met 4 kroonblaadjes, bijvoorbeeld lieve vrouwebedstro
met 5 kroonblaadjes, bijvoorbeeld hondsroos
samengestelde bloem, bijvoorbeeld madeliefje
Een uniek kijkje in de wereld van de medicinale planten en hun werking
TIRION NATUUR klokvormig, bijvoorbeeld bosbes
Geneeskrachtige planten cover totaal.indd 1
lipbloem, bijvoorbeeld dovenetel
www.tirion.nl
~<(st!p#=bajfch<
TIRION NATUUR
Help je genezing zelf een handje, geheel op natuur lijke wijze
Renate Hudak
De 100 belangrijkste en meest voorkomende planten vlinderbloem, bijvoor beeld honingklaver
Genees krachtige planten
Zo vindt u wat u zoekt Bij de plantbeschrijvingen zijn de geneesplanten in vijf kleurgroepen verdeeld.
Geelbloeiende planten Bladzijde 40-93
Blauwbloeiende planten Bladzijde 94-123
Renate Hudak Witbloeiende planten Bladzijde 124-181
TIRION NATUUR
Ondanks alle verscheidenheid die de natuur voortbrengt, bestaan er ook bij bloemen enkele terugkerende basistypen:
Geneeskrachtige planten neemt je mee op een ontdek kingstocht in de tuin, in de vrije natuur, maar ook gewoon langs de kant van de weg. Want planten met een medici nale werking groeien werkelijk overal en bieden een ongekend arsenaal aan mogelijkheden om kleine en grotere kwalen te genezen. De planten worden uitgebreid beschre ven, inclusief tips over hoe je ze kunt verzamelen en praktische achtergrondinfo over onder andere de werking ervan. Iedereen weet dat kamillethee goed is om te ontspannen, maar wie weet nog dat het driekleurig viooltje reumaklachten kan verlichten of dat ereprijs tegen verkoud heid en chronische bronchitis helpt? Ontdek het nu zelf!
Geneeskrachtige planten
Verschillende bloemvormen
Roodbloeiende planten Bladzijde 182-223
Groen- of onopvallend bloeiende planten Bladzijde 224-249
25-04-2014 13:50
Heilpflanzen_NL.indb 3
Beste lezers, Al duizenden jaren lang kennen mensen de geneeskrachtige werking van planten, die bij bepaalde ziekten en aandoeningen genezing of verlichting brengen. De westerse natuurgeneeskunde, die haar oorsprong vindt in de Griekse en Romeinse oudheid, werd in de middeleeuwen verder ontwikkeld achter kloostermuren en vastgelegd in prachtig versierde naslagwerken. De geschriften van de in de 12e eeuw werkzame abdis Hildegard von Bingen zijn nog altijd befaamd. In haar aantekeningen nam ze ook de plantenkennis op die onder het volk leefde. Ze gaf aan welke soorten giftig en welke geneeskrachtig waren en ze beschreef daarbij de behandelmethoden. In de 16e eeuw, vatte de belangrijke arts en natuuronderzoeker Paracelsus de geneeskracht van planten samen in zijn beroemde uitspraak: ‘Alle velden en weiden, alle bergen en heuvels zijn de grootste apotheek ter wereld.’ Dit boek neemt u niet alleen mee naar de heilzame wereld van de geneeskrachtige planten, maar maakt u ook vertrouwd met de werkzame stoffen en de effecten voor uw gezondheid. Daarnaast wordt ook verteld wat de juiste verwerking en toebereiding van de planten (hete of koude thee, tinctuur, olie-aftreksel, enz.) is. In het uitgebreide plantengedeelte stellen we u de belangrijkste en populairste soorten voor die u daadwerkelijk in de natuur zult aantreffen en die u met behulp van dit boek zeker zult herkennen. De kennis van de verrassend gezonde werking van deze planten zal zich duurzaam in uw geheugen vastzetten – zodat u hem weer kunt doorgeven. Met hartelijke groeten,
Georg Kessler
24-04-14 16:48
Heilpflanzen_NL.indb 4
24-04-14 16:48
