Inkijkexemplaar Is het een tegenslag of juist een kans? - Robert Benninga

ISBN 978-902155372-6

Omslag is het een tegenslag.indd 1

06-03-2014 15:21:26

Aan ons allen die het grote geschenk kregen de vrijheid van keuze te hebben om in diepe verbondenheid met onszelf en met elkaar het leven de betekenis te geven waar iedereen echt beter van wordt en recht op heeft.

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 2

07-03-14 14:30

Robert Benninga

Is het een tegenslag of juist een kans?

Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 3

07-03-14 14:30

Aan ons allen die het grote geschenk kregen de vrijheid van keuze te hebben om in diepe verbondenheid met onszelf en met elkaar het leven de betekenis te geven waar iedereen echt beter van wordt en recht op heeft.

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 2

07-03-14 14:30

www.kosmosuitgevers.nl

Š 2014 Robert Benninga & Kosmos Uitgevers, Utrecht/Antwerpen Omslagontwerp: De Weijer Design BNO Vormgeving binnenwerk: Scribent.nl ISBN 978 90 215 5372 6 ISBN e-book 978 90 215 5578 2 NUR 770 Alle rechten voorbehouden / All rights reserved Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze en/of door welk ander medium ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Deze uitgave is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. Noch de maker, noch de uitgever stelt zich echter aansprakelijk voor eventuele schade als gevolg van eventuele onjuistheden en/of onvolledigheden in deze uitgave.

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 4

07-03-14 14:30

Inhoud 1 Tour d’horizon

7

2 Tegenslag of kans Boven of onder de lijn – In gesprek met Martin Jimmink Jouw leven is jouw pad – In gesprek met Jan Bommerez Ik misluk nooit... – In gesprek met Peter Faber

13 27 37 46

3 Ongeluk en toeval Iedere slagboom is een polsstok – In gesprek met Ralph van Hessen Hoezo ongeluk?! Een persoonlijk delen van een unieke ervaring – Met Erik Smithuis

51 59

4 Relaties Tegenslagen in liefdesrelaties doen pijn – Doe er iets aan!

– Met Ingeborg Weser Kijk je toe of speel je mee? – Met Roy Martina

75

67

81 92

5 Echtscheidingen En dan is het zover: ik ga scheiden! – Met Martine Koelemeijer Er is een groot verschil in communicatie tussen mannen en vrouwen – Met Sylvia de Goede Nooit ophouden met beginnen – Met Rebecca Luyf en Rebecca Leeuwenberg

101 104

6 Gezondheid Driedimensionale gezondheid – Met Jeroen Maas Alive and kicking – Met Sonja van Hamersveld

123 133 140

7 Verlies van dierbaren Dagje voor dagje – In gesprek met Anne-Marie Rakhorst Leven met Hille – Met Norma G. Sijthoff Het onverklaarbare valt niet te verklaren – Met Bernhard Touwen

147 154 162 167

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 5

110 115

07-03-14 14:30

8 Burn-outs en doorbraken Er is leven na burn-out en bore-out! – Met Katrin Van de Water Liever opgebrand dan uitgedoofd – Met Toine Simons

177 182 191

9 Ondernemen 205 De Nieuwe Werkelijkheid van de weconomy – Met Arko van Brakel 214 Hoe naïef ben je om ondernemer te worden? – Met Hans van der Kooij 227 10 Carrière en talent Soms is niet krijgen wat je wilt het beste wat je kan overkomen!

– Met Mariëtte Schouten Zelfkennis: het begin van alle wijsheid? – Met Martin Haring Ook ik kan hard balen – In gesprek met Huub van Zwieten

233

11 Business en er bovenop komen Zonder fouten geen leren – Met Bas Westland Ontwerp je eigen toekomst: persoonlijke en organische organisatiegroei!

– Met Wessel Berkman Geef ruimte en wees transparant – In gesprek met Jan Willem Dekker

257 263 268 276

12 Vertrouwen Zelfvertrouwen is jezelf zijn – Met Iris Dorreboom en Rudi de Graaf Leer anders denken – In gesprek met Hans van Breukelen

283 287 298

239 243 250

Slotwoord 303

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 6

07-03-14 14:30

1 Tour d’horizon

H

oe ga je om met tegenslagen en een crisis? Die vraag werd me gesteld en die sprak me meteen aan, omdat er simpelweg geen mens op deze planeet rondloopt die geen tegenslagen meemaakt. Ze vormen een belangrijk onderdeel van ‘het theater van het leven’, waar jij en ik de hoofdrollen in mogen spelen. En wat doe je dan met die problemen die op je afkomen? Laat je je erin meeslepen of zoek je naar een oplossing?

Of is het een mix daarvan en is je benadering genuanceerd? Denk je ‘Jeetje, dat moet mij weer overkomen’ of ‘Welke uitnodiging zit hierin om mezelf op te tillen naar het volgende niveau in mijn leven?’ Kortom: denk je ‘weg van’ of ‘naartoe’?

Met dit boek zou ik je willen aansporen te kiezen voor ‘naartoe’. Een kans dus i.p.v. een tegenslag. Waar sta je voor en waar ga je voor i.p.v. je te focussen op waar je niet wilt zijn en daardoor daar juist bijft.

De weg die we in ons leven gaan, is voor iedereen anders. Maar de lessen die erin zitten, zijn universeel en vaak behoorlijk identiek. In dit boek ga je talrijke directe en indirecte ervaringen tegenkomen, met de beroemde uitspraak van Friedrich Nietzsche als uitgangspunt: ‘Wat is jouw weg, dit is mijn weg… De Weg bestaat niet!’ Samen zullen we een weg kiezen, stap voor stap.

Ik zal je in dit boek uitdagen om op een wat andere en mogelijk op een nieuwe manier naar jezelf en je leven te kijken. En daarbij steeds voor de focus te kiezen om met toenemende discipline vast te houden aan de geboden kans waar we samen uit willen komen: meer geluk, betere

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 7

07-03-14 14:30

8

is het een tegenslag of juist een kans?

gezondheid, fijnere relaties, meer innerlijke rust, stevigere financiële basis, eerlijkere communicatie naar jezelf en anderen. Kortom: een nog veel mooiere invulling van jouw unieke leven.

Gaandeweg zullen we er samen hoogstwaarschijnlijk achter komen dat het niet gaat om een tegenslag óf een kans, veel meer om een tegenslag én een kans, want bijna altijd is een tegenslag ook tegelijk een kans.

Niet voor iedereen, wel voor jou Met de elf brede thema’s die in de hoofdstukken 2 tot en met 12 aan de orde komen, is dit boek per definitie verre van uitputtend. Het is een uitnodigende tour d’horizon. Je zou ernaar kunnen kijken wetend dat er nog veel meer achter die horizon ligt en dat we een aantal bootjes gaan bezoeken die op die brede zee varen. Laten we ons heel goed realiseren dat jij en ik, met alle ups en downs die het leven ons biedt tijdens onze ‘stage hier op aarde’, gezegend zijn met een behoorlijk goede mentale, emotionele en fysieke gezondheid. Anders had je dit boek hoogstwaarschijnlijk nu niet in handen. Ik realiseer me heel goed dat veel mensen een erfelijke, genetische, dna- of geprogrammeerde beperking hebben en dat daarom de suggesties in dit boek wel goed voor hen bedoeld zijn, en toch helaas voor hen slechts gedeeltelijk of helemaal niet zullen gaan werken, simpelweg omdat hun grond niet vruchtbaar is voor deze te planten zaadjes. Niet goed, niet slecht, dat is gewoon de keiharde realiteit. De bredere benadering van dit boek zal naar schatting zo’n 80% van de mensen heel goed kunnen helpen, de rest helaas niet!

Een van mijn levensmotto’s is, hoe simplistisch het misschien ook klinkt, gebaseerd op een lang, intensief en zeer doorleefd leven: ‘Wat er ook gebeurt, niet te lang getreurd, actie is aan de beurt!’ Eén ding weet ik zeker: als je geen actie onderneemt, gebeurt er helemaal niets! Althans niet wat het realiseren van je doel(en) betreft. Geen actie is namelijk ook actie en

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 8

07-03-14 14:30

tour d’horizon

9

geeft ruimte om dingen te laten gebeuren of niet, met alle verrassende mogelijkheden en gevolgen van dien. Dit boek nodigt jou uit het heft nog veel meer in eigen handen te nemen om zo zeker mogelijk te stellen dat het leven jou gaat brengen wat je ervan verwacht, met alle goede en minder prettige verrassingen die zich aandienen. De geleerden zijn het er nog steeds niet over eens, over het algemeen wordt er vanuit gegaan dat toch zo’n 50% van het leven maakbaar is, en dus zo’n 50% helemaal niet!

Dit boek is uiteraard niet uitputtend het biedt wel de gelegenheid kennis te maken met maar liefst 27 bijdragen van 29 experts en ervarings­ deskundigen over 11 thema’s, die hun kennis met je willen delen. Bekende en minder bekende. Ze geven je de mogelijkheid weloverwogen te bepalen en keuzes te maken wat dit boek voor jou gaat betekenen. Hoe geweldig is dat? Eén ding is, althans voor mij, zeker: het is geen toeval dat je dit nu leest. Je bent er nu aan toe, dus laat het allemaal rustig bij je binnenkomen, reflecteer erop, geniet ervan, oordeel niet (te snel) en doe er je voordeel mee. Je hebt dat dubbel en dwars verdiend.

Draden voor een tapijt Sommige situaties zul je direct herkennen, terwijl je andere mogelijk vreemd, onherkenbaar of zelfs raar vindt. Toch kunnen vele thema’s en bijdragen ervoor zorgen dat zich nieuwe gedachten en combinaties vormen die jou vaak heel onverwachts opeens ergens inzicht in geven. Ik raad je aan ieder verhaal en ieder instrument te bekijken als een mooie draad waarmee we samen een schitterend tapijt kunnen weven.

Voorkomen is beter dan genezen, luidt een mooi gezegde. In onze cultuur is dat voor de meeste mensen echter (nog) niet hun manier van leven. Heel vaak denkt men: ‘Als het niet kapot is, hoef ik het toch ook niet te repareren.’ Onze hele gezondheidszorg en tal van andere persoonlijke en maatschappelijke aanpakken zijn curatief/oplossend in

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 9

07-03-14 14:30

10

is het een tegenslag of juist een kans?

plaats van preventief/voorkomend. Ik nodig je van harte uit voortdurend de suggesties te volgen die je in dit boek tegen zult komen, onder andere in de vorm van vele praktische do’s en don’ts.

Blijf of word gewoon lekker jezelf, de enige persoon die je kunt zijn.

‘Die ander’ is immers toch allang bezet! Tegelijkertijd nodig ik jou uit ook stevig in actie te komen, want alleen dan gaat er echt iets gebeuren.

