Inkijkexemplaar Stadstuinieren - Mascha Schacht by Veen Bosch & Keuning uitgeversgroep

Succesvol balkonieren en tuinieren in de stad Eindelijk een inspirerend doe-boek voor mensen die zonder veel moeite willen genieten van hun stadstuin, binnenplaatsje, balkon of dakterras. Met uitleg in woord en beeld over tuinieren in potten en bakken, de makkelijkste planten en wat je zoal in elk seizoen kunt doen. Door alle handige ideeën, DIY-tips en recepten voor het verwerken van je oogst, is dit een praktisch boek dat je steeds weer oppakt. MASCHA SCHACHT is een journaliste met groene vingers: ‘Voor genieten van

stadstuinieren

bloemen, snoepfruit, verse groente of kruiden heb je geen grote tuin nodig.’

Mascha Schacht

www.kosmosuitgevers.nl

NUR 424 Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen

stads t u i n i e r e n Mascha Schacht

001-005_3936_Balkonbasics_NL.indd 2

28-12-15 23:22

Mascha Schacht

stadstuinieren

Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen

001-005_3936_Balkonbasics_NL.indd 3

28-12-15 23:22

INHOUD Ruim baan voor potplanten 6

Lente 26

ruimte, onbeperkt geluk 8 * Beperkte Vrienden voor het leven: groen en verslavend 10 * Plantenbakken – supermakkelijk 12 * De juiste grond: de basis voor *

van het frisse voorjaar * Voorbodes * Voorwerken: snelle start voor wie niet

elke pottentuinier Druppel voor druppel: goed gieten Powerfood voor planten! Zorg voor de conditie van gezonde potbewoners Check ze en grijp zo nodig in Basisuitrusting voor pottentuiniers

* * * * *

14 16 18

20 22 24

kan wachten Recyclehelden: blikgroenten & co Stap voor stap: zaaien en verspenen Deze groenten lukken altijd Een goed humeur door vroege bloeiers Deze bolgewassen lukken altijd Ruime keuze: primula’s Inrichten: frisse voorjaarsideeën Volhouders: vaste planten en heesters Deze vaste planten lukken altijd Voor zonliefhebbers: ligging op het zuiden De bekoring van schaduw op patio en balkon Stap voor stap: je heester in optima forma Deze sierheesters lukken altijd Fruitparade Deze fruitbomen lukken altijd Inrichten: mooi en lekker Stap voor stap: groente in een borderbak

* * * * * * * * * * * * * * * * *

28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56 58 60 62 64

001-005_3936_Balkonbasics_NL.indd 4

28-12-15 23:22

Zomer

* Zomervreugde! op je balkon * Hoogconjunctuur zomerbloeiers * Vrolijke Stap voor stap: bloeiende juwelen in een bak * Deze zomerbloeiers lukken altijd * Betoverend: exotische kuipplanten * Stap voor stap: meer ruimte voor * grote potplanten Deze kuipplanten lukken altijd Inrichten: zomers eiland op de derde verdieping Watergeven: gemakkelijk dorst lessen bij hitte Maak geen probleem van terugkerende klusjes Volop vitaminen, van je balkon Paradijselijke tomaten Ruime keuze: tomatenrassen Deze groenten lukken altijd Stap voor stap: composteren in een wormenbak Voor fijnproevers: kruiden Altijd vers: kruiden conserveren Deze kruiden lukken altijd Ruime keuze: niet-alledaagse kruiden Wellness voor fans van frisse lucht Stap voor stap: klimroos planten Tijd voor aardbeien, frambozen en bessen! Deze bessen lukken altijd Ruime keuze: exotische lekkernijen

* * * * * * * * * * * * * * * * * *

66 68 70 72 74 76 78 80 82

Herfst & winter en winterbekoring * Herfstfinale * Kleurrijke Deze herfstjuwelen lukken altijd * Stap voor stap: bloembollen planten * Klaar voor de winter * Kuipplanten laten overwinteren * Stap voor stap: potplanten beschermen * tegen de kou Klaar voor ijs en sneeuw

118 120 122 124 126 128 130 132 134

84 86 88 90 92 94 96 98 100 102 104 106 108 110 112 114 116

Inrichten 136 de basis * Inrichten: Voorbereiden van de ondergrond * Hard- en software voor het balkon * Een opfrisbeurt voorâ&#x20AC;Ś * Tegen inkijk en wind * Deze klimplanten lukken altijd * Denk aan de buren *

138 140 142 144 146 148 150

en plantkalender * Zaaiadressen * Handige * Register * Colofon

152 154 156 160

algemene tuinwerkzaamheden fruit, groenten en kruiden sierplanten

001-005_3936_Balkonbasics_NL.indd 5

28-12-15 23:22

RUIM BAAN VOOR POTPLANTEN

Beperkte ruimte, onbeperkt geluk Grijs eruit, kleur erin: balkons, dakterrassen en patio’s worden verrassend opgefleurd met kleurrijke bloemen, jonge groenten en verlokkende vruchten. Kom op met die bakken, potten en kisten!