Heilpflanzen_NL.indb 5
Geneeskrachtige planten
24-04-14 16:48
6 • Geneeskrachtige planten
De fascinerende wereld van geneeskrachtige planten Of het nu in de tuin, bij het wandelen in de natuur of onderweg naar het werk is, planten komen we overal tegen. Vele daarvan zijn ‘alleen maar mooi’, andere zijn lekker en eetbaar. Daarnaast wordt in de
Heilpflanzen_NL.indb 6
De ‘levensverwachting’ van planten Bij eenjarigen verlopen ontkieming, ontwikkeling van de scheuten en bloemen, bevruchting en rijping van de zaden binnen één groeiseizoen. Daarna sterft de kruidachtige plant af. Hetzelfde geldt voor tweejarigen, die echter twee groeiseizoenen nodig hebben voor hun ontwikkelingscyclus. In het eerste jaar wordt doorgaans alleen blad gevormd en in het tweede jaar komt de plant in bloei en worden de zaden gevormd. Met vaste planten worden meerjarige planten aangeduid waarvan de bovengrondse delen aan het eind van het groeiseizoen afsterven. Ze overwinteren via (meestal) ondergrondse opslagorganen als rizomen, worteluitlopers, bollen of knollen. Uit deze overwinteringsknoppen lopen vaste planten meestal vele jaren achtereen in het volgende groeiseizoen weer uit, waarna ze weer bloeien en vrucht dragen. Er bestaan ook enkele wintergroene vaste planten die, beschermd door een sneeuwlaag, de winter bovengronds trotseren. Houtachtige gewassen zijn overblijvende planten waarbij de bovengrondse scheuten zijn verhout. Deze blijven jarenlang in stand en worden steeds groter. De groep wordt onderverdeeld in loof- en naaldhout. Het grootste deel van het loofhout in WestEuropa is bladverliezend. Groenblijvend is bijvoorbeeld de rododendron. Inheems naaldhout is meestal groenblijvend, met als uitzondering de jaarlijks zijn naalden verliezende lariks. De aanduidingen boom en struik duiden verschillende groeivormen van houtachtige gewassen aan: bij bomen gaat de groeikracht vooral naar de eindknoppen, waardoor zich over het algemeen een stam vormt. Struiken groeien vooral vanuit de basis. Er lopen altijd meerdere knoppen aan de basis uit, zodat aan de onderkant een veelvoud van scheuten ontstaat.
24-04-14 16:48
64
•
Valkruid
Arnica montana
Valkruid, ook wel wolverlei genoemd, gold in vroegere tijden als geneeskrachtige plant en tovermiddel. Boeketjes van valkruid werden om de graanvelden gestoken om demonen te verdrijven en een goede oogst te garanderen. Valkruid is eigenlijk een alpiene plant die ook in Oost-Nederland voorkomt, maar inmiddels zeer zeldzaam is geworden. Tegenwoordig wordt de plant voornamelijk uitwendig gebruikt bij kneuzingen en verstuikingen. VINDPLAATS Voornamelijk in alpiene gebieden op zure weiden, kalkarme schrale graslanden en in lichte bossen. HOOGTE 30-60 cm; meerjarige vaste plant Familie Composieten
Heilpflanzen_NL.indb 64
24-04-14 16:49
116
â&#x20AC;˘
Vlas
Linum usitatissimum
Al sinds het vierde millennium v.Chr. worden uit vlas olie en vezels gewonnen. Ook als geneeskruid heeft de plant zijn kwaliteiten: door hun vermogen enorm op te zwellen werken de geweekte zaden mild laxerend, of verzachtend bij ontsteking van het maagslijmvlies. Uitwendig worden ze toegepast als pijnstillend en verzachtend kompres bij gezwollen klieren, zweren, huiduitslag en reumatische pijn. VINDPLAATS â&#x20AC;&#x201A; Op droge of matig vochtige, schrale plekken als cultuur- of tuinplant. Zelden verwilderd langs de rand van bossen en struiken en op puinterreinen.
