verwachtingen over jezelf bij deze vragen los. Kijk open naar jezelf en de verschillende leefgebieden waarin je je beweegt (werk, relatie, gezin, gezondheid, financiën, familie, persoonlijke ontwikkeling enz.). Laat deze spreuk op je inwerken: De grootste veranderingen ontstaan als je niet meer gelooft dat er iets zou moeten veranderen. 1 Acceptatie van je hooggevoeligheid begint met te geloven dat je goed bent zoals je bent Acceptatie van wie je bent in alle facetten – dus ook je gevoelige facetten – doet iets met je zelfvertrouwen. In het woord zelfvertrouwen zitten de woorden ‘zelf ’ en ‘vertrouwen’. Het gaat om je ware ik, je zelf, en het hebben van vertrouwen daarin. Wanneer je jouw gevoeligheid als een vijand ziet die je aan alle kanten belemmert in wat je wilt doen en wie je wilt zijn, dan wordt het heel moeilijk er vertrouwen in te hebben! Ik zie veel mensen een splitsing maken tussen hun lijf en hun hoofd: het lijf moet mee met het hoofd en als het niet doet wat het hoofd wil, dan worden we kwaad op dat ‘stomme lijf ’ dat het weer eens laat afweten. ‘Waarom heb ik nu weer hoofdpijn, buikpijn, spierpijn, diarree … enzovoort?’ klinkt dan meer als een aanklacht naar het lijf dan als een werkelijk geïnteresseerde vraag aan het lijf, om te weten te komen wat het ons wil zeggen. Bij acceptatie van je gevoeligheid hoort dus ook de beweging van werkelijke interesse in het lijf. Je gaat ervan uit dat je lijf tot je spreekt, ook als het pijn produceert en het je totaal niet uitkomt. Dat valt niet mee, juist omdat het hoofd zo graag de controle wil houden. Vervolgens maken we meestal twee bewegingen: 1. We negeren de pijn en de pijnprikkels en slikken iets om de pijn te dempen of we proberen hardnekkig de pijn te negeren. 2. We gaan naar de dokter met onze klacht en hopen dat hij/zij er iets mee kan. In het reguliere systeem zien we dan ook dat de dokter veelal de klacht behandelt en niet zozeer kijkt naar jou als totale mens, om met jou te ontdekken waardoor de klacht eventueel is ontstaan.
1
p.32 uit het boek van Annemarie Postma
27
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 27
06-02-15 12:24
Eerst proberen we zelf de controle over ons lijf te houden en als we bij de dokter zijn kunnen we de controle even loslaten en het uit handen geven. De dokter geeft je medicatie en je vertrouwt erop dat het lijf nu wel weer gaat doen wat jij wilt. Eigenlijk geef je op dat moment een groot deel van de verantwoordelijkheid voor je lijf uit handen. Je arts mag het van je overnemen, die zal het wel weten en begrijpen wat er is. Als het gaat om hooggevoeligheid is het belangrijk dat er een samenspel is tussen jou en je behandelend arts, juist omdat het bij hooggevoeligheid vaak gaat om psychosomatische reacties op overprikkeling en overreacties op allerlei stoffen in de leefomgeving. Voorbeelden daarvan zijn: Mieke reageert met oorontsteking op het zwemmen in een zwembad met een hoog chloorgehalte en Bea wordt snipverkouden van een dagje met de trein, omdat er een mevrouw met een heel sterke parfum in de treincoupé zat. Om je lichaam te begrijpen en werkelijk te leren luisteren naar de signalen die het afgeeft is het dus van groot belang te accepteren dat je een gevoelig systeem hebt. Uiteraard is het voor eenieder van belang naar zijn of haar lichaam te luisteren, maar in het geval van hooggevoeligheid is dat zeker het geval, vooral omdat het lichaam vaak anders reageert dan bij de meeste mensen. Denk nog maar even aan het voorbeeld van Mieke: waar de meeste mensen gewoon in chloor kunnen zwemmen zonder er last van te hebben, zal het hooggevoelige systeem sneller reageren met irritaties van de luchtwegen of de huid. Als je nog geen test hebt gedaan om te zien of je hooggevoelig bent, is het NU het moment. Vul de test in op gevoel en denk niet te veel na over elke vraag. Test Elaine Aron Beantwoord elke vraag zoals het voor jou voelt. Antwoord met ‘ja’ als het in ieder geval enigszins voor jou opgaat. Als je meer dan circa 12 keer ‘ja’ hebt geantwoord, of bij bepaalde antwoorden in zeer sterke mate, kun je jezelf hoog sensitief noemen. – Ik ben me bewust van subtiele signalen in mijn omgeving. – Ik word beïnvloed door de stemming van anderen. – Ik ben zeer gevoelig voor pijn. – Op drukke dagen voel ik de behoefte me terug te trekken, in bed, een donkere kamer of een andere plek waar ik alleen kan zijn, vrij van prikkels. – Ik ben bijzonder gevoelig voor cafeïne. – Ik raak gemakkelijk overweldigd door bijvoorbeeld schel licht, sterke geuren, ruwe materialen of harde sirenes. – Ik heb een rijke en complexe binnenwereld.