Geweldige uitvinding, zo’n balkon, en voor vele doeleinden geschikt. Kijk maar eens uit het raam: er staan wasrekken en lege kratten, het is een ideale plek als buitenkoelkast of rookplek tijdens een feestje, en soms staan er zelfs een paar bakken met rode geraniums. Niets mis mee. Maar is er niet nog meer mogelijk? Nou en of! Of je nu droomt van een verse salade uit eigen tuin

of een mini-zentuintje, en of je nu houdt van exotische bloemen of graag regelmatig een heerlijk zoet besje in je mond stopt, er is helemaal niet zo veel voor nodig om van een saai stuk beton of een nauwelijks gebruikt dakterras een miniatuuroase te maken. En ook de meeste patio’s tover je snel om van een fietsenstalling tot een paradijsje.

Baas over de bakken Verser kan niet: zelfgekweekte groente is het lekkerst en is niet alleen op het bord een lust voor je zintuigen.

Ook al zijn de meeste stadse oases slechts een paar vierkante meter groot, toch hebben ze een belangrijk voordeel ten opzichte van grote tuinen: je hebt er minder onderhoud aan. Grasmaaien hoeft sowieso niet, onkruid belandt maar zelden per ongeluk op de vierde verdieping en je kunt telkens opnieuw zelf beslissen over het aantal potten en bakken in je groene rijk en de inhoud daarvan. Kortom, een balkon is supergeschikt voor beginnende tuiniers en mensen met weinig vrije tijd die toch een binding met de natuur willen hebben. Maar pas op, voor je het weet, ben je verslaafd! Wie eenmaal heeft ontdekt hoe uit een enkel zaadje een prachtige zonnebloem groeit, of heeft geproefd hoe onvergelijkbaar lekker tomaten zijn die in het zonlicht zijn gerijpt, zal tuinieren niet zo snel meer loslaten. Wees je er bovendien van bewust dat je de rol van verleider op je hebt genomen:

006-025_3936_Balkonbasics_NL.indd 8

28-12-15 23:23

Beperkte ruimte, onbeperkt geluk

Met zomerbl oeiers, hees ters en kuippl je balkon, te anten verand rras of patio er je in een bloeie nde oase.

bezoekers zullen hebberig worden van jouw kleurrijke mengeling van geurende kruiden en bloeiende sierplanten, snoepfruit en smakelijke groenten en linea recta naar kwekerij en tuincentrum worden gedreven. Zorg daarom altijd dat je een paar zakjes zaden als startpakket voor je vrienden klaar hebt liggen. Wees niet bang dat je het allemaal niet aandurft of -kunt: niemand wordt met groene vingers geboren. Ze beginnen na een paar zaaien plantacties vanzelf lichtgroen te kleuren. Als je ervoor openstaat en de dingen stap voor stap op je af laat komen, bereik je zonder veel moeite verrassend veel. En zelfs als het niet meteen lukt – uitzonderingen bevestigen tenslotte de regel – kun je van dergelijke ervaringen leren voor

de volgende keer. Omdat je echter niet elke fout zelf hoeft te ontdekken, vind je in dit boek veel handige tips en kleine projecten waarmee je snel resultaat zult boeken. We stellen een aantal van de makkelijkste en meest onderhoudsarme planten aan je voor, van groenten en bolgewassen tot kuipplanten. Natuurlijk doen we daar de belangrijkste verzorgingstips bij. Onder het trefwoord ‘Ruime keuze’ leer je plantensoorten en -families kennen die je door hun prachtige verscheidenheid al snel geneigd bent te gaan verzamelen. Ten slotte: in het hele boek herken je aan de symbooltjes rechts boven of het op dat moment gaat om groenten, om sierplanten of juist om algemene werkzaamheden. Genoeg gehoord zo? Dan gaan we beginnen!

006-025_3936_Balkonbasics_NL.indd 9

28-12-15 23:23

RUIM BAAN VOOR POTPLANTEN

Basisuitrusting voor pottentuiniers Voor balkonniers geldt: waarom zou je investeren in tuingereedschap als je voor dat geld ook mooie planten kunt kopen? Die gedachte maakt een bezoek aan het tuincentrum dubbel zo leuk.

Grasmaaier, verticuteerhark, kruiwagen, takkenschaar: niet voor jou! Je hoeft niet veel meer te hebben dan plezier aan planten, zin om iets nieuws uit te proberen en een beetje creativiteit om een pottentuinier te kunnen zijn. Natuurlijk heb je een basisuitrusting nodig waarmee het werk makkelijker wordt en je zeepverbruik in toom wordt gehouden, maar zelfs in een studentenhuishouden is altijd wel ergens een oplossing voor te vinden. Gieter? Dat kan ook met een lege

aten kun je t vrij? Tom o p n e e g n planten. Heb je eve tgrondzak o p e d in t ook direc

wijnfles of een maatbeker. Een schepje om yoghurtbekers of potten mee te vullen? Waarom heb je dan eigenlijk twee handen? En een oude vork bewijst zowaar twee keer zijn waarde: met de tanden kun je de grond losmaken, met de dunne steel kun je zaai足 lingen verspenen (zie blz. 34).