Eigenlijk kun je het best niets geloven van wat mijn mede-auteurs en ik hier gaan beweren. Het is onze eigen ervaring en het heeft voor ons en vele anderen heel goed gewerkt. Dat wil uiteraard nog niet zeggen dat het ook voor jou zal werken. De enige manier om daar achter te komen, is om er concreet mee aan de slag te gaan. Niets meer en zeker niets minder.

Gun jezelf daarbij de ruimte om eerst eens rustig de aangeboden informatie in je op te nemen en vooral niet direct een oordeel te hebben of iets wel of niet voor jou en de jouwen gaat werken.

Het Verkeerslicht Een drietal vragen is een van mijn favoriete instrumenten en dat ‘werkt als de brandweer’. Vraag je, aan de hand van het visueel zo bekende verkeerslicht, aan het eind van iedere meeting, dag, gesprek of project het volgende af: • Waar ga ik mee stoppen?

• Waar ga ik mee door?

• Waar ga ik mee starten?

Stel je eens voor: hoe zou het zijn als je ‘Het Verkeerslicht’ als concept met deze drie kinderlijk eenvoudige vragen, om te beginnen als nieuwe gewoonte de komende drie weken consequent en consistent zou stellen aan anderen en jezelf, zowel persoonlijk als professioneel? Zou het dan

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 10

07-03-14 14:30

tour d’horizon

11

kunnen dat je in een opwaartse spiraal terechtkomt? Ik durf best te stellen dat ‘Het Verkeerslicht’ ook bij jou een enorme verbeteringscyclus tot stand zal gaan brengen.

Motto Ten slotte stel ik voor als motto te hanteren wat Carl Gustav Jung zo fraai stelde: ‘Alles wat jou irriteert in iets of iemand anders, is een kans om jezelf beter te leren kennen.’ Laten we samen veel gaan leren. Het is tijd!

Ik hoor graag wat dit boek voor je doet en hoe ik je verder kan en mag helpen. Schrijf me op benninga@mindpower.nl en ik antwoord zo snel mogelijk.

Neem je job serieus… en jezelf wat minder. Oké?

Humor helpt, gegarandeerd!

Fotografie: Carolien de Marez Oyens

Robert S. Benninga

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 11

07-03-14 14:30

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 12

07-03-14 14:30

2 Tegenslag of kans

The most beautiful people we have known are those who have known defeat, known suffering, known struggle, known loss, and have found their way out of the depths. These persons have an appreciation, a sensitivity and an understanding of life that fills them with compassion, gentleness, and a deep loving concern. Beautiful people do not just happen.

– Elizabeth Kübler-Ross

H

et is nu al weer anderhalf jaar geleden dat Mary − bijna 38,5 jaar mijn buddy, geweldige vrouw, businesspartner en moeder van onze dochters Nicole en Joyce − ons verliet. In haar heldhaftige gevecht tegen die kankertsunami streed ze met verve. Tot het einde op 8 augustus 2012 ging ze er stevig, stoer en sterk tegenaan. Ze was, is en blijft een inspiratie voor iedereen en altijd!

Haar aardse dood zou je met recht een tegenslag of crisis kunnen noemen.

Graag grijp ik de kans om stil te staan bij die twee woorden. Tegenslag en crisis worden vaak door elkaar gebruikt en zijn uiteraard sterk met elkaar verbonden, tegelijkertijd zijn ze in mijn beleving wat één specifiek kenmerk betreft enorm verschillend. Laten we er snel naar gaan kjken.

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 13

07-03-14 14:30

14

is het een tegenslag of juist een kans?

Wat is een tegenslag?

Een tegenslag is een gebeurtenis waarbij de dingen niet gaan zoals je wilt dat ze gaan. Bijvoorbeeld: je zakt voor je rijexamen, je wordt ontslagen, jij of een dierbare krijgt een ernstige ziekte, een hartsvriend(in) overlijdt, er gaat iets helemaal mis in een (bouw)project, een goede bekende krijgt een ernstig ongeluk, je wordt beroofd, je krijgt op precies het verkeerde moment een lekke band, het begint onverwachts enorm te stortregenen tijdens de barbecue in de tuin, je geliefde gaat er opeens vandoor met een ander, door een mega file ben je te laat op een belangrijke afspraak en de betreffende persoon heeft je inmiddels laten weten dat ‘het niet meer hoeft’, je wordt afgewezen voor een baan of relatie, je mist je vliegtuig, je vulling valt uit je kies, het doet ongelooflijk pijn en je kwam net binnen bij het diner waar jij de hoofdspreker bent, je wasmachine gaat kapot één dag nadat de garantie is afgelopen en je moet de volle prijs betalen, je bent gezellig aan het winkelen in een warenhuis als er een enorme brand uitbreekt en iedereen in paniek raakt, je favoriete sportclub verliest in de laatste minuut, hét gaat opeens toch niet door, met alle negatieve gevolgen van dien, een financiële crash doet jouw vermogen met 95 procent dalen, door een terreurdreiging wordt jouw vakantie gecanceld, je valt slecht en raakt verlamd, jouw bedrijf gaat failliet en zo kan ik nog heel lang doorgaan.

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 14

07-03-14 14:30

tegenslag of kans

15

Opdracht Maak nu zelf eens een lijst van de kleine en grote tegenslagen die je in je leven bent tegengekomen. Of zou kunnen tegenkomen. Dat is heel leer- en behulpzaam.

Als in een tenniswedstrijd de bal keihard op je afkomt, moet je die terugslaan. Hoe sla jij er dan tegenaan, hoe ga jij er dan tegenaan? Als je de bal niet terug kunt slaan, verlies je. Zo werkt het ook in dat grotere spel: je leven. En van jou en mij wordt verwacht het spel serieus en zo goed mogelijk te spelen. Dus heb je als het ware ‘tennisles’ nodig om de ballen zo goed mogelijk terug te kunnen slaan. Dit boek, vooral ook door de zeer gevarieerde, soms aangrijpende en zeker doorleefde bijdragen van goede collega’s en vrienden biedt jou en mij de kans de situaties te herkennen en bepaalde lessen te leren, zonder per se die ervaring zelf te hebben. Een prachtige kans.

Wat is het verschil tussen een tegenslag en een crisis?

Een crisis is een periode waarin iets heel slecht gaat. En de definitie van tegenslag was: een gebeurtenis waarbij de dingen niet gaan zoals je wilt dat ze gaan. Hét grote verschil zit dan in het woord ‘periode’ bij een crisis en het woord ‘gebeurtenis’ bij een tegenslag.

Een tegenslag zie ik dus als een moment, een eenmalige gebeurtenis die ons in eerste instantie meestal een grotere of kleinere schok geeft.

Een tegenslag roept gewoonlijk direct een fysieke, mentale en/of emotionele reactie op, die over het algemeen niet goed voelt. De vertaalslag van de tegenslag naar de directe ervaring van ‘niet goed voelen’ en dan naar de eerste interpretatie van de betekenis is vaak een kwestie van seconden. Zo snel reageren mind, psyche en ons lichaam.

Vaak voelt een tegenslag direct aan als een crisis, waarvan we de omvang

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 15

07-03-14 14:30

16

is het een tegenslag of juist een kans?

nog niet beseffen, of hij kort of lang duurt, een kleine of grote impact heeft en ga zo maar door.

Gevaar of kans?

Laten we even naar de Chinese geschreven taal kijken, want daarin bestaat het symbool voor crisis uit twee tekens, waarvan de ene ‘gevaar’ betekent en de andere ‘kans’. En daar ligt meteen de crux, de clou van dit boek: wij hebben zelf de keuzemogelijkheid om de bijna automatische vertaalslag van een tegenslag (gebeurtenis waarbij de dingen niet gaan zoals je wilt dat ze gaan) naar een gevoel van crisis (periode dat iets heel erg slecht voelt) te interpreteren als een gevaar of als een kans. Ik realiseer me dat ik dit bijzonder brede thema nu enorm simplificeer, dat doe ik uiteraard bewust om het leven zo behapbaar en stuurbaar mogelijk te maken. Ik kies er in dit boek voor om het moment van interpretatie of iets een gevaar of een kans is direct vast te stellen bij de tegenslag, want dat bepaalt hoe je met een situatie omgaat. Of iets een korter of langer durend effect heeft, zoals een ziekteproces, een economische crisis, een relatieprobleem, een rouwproces, een zelfvertrouwensthema en zo met alle komende tien hoofdstukken (3 tot en met 12) in dit boek.

Sinds ik eind 1991 met Mindpower startte, heb ik in 54 landen voor meer dan 300.000 mensen mogen spreken, heb ik met tienduizenden intensieve en interactieve master classes gedaan, heb ik met enkele duizenden human capital-ontwikkelingsprojecten gedaan en heb ik enkele honderden mensen direct één-op-één (meestal via Skype) gecoacht. De benaderingswijze en methodes die ik gebruik, spreken velen enorm aan en enkelen ook helemaal niet. En dat is uiteraard prima. Het is niet aan mij om daarover te oordelen. Wel weet en ervaar ik dagelijks hoe diegenen die met dit materiaal aan de slag gaan, er op hun eigen manier royaal hun voordeel mee gedaan hebben.

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 16

07-03-14 14:30

tegenslag of kans

17

Met in totaal 30 mensen bieden we jou hier onze geleerde lessen en do’s en don’ts aan. Ik herhaal mijn oprechte hoop dat je jezelf de ruimte gunt ermee te experimenteren, net zoals je een jas probeert in de paskamer.

Meestal zitten onze bestaande overtuigingen en programmeringen heel diep en die ben je niet zomaar kwijt. Dus je hebt behoorlijk wat geduld nodig om rustig te reflecteren en dit boek genuanceerd te laten indalen.

Hoe intensiever je meedoet, hoe groter de kans dat je heel veel uit dit boek haalt! vtara Als ik een tegenslag heb en dus moet kiezen of ik die als een gevaar of als een kans zie, heb ik mij aangeleerd om er volgens vtara naar te kijken. We nemen de vijf begrippen hierna rustig door. Het zal je duidelijk zijn dat ik zelf steeds uitga van een positieve houding waarbij ik zo veel mogelijk iedere tegenslag bekijk om te zien of er toch een kans inzit. Met als motto de inspirerende uitspraak: ‘Als het leven je citroenen aanbiedt, maak er dan limonade van!’ vtara staat voor mij voor de volgende vijf keuzemogelijkheden, een soort filters waardoor je jouw wereld en leven kunt bekijken en verwerken: 1 verzetten 2 tolereren 3 accepteren 4 respecteren 5 accorderen.

1 Verzetten Er bestaan twee soorten verzetten: I Een vorm van eenvoudigweg niet accepteren, er dwars tegen ingaan, negeren, met de armen robuust over elkaar. Hierbij passen uitspraken

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 17

07-03-14 14:30

18

is het een tegenslag of juist een kans?

zoals: ‘Ben jij nou helemaal….’, ‘Zijn ze gek geworden’, ‘Je denkt toch niet dat ik….’. Hier wordt behoorlijke weerstand ervaren en die wordt met weerstand beantwoord. Zoiets als armworstelen vroeger in de kroeg.

