43 Dit complete en indrukwekkende overzicht van alle Nederlandse, Duitse en Deense Waddeneilanden geeft een prachtig sfeerbeeld van deze kwetsbare parels aan de Noordkust van Europa. Hoewel ze historisch en landschappelijk soms overeenkomsten vertonen, heeft ieder eiland toch een heel eigen karakter ontwikkeld. Welk eiland bij je past, hangt helemaal af van je eigen karakter. Rustzoekers strijken neer op eilanden als Spiekeroog of Schiermonnikoog, natuurliefhebbers kiezen voor Fanø, Wangerooge of Amrum, terwijl cultuurliefhebbers afreizen naar Norderney. 43 Waddeneilanden – Nederlandse, Duitse en Deense parels in de Noordzee laat de veelzijdigheid en aantrekkelijkheid van alle Waddeneilanden in de volle breedte zien.
43
NEDERLANDSE, DUITSE EN DEENSE PARELS IN DE NOORDZEE Marina Goudsblom & Ruud Koot
NEDERLANDSE, DUITSE EN DEENSE PARELS IN DE NOORDZEE Marina Goudsblom & Ruud Koot
www.kosmosuitgevers.nl
Waddencover klein.indd 1
NUR 500, 510, 511 Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen
06-02-14 14:13
43
NEDERLANDSE, DUITSE EN DEENSE PARELS IN DE NOORDZEE Marina Goudsblom & Ruud Koot
Kosmos Uitgevers – Utrecht/Antwerpen
WADDEN 2014 HR.indd 3
05-02-14 10:52
inhoud De Duitse Waddeneilanden
Voorwoord
Inleiding: een onmogelijk aantal Waddeneilanden Praktische informatie bewoonde eilanden en Halligen
De Nederlandse Waddeneilanden
Razende Bol Texel Vlieland Griend Terschelling Ameland Engelsmanplaat Schiermonnikoog Simonszand Rottumerplaat Zuiderduintjes en Rottumeroog
OPMAAKWADDENDEF .indd 5
6 8 10 12 14 16 24 32 34 42 50 52 60 61 62
Borkum Kachelot Memmert Juist Norderney Baltrum Langeoog Spiekeroog Wangerooge Minsener-Oldoog Mellum en Hoher Knechtsand Neuwerk Scharhörn en Nigehörn Trischen Pellworm Halligen Amrum Föhr Sylt
De Deense Waddeneilanden
66 68 74 75 76 79 84 87 90 94 98 99 100 102 104 106 109 122 128 134
Rømø Mandø Fanø Langli
140 142 148 151 156
Dankwoord
160
20-02-09 17:29
voorwoord
6
OPMAAKWADDENDEF .indd 6
20-02-09 17:29
voorwoord
Alle Waddeneilanden hebben we bezocht, tientallen boeken bekeken en internetsites geraadpleegd, 4334 foto’s gemaakt en tientallen eilandbewoners gesproken. Een prachtige ontdekkingsreis langs de kwetsbare noordkust van Europa, waar eilanden zich moeizaam aan de zee ontworstelen en soms tijdens één stormvloed weer door de golven worden overspoeld. 43 eilanden, gescheiden door het water, verbonden door een on stuimige geschiedenis en elk met een geheel eigen karakter. Welk eiland het best bij je past, hangt helemaal af van je eigen karakter. Rustzoekers strijken neer op eilanden als Spiekeroog of Schiermonnikoog, natuur liefhebbers kiezen voor Fanø, Wangerooge of Amrum,
OPMAAKWADDENDEF .indd 7
cultuurliefhebbers gaan naar Norderney, paardenlief hebbers naar Juist en vrienden met veel geld en die daarmee ook gezien willen worden sturen we naar Sylt. Er is voor elk wat wils. Tegelijk is dit boek slechts een vluchtige verkenning, een eerste impressie. Met als doel je nieuwsgierig te maken naar wat de eilanden nog meer te bieden hebben. Het viel niet mee keuzes te maken uit al die foto’s, verhalen en bezienswaardigheden. Het zijn er oneindig veel meer dan wij in dit boek konden opnemen. Daarom kan ons advies alleen maar zijn: ga erheen! Bezoek zelf al deze pareltjes van de Noordzee en ontdek je ‘eigen’ eiland. Waar je ook neerstrijkt, een lang weekend voelt er altijd als tien dagen. En trek je bij je vakantieplanning niets aan van de jaargetijden, want ook buiten het hoogseizoen slagen de Waddeneilanden er altijd in je te verleiden tot een snelle terugkeer. We wensen je een mooie verkenningsreis.