Goed en voordelig Hiernaast vind je een lijst met zaken die je maar beter wel bij de hand kunt hebben. En daar hoef je echt je spaarvarken niet voor open te breken. De voordelige uitvoeringen zijn doorgaans net zo betrouwbaar als de dure merkproducten. Het enige werktuig waarop je niet moet bezuinigen, is de snoeischaar. Natuurlijk kun je een beetje bieslook ook met een gewone schaar oogsten. Maar zodra je regelmatig moet terugsnoeien, zoals bij rozen, kuipplanten en vaste planten, is een goede snoeischaar die middelgrote takken net zo eenvoudig knipt als dunne twijgjes, onontbeerlijk. Een kleine snoeischaar is de beste optie: de beide snijvlakken glijden net als bij een gewone schaar langs elkaar. Op deze manier voorkom je beschadigingen als je zacht tot matig hard hout snoeit.

006-025_3936_Balkonbasics_NL.indd 24

28-12-15 23:23

5 7 1Â Handschepje Om grond mee in potten te doen. 2 Gieter Zul je snel vertrouwd mee zijn. 3 Snoeischaar Je vriend en helper in veel tuinsituaties. 4 Bindmateriaal Van jutegaren tot bekleed snoer, zolang het maar niet in de planten snijdt. 5 Bamboestokjes De klassieke steun voor elke plant, ook geschikt om een eenvoudig klimplantenrek mee te maken. 6 Handhark Om de grond mee om te woelen als die op beton begint te lijken. 7 Verspeenhoutje Hiermee lijk je een echte prof â&#x20AC;&#x201C; een stokje uit de toko of de steel van lepel doet het echter net zo goed. 8 Zeef Om fijne grond mee over de zaailingen te strooien. 9 Plantenspuit Hiermee maak je de grond na het zaaien vochtig zonder de zaden meteen weg te spoelen. 10 Potten Je moet de planten natuurlijk ergens in zetten. 11 Ondergrond Deze houdt balkon en keukentafel schoon, net als je auto tijdens het vervoer van je planten. 12 Tuinhandschoenen Zorg dat ze goed passen, anders voel je niet wat je doet.

10 11

1 12

006-025_3936_Balkonbasics_NL.indd 25

28-12-15 23:23

LENTE

Voorbodes van het frisse voorjaar BOLLENMINI’S Die zijn schattig! Dit heb je nodig: eiertray * eieren * mos * bolbloemen, bijv. sneeuwklokjes, blauwe druif of krokussen 1. Breek de eieren voorzichtig aan de bovenzijde en bewaar de inhoud in de koelkast om later te gebruiken. Spoel de schalen met warm water goed schoon. 2. Omhul de bollen met wat mos dat je van tevoren vochtig hebt gemaakt. Doe het geheel vervolgens voorzichtig in de eierschalen. 3. Plaats de schalen verspreid in de tray. Die kun je met nog wat mos aankleden. Niet vergeten: bak roereieren van de eierinhoud en eet die aan je versierde tafel.

BOSWILG MET PRIMULA’S Zo gepiept!

HYACINTGLAZEN Drijvende bloemen Dit heb je nodig: hyacintbollen * petflessen van 0,5 tot 1 liter * stanleymes 1. Draai de dop van een petfles af. Snij de fles doormidden en doe de bovenste helft ondersteboven in de onderste. Vul de fles tot de schroefdraad met water. 2. Plaats nu een bol in de omgekeerde fleshelft. De bol mag geen direct contact met het water hebben! Zet het geheel op een donkere plek bij hooguit 8 graden. Wacht tot zich lange wortels hebben gevormd. 3. Zet de fles dan in een lichte en warme ruimte, maar niet naast de verwarming. Al snel word je beloond met mooie bladeren en geurige bloemen.

Dit heb je nodig: boswilg op stam * 1 pot * 3-5 primula’s (afhankelijk van de potomvang) * potgrond * gieter 1. Plant het boompje in een pot waarin je al drainagefolie en wat aarde hebt gedaan. 2. Vul nu rondom op met potgrond. De wortels moeten diep genoeg in de aarde zitten om de primula’s er makkelijk bovenop te kunnen planten en er nog ca. 2 cm ruimte overblijft om te gieten. 3. Nu alleen nog water geven, zodat de wortels zich goed verankeren. Klaar is Kees!

026-065_3936_Balkonbasics_NL2.indd 28

28-12-15 23:23

Voorbodes van het frisse voorjaar

TUINKERSBROOD Met tuinkers uit eigen tuin Ingrediënten: bord of schaal * 2-3 vellen keukenpapier of een handvol watten * tuinkerszaadjes * gevulde plantenspuit 1. Verdeel de vellen keukenpapier of de watten over het bord en maak ze vochtig. 2. Verdeel de tuinkerszaadjes hier gelijkmatig over en besproei ze met water. Laat het de komende dagen niet uitdrogen. 3. Na hooguit een week kun je de zaailingen met een schaar afknippen. Verdeel ze over een snee vers brood met gezouten boter of roomkaas en smullen maar!