Heel vermoeiend op termijn en niet écht iets opleverend. De tegenslag ervaar je hier als negatieve energie en zo ga je er ook mee om.

II Je laat je niet intimideren, klein krijgen of uit het veld slaan. Je put als het ware energie uit de gegeven situatie en gaat er hard tegenaan om datgene waar jij voor staat ook tot werkelijkheid te maken.

Opdracht Schrijf voor jezelf een paar voorbeelden van verzet op, het liefst uit je eigen directe ervaring, en uiteraard mag je er ook een paar opschrijven die je herkent bij anderen in jouw omgeving. Hoe concreter je hier met een paar situaties komt, hoe beter je beide manieren van ‘verzetten’ en de gevolgen ervan kunt inschatten en/of (opnieuw) ervaren. Nadat je gedaan hebt, wat valt je nu op?

Het is goed om hier nu ook stil te staan bij de vraag wat de vier manieren zijn om met negatieve energie om te gaan die zich manifesteert bij verzetten.

1 Dingen negeren. Dit kan even als een soort pleister werken, maar hét is er nog steeds. Het is zoiets als een röntgenlaborant die voor de x-ray-machine gaat staan, hem aanzet, zich omdraait en dan denkt en doet of er geen bestraling plaatsvindt. Hoe gek kan en wil je het maken?

De negatieve energie is er blijkbaar en negeren maakt het op termijn juist erger in plaats van minder. Negeren is een van de vormen van ontkenning en aangezien de mind het woordje ‘niet’ niet verstaat en zich dus focust op wat er achteraan komt, heeft negeren op termijn precies

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 18

07-03-14 14:30

tegenslag of kans

19

het tegenovergestelde effect en maakt het ‘te negeren’ verschijnsel alleen maar groter. Kijk maar eens naar relaties waar bepaalde thema’s niet uitgesproken en genegeerd worden: dat loopt bijna altijd faliekant verkeerd af. ‘De weg ernaar toe is de weg erdoorheen’, het is nog nooit anders geweest.

2 Ervan weglopen. Dan ben je je in ieder geval bewust van de realiteit van de blijkbaar bestaande situatie. En bewustzijn is de deur naar verbetering.

Toch kun je dat ‘weglopen’ beter niet doen. Een heel eenvoudig voorbeeldje: ik bel jou, krijg je p.a. aan de lijn en ik vraag naar jou. Jouw p.a. herhaalt heel tactisch mijn naam hardop, jij hoort mijn naam en denkt: O nee, Robert wil ik nu écht niet spreken, Robert geeft mij negatieve energie, daar heb ik nu helemaal geen zin in. En je maakt een duidelijk gebaar naar jouw p.a. dat je er nu niet bent. Jouw p.a. vertelt mij keurig dat je blijkbaar net vertrokken bent en op mijn vraag wanneer je dan weer bereikbaar bent, geef jij op een papiertje snel en duidelijk aan dat je er (zogenaamd) pas volgende week donderdag weer bent vanwege een project waar je de komende dagen niet bij gestoord kunt worden. Jouw p.a. vertelt me dit, ik zeg dat ik dan eind volgende week terugbel en ik ga over tot de orde van mijn dag. De clou: jij blijft je afvragen waar ik voor belde. Het blijft jou bezighouden en mij niet, hoe goed je misschien ook bent in zoiets los te laten. Het zal best van jouw Tefallaag afglijden, en toch blijft ‘mijn negatieve energie’ bij jou hangen en neemt enige ruimte bij je in. Geen clear mind, geen clear desk! Deze scenario’s zijn dus af te raden. Tegelijk kunnen ze door de opgeroepen ergernis, irritatie of zelfs frustratie ook leiden tot nieuwe creativiteit. Creativiteit om met je verzet om te gaan en iets te doen om de negatieve energie te neutraliseren of nog beter te gaan gebruiken.

3 Je ertegen beschermen. Gewoon rustig inzien dat je iets als negatieve energie ervaart en dan kijken hoe je daar het beste mee omgaat. Bekende

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 19

07-03-14 14:30

20

is het een tegenslag of juist een kans?

voorbeelden die ik hoor en ook herken: het wat verplicht voelend bezoek van mensen bij wie je een ‘kort lontje’ voelt of bij wie je weet dat je wat ‘langere tenen’ hebt. Ken je zo’n situatie? Dan kun je bijvoorbeeld visualiseren dat je een mooie grote zonnebloem voor jezelf neerzet als je in gesprek gaat en je alle negatieve energie door die zonnebloem opgezogen laat worden en zo de grond in afgevoerd laat worden. Veel gebruikt is ook een beschermingsmuurtje of cilinder, gemaakt van jouw favoriete materiaal zoals mooie bloemen, een mooie haag van speciaal licht of favoriet eten. Wat het ook is, als het maar goed voor jou voelt en je je beschermd weet.

Een belangrijke vraag in deze context is: ‘Is de zon positieve of negatieve energie?’ Denk er maar even rustig en goed over na. Meestal krijg ik hier als antwoord: ‘Positief, natuurlijk’, want we snakken allemaal veel en vaak naar een lekker zonnetje. Vraag: als het schitterend warm weer is en de zon heerlijk fel schijnt bij een stralendblauwe hemel en jij heerlijk op een zonnestoel in de volle zon ligt én je je helemaal niet insmeert, is de zon dan positief of negatief? Inderdaad, als je een tijdje zonder bescherming in de volle zon blijft liggen, is dat buitengewoon negatief voor je.

Hetzelfde geldt als je zonder zonnebril een paar minuten in de volle zon zou kijken. Ik kan je garanderen dat je dan een zeer ernstig, onherstelbaar oogprobleem zult hebben. Oftewel: zonnecrème en een goede zonnebril zijn essentieel om de zon inderdaad als positief te kunnen ervaren. Dit derde scenario van bescherming geeft jou mogelijk nog een belangrijk inzicht, namelijk dat de zon positief noch negatief is qua energie. Het is een enorme bron van energie en wat die voor jou betekent hangt af van de manier waarop je ermee omgaat. Geen enkele situatie, niets heeft dus een betekenis behalve de betekenis die jij en ik eraan geven door de wijze waarop we ermee omgaan. Dit is zo’n heerlijke open deur, waar je toch eerst zelf doorheen moet lopen om in de volgende zaal van jouw

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 20

07-03-14 14:30

tegenslag of kans

21

levenshuis terecht te komen. Dit brengt ons naar het vierde en eigenlijk enige echt effectieve scenario.

4 Transformatie. De enorme keuzemogelijkheid die je hebt om zelf volledig te bepalen of iets negatief of positief is, is de kracht van transformatie: iets een andere vorm geven, waardoor hetzelfde fenomeen een heel andere betekenis kan krijgen. Zoals bij de krijgskunst (ook vaak vechtsport genoemd, what’s in a name?) Aikido de grote energie van een tegenstander direct getransformeerd kan worden naar energie die vóór jou werkt in plaats van tegen jou. Hier ligt de essentie van dit hele boek hoe je van een tegenslag direct een kans kunt maken.

Veel gezegdes over in actie komen, fouten maken, ervan leren, de tijd nemen om iets te laten rijpen en doorgaan benadrukken deze transformatiemogelijkheid die de sleutel is naar ieders succes. Voeg je eigen voorbeelden eraan toe, hoe basaal ook: • Niet geschoten is altijd mis.

• Ieder nadeel heeft zijn voordeel.

• Gras groeit niet sneller door eraan te trekken. Wel door er shit op te doen.

• Zonder wrijving geen glans.

Het is allemaal een kwestie van mentaliteit, gewoonte en wereldbeeld.

Veel mensen leven volgens wat ik noem de hurry worry-ziekte. Er is een tegenslag en we vertalen de doorwerking daarvan in de toekomst vanuit onze vroegere (ook al) slechte ervaringen. Velen maken zich zorgen, rennen zich rot, balen ervan hoe het in het verleden fout ging en dat de toekomst onzeker is. Vaak resulteert dat in een manifestatie in het nu die verre van optimaal is. Natuurlijk willen we en moeten we leren van gisteren en natuurlijk is het cruciaal goed te plannen voor morgen en

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 21

07-03-14 14:30

22

is het een tegenslag of juist een kans?

overmorgen. Het enige moment dat we echter echt kunnen beïnvloeden is nu. Er is helemaal geen enkel ander moment waarop we ons leven richting kunnen geven, vanuit welke koers en doelstelling dan ook. Het gaat om het nu. En in al die nu’s bouwen we de kennis, de ervaring, de volwassenheid, het geduld, het weerstandsvermogen op om het steeds weer beter te doen, met al het vallen en opstaan dat er bijhoort.

Er is een prachtig Engels gedichtje dat dit mooi weergeeft: Yesterday is History Tomorrow is a Mystery Today is a Gift That is why we call it The Precious Present.

2 Tolereren Hier praat ik over een situatie waarin ik besluit met iets te kunnen leven. Ik laat ‘het’ maar even zijn gang gaan, neem er echter geen enkele verantwoordelijkheid voor en hoef het er ook (nog) helemaal niet mee eens te zijn. Nederlanders hebben de naam tolerant te zijn, maar wat betekent dat eigenlijk? In mijn ervaring betekent het: Ik kan er voorlopig wel mee leven, zolang je maar niet te dicht bij me komt.

Niets meer en ook niets minder. Tolereren betekent meestal veel minder dan we vaak denken. Het is een heel oppervlakkig begrip dat zelfs dicht bij onverschilligheid komt in vele situaties. Met het diepere thema van tegenslag of kans heeft het eigenlijk nog maar heel weinig te maken.

3 Accepteren Velen vinden het een enorme uitdaging om iets te aanvaarden, iets te accepteren, zeker als het gaat om tegenslag. Ik heb daar zelf ook jaren op zitten kauwen. ‘Dat hoef ik toch niet te accepteren’. Herken je dat? Ik

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 22

07-03-14 14:30

tegenslag of kans

23

wil hier graag mijn wat gerijpte ervaring met je delen. Ik ben er eindelijk achtergekomen dat er helemaal niets te accepteren valt. Het is een bijna komische gedachte dat dat een keuzemogelijkheid zou zijn. Het is wat het is. Punt. Er is gewoon een situatie, een omgeving, een gebeurtenis, er is iets gebeurd! Het is een aardig ego-spelletje om jezelf wijs te maken dat er iets te accepteren zou zijn. Laat ik vooral heel duidelijk zeggen dat dat helemaal niet betekent dat ik over me heen laat lopen of dat ik dingen toesta waarvan ik niet gediend ben. Ik ben er juist achtergekomen dat wanneer ik de dingen die gebeuren accepteer voor wat ze zijn, het veel makkelijker wordt om ermee aan de slag te gaan en juist te bereiken wat ik zou willen bereiken. Het is een kwestie van rustig in kaart brengen wat je wel en vooral wat je niet kunt veranderen of verbeteren. Focus je vooral op jouw ‘cirkel van invloed’, waar jij echt iets aan kunt doen, waar je invloed op kunt uitoefenen, waar jouw investering in tijd, moeite, energie en middelen ook echt tot iets kunnen leiden. Wees of word je bewust dat jouw ‘cirkel van betrokkenheid’ een aardige tijdsbesteding is van zaken waar jij je weliswaar bij betrokken voelt maar tevens weinig aan kunt veranderen, zoals het weer, de politiek, de economische situatie, de oorlogsbrandhaarden, ziektes, de regering enzovoort.

