Michael Friel De essentie van schilderen in olieverf
STILLEVENS IN OLIEVERF
Het stilleven is een toegankelijk genre. Het vereist niet de gelijkenis van een portret of de exacte verhoudingen van een menselijke figuur. In tegenstelling tot het landschap heeft het weer er geen invloed op. Het geeft de beginnende kunstenaar juist alle tijd om te kijken en te oefenen. Het stilleven kan dat worden wat de kunstenaar wil dat het wordt. Het kan een eenvoudige compositie van enkele witte flessen zijn of een complexe groep van glazen, metalen en houten objecten. Het kan worden gebruikt als een zuiver formeel onderwerp voor teken- en schildertechnieken of een platform zijn voor emotionele expressie door middel van persoonlijke symbolen en objecten.
Omslagontwerp
Karla Baker
Afbeeldingen (voorkant) Still Life with Flowers and Fruit, 1998, olieverf op canvas, 36 x 27 inches (91.4 x 68.6 cm), privĂŠcollectie. (achterkant) Tomatoes and Garlic , 2004, olieverf op canvas, 18 x 24 inches (45.7 x 61 cm). (Op deze flap) Still Life in Blue/Orange Palette, 2008, olieverf op canvas, 18 x 14 inches (45.7 x 35.6 cm), privĂŠcollectie.
Michael Friel
STILLEVENS IN OLIEVERF
In dit prachtige boek wordt gebruik gemaakt van het stilleven als een praktisch voorbeeld om verschillende olieverftechnieken onder de knie te krijgen. Door middel van illustraties en voorbeelden worden diverse onderwerpen stapsgewijs in beeld gebracht. Verder biedt dit boek ook de nodige tips om je voor te bereiden op het schilderwerk, zoals hoe je je atelier het beste in kan richten, materialeninformatie en het prepareren van je canvas of papier voor het werken met olieverf. Van simpele composities tot meer complexe arrangementen, Stillevens in olieverf biedt iedereen de basis van het schilderen.
Kijk voor meer informatie op www.tirion.nl ISBN 978 90 4391 513 7
9 789043 915137
TRADITIONELE LESSEN IN DE SCHILDERKUNST
Kijk voor meer informatie op www.tirion.nl
Cyan Magenta Yellow Black
TJ155-3-2010 IMUS 7/CRA0222 Stillevens schilderen Atelier W:9"XH:11" 175L 128 M/A Magenta (V)
stillevens in olieverf TRADITIONELE LESSEN IN DE SCHILDER K U N ST MI CH A E L F R I E L
3 NL STILL LIFE 001-061.indd 3
05-06-12 15:12
Cyan Magenta Yellow Black
TJ155-3-2010 IMUS 7/CRA0222 Stillevens schilderen Atelier W:9"XH:11" 175L 128 M/A Magenta
Dit boek is gepubliceerd door Tirion Uitgevers Postbus 13288 3507 LG Utrecht www.tirion.nl Ontwerp: Karla Baker Belettering omslag: De ontwerpunie, Danny Dijkstra Zetwerk: De ZrIJ, Utrecht Vertaling: Paulina de Nijs/Vitataal Redactie en correctie: Vitataal tekst & redactie, Feerwerd
BOVEN
Muziekinstrumenten, 1999, olieverf op doek, 50,8 x 76,3 cm, privécollectie TITELPAGINA
Stilleven met fruit, 2004, olieverf op doek, 40,6 x 50,8 cm, privécollectie
ISBN 978 90 4391 513 7 NUR 476 Voor het eerst gepubliceerd in de VS in 2010 door Watson-Guptill Publications, een imprint van The Crown Publishing Group (onderdeel van Random House), New York Oorspronkelijke titel: Still life painting atelier © 2010 Michael Friel © 2012 Tirion Uitgevers, Utrecht Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part of this book may be reproduced in any form by print, photocopy, microfilm or any other means without prior written permission from the publisher.