EIEREN VERVEN Natuurlijk met natuurlijke verf Dit heb je nodig: voor roodpaars: schillen van rode biet of een handvol rodekoolbladeren * bruin: uienschillen of koffiedrab * groen: spinazie of peterselie * geel: kurkuma 1. Je hebt telkens ongeveer een handvol materiaal nodig op een liter water. Bij de kurkuma (uit het kruidenschap in de supermarkt) is 20 gram poeder voldoende. 2. Kook het water met de betreffende ingrediënten 20 minuten. Voeg dan de eieren toe en laat die 10 minuten meekoken. 3. Voeg een scheut azijn toe aan het water voor intensere kleuren. Inwrijven met spekvet of een beetje olie geeft meer glans

DASLOOKPESTO Vers geoogst van eigen balkon Ingrediënten (2 pers.): 1 handje daslook * 100 g pijnboompitten; eventueel geraspte amandelen of hazelnoten * 75 ml olijfolie * zout * peper * 50 g Parmezaanse kaas of pecorino 1. Was de daslook en wrijf hem goed droog. 2. Mix de pijnboompitten of de noten met de olie tot een gladde massa. 3. Breng op smaak met zout en peper. 4. Rasp de kaas en voeg deze toe. 5. Kook 200-300 g spaghetti in zout water beetgaar. Vang wat kookvocht op tijdens het afgieten. 6. Meng de pesto door de pasta en voeg eventueel wat kookvocht toe. 7. Tip: wil je de pesto bewaren, mix dan alleen de daslook en de olie en bewaar deze in een uitgekookte pot met schroefdeksel. Met olie eroverheen is de pesto enkele weken houdbaar in de koelkast. Voeg de overige ingrediënten vlak voor consumptie toe.

026-065_3936_Balkonbasics_NL2.indd 29

28-12-15 23:23

LENTE

Deze vaste planten lukken altijd

Daglelie

Hemelsleutel

Duizendschoon

Hemerocallis spec.

Sedum spectabile, S. telephium

Dianthus barbatus

J F M A M J J A S O N D

Plantafstand: 35-70 cm

Plantafstand: 50 cm

Plantafstand: 30 cm

Groei: afhankelijk van de soort worden daglelies 40-140 cm hoog. De lelieachtige bloemen zijn er in alle kleuren behalve blauw. De grasachtige bladeren zijn ook na de bloei aantrekkelijk. Soorten: ‘Frans Hals’ (80 cm) heeft tweekleurige geel met roestrode bloemen. ‘Stella de Oro’ wordt slechts 40 cm hoog, maar bloeit zeer rijk en lang. De gewone daglelie (Hemerocallis fulva) gedijt ook in de halfschaduw. Verzorging: geef compostmest in het voorjaar. Uitgebloeide bloemen verwijderen.

Groei: groeit rechtop, hoogte 40-60 cm. De vlezige stengels en bladeren slaan water op, waarmee droogte en hitte goed worden verdragen. De bloemschermen kleuren eerst groen en later wit, roze, paars of roestrood. Soorten: ‘Herbstfreude’ (roestrood) is zeer sterk, ‘Matrona’ (roze) heeft roodgroene loten, ‘Iceberg’ bloeit van wit tot roze. Verzorging: geef compostmest in het voorjaar, vermijd natte voeten. Extra tip: hemelsleutel is zeer geliefd bij vlinders.

Groei: deze 30-50 cm hoge anjersoort vormt dichte trossen van meestal meerkleurige bloemen in uiteenlopende kleuren, van wit via zalmroze en paars tot diep donkerrood. Soorten: ‘Nigrescens’ heeft geheimzinnige zwartrode bloemen, ‘Oeschberg’ fel paarsrode. Verzorging: verdraagt geen natte grond, vermeng deze daarom met zand. Extra tip: als snijbloem blijft de soort lang goed en ruikt heerlijk. Snijd ze zodra de eerste bloemen opengaan.

026-065_3936_Balkonbasics_NL2.indd 48

= bloeitijd

= planttijd

zon

halfschaduw

schaduw

28-12-15 23:24

Deze sierheesters lukken altijd

Vlinderstruik

Magnolia

Sierappel

Buddleja davidii

Magnolia spec.

Malus spec.

J F M A M J J A S O N D

Pot: Ø min. 10 cm groter dan binnenpot

Groei: prachtige lange bloemtrossen aan licht overhangende takken. Soorten: ‘Buzzy Ivory’ (wit) heeft een zeer lange bloeitijd (juni tot oktober). De soort wordt niet hoger dan 120 cm en blijft mooi compact, evenals ‘Buzz Violet’, ‘Buzz Sky Blue’ en ‘Buzz Pink Purple’. Verzorging: in het voorjaar 3 l/m2 compost geven. Begin februari terugsnoeien tot op 20-40 cm (per tak moeten 2-3 knoppen blijven), bij hoogstamvormen tot een taklengte van 10 cm. Extra tip: werkt als een magneet op vlinders! Ook andere insecten komen graag op de bloemen.