7 voorwoord
Het begon allemaal op Fanø, een goed bewaard geheim van de Deense Wadden. We waren onder de indruk. Wat een leuk eiland! Terug naar huis rijdend bekeken we de kaart eens goed. Tientallen onbekende stipjes lagen daar als een ketting in de Noordzee. Zouden ze al ontdekt zijn? En ook zo de moeite waard? Zo ontstond geleidelijk het idee voor dit boek: een boek over alle Waddeneilanden, van Texel tot Langli.
Marina Goudsblom Ruud Koot
20-02-09 17:29
INLEIDING
DE WADDEN ZIJN ONDENKBAAR ZONDER DE WADDENEILANDEN
INLEIDING
8
WADDEN 2014 HR.indd 8
De Duits-Nederlandse (en hopelijk ook straks de Deense) Waddenzee is opgenomen op de prestigieuze Wereld erfgoedlijst, omdat dit het grootste getijdengebied ter wereld is, met eilanden die als een ketting langs de kust liggen over een afstand van zo’n 500 km. Ik heb zelf onuitwisbare herinneringen aan de dagen uit mijn kindertijd dat mijn ouders mij van het hoge Midden-Jutland meenamen naar het eiland Rømø. Behalve zwemmen en zonnebaden gingen we ook naar de duinen en renden de duintoppen op en af. Of we bezochten de Kommandørgården, een schitterend huis dat in de 18e eeuw werd gebouwd door de commandeur van een Nederlandse walvisvaarder. Later verhuisde ik naar Groningen en in 1975 was ik voor het eerst op een prachtig Nederlands Waddeneiland: Schiermonnikoog. De rust was er weldadig. Sindsdien ben ik op bijna alle eilanden en Halligen geweest. De Halligen, zeeklei-eilandjes die zijn ontstaan na de grote vloeden in de 14e en 17e eeuw midden in het Noord-Friese wad in Sleeswijk-Holstein, blijven heel bijzonder. De huizen en boerderijen staan op onbeschermde wierden; bij hoogwater worden ze
soms overstroomd en dan steken alleen de wierden als schepen boven de woelige zee uit. Zoiets zie je nergens op de wereld! De Waddeneilanden hebben veel met elkaar gemeen. Uitnodigende stranden met een brede beschermende duinenrij, waarachter zich vaak een dorp heeft ontwikkeld met – vroeger – landbouw op de kwelders aan de achterkant van het eiland. Hier kun je de natuur puur beleven, de steeds veranderende duinen, de kracht van de zee en de volle wind. Natuurlijk zijn er ook verschillen die ieder eiland zijn eigen karakter geven. Zo kun je op het grote Texel gemakkelijk met de auto komen, maar is Vlieland autoluw en Spiekeroog verkeersvrij. Op het mondaine Sylt verzamelt zich in de zomer de Duitse jetset en Norderney geniet bekendheid als kuuroord; je vindt er prachtige gebouwen. Stuk voor stuk zijn de Waddeneilanden parels in onze Werelderfgoed Waddenzee. Bezoek ze en geniet ervan. Ik wens je heel veel plezier! Jens Enemark, secretaris van het gemeenschappelijke Deens-Duits-Nederlandse Waddenzee-secretariaat
05-02-14 10:57
D
42 41
Duitse wadden
NL
Nederlandse wadden
1 2 3 4 5 6 7 8 9-10
Razende Bol Texel Vlieland Griend Terschelling Ameland Engelsmanplaat Schiermonnikoog Simonszand Rottumerplaat Rottumeroog en Zuiderduintjes
3
39
33 35
37
14 11
6
7
16
17
18
40 41 42 43
Rømø Mandø Fanø Langli
36
38
28
34
32
31
29 30 27
9
26 25 24 22 19
23
20 21
13 12
8 9 5
11 Borkum 12 Kachelot 13 Memmert 14 Juist 15 Norderney 16 Baltrum 17 Langeoog 18 Spiekeroog 19 Wangerooge 20 Minsener-Oldoog 21-22 Mellum en Hoher Knechtsand 23 Neuwerk 24-25 Scharhörn en Nigehörn 26 Trischen 27 Pellworm 28-36 Halligen 37 Amrum 38 Föhr 39 Sylt