28
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 28
06-02-15 12:24
– Ik kan slecht tegen harde geluiden. – Ik word diep geraakt door kunst of muziek. – Ik ben gewetensvol. – Ik schrik gemakkelijk. – Ik voel me opgejaagd als ik veel dingen in korte tijd moet doen. – Als mensen zich ergens niet op hun gemak voelen, weet ik over het algemeen wat ze dan nodig hebben (bijv. beter licht of een andere manier van zitten). – Ik raak geïrriteerd als mensen me te veel dingen tegelijk willen laten doen. – Ik doe erg mijn best geen fouten te maken of dingen te vergeten. – Het is voor mij belangrijk om niet naar gewelddadige films of televisieprogramma’s te kijken. – Ik raak op een onaangename manier geagiteerd als er te veel om me heen gebeurt. – Veranderingen in mijn leven brengen me van mijn stuk. – Ik ben gevoelig voor exquise of verfijnde geuren, smaken, geluiden en kunst en geniet daar ook van. – Het vermijden van situaties die me van streek maken of overweldigen heeft een hoge prioriteit in mijn leven. – Als ik bij een bepaalde opdracht moet concurreren of er op mijn vingers wordt gekeken, word ik zo nerveus of onzeker dat ik veel slechter presteer dan anders. – Als kind vonden mijn ouders of leerkrachten me gevoelig of verlegen. * Deze ‘test’ is opgesteld na uitvoerig onderzoek. Uit: Hoog sensitieve personen en Het hoog sensitieve kind (blz. 114/115). Verder zelfonderzoek Zet nu voor jezelf eens op een rijtje waarbij jij door de jaren heen gemerkt hebt dat je anders bent dan een ander. Misschien zijn er ook wel mensen in je privé-omgeving die dat zeggen of hebben je ouders daar (ook in het verleden) regelmatig opmerkingen over gemaakt. – – – –
‘Wat ben je toch gevoelig!’ ‘Reageer toch eens niet zo gevoelig!’ ‘Stel je niet zo aan!’ ‘Jij moet ook altijd weer anders doen/zijn …’
Bovenstaande opmerkingen werden veel door mijn cursisten genoemd als reacties van de ouders op hun gedrag.