Soorten: de stermagnolia (M. stellata, bijv. ‘Royal Star’) krijgt stervormige witte tot zachtroze bloemen en is een zeer langzame groeier. De bloemen van de leliemagnolia (M. lilliflora) zijn lelievormig. Ook aan te bevelen in potten zijn cultivars als ‘Nigra’, ‘Betty’, ‘Jane’ en ‘Susan’, die alle in roze tinten bloeien. Verzorging: magnolia’s houden van een zure bodem, gebruik daarom rododendronaarde en -mest. Snoeien is niet nodig. Vooral in de zomer moet je de grond vochtig houden. Extra tip: verdraagt geen onderbeplanting.

Groei: smal, rechtop groeiend boompje. In het voorjaar verschijnen geurige witte tot roze bloemen, in de herfst prachtig verkleurend blad en kleine siervruchten. Soorten: aan te bevelen zijn de cultivars ‘Red Sentinel’ (witte bloemen, dieprode vruchten), ‘Evereste’ (wit-roze bloemen, oranjerode vruchten) en ‘Van Eseltine’ (roze en niet-volle bloemen, gele tot rode vruchten). Verzorging: in het voorjaar 3 l/m2 compost geven. Eens in de 2-3 jaar uitdunnen. Extra tip: ook de vruchten van de sierappel zijn eetbaar. Er wordt heerlijke gelei van gemaakt.

026-065_3936_Balkonbasics_NL2.indd 57

28-12-15 23:24

LENTE

Stap voor stap: groente in een borderbak Het ziet eruit als een gewone houten kist, maar het is veel meer dan dat: dankzij borderbakken kun je op je patio, balkon of waar dan ook prachtige oogsten krijgen.

BENODIGDHEDEN VOOR EEN GOEDE BORDERBAK

bouwpakket borderbak

Je kunt zelf een borderbak maken van weerbestendig hout als robinia, eik of wilde kastanje. Maak hem bij voorkeur niet langer dan twee armlengtes, zodat je overal goed bij kunt. Maar een bouwÂ pakket van hout, metaal of kunststof is wel een stuk makkelijker. 1

grof gesnoeide takken

droge bladeren

gieter

grove en fijne compost

Borderbakken werken in principe hetzelfde als compostbakken: het opgestapelde organische materiaal erin begint te rotten en daarbij komen voedingsstoffen en warmte vrij. De planten in de bak komen zo ook zonder mest niets tekort, en daarnaast duurt de oogsttijd dankzij de warmte enkele weken langer. Let er bij de plantenkeuze wel op hoeveel voedingsstoffen de verschillende soorten nodig hebben. Als je de borderbak net in gebruik hebt genomen, komen de meeste voedingsstoffen vrij â&#x20AC;&#x201C; grootverbruikers zoals tomaten, aardappelen en pompoenen wanen zich nu in het walhalla. In het tweede jaar hebben planten met een gemiddelde consumptie, zoals wortels, koolrabi en snijbiet, het meeste profijt. En als in het derde jaar de meeste voedingsstoffen zijn verdwenen, zijn matige verbruikers als sla, radijs en uien aan de beurt.

026-065_3936_Balkonbasics_NL2.indd 64

28-12-15 23:24

Ik gooi hier nu een 30 cm dikke laag bladeren overheen, die ik vervolgens licht natmaak.

Als ik alle planken heb gemonteerd, vul ik de eerste 30 cm met een laag grof geknipte takken en twij gen. Heb je die niet, dan kun je ze vaak meenemen bij de dichtstbij zijnde moestuin.

Ten slotte vul ik de rest op met compost â&#x20AC;&#x201C; het beste eerst 30Â cm grove en dan een laagje fijne compost. Die kun je allebei goedkoop halen bij de gemeente.

5 4

Nu kan ik de planten erin zetten en water geven. Mijn tip: als de grond in de eerste jaren flink inzakt, vul ik de ruimte gewoon op met compost. Na vijf jaar moet je de hele bakinhoud vervangen. 65

026-065_3936_Balkonbasics_NL2.indd 65

28-12-15 23:24

ZAAI- EN PLANTKALENDER

jan

feb

mrt

apr

mei

jun

jul

aug

sep

okt

nov

dec

Bonen Chilipeper Komkommer

groente

Aardappel Koolrabi Wortel Paprika Radijs Raketsla/rucola Sla Tomaat Courgette Appel Peer Braam Aardbei

fruit

Blauwe bes/bosbes Framboos Rode bes/aalbes Kiwi Perzik Kruisbes Zoete kers Pruim

kruiden

Basilicum Peterselie Rozemarijn Salie Bieslook

bol足 gewassen

Tijm

152

152-160_3936_Balkonbasics_NL.indd 152

Hyacint Krokus Narcis Sneeuwklokje Blauwe druif Tulp = voorcultuur

= uitzaaitijd

= planttijd

= bloeitijd

= oogst

28-12-15 23:24

Handige adressen

Rozenkwekerij De Bierkreek www.bierkreek.nl biologische rozen Tuinplant.nl www.tuinplant.nl vaste planten en struiken