15
Deense wadden
40
inleiding
DK
43
10
4
2
1
OPMAAKWADDENDEF .indd 9
20-02-09 17:29
praktische informatie bewoonde eilanden en halligen
D
NL
Duitse wadden
Nederlandse wadden
praktische informatie
10
Bijzonderheden: auto’s toegestaan,
Wangerooge
vliegverbinding met Norddeich
Aantal inwoners: 1200
(Norden) en Hamburg
Oppervlakte: 7,9 km2
(www.fln-norddeich.de)
Afstand Utrecht-Harlesiel: 312 km
Baltrum
Vaartijd vanaf Harlesiel: 1 uur en 20 minuten (www.wangerooge.de)
Aantal inwoners: 500
Meer informatie: www.wangerooge.de
Oppervlakte: 6,5 km2
Bijzonderheden: geen auto’s toegestaan,
Aantal inwoners: 5500
Afstand Utrecht-Nessmersiel: 306 km
vliegverbinding met Harlesiel
Oppervlakte: 60 km2
Oppervlakte: 36 km2
Vaartijd vanaf Nessmersiel: 30 minuten
Afstand Utrecht-Den Helder: 146 km
Afstand Utrecht-Holwerd: 184 km
Afstand Utrecht-Eemshaven: 221 km
Meer informatie: www.baltrum.de
Neuwerk
Vaartijd vanaf Den Helder: 20 minuten
Vaartijd vanaf Holwerd: 45 minuten
Vaartijd vanaf Eemshaven: 50 minuten
Bijzonderheden: geen auto’s toege-
Oppervlakte: 3 km2
(www.teso.nl)
(www.wagenborg.nl)
(www.agems.de)
staan, vliegverbinding met Norddeich
Aantal inwoners: 40
Meer informatie: www.texel.nl
Meer informatie: www.vvvameland.nl
Meer informatie: www.borkum.de
(Norden)
Afstand Utrecht-Cuxhaven: 448 km
Bijzonderheden: auto’s toegestaan
Bijzonderheden: auto’s toegestaan,
(Nederlandse tekst beschikbaar)
mits tijdig gereserveerd bij veermaat-
Bijzonderheden: auto’s toegestaan
Texel
Ameland
Borkum
Aantal inwoners: 13.547
Aantal inwoners: 3483
Oppervlakte: 170 km2
Vlieland
schappij Wagenborg
Aantal inwoners: 1124
Juist
Langeoog
Vaartijd vanaf Cuxhaven: 1 uur en 30 minuten (www.helgolandreisen.de)
Aantal inwoners: 2150
Meer informatie: www.insel-neuwerk.de
Oppervlakte: 19,6 km2
Bijzonderheden: geen auto’s toegestaan,
Oppervlakte: 40 km
Schiermonnikoog
Aantal inwoners: 1800
Afstand Utrecht-Bensersiel: 306 km
mogelijkheid om met paard en wagen
Afstand Utrecht-Harlingen: 161 km
Aantal inwoners: 951
Oppervlakte: 16,4 km2
Vaartijd vanaf Bensersiel: 30 minuten
naar het eiland te rijden
Vaartijd vanaf Harlingen: 1 uur en 45
Oppervlakte: 64 km2
Afstand Utrecht-Norddeich (Norden):
(www.schiffahrt-langeoog.de)
(www.wattwagenfahrten.de) of lopend
minuten, met de snelboot 45 minuten
Afstand Utrecht-Lauwersoog: 201 km
309 km
Meer informatie: www.langeoog.de
via het wad
(www.doeksen.nl)
Vaartijd vanaf Lauwersoog: 45 minuten
Vaartijd vanaf Norddeich: 1 uur en 30
Bijzonderheden: geen auto’s
Meer informatie: www.vlieland.nl
(www.wagenborg.nl)
minuten
toegestaan
Bijzonderheden: geen auto’s
Meer informatie:
Meer informatie: www.juist.de
toegestaan
www.vvvschiermonnikoog.nl
Bijzonderheden: geen auto’s toege-
Spiekeroog
Bijzonderheden: geen auto’s
staan, vliegverbinding met Hamburg
Aantal inwoners: 726
Gröde
Oppervlakte: 18,3 km2
Aantal inwoners: 17
2
Terschelling
toegestaan
halligen
Aantal inwoners: 4700
Norderney
Afstand Utrecht-Neuharlingersiel:
Oppervlakte: 277 ha
Oppervlakte: 88 km2
Aantal inwoners: 6200
311 km
Afstand Utrecht-Schlüttsiel: 636 km
Afstand Utrecht-Harlingen: 161 km
Oppervlakte: 25 km
Vaartijd vanaf Neuharlingersiel:
Vaartijd vanaf Schlüttsiel: afhankelijk
Vaartijd vanaf Harlingen: 2 uur, met de
Afstand Utrecht-Norddeich (Norden):
45 minuten
van getij en alleen op afspraak!