Vroeger waren blauwbloeiende vlasvelden een wijdverbreid verschijnsel.
Heilpflanzen_NL.indb 116
24-04-14 16:50
140
â&#x20AC;˘
Driekleurig viooltje
Viola tricolor
Het driekleurige familielid van het maartse viooltje en het grootbloemige tuinviooltje is een beproefde geneeskrachtige plant bij huidproblemen, die met succes wordt toegepast bij acne, jeuk, netelroos, nat en droog eczeem en dauwworm bij kinderen. Bovendien kan thee van de bloemetjes hoofdpijn, jicht en reuma verlichten en helpen bij hoest, keelontsteking, bronchitis en verkoudheid met koorts. VINDPLAATS â&#x20AC;&#x201A; Op schrale, zandige, deels zure plekken, zoals op akkers, weiden en braakliggend land en langs wegen en velden.
De bloemetjes van het driekleurig viooltje lijken wel kleine gezichtjes. Het lieflijke plantje kreeg door de eeuwen heen allerlei volksnamen.
Heilpflanzen_NL.indb 140
24-04-14 16:50
ViOOltJesFaMilie • 141
Een oude benaming van het driekleurig viooltje is stiefmoedertje. Het onderste blad werd gezien als de moeder, daarboven staan haar twee eigen dochters en bovenaan haar twee stiefdochters.
HOOGTE 10-30 cm; een- tot meerjarige plant FAMILIE Viooltjesfamilie KENMERKEN Van mei tot september verschijnen driekleurige bloemen (blauwpaars, geel, wit) alleenstaand aan opgaande, holle, vertakte stengels. Breed-ovale, gezaagde of ingesneden, gesteelde bladeren met relatief grote steunbladeren. BRUIKBARE DELEN Bladeren met de bloemen TOEPASSING Vermeng gedroogde bloeiende viooltjes, brandnetels en goudsbloembloemen (van elk 5 gram, de thee smaakt puur heel bitter) en giet er 750 ml heet water over. laat de thee 5-10 minuten trekken, zeef hem en drink deze hoeveelheid 1-2 weken lang verdeeld over de dag bij netelroos. De thee werkt ook bloedzuiverend, nierversterkend, koortsverlagend, urine- en zweetafdrijvend en krampstillend. Meer informatie over de juiste bereiding zie blz. 34. LET OP! niet in grote hoeveelheden en niet langer dan 5 weken gebruiken, anders kunnen maag en darmen geïrriteerd raken.
TYPEREND
PLUKPERIODE J F M A M J J A S O N D
Heilpflanzen_NL.indb 141
Het eenjarige akkerviooltje (Viola arvensis) met wit-geellichtpaarse bloemen kan op dezelfde manier worden gebruikt.
24-04-14 16:50
240
â&#x20AC;˘
Bladpeterselie
Petroselinum crispum
In de middeleeuwse kloosters werd peterselie aanvankelijk toegepast als spijsverterings- en eetlustopwekkend, urineafdrijvend middel dat ook hielp tegen winderigheid, maar al snel veroverde de vitamine C-rijke plant ook de keuken. Om verwisseling met de giftige hondspeterselie (Aethusa cynapium) te vermijden, kweekte men cultuurvormen met gekroesd blad. Door de vele vitaminen en mineralen helpt de plant bij huidproblemen. Het kauwen op het blad verdrijft een slechte adem. VINDPLAATS afkomstig uit het oostelijke Middellandse Zeegebied, nu een cultuurplant op koele, voedselrijke grond. HOOGTE 30-60 (80) cm; tweejarige plant FAMILIE schermbloemigen KENMERKEN in juni/juli van het tweede jaar groenachtig-gele bloemen in meerstralige schermen. Frisgroene, gesteelde, meervoudig geveerde, gladde of gekroesde bladeren aan gladde, opgaande stengels. knolvormige wortel. BRUIKBARE DELEN Bladeren TOEPASSING hak een bosje verse, gewassen peterselie klein, voeg een beetje heet water toe, maak er met een vruchtenpers of een mixer een papje van, vermeng dit met een gelijke hoeveelheid yoghurt of eiwit en smeer het masker op uw TYPEREND schoongemaakte gezicht. laat het 15-20 minuten inwerken en spoel het Karakteristiek is de met koud water af. Werkt aromatische geur die de samentrekkend bij een sterk vette plant bij het fijnwrijven huid. verspreidt.