Iets niet accepteren resulteert meestal in een soort verkramping en verkleint de comfortzone van actiebereidheid en actiegerichtheid. Door zaken wel te accepteren zoals ze zijn, wordt jouw cirkel van invloed juist vaak groter, terwijl jouw cirkel van betrokkenheid meestal hetzelfde blijft en ook verder weinig uitmaakt

4 Respecteren Respecteren gaat duidelijk een stap verder dan accepteren. Als het lukt ook oprecht respect op te brengen voor bijvoorbeeld de visie van een ander, dan zal wederzijds respect groeien en wordt een win-winsituatie

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 23

07-03-14 14:30

24

is het een tegenslag of juist een kans?

haalbaarder en een goede uitkomst waarschijnlijker. Terwijl bij het tolereren, niet accepteren of niet respecteren van de situatie of elkaars standpunten al snel een win-lose- of erger nog een lose-losesituatie zal ontstaan. En dat leidt tot een verder neergaande spiraal in plaats van een opwaartse. Je kunt het er uiteraard over eens zijn dat je het niet met elkaar eens bent. Zolang je maar respect opbrengt voor ieders positie en je in ieders gedachten daarbij in kunt leven, is een positieve stap voorwaarts altijd mogelijk.

5 Accorderen Ten slotte kunnen alle betrokkenen tot een akkoord komen waarmee iedereen verder kan, waarbij iedereen zich optimaal voelt in de situatie en er weer nieuwe kansen ontstaan en gerealiseerd kunnen gaan worden.

Accorderen gaat veel verder dan respecteren. Het is elkaar in de ogen kunnen kijken, elkaar de hand geven en er, ook nog steeds mogelijk vanuit verschillende invalshoeken en betekenissen, aan gaan werken met achterlating van het verleden, de beste actie te ondernemen, nieuwe kansen te zien en voor een nieuwe visie en doelstelling te staan en te gaan.

Drie vragen Ik suggereer je niet alleen, ik raad je aan om na het lezen van het bovenstaande jezelf drie vragen te stellen. En ik raad je aan dat telkens te doen bij het lezen van alle hoofstukken en externe bijdragen in dit boek.

Je stelt jezelf niet alleen deze drie vragen, het beste is ze ook zelf steeds schriftelijk te beantwoorden. Noteer ze voor jezelf, best in een speciaal boekje zodat je de belangrijkste inzichten en lessen die je gaat krijgen voor jezelf kunt vasthouden en ook ĂŠcht gaat gebruiken.

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 24

07-03-14 14:30

tegenslag of kans

25

1 Wat zijn de beste dingen die ik net heb ervaren bij het lezen van bovenstaande?

2 Wat zijn mijn belangrijkste lessen en inzichten die ik hieruit haal?

3 Welke concrete actiepunten haal ik hieruit en ga ik toepassen? (En noteer dan bij voorkeur in Verkeerslichttermen: Waar ga ik mee stoppen? Waar ga ik mee door? Waar ga ik mee starten?)

Lessen die jou aanspreken, en verschillende do’s en dont’s voor jou zullen zeker meerdere keren gaan terugkeren. Kijk ernaar als naar het nemen van pianoles of tennisles, steeds opnieuw komen dezelfde of zeer vergelijkbare leermomenten voorbij. De kunst van de implementatie en integratie in jouw en in mijn leven zit ‘m vaak in de herhaling en verdieping, die blijkbaar noodzakelijk is om echte verbetering tot stand te brengen en onze kansen echt te pakken en te realiseren.

Vanaf nu ga ik je ieder hoofdstuk een paar experts en ervaringsdeskun­ digen voorstellen. Vrouwen en mannen die kort of lang, met grote frequentie of af en toe, met hun levenservaring mijn leven en dat van vele anderen verrijkt hebben. Wij zijn het lang niet altijd met elkaar eens en dat is juist zo stimulerend. Wij delen wel alle 30 met elkaar dat, wat er ook in het leven gebeurt, wij zelf de unieke kans hebben om die situatie ook als een kans te zien, het kernthema van dit boek.

Natuurlijk heeft iedereen recht op een eigen tempo, mening, het wel of niet integreren en implementeren van het wereldbeeld en de suggesties die jou hier aangeboden worden! Gun jezelf daarbij ook rustig wat boosheid, verwarring, frustratie, verdriet, soms een gevoel van onvermogen, van niet weten of van niet willen, van onmacht of van ongeloof! Allemaal helemaal prima uiteraard. Gun jezelf vooral ook steeds een time-out door wat je leest, en daarna zo snel mogelijk een time-in om te checken wat het voor jou kan betekenen en voor jouw

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 25

07-03-14 14:30

26

is het een tegenslag of juist een kans?

toekomst, wat er in het verleden en in het heden ook aan de hand was en is. Bij het interviewen van een derde van de externe bijdrages en vooral bij het schrijven en redigeren ervan had ik zelf de unieke ervaring van mijn eigen steeds wisselende extraverte en introverte kwaliteiten en momenten. Ik wilde de inzichten en verschilleden vormen van aanpak zo duidelijke mogelijk met jou en vele anderen live, in boek- of videovorm delen en had tegelijkertijd de behoefte om me heerlijk af te zonderen, te gaan wandelen, te reflecteren en de vele informatie te verwerken voor een (nog) beter leven. Die mooie mix wens ik jou ook toe.

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 26

07-03-14 14:30

tegenslag of kans

27

Boven of onder de lijn – In gesprek met Martin Jimmink Martin Jimmink is een topcoach die al lang in Nieuw-Zeeland woont. Met hem werk ik al jaren samen en samen zitten we in een internationaal team van twaalf coaches, met wie we iedere week een GoToMeeting Video Call hebben om The State of The Art of Coaching scherp te houden, elkaar te inspireren en te adviseren. Martin werkt en leeft vanuit een visie van overvloed en inspiratie en is stevig ‘gepokt en gemazeld’ door het leven.

Martin, als jij het woord tegenslag hoort, wat doet dat dan bij jou?

Mooie vraag, Robert. Het woord tegenslag gaat er voor mij vanuit dat ik iets anders had verwacht te gaan krijgen. Dus het heeft te maken met mijn verwachtingspatroon en hoe ik dingen interpreteer om het wel of niet een tegenslag te maken.

En hoe interpreteer je dat dan? Heb jij wel eens tegenslagen gehad in je leven?

Nou, reken maar! Het woord ‘tegenslagen’ houdt in dat ik ook heel even defensief was en dus ook zelf een slag uitbracht. Er zit iets in het woord tegenslag dat me niet helemaal lekker zit. Ik heb ontzettend veel dingen meegemaakt maar ik heb ze zo geïnterpreteerd dat het niet echt tegenslagen zijn geweest. Het zijn dingen die ik eigenlijk zelf heb gemanifesteerd. Op het moment zelf kon ik denken: Jeetje, waarom overkomt mij dit? Maar nu, achteraf gezien, is het eigenlijk totaal niet

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 27

07-03-14 14:30

28

is het een tegenslag of juist een kans?

onvoorspelbaar dat ik het heb laten gebeuren. En zelfs de grootste lessen in mijn leven zijn dan zogenaamd tegenslagen geweest.

Dus jij doet iets, jij brengt bijvoorbeeld de bal in het spel, je slaat de bal en daarna slaat het leven de bal terug. Je krijgt dan een tegenslag en moet daarmee omgaan.

Is dat het beeld?

Inderdaad, ik reageer op die bal en dan lukt dat. Of niet. En als het wel lukt, kan ik het als iets goeds interpreteren en als het niet lukt als een tegenslag.

Een van jouw voornaamste activiteiten is het coachen van mensen. Je helpt mensen bij het terugslaan van de bal in hun leven. En een van jouw sterke concepten daarbij vind ik above the line en below the line, boven de streep en onder de streep. Zou je uit kunnen leggen wat je daarmee bedoelt en wat de diepere lagen daaronder zijn?

Zo’n vijftien jaar geleden kwam ik voor het eerst in aanraking met deze manier van denken. En dat was een hele openbaring voor me. Ik leerde het concept dat het leven begint met mijn geboorte en dat er dan ‘een levenslijn’ is. Het enige wat ik hoef te doen in het leven, is doodgaan.

Dat is het enige waarvan ik zeker weet dat het gaat gebeuren. Hoe ik het gedeelte van de geboorte tot de dood, die lijn dus, ga opvullen, is geheel aan mij. Ik leerde toen dat je beneden of boven die lijn kunt leven. Er zijn drie concepten beneden de lijn. Het eerste concept is ontkenning, of denial in het Engels: ontkennen van mijn mogelijkheden als mens. Door de manier waarop ik ben opgevoed en wat ik heb geleerd op school waren er naar mijn idee altijd beperkingen: ‘Doe maar gewoon dan doe je al gek genoeg.’ Mijn moeder die altijd op de pvda had gestemd, zei: ‘Als je meer dan 40.000 gulden per jaar verdient, moet je op de vvd stemmen en dat is zo’n beetje het ergste wat je kan gebeuren.’ Dus ik hoefde eigenlijk

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 28

07-03-14 14:30

tegenslag of kans

29

nooit mijn volle potentie te pakken als mens omdat dat verkeerd was. Ik had geleerd dat er een bepaald script was waaraan ik moest voldoen. Dat trok me echt niet aan. Later leerde ik above the line en below the line kennen en merkte ik dat ik nog niet het leven had geleefd met de potentie die ik had als mens. Weet je, als ik douche ben ik naakt, en als Bill Gates doucht is hij ook naakt en Richard Branson ook. Het is alleen zo dat die gasten veel meer in hun potentie als mens gestapt zijn dan ik had gedaan. Dus ik besefte dat ik mogelijkheden had die ik nooit had benut.

Bedoel je met denial, ontkenning dat je je potentieel ontkend hebt in die tijd?

Totaal, ik was me er nog niet eens van bewust dat ik het had, ik had me dat nog nooit afgevraagd.

Kun je zo eerst ‘boven de lijn’ en ‘onder de lijn’ definiëren, het Engelse oar en bed?