29
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 29
06-02-15 12:24
Ga voor jezelf na waarbij je moeite hebt met je gevoeligheid en waarbij je het gevoel hebt dat je gevoeligheid een last is. Ik herinner mij een mooi voorbeeld van een cursist die vertelde dat ze een baas had die altijd zo luid sprak tijdens vergaderingen dat ze er hoofdpijn van kreeg. Als ze er iets van zei kreeg ze een sneer: ‘zeurpiet’ en uiteindelijk ging ze op zoek naar ander werk, omdat er geen begrip was voor haar en zij enorm baalde van de regelmatige hoofdpijn. Ze vond haar gevoeligheid niet fijn als het om haar werk ging. Stel dat deze vrouw haar gevoeligheid zou accepteren en van daaruit met haar baas was gaan praten. Het is niet direct gezegd dat er dan wel begrip zou zijn geweest, maar ze had zich in elk geval niet hoeven te verstoppen in haar gevoeligheid. Haar baas had haar vanuit een ander daglicht kunnen bezien. Maar het allerbelangrijkste is wel dat zij zichzelf niet ziet als ‘zeur’ of ‘aansteller’, ‘overdrijver’ of wat dan ook. Als je het zo vaak te horen krijgt, zou je het nog gaan geloven of in ieder geval aan jezelf gaan twijfelen. Acceptatie en erkenning van je gevoeligheid is van groot belang. Het werkt door in al je relaties: in je liefdesrelatie, je gezin, je werk, je familie … in alles! HSP of HSS We gaan in het bewust worden van hooggevoeligheid nog een stapje verder. We maken een onderscheid tussen de ‘highly sensitive person’ (HSP) en de ‘high sensation seeker’ (HSS). Beide vormen hebben een basis van gevoeligheid voor prikkels en beiden worden vaak gezien als gevoelige mensen. Het verschil is echter dat de eerste (HSP) als uitdaging heeft de prikkels zo veel mogelijk te beperken, anders wordt deze persoon overspoeld, en de tweede (HSS) juist behoefte aan prikkels heeft om het gevoel te hebben werkelijk te leven. Marvin Zuckerman heeft het meest onderzoek gedaan naar deze laatste vorm, die vaak voorkomt onder HSP-ers. Volgens Zuckerman zijn high sensation seekers op zoek naar ‘afwisselende, nieuwe, complexe en intense sensaties en ervaringen’ en zijn ze bereid om ‘fysieke, sociale, financiële risico’s’ te nemen om zulke ervaringen op te doen. Onderzoek heeft uitgewezen dat HSS zowel erfelijk bepaald wordt door lengte als door genen. Een HSS is snel verveeld en daarom gretig op zoek naar nieuwe risico’s en uitdagingen. Het lijkt het tegenovergestelde van HSP, maar dat hoeft niet zo te zijn. Iemand kan én HSS én HSP tegelijk zijn. Bij de high sensation seeker zie je vaak dat er verveling toeslaat als er te weinig uitdaging is. Deze persoon houdt van een vleug spanning en kan genieten als zaken in een hoog tempo moeten gebeuren. Het zijn vaak actieve en sportieve mensen die letterlijk en figuurlijk van beweging houden. Ze hebben de neiging vaak in het
30
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 30
06-02-15 12:24
actieve gedrag door te schieten en heel intens te leven, waardoor ze daarna uitgeput en vaak wat down zijn. Alle energie is in één keer opgebruikt. Het patroon van leven lijkt wat op het Himmelhoch jauchzend, zum Tode betrübt, waardoor deze mensen soms ten onrechte als manisch geïndiceerd worden. Een HSS met trauma’s wordt vaak als borderliner geïndiceerd; ik heb heel wat mensen in mijn praktijkruimte gehad met een dergelijke indicatie. Dit vind ik jammer en triest, want de basis ligt in de hooggevoeligheid en niet in een psychiatrische stoornis. De HSP met last van alle prikkels wordt in het slechtste geval oververmoeid. En zijn er dan ook nog wat onverwerkte trauma’s, dan krijgt zo iemand in het reguliere systeem soms de indicatie CVS of burn-out. Hiervan heb ik in de loop van de jaren vele voorbeelden gezien! Gelukkig is er wel degelijk iets aan deze klachten te doen. Wanneer er bewustzijn van hooggevoeligheid is bij de arts en de cliënt, dan kunnen ze samen kijken waardoor de klachten zijn ontstaan. Het aanpakken van het zelfvertrouwen en de negatieve overtuigingen vormt vaak het begin van fysieke verbetering. Het gaat er namelijk om iets in het totale systeem te draaien. Een negatieve overtuiging heeft grote invloed op je fysieke