snelboot 45 minuten (www.doeksen.nl)
309 km
Meer informatie: www.spiekeroog.de
(www.groede.de)
Meer informatie: www.vvvterschelling.nl
Vaartijd vanaf Norddeich: 55 minuten
Bijzonderheden: geen auto’s toegestaan
Meer informatie:
Bijzonderheden: auto’s toegestaan
(www.reederei-frisia.de)
www.nordfriesische-halligen.de
Meer informatie: www.norderney.de
Bijzonderheden: geen auto’s toegestaan
OPMAAKWADDENDEF .indd 10
2
09-03-09 17:24
naar het eiland worden gebracht
Amrum
Aantal inwoners: 110
(ca. 30 minuten)
Aantal inwoners: 2300
Oppervlakte: 574 ha
Oppervlakte: 20,5 km2
Afstand Utrecht-Schlüttsiel: 636 km
Oland
Vaartijd vanaf Schlüttsiel: 1 uur en 15
Aantal inwoners: 22
Vaartijd vanaf Dagebüll: 1 uur en 30
minuten (www.faehre.de)
Oppervlakte: 96 ha
minuten (www.adler-schiffe.de)
Meer informatie:
Afstand Utrecht-Schlüttsiel: 636 km
Meer informatie: www.amrum.de
www.nordfriesische-halligen.de
Vaartijd vanaf Schlüttsiel: 20 minuten
Bijzonderheden: auto’s toegestaan
Bijzonderheden: geen auto’s toegestaan
Meer informatie:
Langeness
Afstand Utrecht-Dagebüll: 636 km
www.nordfriesische-halligen.de
Föhr
DK
Deense wadden Rømø
Fanø
Aantal inwoners: 1100
Aantal inwoners: 3192
Oppervlakte: 130 km2
Oppervlakte: 130 km2
Bijzonderheden: geen auto’s toegestaan;
Aantal inwoners: 8647
Afstand Utrecht-Rømø: 683 km
Afstand Utrecht-Esbjerg: 743 km
Aantal inwoners: 107
wie een huisje boekt, kan tegen een
Oppervlakte: 82,8 km2
Vaartijd: n.v.t. Rømø is via een dijk met
Vaartijd vanaf Esbjerg: 20 minuten
Oppervlakte: 956 ha
vergoeding met een privélorrie vanuit
Afstand Utrecht-Dagebüll: 636 km
het vasteland verbonden en per auto
Meer informatie: www.fanoe.dk.
Afstand Utrecht-Schlüttsiel: 636 km
Dagebüll via de spoordijk naar het
Vaartijd vanaf Dagebüll: 45 minuten
bereikbaar
Bijzonderheden: auto’s toegestaan
Vaartijd vanaf Schlüttsiel: ca. 1 uur en
eiland worden gebracht
(www.foehr.de)
Meer informatie: www.romo.dk
Meer informatie: www.foehr.de
Bijzonderheden: auto’s toegestaan
45 minuten (via Hooge, www.faehre.de) Meer informatie:
Süderoog
www.nordfriesische-halligen.de
Aantal inwoners: 2
Bijzonderheden: geen auto’s toegestaan;
Oppervlakte: 60 ha
Sylt
wie een huisje boekt, kan tegen een
Afstand Utrecht-Schlüttsiel: 636 km
Aantal inwoners: 21.000
Oppervlakte: 7,6 km2
vergoeding met een lorrie vanuit
Vaartijd: n.v.t. Alleen vanaf Pellworm op
Oppervlakte: 99 km2
Afstand Utrecht-Ribe: 682 km
Dagebüll via de spoordijk naar het
afspraak over het wad te belopen
Afstand Utrecht-Niebüll: 662 km
Vaartijd: n.v.t. Waddenbus rijdt
eiland worden gebracht
(toeristeninformatie Pellworm)
Vaartijd: n.v.t. In Niebüll zet je je auto
onregelmatig vanuit Vester Vedsted
Meer informatie:
op de autotrein SyltShuttle, die in 35
(Waddencentrum) in Ribe, afhankelijk
www.nordfriesische-halligen.de
minuten naar Westerland op Sylt rijdt
van weer en getij
Bijzonderheden: geen auto’s toegestaan
Meer informatie: www.sylt.de
(www.mandoebussen.dk)
Bijzonderheden: auto’s toegestaan,
Meer informatie: www.mandoetourist.dk
ook in 40 minuten bereikbaar met de
Bijzonderheden: je kunt per auto naar
boot vanuit Amrum (zonder auto)
het eiland, maar vraag eerst bij het
Nordstrandischmoor Aantal inwoners: 18 Oppervlakte: 175 ha
Bijzonderheden: auto’s toegestaan
Mandø Aantal inwoners: 46
Afstand Utrecht-Beltringharder Koog:
Pellworm
620 km
Aantal inwoners: 1180
Vaartijd: n.v.t.