Below the line staat voor Blaming, Excuses en Denial (bed). Ik maak mijn eigen bed en ik lig daarin. Aanvankelijk was ik onwetend over de kwaliteiten die ik had als mens. Ik had ook allerlei excuses: mijn opvoeding, en iedereen in mijn familie die zo dacht en al mijn vrienden die zo dachten. Ik had allerlei excuses om niet in mijn volle potentie te hoeven stappen. Ik gaf de regering de schuld, Nederland, mijn ouders, ik gaf alles en iedereen de schuld. Toen ik dat eenmaal wist, leerde ik above the line kennen: Ownership, Accountability en Responsability (oar). Ownership betekent letterlijk eigenlijk ‘ik ben de eigenaar van het schip (own my ship)’, ik bepaal waar deze boot naartoe gaat. Alles wat ik op dit moment in mijn leven heb of aantrek is het gevolg van hoe ik denk en wat ik heb gedaan. Dus als er dingen zijn die ik niet fijn vind, is het aan mij om dat op te lossen.

Als er dingen gebeuren die tegenslagen zijn, is het aan mij om ze zo te interpreteren dat het mogelijkheden worden. Het wordt een kans om

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 29

07-03-14 14:30

30

is het een tegenslag of juist een kans?

iets anders te gaan creëren in plaats van een tegenslag die mij overkomt.

Niets overkomt mij, ik moet daar verantwoordelijkheid voor nemen. Dus als ik dan zeg: ‘Oké, ik neem daar verantwoordelijkheid voor, ownership, ik ben de eigenaar van dit alles’, dan kan ik ook zeggen: ‘I become accountable’.

En accountable betekent dus dat ik tegen anderen kan zeggen: ‘Jongens ik neem verantwoordelijkheid hiervoor, dit is wat ik ga creëren en dit is wat jullie van mij kunnen verwachten. Afspraak is afspraak’ Heel veel mensen, ook klanten met wie ik werk, hebben daar eigenlijk helemaal niet over nagedacht. Het is zoals Woody Allen zegt: ‘For 80 procent of the people, life is just showing up.’ Voor mij is het leven niet just showing up, het is aan mij om te creëren wat ik wil creëren en dat ook te delen met andere mensen, zodat zij kunnen zeggen: ‘Hé Martin, je zei dat je dit ging doen, wat heb je eraan gedaan?’ Dan het derde gedeelte, Responsability, is mijn Ability to Respond, het vermogen om te responderen. En dat is dus ook een hele reis geweest. Het is als het ware een computerprogramma waarbij je een zwart scherm krijgt als je op ctrl-alt-del drukt. Zo was ik, ik had kant-enklare overtuigingen, meningen om mezelf zekerheid te geven. En nu heb ik eigenlijk heel weinig meningen over dingen, omdat ik de ene dag zo kan denken en de andere dag weer anders. Ik respecteer meningen van andere mensen, ik ben er een stuk vrijer in geworden om te bepalen hoe ik op dit ogenblik op iets reageer. Meestal heb ik nu ook het vermogen om even goed na te denken voordat ik op iets reageer. Als vroeger iemand rood zei, zei ik zwart, als iemand wit zei, zei ik geel. Zo zat ik in elkaar, ik werd heel sterk beïnvloed door sympathieën en antipathieën en gaf heel weinig ruimte aan mezelf en aan andere mensen.

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 30

07-03-14 14:30

tegenslag of kans

31

Kun je concreet aangeven wat je nu anders doet om dat moment van reflectie in te bouwen voordat je reageert of een oordeel hebt?

Een poosje geleden had ik een hartstikke mooie gele Mini Cooper. Ik had hem geparkeerd om broodjes te halen bij de bakker. Ik stap daarna weer in mijn auto, rijd weg en iemand rijdt tegen mijn auto aan. Vroeger zou ik dus meteen uit mijn auto zijn gestapt en die persoon hebben uitgekafferd. Maar uit die auto stapt een oude man, die zichtbaar ontzettend geschrokken is. Dus ik zeg tegen hem: ‘Meneer, u moet vreselijk geschrokken zijn, laten we even een kopje koffie drinken om dit door te praten.’ Dus die meneer parkeert zijn auto en we gaan een kopje koffie drinken. En ik zeg: ‘Het moet heel naar voor u zijn om op mijn auto te zijn gereden.’ Hij reageert met: ‘U weet niet half hoe naar dat is, maar het is ook zo dat als de politie komt dat ik dan, gezien mijn leeftijd, mijn rijbewijs kwijtraak en dan ben ik helemaal niet meer mobiel.’ Ik zeg: ‘Maar meneer, ik ga helemaal niet naar de politie, ik vind het afschuwelijk dat u zo bent geschrokken. Weet je, we gaan dit autootje maken, en dan gaat u gewoon verder en ik gewoon verder.’ Die man was zo blij daarmee en daarom was ik ook blij. Maar was me dit een aantal jaren geleden overkomen, dan was ik uit m’n dak gegaan, kwaad geworden op die man, dan had ik politie laten komen. Dan was ik niet geïnteresseerd geweest in de gevolgen van mijn reactie, maar nu wel omdat ik me bewust ben dat ik een keuze heb.

En wat doe je dan concreet in je systeem of in je hoofd? Je gaat betere vragen stellen, je bent meer geïnteresseerd, dus hoe ziet dat eruit qua tool, qua instrument?

Ik denk dat het qua tool zo is dat ik besef dat ik daar ook ownership voor moet nemen. Als ik daar niet was geweest, was het helemaal niet gebeurd.

Ik was er dus onderdeel van. Als ik niet wil dat iemand op mijn auto rijdt, dan moet ik niet de weg opgaan. Dus ik neem verantwoordelijkheid voor

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 31

07-03-14 14:30

32

is het een tegenslag of juist een kans?

het feit dat ik daar ook was en iemand anders op mijn auto kan rijden.

So what? Dus ik heb nu het vermogen om dat te doorzien: als mij iets overkomt, heb ik de mogelijkheid iets te creëren wat eigenlijk beter is voor de wereld, beter voor mezelf.

Ik vind dat mijn ability to respond nog steeds heel belangrijk is. ’s Ochtends denk ik na over de komende dag, hoe ik die ga creëren zoals ik het wil.

Of laat ik mij leiden door gedachten als ‘O, het regent, gadverdarrie’, ‘Het is koud, dat wordt een waardeloze dag’, ‘Ik ben ziek, ik kan niks doen’ of ‘Iemand is niet zo aardig tegen me’. Al dat soort dingen zou ik vroeger hebben geïnterpreteerd als mogelijkheden om een response te geven waarin ik het slachtoffer was. Tegenwoordig denk ik juist dat ik iets positiefs wil creëren, wat het ook is. Ik neem de verantwoordelijkheid ervoor.

Ook bij mijn klanten gebeuren nare dingen: het overlijden van een dierbare vriend, het ziek zijn van een kind, een groot zakelijk pro­ bleem, mijn vrouw is niet blij met me, of mijn vakantie is helemaal in duigen gevallen. In al die gevallen zijn mensen daar onderdeel van en interpreteren ze het als iets wat hun overkomt. Maar ik denk dat je in al die situaties de mogelijkheid hebt om te zeggen: ‘Mijn vrouw is niet blij met me, dus wie moet ik zijn op dit moment? Ik moet de loving partner zijn voor mijn vrouw. Mijn kinderen begrijpen me niet echt, dus wat moet ik doen? Ik moet misschien meer tijd aan mijn kinderen besteden, vragen stellen, belangstelling hebben voor hun leven.’ Als mijn vakantie in duigen is gevallen, vraag ik: ‘Wat heb ik er zelf aan gedaan om toch het zo goed mogelijk te maken?’ Dat geldt voor alle interpretaties die mensen hebben waarin ze zich slachtoffer voelen, terwijl ze in mijn ogen het vermogen hebben om het om te draaien tot iets wat eigenlijk een win-winsituatie voor hen is.

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 32

07-03-14 14:30

tegenslag of kans

33

En dat slachtoffer zijn zit dan weer onder de b van bed, blaming, beschuldigen.

Zeker.

Kun je dan zeggen dat het oar-stuk, roeien met de riemen die je hebt, dat mensen dat primair ervaren als hun cirkel van invloed?

Ze hebben inderdaad een van de kenmerken van mensen die boven de lijn zitten, dat zijn mensen die keuzes maken, die voor wereldklasse gaan, voor extraOARdinary, zoals ik dat dan noem en schrijf. En als je beneden de lijn zit, heb je geen keuzes meer, dan overkomt je wat. Mensen die boven de lijn zitten, zeggen: ‘Het hotel was waardeloos maar we zijn met die mensen gaan praten en uiteindelijk hebben we een hartstikke goed appartement gekregen. We zijn daarna leuke mensen tegen gekomen, we hebben echt een te gekke vakantie gehad.’

Zeg je dan dat oar, ‘boven de lijn’, meer iets is wat jij zelf volledig doet, dus waarbij je van binnenuit actie onderneemt om de situatie de betekenis te geven waar jezelf en anderen beter van worden? En dat je bij bed, ‘onder de lijn’, de buitenwereld beschuldigt, dat je zegt: ‘Ik blijf maar in mijn bed liggen want het ligt buiten mijn controle.’

Inderdaad. ‘Beneden de lijn’ is dus afhankelijk van factoren van buitenaf, ‘boven de lijn’ is mijn eigen richting bepalen vanuit mezelf.

En wat suggereer je dan om ‘uit bed te komen’?

Uit bed komen is in de eerste plaats beseffen dat je dit zelf hebt gecreëerd. Als ik ziek, zwak en misselijk ben, heb ik dat gecreëerd, als ik geen vrienden heb, heb ik dat gecreëerd, als ik een slechte relatie heb, heb ik dat gecreëerd, als ik geen geld heb, heb ik dat gecreëerd. Dus dat is het allereerste wat ik moet zeggen: ‘Ik heb het gecreëerd.’ Als ik ga kijken naar alle stappen die ik heb genomen, is het niet verwonderlijk

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 33

07-03-14 14:30

34

is het een tegenslag of juist een kans?

dat ik hier ben uitgekomen. Als ik het anders wil hebben, dan moet ík degene zijn die andere stappen gaat zetten. En dat is ook het mooie ervan, maar tegelijkertijd het verwarrende, omdat een heleboel mensen dit niet weten. Een heleboel mensen zeggen: ‘Tja, dat is me overkomen.’

Zij weten niet dat ze een keuze hebben.

Als mensen dit nog niet weten, kunnen ze het gaan leren. Maar bestaat er ook een grens? Er zijn toch ook mensen die het niet alleen niet weten maar het helaas ook niet kunnen. Mensen die bijvoorbeeld psychische problemen hebben (borderline, bipolair, manisch-depressief ) kúnnen echt niet. Wat zeg jij daarvan?