Heilpflanzen_NL.indb 240
24-04-14 16:51
Schermbloemigen â&#x20AC;˘ 241
Peterselie had oorspronkelijk waarschijnlijk gladde bladeren. Bij veel culturen rond de Middellandse Zee wordt de plant al heel lang hoog gewaardeerd als kruid, zoals in de Griekse, Turkse en WestAziatische keuken.
Krulpeterselie wordt in diverse varianten gekweekt, met meer of minder gekroesd blad. Voor salades gebruikt men graag sterk gekroesd blad, omdat dit veel dressing opneemt.
LET OP! â&#x20AC;&#x201A;Niet gebruiken bij beperkte nier- en hartfunctie, niet te vaak en niet in grote hoeveelheden. Ook niet tijdens zwangerschap en borstvoeding! Kan net als alle schermbloemen allergische reacties van de huid oproepen.
PLUKPERIODE J F M A M J J A S O N D
Heilpflanzen_NL.indb 241
24-04-14 16:52
244
•
Ruwe berk
Betula pendula
De berk, die vroeger aan de godin Freya was gewijd, is voor velen een symbool van het voorjaar. De verse, lichtgroene jonge bladeren worden gebruikt in salades, maar ook voor een bloedzuiverende, urineafdrijvende thee. Berkenextract vormt een vitaliserend elixer voor haar en hoofdhuid. VINDPLAATS Op zonnige, voedselarme, zandige, kalkarme plekken, zoals op braakliggende en kale terreinen, op veengronden en heidevelden en in gemengde bossen en tuinen. HOOGTE 15-25 m; loofboom Familie Berkenfamilie Voordat de winter komt, laten berken met hun geel wordende blad en witte stammen de herfst nog eens in volle glorie opvlammen.
Heilpflanzen_NL.indb 244
24-04-14 16:52
250 â&#x20AC;˘ Register
Absintalsem 25, 166-167
Achillea millefolium 134-135 Aegopodium podograria 176-177 Agrimonia eupatoria 54-55 Agrimonie 54-55 Agropyron repens 248-249 Ajuga reptans 122-123 Akkergoudsbloem 79 Akkerviooltje 141 Alant, Griekse 86-87 Alchemilla alpina 91 Alchemilla mollis 91 Alchemilla vulgaris 90-91 Allium sativum 174-175 Allium ursinum 128-129 Alpenvrouwenmantel 91 Althaea officinalis 164-165 Anethum graveolens 74-75 Angelica archangelica 148-149 Angelica sylvestris 149 Anthemis arvensis 133 Anthemis cotula 133 Anthyllis vulneraria 58-59 Arctium lappa 188-189 Armoracia rusticana 242-243 Arnica montana 64 Artemisia absinthium 166-167 Artemisia dracunculus 246-247 Artemisia vulgaris 232-233
Basilicum 16, 21, 25, 172-173
Bellis perennis 126-127 Betonie 198-199 Betula pendula 244-245 Bevernel, kleine 138-139 Bijenkorfje 105 Bijvoet 25, 232-233 Bilzenkruid 39 Bittere wilg 235 Bitterzoet 39 Bladpeterselie 240-241 Bonenkruid, eenjarig 25, 170, 171 Borage 21, 114-115 Borago officinalis 114-115 Bosaardbei 20, 25, 146-147 Bosbes 22, 37, 210-211 Braam 25, 156-157 Brandnetel, grote 19, 34, 230-231 Brunel, gewone 104-105
Calendula arvensis 79
Calendula officinalis 78-79 Canadese guldenroede 25, 67
Heilpflanzen_NL.indb 250