4 NL STILL LIFE 001-061.indd 4
05-06-12 15:12
Cyan Magenta Yellow Black
TJ155-3-2010 IMUS 7/CRA0222 Stillevens schilderen Atelier W:9"XH:11" 175L 128 M/A Magenta
6
05-06-12 15:12
NL STILL LIFE 001-061.indd 6
Cyan Magenta Yellow Black
DEEL I UW ATELIER Een speciale werkplek
9
13 14
DEEL I V SCHILDERWORKSHOPS VAN STILLEVENS
73
75
Stromend water
14
Verlichting
14
schilderen met een beperkt palet
Uitrusting
16
Een kleine schets maken
76
Veiligheid
20
Een voortekening maken
82
Objecten symmetrisch maken
86
23
De voortekening overzetten op het doek
88
24
De onderschildering maken
92
Verf
26
Kleurencirkel
28
Kleur toevoegen aan de onderschildering
Palet en accessoires
30
Penselen
32
alla prima schilderen met een uitgebreid palet 121
Schilderstok
38
Alla Prima schilderen
DEEL II UW MATERIALEN Tekenmaterialen
102
126
Oplosmiddelen
38
Lijnolie
40
weerspiegelende oppervlakken schilderen 139
Verdikte lijnolie
40
Reflecties schilderen
Vernis
42
Verdunners
44
Ondergrond
46
transparante oppervlakken schilderen 151 Glas schilderen
DEEL I I I UW STILLEVEN OPZETTEN
63
Materialen verzamelen
144
154
64
schilderen met een grisaille onderschildering en transparante lagen 161
Objecten bij elkaar brengen
68
In grisaille schilderen
Licht bepalen
69
Transparante lagen aanbrengen
174
De schildersezel positioneren
70
Dekkende lagen
182
De opzet vastleggen
71
Gladde oppervlakken schilderen
186
164
Nawoord
189
Bibliografie
190
Register
191
TJ155-3-2010 IMUS 7/CRA0222 Stillevens schilderen Atelier W:9"XH:11" 175L 128 M/A Magenta (V)
Inleiding
7 NL STILL LIFE 001-061.indd 7
05-06-12 15:12
TJ155-3-2010 IMUS 7/CRA0222 Stillevens schilderen Atelier W:9"XH:11" 175L 128 M/A Magenta (V)
Cyan Magenta Yellow Black
Kleuren afstemmen op de kleurencirkel Uw kleurenset voor de schilderlessen in dit boek is een uitgebreidere selectie dan de twaalf kleuren in de kleurencirkel. Elke kleur die u gebruikt of mengt, is echter ergens in de kleurencirkel terug te vinden. Als u kunt bepalen waar elke kleur thuishoort op de cirkel krijgt u beter inzicht in hoe u ze kunt mengen met andere kleuren. Teken daarvoor op papier eerst een schema dat de kleurencirkel weergeeft. U hoeft daarbij geen kleur te gebruiken, maar tekent de kleurencirkel en schrijft er de twaalf kleuren op de juiste plaats in. Geef dan aan waar de kleuren van uw set zich op de cirkel bevinden. Hiermee zou u bijvoorbeeld kunnen beginnen: cadmiumrood medium, licht cadmiumgeel en azuurblauw liggen dicht bij de primaire kleuren. Rood-paarse alizarinerood en blauw-groene viridiaan liggen dichter bij de tertiaire kleuren. Gele oker is een neutrale kleur en gebrande sienna is een neutrale rood-oranje kleur. Herhaal dit voor de resterende vier kleuren op uw palet. U zult zien dat enkele delen van de kleurencirkel niet in uw palet voorkomen en u kunt die kleuren mengen met de kleuren die u wel hebt.
UW MATERIALEN
29
29 NL STILL LIFE 001-061.indd 29
05-06-12 15:12
Cyan Magenta Yellow Black
materialen
De ondergrond prepareren met acrylgesso
ongeprepareerd opgespannen doek of andere ondergrond
‘Gesso’ is de naam die wordt gebruikt voor een traditionele grondering (gebruikt voor stijve ondergronden) die bestaat uit een lijmoplossing en kalk of witsel. Het woord ‘gesso’ is Italiaans en komt van gypsum. Moderne acrylgesso is niet echt een gesso, maar meer een acryl polymeerhars. Het is ideaal voor het prepareren van zowel harde als zachte ondergronden. Bij het prepareren met acrylgesso gebruikt u slechts één middel. (Omdat acrylverf niet schadelijk is voor het ruwe doek of papier, hoeft er niet eerst een lijmlaag te worden aangebracht.) Acrylgesso is gemakkelijk in het gebruik, droogt snel en is elastischer dan een traditionele oliegrondering.