Oppervlakte: 37 km2
Waddencentrum
Meer informatie:
Afstand Utrecht-Strucklahnungshörn:
(www.vadehavscentret.dk) of de
www.nordfriesische-halligen.de
592 km
toeristeninformatie in Ribe
Bijzonderheden: geen auto’s toege-
Vaartijd vanaf Strucklahnungshörn:
(www.visitribe.dk) de veilige rijtijden op
staan; wie een huisje boekt, kan tegen
35 minuten (www.faehre-pellworm.de)
een vergoeding met een lorrie vanuit
Meer informatie: www.pellworm.de
Beltringharder Koog via de spoordijk
Bijzonderheden: auto’s toegestaan
OPMAAKWADDENDEF .indd 11
11 praktische informatie
Hooge
20-02-09 17:29
nederlandse wadden
12
De Nederlandse waddeneilanden OPMAAKWADDENDEF .indd 12
20-02-09 17:29
kroon op Nederland. We kennen ze allemaal van school, al was het maar van de landkaart en dat ezelsbruggetje TVTAS. Maar ben je er al eens geweest? Om even op adem te komen bijvoorbeeld? De zeelucht,
1 2 3 4 5 6 7 8 9-10
de natuur en de stilte op de Waddeneilanden werken als een kalmerend middel en zouden op recept verkrijgbaar moeten zijn. Maar daarvoor zijn de Waddeneilanden waarschijnlijk te verslavend. Als toeristen eenmaal een Waddeneiland hebben ontdekt, keren ze steeds naar dat eiland terug. Dat is begrijpelijk, want zo’n eiland is vertrouwd en vooral
NL Razende Bol Texel Vlieland Griend Terschelling Ameland Engelsmanplaat Schiermonnikoog Simonszand Rottumerplaat Rottumeroog en Zuiderduintjes
13 nederlande wadden
De Waddeneilanden vormen in veel opzichten de
kinderen houden daarvan. Maar het is ook jammer, want elk eiland heeft zijn eigen charme en karakter. Misschien kunnen de volgende pagina’s je overhalen om ook eens een ander eiland te verkennen. Je loopt geen enkel risico, want elk Waddeneiland staat garant voor een paar heerlijke dagen volkomen vakantie. Zo dicht bij huis en voor het gevoel toch
8 9
oneindig ver weg, dat maakt onze Waddeneilanden
5
6
7
10
tot uiterst aantrekkelijke bestemmingen. 3
4
2
1
OPMAAKWADDENDEF .indd 13
20-02-09 17:29
nederlandse wadden
14
onbewoond
1 Razende Bol Razende Bol, ten noordwesten van de NoordHollandse kust staat ook wel bekend als Noorderhaaks, de oude naam van dit kleine eiland. In 1988 is het aan Texel toebedeeld en
OPMAAKWADDENDEF .indd 14
werd Hans Eelman als strandvonder aan gesteld. Hij beheert de aangespoelde goederen en ziet toe op het welzijn van Razende Bol. Het is vooral een rustplaats voor zeehonden en ook veel vogels strijken hier neer om op kracht te komen. In de zomermaanden is de noord westzijde zelfs verboden gebied, omdat de dwergsterns er dan broeden en zeehonden er
met hun jongen liggen te rusten. Toch wordt op Razende Bol nog wel eens door de marine geoefend, tot groot ongenoegen van natuur liefhebbers. En hoe klein het eilandje ook is, ook hier vallen doden te betreuren. In 1978 kwamen redders uit Den Helder om toen hun reddingsboot omsloeg waarmee ze een Duits jacht te hulp waren geschoten dat op het
20-02-09 17:29
razende bol
15
足 iland was vastgelopen. Naar aanleiding e 足hiervan heeft de zangeres Astrid Nijgh een nummer over Razende Bol geschreven.
