50 OCEAN
NO
ic Sea
SW
RW
ED
AY
EN
ARCTIC
FINLAND
SOVIET UNION
2
lt
North Sea Ba UNITED GERMANY KINGDOM POLAND FRANCE
HUNGARY
MONGOLIA
nea
TURKEY
LIBYA (Italy)
n Sea
Sea ANGLOEGYPTIAN SUDAN
ZAM (Por BIQ tuga
UE
TANGANYIKA (Britain) ANGOLA N. (Port.) RHODESIA S. RHODESIA SOUTH WEST BECHUANA LAND AFRICA
MO
OCEAN
KENYA (Britain)
BELGIAN CONGO
SOUTH ATLANTIC
ETHIOPIA
FREN
CAM
NIGERIA (Britain)
IRAN
AFG
SAUDI ARABIA
ERITREA
l)
LIBERIA
ERO ON CH EQU AFRI ATO RIAL CA
d
GOLD COAST (Britain)
KO R E A IRAQ
EGYPT
Re
FRENCHWEST AFRICA (Vichy France)
SIERRA LEONE (Britain)
M A N C H U KO ( JAPAN) .)
Black Sea
GREECE
ra
HA
NIS
TAN
PACIFIC
( Britain
Bay of Bengal
OCEAN
SIAM FRENCH INDOCHINA
( Britain )
UGANDA (Britain)
OCEAN
5
BRITISH MALAYA
GUAM (USA) CAROLINE ISLANDS (Japan)
DUTCH EAST INDIES
NORTHEAST NEW GUINEA PAPUA (Australia)
MARSHALL ISLANDS (Japan)
SOLOMON ISLANDS (Britain)
NEW HEBREDES (France/Britain)
AUSTRALIA
3 HAWAIIAN ISLANDS (USA)
4 PHILIPPINES
CEYLON
INDIAN
J A PA N
BURMA
( Britain )
Arabian Sea
.) ) ( JAPAN
CHINA
INDIA
ADEN
ST
er
TUNISIA (V. Fr.)
LIA AF N RI EA CA
PORTUGAL
Medit
ALGERIA (Vichy France)
SPANISH SAHARA
CROATIA ROM. BULG.
LY
MOROCCO (V. Fr.)
ITA
VICHY FRANCE
SPAIN
MAD (Vich AGA SCAR y Fran ce)
BELGIUM
ITA
1
NEW CALEDONIA (France)
SAMOA
FIJI (Britain)
SOUTH AFRICA
NEW ZEALAND
24
25
DINGEN DIE JE MOET WETEN
Leer de hoofdrolspelers in dit conflict kennen en ontdek wat de ingrijpende gevolgen van de oorlog waren. Dit informatieve boek staat vol met kaarten, schema’s en foto’s. Het is een compleet overzicht van wat terecht een wereldoorlog wordt genoemd.
DINGEN DIE JE MOET WETEN
SIMON ADAMS
ISBN 978 90 266 2220 5 NUR 212
DE TWEEDE WERELDOORLOG
Toen Duitsland in 1939 Polen binnenviel, brak er een oorlog uit die de grootste in de menselijke geschiedenis zou worden.
www.uitgeverijcallenbach.nl
KOKT_1610_50dingen_Tweedewereldoorlog_01.indd 1
19-12-16 12:47
Simon Adams 50 dingen die je moet weten... De Tweede Wereldoorlog © 2017 Uitgeverij Callenbach Postbus 13288, 3507 LG Utrecht www.uitgeverijcallenbach.nl Oorspronkelijke titel 50 Things You Should Know About... The Second World War Uitgegeven door QED Publishing, London © 2016 Simon Adams Vertaling Linda Jansen (www.creativitekst.nl) Ontwerp omslag en binnenwerk Spaansenmedia ISBN 978 90 266 2220 5 NUR 212 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. All rights reserved. No portion of this book may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means – electronic, mechanical, photocopy, recording or any other – except for brief quotations in printed reviews, without the prior written permission of the publisher.