TJ155-3-2010 IMUS 7/CRA0222 Stillevens schilderen Atelier W:9"XH:11" 175L 128 M/A Magenta
58
kleine emmer acrylgesso menglat voor verf platte kwast van 5 cm fijn schuurpapier
STAP 1 BEREID DE GESSO
STAP 2 BRENG DE GESSO AAN
Verdun de gesso in een kleine emmer met maximaal tien procent water. Daardoor wordt hij vloeibaarder en zijn de penseelstreken na afloop niet te zien op de ondergrond.
Breng de eerste laag acrylgesso aan met een platte kwast.
STILLEVENS SCHILDEREN
58 NL STILL LIFE 001-061.indd 58
05-06-12 15:13
Cyan Magenta Yellow Black
TJ155-3-2010 IMUS 7/CRA0222 Stillevens schilderen Atelier W:9"XH:11" 175L 128 M/A Magenta
92
DE ONDERSCHILDERING MAKEN
materialen
Nu we meer inzicht hebben in de kleurwaarden en de kenmerken van licht en schaduw, kunnen we beginnen aan onze onderschildering. Een onderschildering is een monochrome waardenstudie die wordt gebruikt om de contrasten in een schilderij te onderzoeken. Als deze is opgedroogd, wordt er met kleur over geschilderd, met dekkende of transparante verflagen. Als u voor het eerst gaat schilderen, kan het behoorlijk lastig zijn om alle verschillende mogelijkheden van kleuren te bevatten. Maar als u al bekend bent met schetsen en schaduwen aanbrengen, dan is het maken van een onderschildering een geweldige manier om te leren schilderen. Als u de waardecontrasten eenmaal op het doek heeft vastgelegd, wordt het een stuk gemakkelijker om kleuren toe te voegen. Onderschilderingen worden doorgaans met aardetinten aangebracht, zoals gebrande of ruwe omber. Deze kleuren zijn ideaal omdat ze eenvoudig verdund kunnen worden en zo een breed scala aan lichte en donkere tinten voortbrengen. Ze drogen ook relatief snel en vormen een mooie basis voor de kleuren die u er later over aanbrengt. Ik geef de voorkeur aan gebrande omber vanwege de warme kleur die een schilderij erdoor krijgt. Als donkerste kleur wordt onverdunde gebrande omber gebruikt en het wit van het doek is uw lichtste kleur. Voor de middellichte en lichte kleuren verdunt u de verf op uw palet met oplosmiddel. Breng de verf op met penselen van varkenshaar, omdat zij in de beginfasen van een schilderij het beste werken. Als u een oppervlak lichter moet maken omdat het te donker is geworden, veeg de verf dan met een katoenen lap van het doek. Als u klaar bent met de onderschildering moet u deze eerst laten drogen.
doek of canvasboard van 35 x 45 cm
voortekening
gebrande omber oplosmiddel penselen van varkenshaar rubber handschoenen katoenen lap velletje rode folie
TIP Het valt in het begin niet mee om waardecontrasten te zien in een gekleurd object en het vereist wat oefening. Probeer eens naar uw stilleven te kijken door een stukje rode folie. Ik heb altijd een velletje bij mijn schildersezel liggen. Door de rode kleur verandert het onderwerp in een monochrome opstelling van licht en donker.
STAP 1 TEKEN DE CONTOUREN
STAP 2 GEEF DE SCHADUWEN AAN
Teken de objecten van uw stilleven met gebrande omber die is verdund tot een middentint. Concentreer u in dit stadium op de contouren van de objecten.
Geef met dezelfde middentint de schaduwen op de objecten zijn.
STILLEVENS SCHILDEREN
92 NL STILL LIFE 062-119.indd 92
05-06-12 12:02
STAP 3 VUL DE SCHADUWGEBIEDEN IN
STAP 4 VUL DE LICHTE DELEN IN
Vul alle schaduwgebieden in met de middentint van de gebrande omber.
Maak de gebrande omber lichter door hem te verdunnen met wat oplosmiddel. Vul daarmee de lichtere delen in.
STAP 5 VOEG DE EIGEN SCHADUWEN TOE
STAP 6 BRENG DE DONKERE HALFTINTEN AAN
Breng donkere, onverdunde gebrande omber aan op de eigen schaduw, maar laat de delen van gereecteerd licht in de middentint.
Meng een tint van de gebrande omber die iets donkerder is dan de lichte waarde en breng het aan op de donkere halftinten.