Capsella bursa-pastoris 130-131 Carum carvi 150-151 Chamomilla recutita 132-133 Chelidonium majus 80-81 Cichorium intybus 106-107 Citroenmelisse 168-169 Cnicus benedictus 92-93 Conium maculatum 73 Coriandrum sativum 178-179 Crataegus laevigata 152-153 Crataegus monogyna 152-153
Daslook 25, 128-129
Dille 21, 25, 74-75 Dipsacus fullonum 120-121 Dipsacus sylvestris 120-121 Dovenetel 101 Dovenetel, gele 137 Dovenetel, gevlekte 137 Dovenetel, witte 136-137 Dragon 25, 246-247 Driekleurig viooltje 15, 37, 140-141 Duizendblad 25, 37, 134-135
Echte sleutelbloem 25, 29, 37,
44-45 Eenjarig bonenkruid 25, 170-171 Elymus repens 248-249 Engelwortel, grote 25, 148-149 Epilobium angustifolium 185 Epilobium hirsutum 185 Epilobium parviflorum 184-185 Ereprijs, gewone 119 Ereprijs, grote 119 Eupatorium cannabium 193 Eupatorium perfoliatum 192-193 Euphrasia officinalis 142-143 Euphrasia rostkoviana 142-143
Filipendula ulmaria 144-145 Foeniculum vulgare 72-73 Fraaie vrouwenmantel 91 Fragaria vesca 146-147 Framboos 20, 23, 154-155
Galium verum 60-61
Gele dovenetel 137 Geum urbanum 84-85 Gevlekte dovenetel 137 Gevlekte scheerling 73 Gewone brunel 104-105 Gewone engelwortel 149
24-04-14 16:52
Register ďťż â&#x20AC;˘ 251
Gezegende distel 92-93 Glechoma hederacea 100-101 Goudsbloem 20, 21, 25, 37, 78-79 Groot hoefblad 190-191 Groot kaasjeskruid 12, 21, 25, 34, 186-187 Grote brandnetel 19, 34, 230-231 Grote ereprijs 119 Grote klis 188-189 Grote pimpernel 196-197 Grote weegbree 228-229 Guldenroede 25, 29, 66-67 Guldenroede, Canadese 25, 67
Harig wilgenroosje 25, 185 Hartgespan 216-217 Heemst, echte 25, 28, 164-165 Herderstasje 130-131 Hoefblad, groot 190-191 Hoefblad, klein 42-43 Hoenderbeet 137 Hondsdraf 25, 100-101 Hondsroos 23, 25, 208-209 Hondsviooltje 97 Honingklaver 50-51 Hop 25, 37, 238-239 Humulus lupulus 238-239 Hypericum perforatum 52-53 Hysop 214-215 Hyssopus officinalis 214-215 IJzerhard 102-103 Inula helenium 86-87 Kaardenbol 19, 21, 120-121 Kaasjeskruid, groot 12, 21, 186-187 Kamille, echte 21, 29, 36-37, 132-133 Kamille, stinkende 133 Karwij 150-151 Keizerskaars 62-63 Klein hoefblad 42-43 Kleinbloemig wilgenroosje 25, 184-185 Kleine bevernel 138-139 Kleine pimpernel 197 Klis, grote 188-189 Knoflook 174-175 Koningskaars 21, 25, 28, 36-37, 63 Koriander 21, 178-179 Kraakwilg 235 Kruidvlier 159 Kweek 248-249
Heilpflanzen_NL.indb 251
Lamium album 136-137
Lamium amplexicaule 137 Lamium galeobdolon 137 Lamium maculatum 137 Lamium purpureum 137 Late guldenroede 67 Lavandula angustifolia 108-109 Lavas 25, 76-77 Lavendel 25, 27, 108-109 Leeuwentand, ruige 47 Leeuwentand, vertakte 47 Lelietje-der-dalen 38 Leontodon autumnalis 47 Leontodon hispidus 47 Leonurus cardiaca 216-217 Leverkruid 193 Levisticum officinale 76-77 Linde 25, 37, 70-71 Linum usitatissimum 116-117 Longkruid 20, 25, 98-99