INHOUD Inleiding
Blz.
4
1
De opkomst van Hitler 6
2
Fascistisch Italië
3
Imperialistisch Japan 8
4
De aanloop naar oorlog 9
1939
7
6
Het jaar dat de 10 oorlog begon Het Duits-Russisch Pact 11
7
De invasie van Polen 12
8
De Schemeroorlog
5
1940
13
10
De asmogendheden 14 versus de geallieerden De Duitsers vallen aan 16
11
De val van Frankrijk 18
12
De Slag om Engeland 20
13
De Blitzkrieg 21
14
Spionnen en spionage 22
9
1941 15
16
Het wordt een wereldoorlog De Balkanveldtocht
24 26
17
Operatie Barbarossa 27
18
21
Het beleg van Leningrad Tobroek en Noord-Afrika De slag om de Atlantische Oceaan Pearl Harbor
19
28
36
De Grote Drie 55
1944
Het jaar dat Europa 56 werd bevrijd 58 D-Day
29
37
30
38
32
39
22
Het Japanse offensief 33
40
De bevrijding van Frankrijk Nieuwe wapens
23
Het Britse thuisfront
41
Operatie Bagration 64
42
De Slag om de Ardennen
65
66
20
1942 24
25
Het jaar van de ommekeer De Holocaust
34
36 38
1945
60 62
Bombardementen op 39 Duitsland Leven in bezet gebied 40
44 45
Het jaar dat de oorlog eindigde De invasie in Duitsland Hitlers dood
42
46
Aanval op Japan
70
29
Gevechten in de Stille Oceaan El Alamein
44
47
Atoombommen
71
30
Operatie Toorts
45
48
72
31
Stalingrad
46
49
De capitulatie van Japan De rekening
50
De wereld na de oorlog 74
26 27 28
1943 32
33
Het jaar van de 48 geallieerde kentering 50 Koersk
34
De invasie van ItaliĂŤ
52
35
Operatie Cartwheel
54
43
68 69
73
Wie is wie?
76
Verklarende woordenlijst
78
Register
80
Inleiding Niet één oorlog in de geschiedenis van de mensheid heeft zo veel gekost als de Tweede Wereldoorlog. Nog nooit had een gewapend conflict meer slachtoffers geëist. De oorlog raakte zowel de strijdkrachten als de burgerbevolking. Het was letterlijk een wereldoorlog, waarbij zo ongeveer op alle continenten werd gevochten. Soldaten reisden de hele wereld over om te vechten en bommenwerpers legden honderden kilometers af om hun lading te droppen boven vijandelijk gebied.
DE WERELD ONDER DE WAPENEN
Volgens schattingen heeft meer dan 100 miljoen man meegevochten in de Tweede Wereldoorlog, van wie ongeveer een kwart – 22 miljoen – is gesneuveld. Wat de oorlog in totaal heeft gekost aan wapens, uitrusting, voorraden en andere zaken is niet bekend, maar moet in de miljarden euro’s lopen.
aat van de 7e Gewapende ▼ Een Amerikaans sold k hinegeweer van zijn tan mac het ant bem isie Div t. ech gev een ens tijd
▼ Een Amerikaanse oorlogsbodem in brand bij Pearl Harbor, na een aanval van de Japanners.
▼ De Slag om Stalingrad wordt door veel historici als het kantelpunt in de Tweede Wereldoorlog beschouwd.
NIET MEE? De enige Europese landen die neutraal bleven in de oorlog waren Zweden, Zwitserland en Ierland, evenals Portugal en Spanje met hun koloniën in Afrika. In Azië bleven Afghanistan, Nepal, Turkije en Jemen neutraal. Vrijwel alle andere landen waren bij de oorlog betrokken.
EEN WERELDOORLOG?