SCHILDEREN MET EEN BEPERKT PALET
TJ155-3-2010 IMUS 7/CRA0222 Stillevens schilderen Atelier W:9"XH:11" 175L 128 M/A Magenta (V)
Cyan Magenta Yellow Black
93
93 NL STILL LIFE 062-119.indd 93
05-06-12 12:02
Cyan Magenta Yellow Black
GLADDE OPPERVLAKKEN SCHILDEREN
materialen demonstratieschilderij
Wanneer u een ruwe textuur wilt schilderen, is het handig om verf aan te brengen op een droog oppervlak. Het tegengestelde geldt als u een glad oppervlak wilt schilderen – een oppervlak waarin de kleuren in elkaar overlopen. Door op een nat oppervlak te schilderen heeft u de mogelijkheid de kleuren te vermengen, waardoor een glad oppervlak ontstaat. Als het schilderoppervlak droog is, gebruik dan een katoenen lap om een dunne laag lijnolie aan te brengen. Gebruik de gewenste kleuren naast elkaar en laat ze dan in elkaar overlopen met behulp van een zacht waaiervormig penseel.
TJ155-3-2010 IMUS 7/CRA0222 Stillevens schilderen Atelier W:9"XH:11" 175L 128 M/A Magenta
186
uitgebreid palet penselen van varkenshaar en zachte haren katoenen lap lijnolie
STAP 1 BRENG OLIE AAN OP HET DOEK
STAP 2 BRENG DE KLEUR AAN
Zorg dat alle verf op het doek droog is. Gebruik een groot zachtharig penseel of een schone katoenen lap en breng een dunne laag lijnolie aan op het deel van het doek dat u wilt beschilderen. Veeg het teveel aan olie weg met een katoenen lap tot er nog slechts een glans overblijft. Pas op dat u niet te veel lijnolie gebruikt; dit kan het droogproces ernstig vertragen en schade toebrengen aan uw schilderij.
Breng de kleuren naast elkaar aan in het natte oppervlak van het schilderij.
STILLEVENS SCHILDEREN
186 NL STILL LIFE 120-192.indd 186
05-06-12 12:11
Cyan Magenta Yellow Black
NAWOORD
in de loop van dit boek
hebben we tal van onderwerpen en
technieken besproken. Ik hoop dat u in staat bent de informatie uit dit boek te gebruiken als basis van waaruit u het schilderen verder kunt leren en u heeft en komt u tot de conclusie dat de alla prima-techniek beter voor u werkt dan werken met transparante en dekkende lagen. Misschien breidt u het uitgebreide palet wel uit met enkele kleuren van uw eigen keuze en bedenkt u uw eigen beperkte palet. Olieverfschilderijen worden op verschillende manieren afgewerkt. Ontwikkel uw eigen technieken. Waar u uiteindelijk ook voor kiest, het stilleven is een ideaal onderwerp om nieuwe technieken te ontdekken. Schilderen is niet alleen een kunst, maar ook een ambacht. Net als bij elk ambacht is oefening uw beste leermeester. Als leraar heb ik het genoegen gehad veel mensen te ontmoeten die graag wilden leren schilderen met olieverf en ik vond het geweldig om ze daarbij te mogen helpen. Ik hoop dat dit boek ook u kan helpen. Geniet van het schilderen! 189
TJ155-3-2010 IMUS 7/CRA0222 Stillevens schilderen Atelier W:9"XH:11" 175L 128 M/A Magenta (V)
uw eigen stijl kunt ontwikkelen. Misschien kijkt u terug op wat u geleerd
189 NL STILL LIFE 120-192.indd 189
05-06-12 12:11
Cyan Magenta Yellow Black
achtergronden 64 acrylgesso, opbrengen 58-59 afdekfolie 19 alkydmediums 44 alla prima, zie workshop (alla prima met uitgebreid palet) atelier 13-21 aanlichten 14 ongezonde gewoonten in 21 speciale werkplek 14 stromend water 14 uitrusting 16-19 zie ook materialen veiligheid 20-21, 31, 38, 42, 44, 57, 89, 94, 166, 168 balans 78-79 basistinten gebruiken 142-143, 144, 146, 148, 156 beschermende crème 20 blauw-oranje palet 110-113 canvasboard 46 complementaire kleuren 108-109 contrasten, principe van 162-163 dekkende kleuren 162-163 dekkende verflagen aanbrengen 182-183 diagonale