OPMAAKWADDENDEF .indd 15
20-02-09 17:29
2
texel
Van Texel wisten we eigenlijk niet zoveel. Natuurlijk, er grazen schapen. Maar verder ging onze kennis niet. Twee dagen waren 足genoeg om ons te overtuigen: Texel is een compleet eiland.
nederlandse wadden
16
OPMAAKWADDENDEF .indd 16
20-02-09 17:29
deense wadden
140
De deense waddeneilanden OPMAAKWADDENDEF .indd 140
20-02-09 17:41
43
Met slechts drie bewoonde Waddeneilanden lijken de
42
Denen er bekaaid af te komen. Niets is minder waar.
41
De ongepolijste charme van deze eilanden, en met name van Fanø, hebben ons tot dit boek geïnspireerd.
40
landse eilanden. Maar de karakteristieke bouwstijl met de lage, rietgedekte huisjes, de landschaps inrichting, de cultuur en de mensen bepalen uiteindelijk toch het aanzien van een eiland. En de Denen hebben er iets moois van gemaakt, ook door niet te veel in te grijpen. En waar anders dan op de Deense eilanden kun je met je auto het strand op? De Deense eilanden zijn als de Denen zelf: puur, een beetje introvert en erg nuchter, tegen het rauwe aan. Ze houden van hun eilanden, maar zijn ook meer berustend dan de Duitsers en Nederlanders, die voortdurend
40 41 42 43
DK Rømø Mandø Fanø Langli
141 deense wadden
De natuur verschilt niet veel van die op de Neder-
strijd met de zee leveren om hun eilanden te behouden. De Denen zullen dat minder snel doen. De natuur is veranderlijk en de zee kun je uiteindelijk niet tegenhouden. Waarom zou je het proberen? De Denen passen zich wel aan. Een aardige gedachte in een tijd waarin de mens het klimaat wil consolideren, zonder te beseffen dat het altijd in verandering is geweest.
OPMAAKWADDENDEF .indd 141
20-02-09 17:41
40
rømø
De aanleg van de dam naar het vasteland heeft veel impact gehad. Rømø is ingericht op snelle dagtoeristen. Wel even iets anders dan Fanø.
deense wadden
142
De eerste vermelding van Rømø dateert van 1190, toen het eiland eigendom was van het klooster van St.-Knud in Odense. Later werd het zuidelijke deel van het eiland een koninklijke enclave en behoorde dat gedeelte tot het koninkrijk Denemarken.
Het noordelijke deel was toen nog eigendom van de hertog van Sleeswijk. Tussen de Pruisisch-Deense oorlog van 1864 en de volksstemming in 1920 behoorde het tot Sleeswijk-Holstein. Tegenwoordig maakt Rømø deel uit van de regio Zuid-Denemarken. Zoals in veel Scandinavische landen geldt op dit eiland het ‘Alle mansrecht’, wat erop neerkomt dat iedereen het recht heeft om zich op (delen van) privégrond te begeven zolang daar netjes mee wordt omgegaan.
OPMAAKWADDENDEF .indd 142
20-02-09 17:41
43 Dit complete en indrukwekkende overzicht van alle Nederlandse, Duitse en Deense Waddeneilanden geeft een prachtig sfeerbeeld van deze kwetsbare parels aan de Noordkust van Europa. Hoewel ze historisch en landschappelijk soms overeenkomsten vertonen, heeft ieder eiland toch een heel eigen karakter ontwikkeld. Welk eiland bij je past, hangt helemaal af van je eigen karakter. Rustzoekers strijken neer op eilanden als Spiekeroog of Schiermonnikoog, natuurliefhebbers kiezen voor Fanø, Wangerooge of Amrum, terwijl cultuurliefhebbers afreizen naar Norderney. 43 Waddeneilanden – Nederlandse, Duitse en Deense parels in de Noordzee laat de veelzijdigheid en aantrekkelijkheid van alle Waddeneilanden in de volle breedte zien.
43
NEDERLANDSE, DUITSE EN DEENSE PARELS IN DE NOORDZEE Marina Goudsblom & Ruud Koot
NEDERLANDSE, DUITSE EN DEENSE PARELS IN DE NOORDZEE Marina Goudsblom & Ruud Koot
www.kosmosuitgevers.nl
Waddencover klein.indd 1
NUR 500, 510, 511 Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen
06-02-14 14:13