systeem. Een vorm waarmee je iets 180 graden kunt draaien in je systeem is EMDR. In mijn praktijk heb ik ervaren dat na traumaverwerking met EMDR, waarbij je uitgaat van een traumatisch beeld en daaraan gekoppeld een negatieve overtuiging, veel HSP-ers en HSS-ers weer kunnen functioneren zonder medicatie (zoals antidepressiva). De klassieke homeopathie biedt ook vaak uitkomst bij allerlei klachten die mensen krijgen als reactie op reguliere medicatie. De bijwerkingen die omschreven staan in de bijsluiter komen vaak tot uiting bij gevoelige mensen. Bovendien gaat een klassiek homeopaat of homeopathisch arts uit van de totale mens en kijkt men niet alleen naar de klacht. Ben je meer HSP of HSS? Vanuit het verschil tussen beide noem ik een aantal punten op. Je kunt ontdekken welke vorm je bij jezelf herkent als het gaat om veel prikkels: HSP – sneller moe van drukte – gevoelig voor teveel aan prikkels – last van harde geluiden – reageren op sterke luchtjes – behoefte aan rust en stilte – zich terugtrekken – prikkelbaar worden van tijdsdruk
31
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 31
06-02-15 12:24
– hekel aan haasten – behoefte aan regelmaat in slapen, eten, werken e.d. – sociale contacten liever wat gespreid – minder behoefte aan grote verrassingen met veel prikkels – liefst niet te grote groepen waarin men werkt of bezig is – niet te drukke privé-omstandigheden: thuis moet men zich kunnen opladen HSS – geniet van drukte – het fijn vinden als men erg ‘nodig’ is – met verschillende dingen tegelijk bezig zijn – flink tempo – redelijk stressniveau is prettig – uitdagende situaties zijn boeiend – conflicten geven een niet altijd onprettige spanning – doelgericht – veel energie gevolgd door energiegebrek – zich helemaal geweldig voelen of juist heel slecht, down, etc. – down als er weinig uitdaging is – sneller verveeld – vol met de energie ergens in/op duiken – luidruchtig – behoefte aan beweging/sport – snelheid is prettig – chaotisch – jachtig Kwaliteiten van hooggevoelige mensen We zetten deze kwaliteiten even op een rijtje. Kijk voor jezelf in welke kwaliteiten jij jezelf, je partner, je kind … herkent. Ik besef dat je kwaliteiten ook vaak je valkuilen zijn, maar probeer dat even los te laten. Daar komen we later nog op terug. – een groot empathisch vermogen – helder inzicht – intens en opmerkzaam waarnemen – doorzicht en inzicht in moeilijke situaties – overzicht in processen
32
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 32
06-02-15 12:24
– vooruit kunnen zien in processen – creatief – vormend – gericht op harmonie – sociaal – creatief in het bedenken van strategieën – open hart – luisterend oor – fijnbesnaard – scherpe neus – opmerkzame smaak – intuïtief handelen – groot bewustzijn – sterk gevoel voor rechtvaardigheid – helder voelen, helder weten, helder ruiken … enzovoort. – spiritueel aangelegd – contact met een hogere bron of macht – grote hartskwaliteit – fijnzinnig – voorgevoel hebben voor allerlei situaties van het leven – aanvoelen van mensen, dieren, kinderen – aanpassingsvermogen (vul maar aan wat er ontbreekt.) Inventariseer ook eens voor jezelf welke kwaliteiten je gebruikt en welke je verbloemt. Zelf heb ik bijvoorbeeld heel lang mijn heldervoelendheid verbloemd met allerlei smoesjes, om een oordeel daarover maar te voorkomen. Of soms ook uit angst dat ik het mis zou hebben en daarop afgerekend zou worden. Misschien herken je het gedrag. Hooggevoelige mensen kunnen juist als ze hun gevoeligheid niet accepteren te ver doorslaan in hun kwaliteiten. Een veel gehoord voorbeeld is het je aanpassen: je wilt net zo zijn als ‘gewone’ mensen en daardoor pas jij je aan en verbloem je je gevoeligheid. Het kan ook zijn dat je uit zelfbescherming extreem alert wordt op het aanvoelen van sociale situaties, om te voorkomen dat je bijvoorbeeld in conflicten terechtkomt. Je kwaliteit wordt dan je valkuil uit angst.
33
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 33
06-02-15 12:24
Kijk vanuit deze visie opnieuw naar je kwaliteiten. Welke zijn tegelijk ook vaker je valkuil? Kun je aangeven waardoor of waarom dat zo is?