Maarts viooltje 20, 25, 96-97 Madeliefje 25, 37, 126-127 Malva sylvestris 186-187 Mannetjesereprijs 118-119 Maretak 68-69 Mariadistel 19, 21, 222-223 Marjolein, echte 180-181 Matricaria recutita 132-133 Meidoorn 25, 152-153 Melilotus officinalis 50-51 Melissa officinalis 168-169 Mentha piperita 212-213 Mierikswortel 29, 242-243 Moerasspirea 25, 144-145 Nagelkruid, geel 27, 84-85 Ocimum basilicum 172-173
Oenothera biennis 88-89 Ogentroost 142-143 Onosis spinosa 194-195 Oost-Indische kers 19, 29, 82-83 Oregano 7, 25, 202-203 Origanum majorana 180-181 Origanum vulgare 202-203
Paardenbloem 20, 25, 46-47
Paarse dovenetel 137 Pepermunt 17, 19, 23, 25, 212-213 Petasites hybridus 190-191 Peterselie 240-241
24-04-14 16:52
252 â&#x20AC;˘ Register
Petroselinum crispum 240-241 Picea abies 236-237 Pimpernel, grote 196-197 Pimpernel, kleine 197 Pimpinella saxifraga 138-139 Plantago lanceolata 226-227 Plantago major 227, 228-229 Plantago media 229 Potentilla anserina 48-49 Potentilla erecta 56-57 Potentilla indica 147 Primula elatior 44-45 Primula veris 44-45 Prunella grandiflora 105 Prunella vulgaris 104-105 Prunus spinosa 160-161 Pulmonaria officinalis 98-99
Rode klaver 218-219 Rode zonnehoed 25, 220-221 Rosa canina 208-209 Rosa glauca 209 Rosa rugosa 209 Rosmarinus officinalis 112-113 Rozemarijn 27, 112-113 Rubus fruticosus 156-157 Rubus idaeus 154-155 Rudbeckia purpurea 220-221 Ruig viooltje 97 Ruige leeuwentand 47 Ruige weegbree 227 Ruwe berk 25, 29, 34, 244-245 Salie 20, 25, 37, 110-111 Salix alba 234-235 Salix fragilis 235 Salix purpurea 235 Salvia officinalis 110-111 Sambucus ebulus 159 Sambucus nigra 158-159 Sanguisorba minor 197 Sanguisorba officinalis 196-197 Satureja hortensis 170-171 Scheerling, gevlekte 73 Schietwilg 25, 222, 234-235 Schijnaardbei 147 Silybum marianum 222-223 Sint-janskruid 25, 37, 52-53 Slanke sleutelbloem 25, 29, 37, 44-45 Sleedoorn 160-161 Sleutelbloem, echte 25, 29, 37, 44-45 Smalle weegbree 25, 28, 37, 226-227 Smeerwortel 206-207
Heilpflanzen_NL.indb 252
Solidago canadensis 67 Solidago gigantea 67 Solidago virgaurea 66-67 Spar 22, 25, 37, 236-237 Stachys officinalis 198-199 Stalkaars 63 Stalkruid 12, 15, 194-195 Stinkende gouwe 9, 20, 21, 80-81 Stinkende kamille 133 Symphytum officinale 206-207
Taraxacum officinale 46-47 Teunisbloem 20, 21 88-89 Thymus vulgaris 204-205 Tijm, echte 25, 27, 37, 204-205 Tilia cordata 70-71 Tilia platyphyllos 70-71 Toorts, zwarte 21, 25, 63 Tormentil 27, 37, 56-57 Trifolium pratense 218-219 Tropaeolum majus 82-83 Tussilago farfara 42-43 Urtica dioica 230-231 Urtica urens 231
Vaccinium myrtillus 210-211 Vaccinium vitis-idaea 162-163 Valeriaan 25, 34, 37, 200-201 Valeriana officinalis 200-201 Valkruid 29, 64 Venkel 37, 72-73 Verbascum densiflorum 63 Verbascum nigrum 63 Verbascum phlomoides 62-63 Verbascum thapsus 63 Verbena officinalis 102-103 Veronica chamaedrys 119 Veronica officinalis 118-119 Veronica persica 119 Vertakte leeuwentand 47 Viola arvensis 141 Viola odorata 96-97 Viola tricolor 140-141 Viooltje, driekleurig 15, 37, 140-141 Viooltje, maarts 20, 25, 96-97 Viooltje, ruig 97 Viscum album 68-69 Vlas 20, 28, 37, 116-117 Vlier, gewone 25, 37, 158-159 Vossenbes 162-163 Vrouwenmantel 19, 25, 90-91