waarneming 84 diepte 79, 81, 131 doek, opgespannen gronden 56-59 imprimatura aanbrengen 60-61 linnen en katoen 48 opspannen (stap-voor-stap) 50-53 over: overzicht van 48 tekening overbrengen op 88-89 eigen schaduw 90, 105, 128 fixeer 25 geel-paars palet 117-119 gekleurde grondering (imprimatura) 60-61 gereflecteerd licht 90, 106, 128 zie ook workshop (reflecterende oppervlakken) gesso, acryl 58-59 gezichtsmasker 20 glaceren van kleuren 172-179 dekkende lagen 182-183 dunne lagen aanbrengen 174-179 indirect kleuren mengen 172 over: overzicht van 172 schildermedium gebruiken 172-173 gladde oppervlakken schilderen 186-187 glanzende oppervlakken zie demonstratie (reflecterende oppervlakken) glas hooglichten op 155, 157 kleuren gezien door 152 overzicht van 152 randen gezien door 152, 158-158 reflecties op 152 schilderen 154-159 vormen gezien door 152 waarden gezien door 152 goud, kleuren voor 142 grisaille, schilderen in 164-171 groen-rood palet 114-116 grondering acrylgesso 58-59 oliegrondering 56-57 gum 24-25
halftinten 90, 105, 128 handschoenen 20 hooglichten alla prima 128 deppen 94 contrast en 162 gedefinieerd 90 op glas 155, 157 schilderen 106 op reflecterende oppervlakken 145, 146-147, 148 horizontale waarneming 84 houten panelen 46 houtskool 24 huidbescherming 20 impasto 162, 184 imprimatura opbrengen 60-61, 165 kleine schetsen 76-80 kleuren basistinten gebruiken 142-143, 144, 146, 148, 156 blauw-oranje palet 112 complementaire 108-109 dekkend 26, 162-163 gezien door glas 152 groen-rood palet 116 in reflecties 140-141 lokaal 100 mengen 98-101, 102, 110, 112-113, 114, 123-125, 172 neutraal primair palet 100 paars-geel palet 118 schakering 100 termen 100-101 tint 100-101 tinten en schakeringen 98-100, 112-118 tinten testen 103 toevoegen aan een onderschildering 102-107 transparant 26, 162-163 uitgebreid palet 122-125 voor zilver, koper, goud 142 kleurencirkel 28-29 kleurenschema’s blauw-oranje palet 112 groen-rood palet 116 neutraal primair palet 100 paars-geel palet 118 kneedgum 24-25 kobalt droogmiddel 48 koper, kleuren voor 142 lappen en keukenpapier 31 licht zie ook hooglichten accentueren 162 dag- 14 gereflecteerd 90, 106, 128 zie ook demonstratie (reflecterende oppervlakken) halftinten 90, 105, 128 kenmerken van schaduw en 90-91 kunstmatig 14 opzet aangeven 71 richten 69 richting van, overwegingen over ontwerp 80-81 schilderen met dekkende kleuren 162-163 lichte delen wegvegen 166, 167 lijnolie 40
lokale kleuren 101 materiaalranden 130-131 materialen 23-61 zie ook penselen kleurencirkel 28-29 lijnolie (gewone en verdikte) 40 oplosmiddelen 38 opzetten stilleven 64-67 over: overzicht van 23 palet en accessoires 30-31 schilderstok 38, 39 tekening 24-25 uitrusting en 16-19 verdunners 44-45, 172-173 vernis 42 mengen indirect kleuren mengen 172 kleuren 98-101, 102, 110, 112-113, 114, 123-125, 172 nieuwe kleuren 123 zwart 123 messen, palet- en schilders- 30-31 minerale vloeistof 38 neutraal primair palet 96-100 objecten zie ook stillevenobjecten olie lijnolie 40 olie onttrekken aan olieverf 184-185 palet verrijken met 30 verdunners 44 oliegrondering, opbrengen 186-187 ondergrond 46-61 canvasboard 46 gedefinieerd 46 gronden met acrylgesso 58-59 gronden met oliegrondering 56-57 houten paneel 46 imprimatura aanbrengen op 60-61 over: overzicht van 46 papier 46, 54-55 onderschildering grisaille 164-171 kleur toevoegen aan 102-107 maken 92-95 schilderen zonder zie ook demonstratie (alla prima met uitgebreid palet) oplosmiddelen 38 opruimen 21 opslag van brandbare materialen 20-21 van penselen 36, 37 van verf 31 opzet weergeven 71 oranje-blauw palet 110-113 overtrekpapier 24 overwegingen over ontwerp 78-81 paars-geel palet 117-119 paletcups 30 palet (kleuren) zie kleuren paletmes 30-31 palet (voor verf) geĂŻllustreerd 27 schoonmaken 31 soorten (materialen en vormen) 30 verrijken met lijnolie 30 verwijderen/bewaren van verf 31 wegwerp 31