Ik ben een generalist, ik praat over de 80 procent van de mensen die het wel kunnen. 20 procent kan het inderdaad echt niet en heeft experts nodig om hun hand vast te houden en dat pad samen te bewandelen. Natuurlijk zijn er mensen die zich door hun fysieke, emotionele, psychische en spirituele omgeving niet kunnen ontplooien, en zelf geen verantwoordelijkheid kunnen nemen voor de situatie waarin ze zitten. Tegelijkertijd zie ik bijvoorbeeld ook dat mensen zonder benen, echte slachtoffers, meedoen aan de Paralympics en kampioen zwemmen worden. Ik heb zelf gewerkt met mensen met het syndroom van Down. Vaak wordt gedacht dat dit mensen zijn die het allemaal niet kunnen. Terwijl ik met hen werkte, heb ik de meest bijzondere mensen leren kennen, van wie ik ontzettend veel kon leren. Ik heb het ook gezien bij ex-Superman Christopher Reeves, die zijn wervels brak door van zijn paard te vallen en niets meer kon bewegen behalve zijn hoofd een beetje. Hij schreef het boek Still me, alleen de titel al. Hij wilde nog steeds alles uit het leven halen terwijl andere mensen plat in hun bed blijven liggen en nooit meer wat doen. Weet je, er zijn een heleboel mensen die bipolar zijn en dat als excuus gebruiken om niets meer te kunnen. Er zijn ook mensen die bipolair zijn en zeggen: ‘Ik ben ontzettend goed in drama en dus word ik filmster.’ Ik denk dat iedereen

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 34

07-03-14 14:30

tegenslag of kans

35

wordt geboren met een spel kaarten en die kaarten het best uitspeelt.

Maar ik geef toe dat er mensen zijn in onze samenleving die op de een of andere manier vastzitten en extra hulp nodig hebben.

Noem nog eens een instrument uit jouw toolbox dat simpel en effectief is om de ervaring van een tegenslag onmiddellijk om te buigen naar een kans.

Ik wijs dan graag naar een gedeelte van het brein, dat ras heet, Reticular Activating System. Dit werkt als volgt: ik heb een Vespa, een scooter waarvan ik ontzettend veel houd. Dus zie ik overal een heleboel Vespa’s op de weg. Niet iedereen ziet ze, maar ik wel, omdat ik er zo betrokken bij ben. Ik heb een bepaalde ziekte en opeens hebben heel veel mensen die ziekte. Herken je dat? Waar ik bewust aandacht aan geef, groeit dus.

Focus is alles. Zo ook bij tegenslagen of kansen. Zo werkt het ras en dat is een bijzonder belangrijke tool voor mij.

Een andere tool is I’m okay, you’re okay. In het verleden kon ik ook denken: ‘Ik ben niet oké, jij bent oké’ of ‘Ik ben niet oké, jij bent niet oké’ of ‘Ik ben oké, maar jij bent niet oké’. Ik heb geleerd het altijd te houden bij ‘Ik ben oké en jij bent oké’. Om te praten met mensen en altijd respect te hebben voor andere mensen maar ook voor mezelf. Dus zelfrespect en ook respect voor anderen houden en voor win-win gaan, altijd!

Hoe kun je steeds focussen op I’m okay, you’re okay? Ik kan me zelfs bij zo’n getraind iemand als jij voorstellen dat er iets gebeurt – op straat trapt bijvoorbeeld iemand een ander compleet in elkaar – waardoor je denkt: You are not okay.

Ja, maar dan neem ik daar dus verantwoordelijkheid voor. Als ik niet in elkaar wil worden gemept, moet ik daar niet zijn op dat ogenblik, ik moet daar verantwoordelijkheid voor nemen. Ik weet, het klinkt voor sommigen wat extreem, toch zie ik dat steeds meer zo.

Een andere heel belangrijke tool is dat ik weet dat het leven zich

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 35

07-03-14 14:30

36

is het een tegenslag of juist een kans?

afspeelt in het nu, en dat er verwarring kan ontstaan als ik te veel in het verleden of in de toekomst leef. Dus ik oefen mezelf om echt in het nu te leven. Live in the present is een groot geschenk dat ik mezelf kan geven.

Het gaat, kortom, vooral om de keuze tussen below the line en above the line, om het Reticular Activating System, om I’m okay, you’re okay en om het leven in het nu. Dat zijn waarschijnlijk de vier belangrijkste tools die ik dagelijks gebruik om het best te kunnen omgaan met mezelf en de wereld.

En wat zijn naast die vier tools de drie do’s en drie don’ts die je de lezer wilt meegeven, wat er ook in je leven gebeurt?

Drie do’s: • Je realiseren dat je een onderdeel bent geweest, dat je het mede hebt gecreëerd, dus dat je verantwoordelijkheid moet nemen.

• Je realiseren dat je te allen tijde keuzes hebt, dus dat je het als er iets gebeurt direct een betekenis kunt geven zodat dat mogelijkheden creëert.

• De tijd nemen om stil te staan bij jezelf en hét een plek te geven.

Drie don’ts: • Slachtoffer zijn.

• Uithalen, een ander de schuld geven.

• Denken dat je geen keuzes hebt. martinjimmink@me.com

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 36

07-03-14 14:30

tegenslag of kans

37

Jouw leven is jouw pad – In gesprek met Jan Bommerez In mijn tijd als algemeen directeur van de modeketens Hij en Zij in België (1983–1989), nu we International, gaf Jan Bommerez gewel­dige seminars over time-management, leadership en top performance. Jan is een van de mensen die mij heeft aangezet om in 1991 schrijver, coach en trainer te worden. Jan is een wijze en rijpe bron van kennis, ervaring en inspiratie.

‘Is het een tegenslag of is het een kans?’ Wat maakt die vraag bij jou los?

Als ik terugga in mijn leven, was mijn eerste grote keerpunt het overlijden van mijn beste vriend, in 1976. Toen moest ik vaststellen dat ik eigenlijk helemaal niet wist hoe daarmee om te gaan. Toen is mijn leven ingestort.

Mijn opvoeding bleek me helemaal niet op zo’n groot verlies te hebben voorbereid. Ook mijn hele geloofssysteem stortte in elkaar. Ik had allerlei vragen over het leven. En ik heb een soort implosie meegemaakt. Ik werd moeilijk in relaties, want ik was in feite mijn voeling met het leven kwijt. Dat heeft een aantal jaren geduurd. Ik kwam uit bij de vraag: ‘Wat is de zin van het leven als iemand op zijn 26ste doodgaat en een kind van één jaar heeft? Óf het leven heeft zin en ik weet niet wat die zin is, óf het leven heeft geen zin en wat doen we dan hier?’ Met die vraag startte ik mijn zoektocht, ik was toen 25. Ik ben jarenlang van alles gaan onderzoeken, ik heb heel veel gelezen en heb tal van mensen gesproken.

Uiteindelijk kwam ik in 1995 bij de Course in Miracles terecht. Een van de lessen was: niets heeft zin behalve de zin die jij eraan geeft. En dat was

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 37

07-03-14 14:30

38

is het een tegenslag of juist een kans?

eigenlijk het antwoord op mijn hele zoektocht.

Later ben ik bijzonder ge誰nteresseerd geraakt in emotionele intelligentie en dat je de emotie voelt die overeenkomt met de betekenis die je eraan geeft. Dat betekent dus dat je alles altijd kunt herkaderen! Ik heb geleerd dat emoties nooit komen door de omstandigheden maar door onze interpretaties van die omstandigheden. Het is dus heel belangrijk niet zomaar te accepteren dat iets wat je voelt ook de waarheid is. Dat je bereid bent om daar vragen over te stellen. Dat is wat mij geleid heeft in verschillende richtingen, onder meer naar het werk van Byron Katie (zie ook het interview met Huub van Zwieten, p. 250). En uiteindelijk kwam ik erachter dat het leven is zoals het is en dat ons verzet daartegen eigenlijk is dat de dingen anders zijn dan ze lijken te zijn. Leren loslaten dus!

Een ander thema waar ik veel mee bezig ben, is flow en het onderzoek van psycholoog Mihaly Csikszentmihalyi. Flow komt er eigenlijk op neer dat als de buitenwereld in lijn is met jouw binnenwereld dat je dan in flow bent. Maar zolang je afhankelijk bent van die externe omstandigheden, blijf je heel kwetsbaar. Ik kan bijvoorbeeld een heel grote order krijgen en mij daardoor gelukkig voelen, maar als die klant de order annuleert, ben ik weer ongelukkig want dat is niet in lijn met wat ik wil. Het komt erop neer dat je kijkt hoe je ervoor kunt zorgen dat je innerlijk gelukkig kunt blijven ook als de buitenwereld verandert. Dat is de vraag van het boeddhisme en ik denk eigenlijk van alle spiritualiteit. Hoe je die innerlijke zijn-staat als de eerste prioriteit kunt zien, en hoe je die kunt stabiliseren onafhankelijk van wat er allemaal in de buitenwereld gebeurt. Je kunt je dan afvragen of je daardoor gevoelloos wordt. Het antwoord is nee: je voelt nog wel van alles, maar je gaat niet meer zo vastzitten in die gevoelens. Het is heel menselijk je verdrietig te voelen na een verlies, maar de vraag is of dat jaren zo moet blijven.

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 38

07-03-14 14:30

tegenslag of kans

39

Als je zegt: ‘Niets heeft een betekenis behalve de betekenis die je eraan geeft’, ga je ervan uit dat je gezond van lijf en leden bent en daardoor in staat bent om er die betekenis ook daadwerkelijk aan te geven. Er zijn ook veel mensen bij wie dat niet het geval is. Hoe moet het dan?

Ik kan me natuurlijk niet helemaal inleven in wat dat betekent. Laatst hoorde ik een interview met ouders van een kind met het syndroom van Down. Die zouden dat kind niet meer willen missen, want het zijn zulke liefdevolle kinderen juist omdat ze dit soort vragen niet stellen.

Ooit hoorde ik iemand zeggen dat downsyndroomkinderen een soort engelen zijn die alleen maar liefdevol aanwezig zijn. Zij hebben geen egovragen. Het is dus heel moeilijk in te schatten wat dat betekenis geven voor anderen inhoudt.

Er is een Indiaanse spreuk die luidt: ‘Oordeel over niemand tot je een mijl in zijn schoenen gelopen hebt’. Dat lijkt me heel relevant. Als iemand in een depressie raakt die drie jaar duurt, wie zijn wij dan om te zeggen: ‘Je moet niet in die depressie zitten.’ Misschien heeft die depressie een heel diepe functie en snappen wij dat niet. Ik heb zelf een depressie meegemaakt en ik zou voor mezelf willen zeggen dat het een soort transformatieproces is geweest. Een depressie laat je naar binnengaan. Je sluit je even af van de buitenwereld, je zit echt met jezelf alleen in een depressie en je komt je schaduw tegen. En dat zou wel eens de functie van een depressie kunnen zijn: in botsing komen met je binnenwereld. Dus ik ben af van de gedachte dat de dingen anders zouden moeten zijn dan ze zijn.