24-04-14 16:52
Register • 253
Walstro, echt 25, 60-61 Waterhennep 192-193 Weegbree, grote 228-229 Weegbree, ruige 229 Weegbree, smalle 25, 28, 37, 226-227 Wegenwachter 106-107 Wilg, bittere 235 Wilgenroosje 25, 185 Wilgenroosje, harig 25, 185 Wilgenroosje, kleinbloemig 25, 184-185 Winterlinde 25, 37, 70-71 Witte dovenetel 136-137 Wolfskers 39 Wolverlei 64 Wondklaver 58-59 Zenegroen 101, 122-123 Zevenblad 176-177 Zilverlinde 71 Zilverschoon 17, 48-49 Zilverspar 237 Zomerlinde 25, 37, 70-71 Zonnehoed, rode 25, 220-221 Zwarte toorts 21, 25, 63
Fotoverantwoording Omslag: Premium/Pixtal U4: Premium – Hippocampus Bildarchiv/Frank Teigler – Premium Alle illustraties flappen/binnenwerk: Patricia Kestel/Kestel Concept & Design Biosphoto: 11-1, 11-2, 13, 26, 28, 44, 49, 62, 82, 88, 94-95, 103, 106, 116, 117, 122, 128, 136, 138, 145, 152, 153-1, 153-2, 161, 165, 173-2, 174, 180, 207, 216, 217, 226, 231, 245-2, 249; Botanikfoto: 38, 91, 90; Florapress: 31, 35, 85-2; Fotofinder / Blickwinkel: 192, 193; Fotofinder / Wildlife: 237; Fotonatura: 98, 99, 118, 119, 210, 244; GAP: 24, 205; Hippocampus Bildarchiv / Frank Teigler: 3, 7, 14, 25, 29, 42, 45, 47-1, 47-2, 51, 54, 57, 59, 61, 63, 65, 67, 68, 71-1, 72, 77, 78, 80, 92, 101, 105, 112, 129, 131, 132, 133, 137, 139, 141, 142, 149-2, 157, 158, 163, 164, 167-1, 168, 173-1, 175-1, 179, 182-183, 184, 185, 190, 191, 195, 198, 199, 201, 203, 213, 215, 232, 233, 234, 241-1; Mauritius-Images: 84, 176, 177; Premium: 12, 16, 17, 20, 27, 32, 39, 53, 56, 58, 64, 69, 70, 71-2, 74, 75, 79, 81, 96, 97, 100, 102, 107, 108, 109, 111, 113-1, 113-2, 115, 123, 140, 144, 146, 148, 150, 154, 155-2, 156, 159-1, 159-2, 162, 167-2, 175-2, 188, 196, 204, 208, 209-1, 209-2, 211-2, 212, 221, 222, 230, 238, 241-2, 242, 243; Guido Sachse: 4-5, 22, 40-41, 46, 48, 50, 60, 66, 76, 83, 86, 87, 89, 93, 110, 124-125, 127, 130, 135, 151, 166, 169, 170, 171, 178, 187, 189, 194, 200, 202, 206, 211-1, 218, 219, 220, 223, 224-225, 227, 228, 229, 246; Heinz Schmidbauer: 9, 21, 43, 52, 55, 85-1, 114, 120, 126, 134, 143, 147, 149-1, 155-1, 160, 181, 197, 214, 235, 236, 245-1, 248
Heilpflanzen_NL.indb 253
24-04-14 16:52
256 • colofon
Colofon Aanwijzingen voor de lezer
De informatie in dit boek is met de grootst mogelijke zorg samengesteld en gecontroleerd. Onjuistheden en onvolledigheden kunnen echter voorkomen. De auteur noch de uitgever kan aansprakelijk worden gesteld voor eventuele schade, letsel of verlies, voortkomend uit het gebruik van de informatie uit dit boek. Bij het determineren van planten moeten alle kenmerken in acht worden genomen.