WIE DEDEN ER
In 1931 brak er in Azië oorlog uit, die zich rond 1941 over heel Zuidoost-Azië en Oceanië had verspreid. In 1939 brak er in Europa oorlog uit en algauw waren ook het MiddenOosten en Noord-Afrika in de oorlog verwikkeld. Britse en Franse koloniën in Noord- en Zuid-Amerika en de VS zelf raakten betrokken, maar pas na 1941. Alleen Centraal- en Zuid-Amerika waren niet direct bij de gevechten betrokken. De landen in deze regio’s verklaarden in 1945 de oorlog aan de Asmogendheden.
▲ Een squadron Amerik aanse bommenwerpers, dat in 1942 patrouileert boven de koraalriffen voo r de kust van Midway Isla nd in de Stille Oceaan.
▼ Adolf Hitler spreekt
nazisoldaten toe tijdens
een appèl in 1933.
DE ENE OORLOG LOKT DE ANDERE UIT Veel historici zijn van oordeel dat de Eerste Wereldoorlog een van de voornaamste oorzaken was voor de Tweede Wereldoorlog. Duitsland verloor WOI en kreeg bij het Verdrag van Versailles in 1919 zware sancties opgelegd. Italië en Japan waren overwinnaars, maar meenden dat zij te weinig grondgebied toegewezen hadden gekregen. In alle drie de landen kwam al heel snel een dictator aan de macht, die pleitten om te vechten voor een nieuwe wereldorde; daarin zouden zij natuurlijk domineren.
In 1932 hadden vier op de tien Duitsers geen werk. Velen van hen steunden Hitler.
1
6
De opkomst van Hitler
▼ Adolf Hitler werd in 1933 Rijkskanselier van Duitsland.
Adolf Hitler werd in 1883 geboren in Oostenrijk en vocht in de Eerste Wereldoorlog mee aan Duitse zijde. In 1919 sloot hij zich aan bij een rechtse politieke groepering, de Nationaal-Socialistische Duitse Arbeiders Partij (de nazi’s). Hitler ontwierp de vlag met het hakenkruis en werd in 1921 leider van de partij. In 1933 had hij genoeg aanhang verzameld om Rijkskanselier van Duitsland te worden.
MEIN KAMPF
In 1923 probeerde Hitler in München de macht te grijpen en werd voor negen maanden in de gevangenis gezet. In die periode zette hij in een boek zijn politieke overtuigingen uiteen. In Mein Kampf (‘Mijn Strijd’) worden Hitlers haat tegen zowel de Joden als het communisme en zijn wens om Russisch grondgebied te veroveren beschreven. Er waren maar weinig mensen die het boek serieus namen, maar eenmaal op het pluche voerde hij het grootste deel van zijn voornemens uit.
NAZI'S AAN DE MACHT
Na hun overwinning trokken de nazi’s absolute macht naar zich toe en verpletterden de oppositie. Tegenstanders werden naar concentratiekampen gestuurd. Ze namen de Joden al hun rechten af en verboden hen met niet-Joden te trouwen. Door illegaal een gewapende strijdmacht op te bouwen schond het naziregime het strenge Verdrag van Versailles, waarin Duitsland was afgestraft omdat ze de Eerste Wereldoorlog waren begonnen.
Fascistisch Italië
2
Fascisten waren ultranationalistisch en grenzeloos loyaal aan hun land. Bovendien waren ze verzot op militaire kracht. De Italiaanse fascisten wilden hun land disciplineren tot een machtige eenheid onder een sterke leider, oftewel ‘Il Duce’ (‘de Leider’), zoals Mussolini bekendstond.
Benito Mussolini
IT
A
LI
HET ITALIAANSE RIJK
ALBANIË
Ë
DODEKANESOS
LIBIË
750 mijl
0
750 kilometer
ERIT
RE
A
0
ITAL IAAN S SO MAL IL AN D
E TH I OPIË
Anders dan Engeland of Frankrijk bezat Italië geen koloniën, behalve Somalië en Eritrea in Noord-Afrika. In 1911 bezette Italië het Noord-Afrikaanse Libië en enkele Griekse eilanden. Mussolini wilde een nieuw Romeins Rijk oprichten en was uit op de alleenheerschappij in de Middellandse Zee. In 1935-1936 werd Ethiopië veroverd door de Italiaanse strijdkrachten en in 1939 lijfden ze Albanië in de Balkan in.