Het leven doet wat het doet en het is nooit voorspelbaar. En het is voor ons een van de grootste opdrachten, vind ik, om mensen te leren omgaan met die onvoorspelbaarheid en onzekerheid. En dat wordt steeds erger, we moeten steeds meer de zekerheid in onszelf vinden. Je kan steeds minder laten afhangen van externe bronnen en dat is waarschijnlijk de evolutie waarmee we bezig zijn.

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 39

07-03-14 14:30

40

is het een tegenslag of juist een kans?

Hoe leer je beter met onvoorspelbaarheid en onzekerheid om te gaan?

Het leven zelf kan met een heel grote complexiteit omgaan, maar ons ego kan maximaal zeven dingen combineren. Die zeven is een geaccepteerd getal. Maar het leven is één brok complexiteit. Als je alleen al ziet dat elke cel meer dan 100.000 functies heeft en dat wij miljarden cellen hebben die allemaal met elkaar coördineren, dan kun je wel aanvoelen dat hier een veel grotere intelligentie aan het werk is dan ons intellect. En dat is waar dat hele loslaten naartoe gaat. Volgens bijvoorbeeld releasetechnique. com is de kern dat je de blokkades weghaalt zodat de intelligentie van het leven zelf in het moment kan antwoorden als ‘intuïtie’.

Wat is de kern van releasetechniek?

De absolute essentie is dat wanneer energie vrij stroomt je in een flow bent. En wanneer je in een flow bent, ben je gelukkig. Zodra de energie niet meer vrij stroomt, verschijnen er allerlei uitingen van ongelukkig zijn.

Dus het woord ‘ongelukkig zijn’ is eigenlijk een containerbegrip voor alle onprettige emoties, zoals boos zijn, verdrietig zijn, schuldgevoelens, schaamte, rancune. Het is het ervaren van iets anders dan de flow, je zit in verzet tegen hoe het is. Dus de kern is dat je de stroom van het leven niet onder controle kunt krijgen. Ik gebruik dan het beeld: je kunt niet de rivier onder controle krijgen, maar je kunt wel leren je boot te sturen.

Je boot sturen is je innerlijke reactie op het leven en die kunnen wij wel onder controle krijgen. Maar hoe meer emotionele bagage je hebt, hoe moeilijker dat wordt. Dus hoe meer je loslaat, hoe meer je het vermogen hebt om in het moment je antwoord te kiezen in plaats van je reactie door patronen te laten bepalen. De hele releasetechniek gaat over het reduceren van innerlijke blokkades. Zodanig dat de levensstroom vrij door je heen kan stromen en je meer je originele staat van geluk kan voelen want die zit impliciet in de levensenergie. Dat zie je bij kleine kinderen.

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 40

07-03-14 14:30

tegenslag of kans

41

De levensenergie is gelukkig, kleine kinderen zijn gelukkig tenzij ze ziek zijn of moe. Dus de hele vraag is: kan ik mijn triggers weghalen zodanig dat ik minder snel uit die flow val? Het kantelpunt zit ’m in de vraag: Ben ik in staat om te accepteren dat ik niet alles onder controle kan krijgen, dat mijn controle hoofdzakelijk mijn binnenwereld betreft, mijn reactie op dingen? Een van mijn voornaamste leraren was Barry Long. Over de arme kinderen in Afrika zei hij: ‘Als het jouw levensroeping is, moet je naar Afrika gaan en iets voor die kinderen doen. Als je er niets wenst voor te doen moet je er ook niet over zeuren’. Je wordt er niet beter van door er constant over te praten en te denken en jezelf ongelukkig te maken. Het probleem is dus niet dat je gedachten hebt, het probleem is dat je ze gelooft. We leven nu in het tijdperk van transformatie. We moeten leren onze energie te transformeren in plaats van discussies te houden over allerlei stellingen van ego’s tegenover ego’s waar niemand beter van wordt. Voor mij is dat het innerlijke werk: je leert je energie transformeren zodanig dat je stabiel op een hoger frequentiepunt leeft en niet meer heen en weer geslingerd wordt door de buitenwereld.

Napoleon Hill, schrijver van Think and Grow Rich (1937), wekt ook de indruk dat je wel degelijk een groot gebied hebt waarin je zelf je gedachten kunt bepalen en dat de wereld vanuit een bepaalde willpower toch voor een behoorlijk stuk maakbaar is. Wat is voor jou de essentie van Napoleon Hill?

De kern van Napoleon Hill is dat je door het leven wordt gedragen als je in alignment bent met de universele principes. Dat is ook zoals Stephen Covey het ziet: er zijn universele principes, de wijsheid van het leven en je moet niet proberen slimmer te zijn dan het leven. Die principes zorgen ervoor dat je leven niet meer vastloopt en/of juist weer in beweging komt. Dat is dus analoog aan wat ik eerder zei: probeer niet de stroom te managen, bestuur jouw boot zo, dat de stroom in je voordeel werkt.

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 41

07-03-14 14:30

42

is het een tegenslag of juist een kans?

En het kernwoord is dus in lijn komen met de universele intelligentie. De mentor van Napoleon Hill zei hem van alle religieuze termen af te blijven en daarom kwam Napoleon Hill met de term ‘universele intelligentie’. Je moet bereid zijn een stuk van je eigen geloofsysteem los te laten en te zien wat de wetten van het leven zijn die niemand kan overtreden. Ook spirituele visies gaan hierover. Aan het bekende ‘wat je zaait, zul je oogsten’ kun je dus niet ontsnappen. En als je dat inziet, kun je dus wel beslissen om andere dingen te zaaien, dan ga je dan ook andere dingen oogsten.

Als je in je reactieve patronen zit, kun je geen keuzes maken. Dan worden je keuzes bepaald door conditionering. Het is dus zo dat je een wilskracht dient te ontwikkelen die sterker is dan die patronen. Napoleon Hill noemt dat karakter. De hoeksteen van succes is voor hem karakter.

Stephen Covey zegt ook: er is een groot verschil tussen persoonlijkheid en karakter. Persoonlijkheid is wat je geërfd hebt, hoe je geworden bent door omstandigheden, inclusief je ouders, de cultuur waarin je geboren bent, de opleiding die je gehad hebt en jouw genetische aanleg. Karakter is wie je kiest te zijn. Stephen Covey noemt dat ook pro-activiteit, dus dat je niet meer reactief bent, bepaald door je conditioneringen en patronen, de individuele, de collectieve en de familiepatronen enzovoort. Proactiviteit begint met observeren. Wat is daar, en wat kan ik daarmee, wat zijn mijn opties? Op het moment dat ik zie dat ik opties heb en dat ik kan kiezen, heb ik een stuk vrije wil. Want hoe dieper iemand zit bij de zware energie van apathie hoe meer mensen logisch zeggen: ‘Ik heb geen keus’, ‘Ik kan niet anders’, ‘Het leven is zo’. Dat is echt waar ongelukkig zijn over gaat. Wij zijn altijd ongelukkig als we denken dat we geen opties meer hebben. Zodra je ziet dat er een andere optie is, ervaar je vrijheid en kom je weer bij je natuurlijke zelf. Het gaat om het energetische niveau van moed: ben je bereid, heb je de moed om te zien wat er is, heb je de moed om verandering aan te gaan, heb je de moed om uit je comfortzone te

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 42

07-03-14 14:30

tegenslag of kans

43

komen. Dat vergt altijd overgave, overgave aan een hogere intelligentie.

En dat kun je je hele leven weigeren. Die keuze heb je.

Dus bij moed ligt het kantelpunt?

Moed is de eerste energievorm die van het hart is, alles daaronder is mind.

Moed is in het Engels courage en de eerste vier letters vormen cour, in het Latijn cor, het hart. Moed is een hartkwaliteit. Naarmate je meer door het hart geleefd wordt, word je meer geleefd door de hogere intelligentie van het leven, naarmate je meer in de mind zit, word je meer door het ego geleid en het ego heeft geen vrije wil. Onze vrijheid zit in ons hart, niet in ons hoofd. En door emotionele intelligentie te bestuderen, heb ik geleerd dat het onze buik is die ons hart dichthoudt. Als we met angsten zitten in onze lagere energiecentra, kan het hart niet open blijven. Je moet zowel het hoofd bevrijden, het denken, als de buik, de contracties. Het denken vijf minuten stilzetten lukt bijna niemand, maar door bijvoorbeeld rustig in je buik te ademen kun je meer ontspannen en tot rust komen.

Ik krijg een beeld van een soort trap. Je begint heel laag en gaat langzaam de treden van de trap op totdat je bij moed komt. Wat zit er dan onder die moed op die ladder?

Onder de moed zitten al die emoties die we onprettig vinden, zoals boosheid, rancune, angst, hoogmoed, apathie, verdriet enzovoort. Boven moed zit­ten de zaken zoals de dingen zien zoals ze zijn, neutraliteit, acceptatie, vertrouwen, liefde, geloof, gemoedsrust en ten slotte onver­ stoorbare vrede. En dan steeds de bereidheid om te zien dat er iets anders is dan dat je denkt dat er is. Je hart weet dat er iets niet klopt en dan gaat je denken het tegenspreken, en tóch heb je het gevoeld. Iedereen verlangt naar vrede en échte vrijheid. Van strijd word je alleen maar moe.

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 43

07-03-14 14:30

44

is het een tegenslag of juist een kans?

Moet je harde klappen en tegenslagen ervaren om wakker te worden?

Boeddha zei ergens dat het beste wat je soms kan overkomen, is niet krijgen wat je wil. Dat is het eigenlijk: die levensintelligentie wil ons helpen om te ontwaken tot wie wij zijn. En daar heb je soms een tegenslag voor nodig. Het kan ook zijn dat je ontwaakt omdat je iemand ontmoet die heel liefdevol is en dat die bij jou wakker maakt wie je eigenlijk bent. Je kan dus niet ontsnappen aan de universele wetten. Als je het een beetje door hebt, kun je beter samenwerken met universele wetten. Concreet: houd op slimmer te zijn dan de stroom van het leven. En als je denkt dat je iemand anders kunt belazeren zonder jezelf pijn te doen, dan kom je er wel achter dat het zo niet werkt. Uiteindelijk moet je het allemaal zelf uitvinden.

Waarom doen velen dat niet?

Door de verdedigingsmechanismen van het ego: ontkenning, rechtvaar­ diging, beschuldiging. Dat zijn allemaal mechanismen om niet naar jezelf te kijken.

Is dat zelfs een neergaande spiraal of blijf je steken waar je bent?

Het is een negatieve spiraal. Je zit op de plek waar je bent, maar je kunt nog altijd zakken tot de bodem is bereikt. En soms is het zo dat je de bodem moet bereiken voordat je omhooggaat, dat kan de functie van een depressie of burn-out zijn. Dat je tot de bodem gaat en nog maar één richting hebt: je kunt alleen maar omhoog, anders moet je uit het leven stappen. Ik heb veel gepraat met mensen die een burn-out hadden: enkelen waren als herboren omdat ze de bodem gevoeld hebben. Ze konden alleen nog maar omhoog. Dus je kunt echt niet zeggen dat er één pad is. Jouw leven is jouw pad.