Oranjebandzaden BV www.oranjebandzaden.nl Pums zaden www.pumszaden.nl

Zaden

Sluis Garden – Royal Sluis www.gardenseeds.nl Vlaams Zaadhuis www.vlaamszaadhuis.com

De Bolster www.bolster.nl biologische zaden

Vreeken’s Zaden www.vreeken.nl bijzondere planten

De Sneeker zaadhandel www.intuinen.nl

VT Zaden www.zadengids.be

Garant zaden www.garantzadenshop.nl

Zaadhandel Jan Roozen www.janroozen.com

Lemmers Zaadhandel www.lemmerszaadhandel.nl Topstar zaden

Zaadhandel van der Wal www.zaadhandelvanderwal.nl

Materialen Ceramics Limburg www.ceramicslimburg.nl keramiek De Wiltfang www.dewiltfang.nl tuingereedschap en accessoires Dennis’ Flowers Pots & Plants www.dennisflowers.nl potten en bakken Gardena www.gardena.nl tuinbenodigdheden Gardinox www.gardinox.nl roestvrijstaal buitenmeubilair Hombach www.hombach.nl tuinmeubelen Intratuin www.intratuin.nl Wolf www.wolf-garten.nl tuinbenodigdheden

155

152-160_3936_Balkonbasics_NL.indd 155

28-12-15 23:24

A Aalbes 115, 115 Aardappel 37, 37, 90 Aardbei 115, 115 uitlopers verpotten 113 Aardbeimunt 106, 106 Aarde 14 Aardnoot 117, 117 Aardpeer 63, 71 Actinidia spec. 61, 61 Afrikaanse lelie 82, 82 Agapanthus spec. 82, 82 Allium – schoenoprasum 105, 105 – ursinum 106, 106 Ananaskers 116, 116 Appel 60, 60 –, sier- 57, 57 Appelgeranium 107, 107 Arachis hypogaea 117, 117 Astilbe spec. 49, 49 Aurikel 43, 43

B Balkonbakken 13, 64, 65 Balkonmeubels 53, 85, 139, 142, 143 Basilicum 105, 105 –, peper- 107, 107 Bemesten 11, 18, 19, 79, 88, 89, 100 Bescherming 20-23 Bessen 112-115 Bewatering 86, 87, 88

Bieslook 105, 105 Bladluizen 21, 22 Bladsierplanten 46, 63 Blauwe bes 114, 114 Blauwe druif 41, 41 Blechnum spicant 49, 49 Bloembollen 38-41, 123 – planten 126, 127 Bloemenhangers 74 Bolprimula 42, 42 Boon 97, 97 Bosbes 114, 114 Boswilg 114, 114 Braam 114, 114 Brassica oleracea var. gongylodes 97, 97 Bruinrot 92, 93 Buddleja davidii 57, 57 Buxus 54, 55

C Calibrachoa-Hybriden 77, 77 Callistemon spec. 82, 82 Calluna spec. 125, 125 Calocephalus brownii 124, 124 Campsis radicans 149, 149 Canadese spar 120 Capsicum – annuum 37, 37 – frutescens 37, 37 Ceratostigma plumbaginoides 124, 124 Chilipeper 37, 37 Citroengras 107, 107 Compost 98, 99 Courgette 36, 36 Cranberry 116, 116 Crocus spec. 40, 40

Cucumis sativus 36, 36 Cucurbita pepo 36, 36 Cyclamen hederifolium 124, 124 Cymbopogon citratus 107, 107

D Daglelie 48, 48 Dahlia’s 71, 135 Daslook 106, 106 Daucus carota ssp. sativus 96, 96 Dianthus barbatus 48, 48 Diplotaxis tenuifolia 97, 97 Drainage 17, 100 Dropgoudsbloem 106, 106 Dubbelloof 49, 49 Duizendschoon 48, 48 Dwergboomtomaat 117, 117

E Erica spec. 125, 125 Eruca sativa 97, 97

F Fragaria spec. 115, 115 Framboos 112, 114, 114 Fruit 56-61, 112-117 Fuchsia spec. 83, 83 Fuchsia 83, 83 Funkia 49, 49

G Galanthus nivalis 41, 41 Gaultheria – mucronata 125, 125 – procumbens 125, 125 Gereedschap 24, 25, 134 Geurplanten 108

156

152-160_3936_Balkonbasics_NL.indd 156

28-12-15 23:24

Gieten 16, 17, 88, 150 Gojibessen 117, 117 Grassen 46 Groente 62-65, 90-97, 128 Growing bags 13

H Hartlelie 49, 49 Heesters 46, 47 Heide 125, 125 Helianthus annuus 76, 76 Hemelsleutel 48, 48 Hemerocallis spec. 48, 48 Herfstbloeiers 122 Herfstversiering 122-125 Honingkruid 106, 106 Hosta spec. 49, 49 Humus 10 Hyacinthus orientalis 41, 41 Hyacint 28, 41, 41