In 1922 kreeg Italië als eerste land in Europa een fascistisch regime.
Italië was als een van de overwinnaars uit de Eerste Wereldoorlog gekomen, maar vond niet dat het daarmee met genoeg grondgebied was beloond. De regering was zwak en verdeeld. In 1922 marcheerde de leider van de Fascitische Partij, Benito Mussolini, Rome binnen en greep de macht. Net als Hitler werd hij een dictator en onderwierp de hele oppositie aan zijn bewind.
ITALIAANS FASCISME
7
50 OCEAN
NO
ic Sea
SW
RW
ED
AY
EN
ARCTIC
FINLAND
SOVIET UNION
2
lt
North Sea Ba UNITED GERMANY KINGDOM POLAND FRANCE
HUNGARY
MONGOLIA
nea
TURKEY
LIBYA (Italy)
n Sea
Sea ANGLOEGYPTIAN SUDAN
ZAM (Por BIQ tuga
UE
TANGANYIKA (Britain) ANGOLA N. (Port.) RHODESIA S. RHODESIA SOUTH WEST BECHUANA LAND AFRICA
MO
OCEAN
KENYA (Britain)
BELGIAN CONGO
SOUTH ATLANTIC
ETHIOPIA
FREN
CAM
NIGERIA (Britain)
IRAN
AFG
SAUDI ARABIA
ERITREA
l)
LIBERIA
ERO ON CH EQU AFRI ATO RIAL CA
d
GOLD COAST (Britain)
KO R E A IRAQ
EGYPT
Re
FRENCHWEST AFRICA (Vichy France)
SIERRA LEONE (Britain)
M A N C H U KO ( JAPAN) .)
Black Sea
GREECE
ra
HA
NIS
TAN
PACIFIC
( Britain
Bay of Bengal
OCEAN
SIAM FRENCH INDOCHINA
( Britain )
UGANDA (Britain)
OCEAN
5
BRITISH MALAYA
GUAM (USA) CAROLINE ISLANDS (Japan)
DUTCH EAST INDIES
NORTHEAST NEW GUINEA PAPUA (Australia)
MARSHALL ISLANDS (Japan)
SOLOMON ISLANDS (Britain)
NEW HEBREDES (France/Britain)
AUSTRALIA
3 HAWAIIAN ISLANDS (USA)
4 PHILIPPINES
CEYLON
INDIAN
J A PA N
BURMA
( Britain )
Arabian Sea
.) ) ( JAPAN
CHINA
INDIA
ADEN
ST
er
TUNISIA (V. Fr.)
LIA AF N RI EA CA
PORTUGAL
Medit
ALGERIA (Vichy France)
SPANISH SAHARA
CROATIA ROM. BULG.
LY
MOROCCO (V. Fr.)
ITA
VICHY FRANCE
SPAIN
MAD (Vich AGA SCAR y Fran ce)
BELGIUM
ITA
1
NEW CALEDONIA (France)
SAMOA
FIJI (Britain)
SOUTH AFRICA
NEW ZEALAND
24
25
DINGEN DIE JE MOET WETEN
Leer de hoofdrolspelers in dit conflict kennen en ontdek wat de ingrijpende gevolgen van de oorlog waren. Dit informatieve boek staat vol met kaarten, schema’s en foto’s. Het is een compleet overzicht van wat terecht een wereldoorlog wordt genoemd.
DINGEN DIE JE MOET WETEN
SIMON ADAMS
ISBN 978 90 266 2220 5 NUR 212
DE TWEEDE WERELDOORLOG
Toen Duitsland in 1939 Polen binnenviel, brak er een oorlog uit die de grootste in de menselijke geschiedenis zou worden.
www.uitgeverijcallenbach.nl
KOKT_1610_50dingen_Tweedewereldoorlog_01.indd 1
19-12-16 12:47