Kwaliteiten die ook je valkuilen kunnen zijn Hooggevoelige mensen verliezen veel energie bij het inzetten van hun kwaliteiten – bovendien raken ze ook vaak zichzelf daarin kwijt. Dat klinkt gek, maar ergens is het niet vreemd dat het gebeurt. Ik zal het uitleggen. Een belangrijk kenmerk van hooggevoelige mensen is dat ze zich kunnen aanpassen aan allerlei sociale situaties. Ze gedragen zich vaak als een soort kameleon: in elke situatie kunnen ze zich ‘kleuren’ naar de wensen en codes die in een bepaalde sociale situatie gelden. Het geeft hen de mogelijkheid te bewegen in verschillende sociale groepen en voorkomt dat ze snel in conflict zullen raken. De angst voor conflicten en disharmonie zit er dan ook diep in bij de meeste gevoelige mensen. Stemverheffingen en harde woorden doen hen ineenkrimpen en komen hard binnen. Vandaar dat hooggevoelige mensen meester zijn in het bewaren van de vrede en vaak een samenbindende rol vervullen. De prijs die ze voor harmonie betalen is hoog: ze passen zich vaak zo enorm aan dat ze hun eigen verlangens en behoeften vergeten. Ze vervreemden van hun eigen ziel. Je zo extreem aanpassen doet je innerlijk verkommeren. Je holt jezelf vanbinnen uit en op de lange termijn zul je jezelf leeg en onvervuld voelen. Dat kan op het gebied van je werk, je relatie, je gezin, je familie … Een andere vorm waarbij je kwaliteit je valkuil wordt is het redden of helpen van anderen. Vaak willen hooggevoelige mensen aardig gevonden worden en voelen ze zich beter als ze anderen kunnen helpen. Hun zelfwaardering ontlenen ze eigenlijk aan het helpen van anderen. Als ze er tenminste waardering voor krijgen … ! Zo niet dan ontstaan er onrust, gebrek aan zelfvertrouwen en onzekerheid, vaak gepaard met boosheid: ‘Ik ben ook altijd de klos’ en ‘ik moet ook altijd alles alleen doen’. Als je anderen helpt vanuit een beperkende gedachte over jezelf zul je heen en weer geslingerd worden tussen waardering en niet-gezien worden. Vaak gaat het ook over gezien willen worden: ‘Als ik nu maar lief, aardig, behulpzaam, hulpvaardig, begrijpend e.d. ben … DAN … dan zal ik wel geliefd worden, begrepen worden, gezien worden.’ Aan deze twee vormen van jezelf verliezen in je kwaliteiten ligt je zelfvertrouwen weer ten grondslag. Is je zelfvertrouwen laag en wordt het onder de duim van de innerlijke criticus gehouden, dan zul je jezelf afhankelijk maken van de waardering
34
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 34
06-02-15 12:24
van anderen. Of het nu in aanpassen is of in helpen, voor jou telt vooral het door anderen in je kwaliteiten gezien worden. Gebeurt dit niet of te weinig, dan ontstaan er onvrede en het gevoel slachtoffer te zijn van situaties die je overkomen. Het overkomt je maar en je snapt het niet: hoe kan dat nu? Je kunt je verschillende situaties voorstellen: 1. Je doet al jaren je best het je partner naar de zin te maken. Maar het lijkt wel of hij het niet ziet, niet waardeert, er zelfs al aan gewend is. Je past je aan zijn/haar grillen en humeuren aan en je krijgt er totaal geen waardering voor. 2. Je probeert je in te zetten voor de vrede in je familie. Maar het zijn altijd dezelfde mensen die roet in het eten gooien en die totaal geen waardering hebben voor jouw inzet. Je doet het nooit goed en er is altijd wel commentaar (je schoonouder, je moeder, je zus …). 3. Jij doet ongelooflijk je best voor je baas, je doet extra dingen in je vrije tijd, je zet je in voor collega’s, maar je ziet er geen greintje waardering voor. 4. Je helpt je kinderen, doet alles voor ze … en ze vinden het allemaal maar gewoon. Allemaal situaties van aanpassen en helpen waarin je je als er geen waardering komt slachtoffer voelt. Belangrijk is om voor jezelf helder te krijgen vanuit welke werkelijke motieven je handelt, je je aanpast, je helpt. Tegelijk is het goed om te zien waarin je je door de ander(en) niet gezien voelt en hoe belangrijk dat voor je is. Je zult merken dat de belangen en behoeften van de ander vaak vooropstaan en dat je er zelf maar zo’n beetje bij hangt. Helpen en aanpassen zijn inderdaad prachtige kwaliteiten van een hooggevoelig mens: het geeft je de mogelijkheid je sociaal heel gemakkelijk te bewegen in wat voor situatie dan ook. Dat komt je zeer van pas in je werk, in relaties en bij veranderingen. Daarom is het van groot belang dat je jezelf op een paar belangrijke punten leert kennen: 1. Je gevoel: wat voel ik? Hoe voelt wat er gebeurt, wat er wordt gezegd, voor mij? 2. Je behoefte: als ik weet wat ik voel, wat is dan mijn behoefte? 3. Je grenzen: waar ligt voor mij een grens? Waar ga ik over mijn grens? Een veel gehoord voorbeeld: Je vriend/vriendin belt je op en nodigt je uit voor zijn/haar verjaardagsfeest. Je bent erg moe en zou liever niet gaan.