I IJzerhard 77, 77 Inkijk 146, 147 Inrichten 136-151 – met exoten 84, 85 – met groente 62, 63 – met kruiden 108 – met vroege bloeiers 44 Insectenhotel 21, 69 Ipomoea batatas 77, 77

K Kamperfoelie 149, 149 Kers, sier- 56, 56 Kiwi 61, 61 Klimmende winde 148, 148 Klimplanten 144-149, 150 Klimroos 110, 111 Knolgewassen 71 Komkommer 36, 36 Koolrabi 90, 97, 97 Kruiden 100-109, 120

Kruisbes 115, 115 Krokus 40, 40 Kuipplanten 78-83 – overwinteren 130-133

L Lactuca sativa 96, 96 Lampenpoetser 82, 82 Lampenpoetsergras 125, 125 Lathyrus odoratus 148, 148 Lonicera spec. 149, 149 Loodkruid 124, 124 Lycium barbarum 117, 117 Lycopersicon esculentum 36, 36

M Magnolia spec. 57, 57 Magnolie 57, 57 Malus spec. 57, 57 – domestica 60, 60 Mannentrouw 83, 83 Margriet 76, 76 Meeldauw 23 Meloenpeer 116, 116 Mentha spec. 106, 106 Minerale mest 18 Muscari spec. 41, 41

N Narcis 40, 40 Narcissus spec. 40, 40 Nemesia 76, 76 Nemesia-Hybriden 76, 76 Nerium oleander 82, 82 Noordbalkon 52, 53

O Ocimum basilicum 105, 105 – tenuiflorum 107, 107 Olea europaea 83, 83 Oleander 82, 82 Olijf 83, 83

Orchideeprimula 43, 43 Osteospermum-Hybriden 76, 76 Overwinteren 130, 131

P Palmen 84 Paperpots 30, 33 Paprika 37, 37 Parelbes 125, 125 Parthenocissus spec. 149, 149 Passiflora edulis 117, 117 Passievrucht 117, 117 Peer 60, 60 Pelargonium odoratissimum 107, 107 Pennisetum alopecuroides 125, 125 Perzik 61, 61 Pesto 29 Petersilie 105, 105 Petroselinum crispum 105, 105 Planttassen 68 Phaseolus – coccineus 148, 148 – vulgaris 97, 97 Physalis pruinosa 116, 116 Plantenbakken 12, 13, 32, 33, 44, 145 Plumbago spec. 83, 83 Potgrond 14, 15 Potten 12, 13, 32, 33, 44, 145 Prachtspirea 49, 49 Primula zie Sleutelbloem Primula – × auricula 43, 43 – × bullesiana 42, 42 – denticulata 42, 42 – elatior 43, 43 – florindae 43, 43 – veris 42, 42 – vialii 43, 43 – vulgaris 42, 42 Pronkboon 148, 148 Pruim 61, 61 Prunus spec. 56, 56 – avium 60, 60

157

152-160_3936_Balkonbasics_NL.indd 157

28-12-15 23:24

Over de auteur

Mascha Schacht werkte na haar studie tuinbouw aan de hogeschool van Erfurt (Duitsland) als redacteur bij een tuintijdschrift. Sinds eind 2009 schrijft ze als freelance journaliste regelmatig voor tuinmagazines en schrijft ze boeken. In 2011 en 2013 werd ze onderscheiden met een prijs voor de beste tuinboeken. In haar vrije tijd leest ze graag en spreekt ze haar planten op haar zuidbalkon moed in of pijnigt ze zichzelf met de vraag welke planten nog in haar tuin passen.