De auteur Renate Hudak is gediplomeerd tuinbouwkundig ingenieur.
Tegenwoordig werkt zij als pr-medewerker voor de Botanische Tuin in Augsburg en daarnaast is zij bevoegd milieudeskundige en tuinbouwadviseur. Al vele jaren schrijft zij over tuinen, geeft voordrachten en begeleidt seminars over dit onderwerp. In diverse gebieden organiseert zij kruidenwandelingen. Kruiden en geneeskrachtige planten vormen het zwaartepunt van haar werk. Samen met haar man organiseert ze een opvoedkundig programma over de natuur en het milieu.
Dit boek is gepubliceerd door Tirion Uitgevers Postbus 13288 3507 LG Utrecht www.tirion.nl Omslagontwerp: Aperta, www.aperta.nl Productie Nederlandse editie: Deul & Spanjaard, Groningen Vertaling: Uta Anderson ISBN 978 90 5210 952 7 NUR 412 Voor het eerst gepubliceerd in Duitsland in 2012 door Gräfe und Unzer Verlag GmbH, München Oorspronkelijke titel: Heilpflanzen © 2012 Gräfe und Unzer Verlag, GmbH, München © 2014 voor de Nederlandse taal: Tirion Uitgevers, Utrecht Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part of this book may be reproduced in any form by print, photocopy, microfilm or any other means without prior written permission from the publisher.
Heilpflanzen_NL.indb 256
24-04-14 16:52
met 4 kroonblaadjes, bijvoorbeeld lieve vrouwebedstro
met 5 kroonblaadjes, bijvoorbeeld hondsroos
samengestelde bloem, bijvoorbeeld madeliefje
Een uniek kijkje in de wereld van de medicinale planten en hun werking
TIRION NATUUR klokvormig, bijvoorbeeld bosbes
Geneeskrachtige planten cover totaal.indd 1
lipbloem, bijvoorbeeld dovenetel
www.tirion.nl
~<(st!p#=bajfch<
TIRION NATUUR
Help je genezing zelf een handje, geheel op natuur lijke wijze
Renate Hudak
De 100 belangrijkste en meest voorkomende planten vlinderbloem, bijvoor beeld honingklaver
Genees krachtige planten
Zo vindt u wat u zoekt Bij de plantbeschrijvingen zijn de geneesplanten in vijf kleurgroepen verdeeld.
Geelbloeiende planten Bladzijde 40-93
Blauwbloeiende planten Bladzijde 94-123
Renate Hudak Witbloeiende planten Bladzijde 124-181
TIRION NATUUR
Ondanks alle verscheidenheid die de natuur voortbrengt, bestaan er ook bij bloemen enkele terugkerende basistypen:
Geneeskrachtige planten neemt je mee op een ontdek kingstocht in de tuin, in de vrije natuur, maar ook gewoon langs de kant van de weg. Want planten met een medici nale werking groeien werkelijk overal en bieden een ongekend arsenaal aan mogelijkheden om kleine en grotere kwalen te genezen. De planten worden uitgebreid beschre ven, inclusief tips over hoe je ze kunt verzamelen en praktische achtergrondinfo over onder andere de werking ervan. Iedereen weet dat kamillethee goed is om te ontspannen, maar wie weet nog dat het driekleurig viooltje reumaklachten kan verlichten of dat ereprijs tegen verkoud heid en chronische bronchitis helpt? Ontdek het nu zelf!
Geneeskrachtige planten
Verschillende bloemvormen
Roodbloeiende planten Bladzijde 182-223
Groen- of onopvallend bloeiende planten Bladzijde 224-249
25-04-2014 13:50