35
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 35
06-02-15 12:24
Jij: ‘Leuk dat je me uitnodigt, maar ik ben wel moe.’ V: ‘Ach, kom joh, een verzetje zal je goed doen.’ Jij: ‘Ja, maar ik ben echt moe en voel me niet zo lekker.’ V: ‘Je laat me toch niet in de steek, het is wel mijn verjaardag hoor!’ Jij: ‘Nou, oké, vooruit dan maar, dan kom ik wel.’ Herken je dit? Je zegt er innerlijk bij: ‘Nou, vooruit dan maar, om jou een plezier te doen.’ En terwijl je ‘ja’ hebt gezegd, baal je als een stekker omdat je dat hebt gedaan! Je bent OVER je eigen grens gegaan. De grens die je innerlijk vertelde dat je liever niet naar het feest ging omdat je moe was. Terug naar de bellende vriend of vriendin (je kunt het voorbeeld ook veranderen met iets van het werk of je familie). Na de uitnodiging kun je voor de telefoon opnieuw aangeven dat je (te) moe bent, en als je vriend/vriendin dan aandringt kun je of meteen zeggen dat je het niet doet, of je kunt een aantal tussen-stappen nemen. Je geeft jezelf even tijd om bij jezelf te rade te gaan en je zegt: ‘Ik wil er even over voelen/nadenken, ik kom erop terug.’ Vervolgens neem je de tijd om aandacht te besteden aan de eerder genoemde drie aandachtspunten: – Wat voel je? Ik ben moe, te moe om me sociaal bezig te houden. – Wat is je behoefte? Ik wil rust. Stilte. Geen behoefte aan een drukke verjaardag. – Wat is je grens? Mijn grens is dat ik te moe ben en dat ik niet wil, ook al voel ik de teleurstelling bij de ander. Vervolgens bel je je vriend of vriendin terug en zeg je helder dat je niet komt. Ho, maar dan zijn we er nog niet! De ander zal meestal niet meteen accepteren dat je niet komt en zal blijven aandringen. Herhaal DEZELFDE boodschap dan tot maximaal drie keer. Ik vergelijk het altijd met mijn dochtertje – ze is gek op chips – en ze kan dan zo aanhoudend smeken: ‘Mam, mag ik chips?’ Mijn antwoord: ‘Nee, schat, we gaan zo eten.’ Ik heb alleen effect als ik DEZELFDE boodschap bij aandringen van haar kant maximaal drie keer herhaal. Verdraai ik met één extra woordje de eerste zin, dan voelt mijn dochtertje ruimte bij mij en zal ze blijven zeuren tot ik af wil van het gezeur en toegeef. Met volwassenen is het net zo. O wee, als je na je eerste statement met iets anders komt, dan wint de ander aan terrein en voor je het weet geef je weer toe. Heb je dezelfde zin tot drie keer herhaald, zonder dat de ander accepteert wat jouw keus is, laat het dan stilvallen.