Fotoverantwoording

Omslag: Renate Forster/Lisa Martin blickwinkel/McPHOTO: 61-1; Barbara Bonisolli: 87-2; Elke Borkowski: 56-2, 68-2, 82-2; botanikfoto: 104-2, 105-3, 106-5, 117-3; Christa Brand: 148-2; Bruno Nebelung GmbH/Kiepenkerl: 94-5; Flora Press: 11-1, 11-2, 13-2, 19-2, 21-1 , 21-2, 23-1, 27-1, 28-1, 29-3, 30, 32-1, 32-2, 36-1, 36-2, 36-3, 37-1, 37-2, 37-3, 38, 40-2, 40-3, 41-1, 42-3, 43-1, 43-2, 43-3, 43-4, 49-2, 49-3, 53, 57-1, 60-3, 61-3, 63-2, 68-1, 69-3, 76-1, 76-2, 76-3, 77-1, 772, 77-3, 82-1, 83-1, 85-1, 85-2, 91-1, 94-2, 94-3, 94-4, 95-3, 95-4, 96-2, 97-1, 97-2, 97-3, 104-1, 106-3, 107-1, 107-4, 109-1, 117-1, 120-1, 120-2, 123-2, 123-3, 124-1, 137-1, 139-1, 142, 148-3, 149-2, 149-3; GAP: 20, 22, 23-2, 27-2, 28-2, 40-1, 41-3, 42-4, 42-5, 45-1, 48-1, 48-2, 48-3, 49-1, 50, 52-2, 56-1, 56-3, 57-3, 60-2, 61-2, 62, 7-1, 7-2, 70, 82-3, 83-2, 83-3, 84, 91-2, 96-1, 96-3, 100, 104-3, 105-1, 105-2, 107-2, 114-2, 114-3, 115-1, 115-2, 115-3, 116-2, 116-4, 117-2, 119-1, 119-2, 12-1, 124-2, 124-3, 125-1, 125-2, 125-3, 138, 148-1, 149-1; gartenfoto.eu/Martin Staffler/Produktion Folko Kullmann: 6, 13-1, 14, 15-1, 15-2, 16, 17-1, 19-1, 24, 26, 31-1, 33-1, 34, 35-1, 35-2, 35-3, 35-4, 47-1, 47-2, 54, 55-1, 55-2, 55-3, 55-4, 59-1, 64, 65-1, 65-2, 65-3, 65-4, 66, 67-1, 71-1, 71-2, 72-1, 73-1, 74, 75-1, 75-2, 75-3, 75-4, 80, 81-1, 81-2, 81-3, 81-4, 86-1, 86-2, 87-1, 88, 89, 90, 98, 99-1, 99-2, 99-3, 99-4, 101-1, 101-2, 101-3, 102, 110, 111-1, 111-2, 111-3, 111-4, 113-1, 113-2, 118, 126, 127-1, 127-2, 127-3, 127-4, 128-2, 130, 132, 133-1, 133-2, 136, 141-1, 141-2, 141-3, 143-1, 144, 147-1, 147-2, 147-3, 151-1; Gärtnerei Blu-Blumen: 107-3; GBA/Engelhardt: 41-2; Manuela Göhner: 57-2; living4media: /Andreas von Einsiedel 117-4, / Modeste Herwig 112; Marianne Majerus Garden Images: 140; Kristijan Matic: 17-2, 18, 33-2, 392, 59-2, 73-2, 145-2; mauritius images: 8; Picture

Press: 137-2; plainpicture: 93-2,109-2,143-2,1512; ReinSaat KG: 95-1; Anke Schütz: 69-2, 121-1; Shutterstock: 2/3, 12-2, 45-3, 93-1, 114-1, 120-3, 122, 123-1, 128-1, 150; Staudengärtnerei Gaißmayer: 106-2, 106-4; StockFood: 9, 28-3, 29-1, 29-2, 44, 67-2, 68-3, 69-1, 121-3, 103-1, 103-2, 129-1, 129-2, 129-3; Friedrich Strauß: 10, 31-2, 39-1, 42-2, 45-2, 46, 51-1, 51-2, 52-1, 58-1, 58-2, 60-1, 63-1, 72-2, 78, 79, 92, 103-3, 108, 116-3, 116-5, 121-2, 131, 133-3, 133-4, 134, 135-1, 135-2, 135-3, 145-1, 146; Irina Zacharias: 95-2. Alle illustraties zijn van Heidi Janiˇcek.

Dank

De uitgever en de fotograaf Martin Staffler danken de modellen Eva, Sarah-Lena, Rebecca, Claudia, Constanze, Barbara en Charlotte voor het maken van de stapvoor-stap-foto’s, en Ralf Zink en Andreas Bienert, Manuel Kloker, Thomas Laufer, Kristijan Matic en Folko Kullmann voor hun toestemming om creaties op hun balkonnen en dakterrassen te gebruiken.

Colofon Oorspronkelijke uitgave Balkon Basics – Stadtgärtnern für Anfänger © 2015 GRÄFE UND UNZER VERLAG, GmbH, München, www.gu.de Idee en projectleiding: Angelika Holdau Tekst: Mascha Schacht Beeldredactie: Folko Kullmann Nederlandstalige editie © 2016 Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen www.kosmosuitgevers.nl Nederlandse vertaling: Groenlingua.nl Redactie: Scribent.nl, Zutphen Vormgeving omslag en dtp binnenwerk: Scribent.nl, Zutphen ISBN 978 90 2156 1769 NUR 424 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part of this book may be reproduced in any form by print, photocopy, microfilm or any other means without prior written permission from the publisher.

160

152-160_3936_Balkonbasics_NL.indd 160

28-12-15 23:24

Ook verkrijgbaar:

ISBN 978 90 2155 8998

ISBN 978 90 5210 9789

ISBN 978 90 2155 5972

ISBN 978 90 2155 9117

Meer weten? Kijk op kosmosuitgevers.nl ISBN 978 90 2156 0809

152-160_3936_Balkonbasics_NL.indd 159

28-12-15 23:24

stadstuinieren

bloemen, snoepfruit, verse groente of kruiden heb je geen grote tuin nodig.’

Mascha Schacht

www.kosmosuitgevers.nl

NUR 424 Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen

stads t u i n i e r e n Mascha Schacht