REGISTER
191
TJ155-3-2010 IMUS 7/CRA0222 Stillevens schilderen Atelier W:9"XH:11" 175L 128 M/A Magenta (V)
REGISTER
191 NL STILL LIFE 120-192.indd 191
05-06-12 12:11
Cyan Magenta Yellow Black
TJ155-3-2010 IMUS 7/CRA0222 Stillevens schilderen Atelier W:9"XH:11" 175L 128 M/A Magenta
papier 24 papieren ondergrond 46 gronden 56-59 imprimatura aanbrengen op 60-61 opspannen (stap-voor-stap) 54-55 over 46 penselen 32-37 bewaren 36, 37 formaten 34, 134, 136 kattentong 134, 135 kopen 36 plat en recht 134 platte kwast 33, 36 rond 134 schoonmaken 37 texturen 132 varkenshaar 32, 36 vernis 33, 36 verschillende effecten 132-136 vormen 34, 134-135 waaiervormig 134, 135 zachte haren en synthetisch 32-33 zorgen voor 37 plat werkoppervlak 16-19 potloden 24 puntenslijpers 24 randen 130-131 diepte weergeven 131 gezien door glas 152, 158-159 in reflecties 141, 146-147, 148-149 materiaal 130-131 overlopen 104 schaduw 130 schoonmaken 107, 132-133 zacht en scherp in balans 132 randen laten overlopen 104 raster 113 retoucheervernis 42 rood-groen palet 114-116 ruitjespapier 24 schaduwdoos 19 schaduwdozen 71 schaduwen alla prima schilderen 126-127, 128 eigen 90, 105, 128 kenmerken van licht en 90-91 randen 130 schilderen met transparante kleuren 162-163 slag 90 verf voorbereiden, voor grisaille 165 schakering 100 schetsboeken 24 schildermes 30-31 schilderoppervlak 76 schildersezels plaatsing 70 soorten 16 schilderstok 38, 39 sluier (imprimatura) 60-61 stillevenobjecten 66-68 beginnersniveau 66-67 gevorderd niveau 67 opzet markeren 71 over: overzicht van 19 samenstellen 68 tussenniveau 67 variĂŤren en overlappen 68 stillevens opzetten 63-71 zie ook stillevenobjecten ezel plaatsen 70 licht richten 69
192
materialen verzamelen 64-67 opzet markeren 71 over: overzicht van 63 stilleventafels 19 stoffen 64-65, 67, 71, 173 stofmasker 20 symmetrie balans en 78-79, 81 objecten symmetrisch maken 86-87 taboeret 16 tafels 16, 19 tekenbord 24 tekenhaak 24 tekeningen kleine schets 76-80 voortekening 82-83 tekening overdragen op doek 88-89 tekenmaterialen 24-25 tekenpotloden 24 terpentine 38 textuur schilderen 180-181 tinten en schakeringen blauw-oranje palet 112-113 groen-rood palet 114-116 neutraal primair palet 98-100 oefening 125 paars-geel palet 117-118 uitgebreid palet 123-125 voor grisaille schilderen 168-171 transparante verf 26, 162-163 uitgebreid palet 122-125 uitrusting 16-19, zie ook materialen veiligheid 20-21, 31, 38, 42, 44, 57, 89, 94, 166, 168 ventilatie 20 verdikte lijnolie 40 verdunners 44-45, 172-173 verf bewaren 31 dekkend 26, 162-163 koppelen aan kleurencirkel 29 olie onttrekken aan 184-185 over: overzicht van 26 transparant en semi-transparant 26 witte pigmenten 26-27 vernis 42 vernis mengen 42 vernispenselen 33, 36 verticale waarneming 84 voortekening 82-83 waarden gezien door glas 152 in reflecties 140 waarnemingstechnieken 84-85 werkoppervlak, plat 16-19 witte pigmenten 26-27 workshop (alla prima met uitgebreid palet) 120, 121-137 alla prima 126 alla prima schilderen 126-131 demonstratieschilderij 2 (2009) 120-121, 125-129, 132-137 overzicht van 121 penseelstreken 132-136 randen 130-131 workshop (beperkt palet) 74, 75-119 blauw-oranje palet 110-113 demonstratieschilderij 1 (2009) 75, 82-85, 92-95, 103-107 groen-rood palet 114-116 kenmerken van licht en schaduw 90-91 kleine schets maken 76-80