36
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 36
06-02-15 12:24
V: ‘Waarom zeg je nu niks?’ Jij: ‘Volgens mij ben ik heel duidelijk geweest.’ Zeg dan iets om het gesprek te beëindigen: ‘Ik wens je een fijn feest.’ Natuurlijk zal het je niet altijd in dank afgenomen worden, maar het dwingt wel respect af voor jouw grenzen. Wanneer iemand jouw grenzen niet wil horen, kun je je afvragen in hoeverre die ander jou respecteert. Maar ga daar dan vooral niet over piekeren! Blijf bij wat je keuze is. Vier dat je jouw grens hebt bepaald. Geniet van de tijd die je jezelf gunt. Je kunt weer opladen en genieten en dat komt je zelfvertrouwen ten goede. Pas op voor die andere valkuil: je schuldig voelen. Dan heb je je keus gemaakt en ga je jezelf weer voor de verandering schuldig voelen. ‘Had ik nou toch niet..?’, ‘Was ik nou niet te onvriendelijk?’ of: ‘Had ze gelijk, misschien had het me juist wel goed gedaan?’ Piekeren en twijfelen komen los als je je naderhand schuldig gaat voelen over je keus. Laat het los, je helpt jezelf en anderen er niet mee. Neem verantwoordelijkheid voor je eigen keuzes. Erken dat je zelf de regisseur bent van je eigen leven. Je bent zelf verantwoordelijk voor hoe jij je tijd indeelt, je gedrag tegenover anderen en zelfs het verbeteren van je eigen zelfbeeld. Verwacht niet dat anderen je wel zullen ‘redden’. En accepteer dat niet altijd iedereen je keuzes kan waarderen of je aardig blijft vinden in een bepaalde situatie. Een humorvolle cliënt zei telkens als ik zo’n situatie weer helder voor hem maakte: ‘Aha, jaaaa (lange uithaal), shit happens!’ En dan lachte hij hardop om z’n eigen gedrag … Humor helpt je bij bewustwording van je patronen en het kijken naar je eigen gedrag. En VIER de momenten dat het je lukt je grenzen te bewaken en bij je standpunt te blijven.
Oefening (in tweetal): De cliënt zit op een stoel en de coach gaat door middel van overtuigen proberen de cliënt van z’n stoel te krijgen. Kies een situatie waarin je je vaak laat overtuigen. Voorbeelden: – Je baas vraagt je iets extra’s te doen en overtuigt je met dat jij dat nu juist zo goed kunt. – Je moeder wil dat je het weekend naar ‘huis’ komt en overtuigt
37
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 37
06-02-15 12:24
je met voor jou bekende argumenten. – Je partner zegt dat hij/zij later thuiskomt, terwijl hij/zij had beloofd op tijd te zijn en probeert op je gemoed in te werken met voor jou bekende argumenten. Voel wat het met je doet wat de ander doet of zegt. Voel in je lijf wat het in beweging brengt. Door welke emoties ga je heen? Wat doe je als je het zat begint te worden? 1. Ga eerst mee in hoe je het meestal doet. 2. Zet eens duidelijk iets anders neer in de vorm van een heldere keus of een duidelijke grens.
Voel je het verschil? Het je bewust worden van aanpassen en helpen geeft je de mogelijkheid anders te kiezen. Innerlijke vrijheid maakt dat je zonder piekeren en je schuldig voelen verantwoordelijkheid voor je eigen standpunt neemt, ook al vinden anderen je daardoor niet aardig. Zo geef je jezelf tevens de mogelijkheid je kwaliteiten van aanpassen en helpen meer als zodanig te gaan beleven. Je transformeert van slachtoffer naar creator. Je hebt nu van verschillende kanten naar jezelf kunnen kijken als het om hooggevoeligheid gaat. Belangrijk is nu te inventariseren wat je tot nu toe met betrekking tot jezelf ontdekt en opgeschreven hebt. Maak voor jezelf een lijst met positieve ontdekkingen. Kijk ook wat je nog aan vragen/klachten/aandachtspunten hebt. Vier vandaag nog dat je hooggevoelig bent, ook als het nog zo niet voelt. Toast op dit bewustzijn!
38
ankBWpuurhooggevoeligx0215_3eDRUK.indd 38
06-02-15 12:24