kleur toevoegen aan onderschildering 102-107 neutraal primair palet 96-100 objecten symmetrisch maken 86-87 onderschildering maken 92-95 overzicht van 75 overwegingen voor het ontwerp 78-81 paars-geel palet 117-119 tekeningen overbrengen op doek 88-89 voortekening maken 82-83 waarnemingstechnieken 84-85 workshop (grisaille onderschildering en glaceren) 160, 161-187 dekkende lagen schilderen 182-183 demonstratieschilderij 5 (2009) 160-161, 164-171, 174-179, 182-183, 186-187 gladde oppervlakken schilderen 186-187 in grisaille schilderen 164-171 kleuren glaceren 172-179 olie onttrekken aan verf 184-185 overzicht van 161 principe van contrasten 162-163 textuur schilderen 180-181 workshop (reflecterende oppervlakken) 138, 139-149 basistinten gebruiken 142-143, 144, 146, 148 demonstratieschilderij 3 (2009) 138-139, 144-149 glanzende oppervlakken schilderen 140-141 kleuren in reflecties 140-141 kleuren voor zilver, koper, goud 142 kleurwaarden in reflecties 140 overzicht van 139 randen in reflecties 141, 146-147, 148-149 reflecties op glas 152 reflecties schilderen 144-149 vormen in reflecties 140 workshop (transparante oppervlakken) 150, 151-159 zie ook Glas basistinten gebruiken 156 demonstratieschilderij 4 (2009) 150-151, 154-159 glas schilderen 154-159 glas weergeven 152 overzicht van 151 zachte houtskool 24 zeemleer 25 zilver, kleuren voor 142 zwart mengen 123
STILLEVENS SCHILDEREN
192 NL STILL LIFE 120-192.indd 192
05-06-12 12:11
Michael Friel De essentie van schilderen in olieverf
STILLEVENS IN OLIEVERF
Het stilleven is een toegankelijk genre. Het vereist niet de gelijkenis van een portret of de exacte verhoudingen van een menselijke figuur. In tegenstelling tot het landschap heeft het weer er geen invloed op. Het geeft de beginnende kunstenaar juist alle tijd om te kijken en te oefenen. Het stilleven kan dat worden wat de kunstenaar wil dat het wordt. Het kan een eenvoudige compositie van enkele witte flessen zijn of een complexe groep van glazen, metalen en houten objecten. Het kan worden gebruikt als een zuiver formeel onderwerp voor teken- en schildertechnieken of een platform zijn voor emotionele expressie door middel van persoonlijke symbolen en objecten.
Omslagontwerp
Karla Baker
Afbeeldingen (voorkant) Still Life with Flowers and Fruit, 1998, olieverf op canvas, 36 x 27 inches (91.4 x 68.6 cm), privĂŠcollectie. (achterkant) Tomatoes and Garlic , 2004, olieverf op canvas, 18 x 24 inches (45.7 x 61 cm). (Op deze flap) Still Life in Blue/Orange Palette, 2008, olieverf op canvas, 18 x 14 inches (45.7 x 35.6 cm), privĂŠcollectie.
Michael Friel
STILLEVENS IN OLIEVERF
In dit prachtige boek wordt gebruik gemaakt van het stilleven als een praktisch voorbeeld om verschillende olieverftechnieken onder de knie te krijgen. Door middel van illustraties en voorbeelden worden diverse onderwerpen stapsgewijs in beeld gebracht. Verder biedt dit boek ook de nodige tips om je voor te bereiden op het schilderwerk, zoals hoe je je atelier het beste in kan richten, materialeninformatie en het prepareren van je canvas of papier voor het werken met olieverf. Van simpele composities tot meer complexe arrangementen, Stillevens in olieverf biedt iedereen de basis van het schilderen.
Kijk voor meer informatie op www.tirion.nl ISBN 978 90 4391 513 7
9 789043 915137
TRADITIONELE LESSEN IN DE SCHILDERKUNST
Kijk voor meer informatie op www.tirion.nl