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 44

07-03-14 14:30

tegenslag of kans

45

Je bent dus niet verantwoordelijk voor wat er gebeurt in je leven, maar wel voor hoe je ermee om gaat?

Er zijn reacties en proacties. Reactief is dat je toelaat dat een patroon bepaalt wat je gaat doen. Proactief is dat je een keuze mag, kan en misschien moet maken, en die keuze kun je maken op basis van universele principes en dan heb je meer kans. Of je kunt die keuze maken op basis van jouw eigen geloofssystemen en dan heb je heel veel kans dat je weer door de school van de harde klappen gaat. Ik heb ooit de beste samenvatting daarvan gehoord van Eckhart Tolle. Die zegt: je hebt maar drie proactieve keuzes als er iets gebeurt. De eerste is: Kan ik er iets aan doen en zo ja, wil ik er iets aan doen en zo ja doe ik er dan iets aan? De tweede optie is: Als ik er niks aan kan doen, kan ik het accepteren, en als ik het kan accepteren, kan ik er ook vrede mee hebben ondanks wat er gebeurt?

Tolle zegt: Als je er niks aan kunt doen en je het ook niet kunt accepteren, heb je maar één keuze over die proactief is, namelijk de derde optie: afstand nemen van wat er is. Die keuze kan zijn dat je uit de relatie stapt, dat je een werkomgeving verlaat, dat je naar een ander land verhuist. Ik ga weg, kan ook een gedeeltelijke beslissing zijn. Je kunt bijvoorbeeld in een relatie zeggen dat je over een bepaald onderwerp niet meer wenst te praten. Of denk aan: ‘Ik wil graag met je samenwerken maar over dat onderwerp gaan we niet meer praten, dat is verboden terrein.’ Dat zijn dus de drie proactieve opties, voor de rest zit je vast in reactieve patronen en in lijden. Dit is een behulpzaam inzicht, wat echter niet wil zeggen dat het in de praktijk altijd gemakkelijk is om proactief te zijn. janbommerez@msn.com

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 45

07-03-14 14:30

46

is het een tegenslag of juist een kans?

Peter Faber echt respectvol introduceren is zoiets als oprecht trachten de zin van het leven in één zin op te schrijven. Gaat niet lukken. Heel kort toch: Peter Faber is een veelzijdig artiest, begenadigd acteur, geweldige levenskunstenaar en grote wel­ doener.

Fotografie: Brendan de Clercq

Ik misluk nooit ... – In gesprek met Peter Faber

Peter, wat is jouw eerste reactie als ik het woord ‘tegenslag’ noem?

Ik zal eerst eens over mijn geboorte vertellen! Een tweejarig Fries jongetje werd als nakomertje weggegeven, van een ziekelijke moeder aan een boerengezin. Dat boerengezin vertrok uit Friesland naar Duitsland, waar dat jongetje opgroeide, al zaaiend, maaiend, melkend en hooiend.

Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak, woonde die jongen zo lang in Duitsland dat iedereen dacht hij een Duitser was. In Hamburg dronk hij koffie in een slagerij, waar een meisje werkte. Dat achttienjarige meisje was ondergedoken bij die slager, ondergedoken in haar eigen stad, in Hamburg, want ze was weggevlucht uit een streng nazi-gezin waar ze bij het ontbijt de Hitlergroet moesten brengen. En daar kwam dus die Nederlander, koffie drinken, liedjes zingen. Ze vonden elkaar leuk en zij dacht met hem naar Nederland te kunnen gaan, daar vrij te zijn, weg van die enge nazi-ouders. Er was geen communicatie-apparatuur, dus die mensen dachten oprecht dat in Nederland alles veilig was, maar daar waren natuurlijk evengoed Duitsers. Trouwen mochten ze niet en Hamburg werd dag en nacht gebombardeerd door de geallieerden. Zo kon het gebeuren dat zij elkaar vonden in een schuilkelder en intiem werden met elkaar. Na een paar maanden kreeg ze een dikke buik. Ze vluchtten

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 46

07-03-14 14:30

tegenslag of kans

47

naar Zuid-Duitsland en daar werd op een dag in het bevolkingsregister geschreven, in die gotische letters: Heute geboren ein Knabe, zoon van Inge Alwina Augustin en Luwe Faber: Peter. En dat was ik. Heel Europa stortte in elkaar, alles ontplofte en ging kapot, maar het leven kwam toch weer tevoorschijn.

Wat ik hiermee wil zeggen? Je bent slachtoffer van een tegenslag óf je wordt winnaar en je pakt die tegenslag. Ik misluk niet, de relatie mislukt.

Ik misluk niet, de bal viel. Ik misluk niet, het project mislukte. Ik ben niet ziek, ik heb een ziekte. Ik ben geen probleem, ik heb een probleem.

Een tegenslag kan lastig, verdrietig en vervelend zijn, maar je moet altijd kijken wat de oorzaak is. En als de tegenslag hard genoeg is, heb je kans dat je helemaal wakker wordt. Als mensen iets ergs meemaken − ze krijgen een verkeersongeluk of ze horen dat ze ongeneeslijk ziek zijn − worden ze vaak klaarwakker en realiseren zich wat het leven de moeite waard maakt.

Wat mensen vaak vergeten, is dat alles begint en eindigt met het lichaam.

Van je eerste kreet tot je laatste zucht. Het lichaam is zo’n vanzelfsprekend iets, maar tegelijkertijd is het een ‘topbedrijf’, dag en nacht. Alle afdelingen werken met elkaar samen, coördineren, hebben een dubbele functie, als het ene ding uitvalt gaat het andere dat compenseren. Je hart pompt dag en nacht. Je hart zegt nooit: ‘Ik stop even’. De enige solidaire partner die je hebt, is je lijf. Zelfs als je het slecht gebruikt, slecht onderhoudt en foute gewoontes hebt, gaat het gewoon door. Vaak saboteert een mens de genialiteit die hij bij de geboorte heeft meegekregen. En voor die intelligentie die het lijf bestuurt, hoef je niet naar school, hoef je geen diploma te hebben, hoef je geen goeroe te zoeken. Jouw weg wordt gewoon bepaald door het voertuig, je body, het is jouw Ferrari, en jij bent de bestuurder, jij moet er in thuis zijn, anders kun je nooit schakelen tussen harder of zachter of doorsmeren of rust nemen.

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 47

07-03-14 14:30

48

is het een tegenslag of juist een kans?

Tegenslag kan tot woede leiden. Woede is gewoon een gezonde energie, omdat het kan doorbreken, maar het kan ook een vijand zijn die jou wil vernielen. Maar woede op zich is de weerstand die jou ervan weerhoudt om dat te doen wat op jou ligt te wachten.

Liefde is een werkwoord, liefde is ook steeds weer in actie komen om dat wat je de moeite waard vindt en waarbij je betrokken bent in actie om te zetten. Dan doe je met twaps: • Tijd nemen voor jezelf, de tijd voor je kind, de tijd voor je relatie, de tijd voor je collega.

• Waardering voor je kind, voor jezelf, voor je relatie, voor je collega.

• Appreciatie van het leven, van alles wat is, wat het ook is.

• Presentje, niet alleen op een verjaardag of op hoogtijdagen, maar opeens zomaar iets persoonlijks geven aan je kind, aan je vrouw, aan je relatie, aan je collega.

• Service, oprecht een dienst verlenen; dit heet gewoon the language of love. twaps is in feite een methode die je helpt bij het omgaan met je werk, met je kinderen, met je vrouw, met je collega. Als je dit niet doet, val je in slaap.

Even terug Peter, een tegenslag is dus eigenlijk altijd voor jou een kans?

Tegenslag is een uitvinding van het leven. Als jij op de verkeerde weg zit, komt er ineens een blinde muur waar je tegenaan loopt. Die muur is er niet om jou te pesten, nee, die tegenslag is jouw ingebouwde veiligheidsklep in het leven om je wakker te maken en te vertellen dat je op de foute weg zit. Dat kun je dan wel proberen te verdringen, door bijvoorbeeld nog meer geld uit te geven of nog meer te drinken of nog

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 48

07-03-14 14:30

tegenslag of kans

49

meer drugs te gebruiken, of nog meer seks te hebben. Dat zijn allemaal ‘troostprijzen’. Die tegenslag vertelt je juist dat je even helemaal niks moet doen. Mediteren en yoga kunnen je ook bij die stilstand brengen, maar als je dat niet doet, zorgt het leven zelf ervoor. Het leven zelf dwingt je om stil te staan bij een situatie, wakker te worden. Wat wil mijn lijf vertellen als ik er last van heb? Wat wil dat mislukte project mij vertellen?

Wat heb ik overgeslagen, wat heb ik verkeerd gedaan? Om die vragen te beantwoorden, moet je wakker zijn, kijken, luisteren, aanwezig zijn. Dat is voor mij het abc: • Aandacht. Een jager in het bos luistert naar het gras, houdt alles in de gaten, is paraat.

• Betrokkenheid. Niet primair bij politieke overtuigingen, ideologieën, bij je opvoeding, bij al je diploma’s. Nee, betrokken bij jouw wens, jouw verlangen. Wat heb jij aan eigenheid te geven in jouw leven? Ik zeg ook vaak: Try to be an orange, onderscheid je van de appels en de peren. En dan hoef je geen ingewikkelde dingen te gaan doen, maar je moet in jezelf je eigen talent zoeken. Daar wacht de wereld op.

• Creativiteit. Je hoeft niet fantastisch te kunnen tapdansen, zingen of viool spelen. Creativiteit is niets anders dan jouw mogelijkheden in actie te laten komen. Gewoon uit je nest komen, al weet je niet wat de dag zal brengen en heb je spinnen in je hoofd. Gewoon opstaan. En de mooiste dag van je leven is vandaag, altijd. Zin of geen zin, in actie komen en je lijf zal je altijd supporten. Je hart geeft het voorbeeld, in voor- of tegenspoed van je eerste kreet tot je laatste zucht. abc, aandacht, betrokkenheid en creativiteit, kun je in elk beroep toepassen. Of je nu koekenbakker bent, of advocaat, of therapeut, of schoonmaker, of chirurg: elke keer opnieuw moet je in actie komen.

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 49

07-03-14 14:30

50

is het een tegenslag of juist een kans?

Geluk bestaat niet, geluk ontstaat door betrokken te zijn bij wat je doet.

Als je niet betrokken bent, word je al moe van een postzegel plakken.

En zin of geen zin is geen optie, ik heb nooit zin om uit de kleedkamer te komen. Gewoon doen. Wakker worden. Aanwezig zijn. Met volle energie. Luisteren. Weet je wat John Cleese elke week doet? Anderhalf uur stilzitten. Ook als hij geen idee heeft waarom. Eenmaal per week anderhalf uur stil zitten en gewoon maar luisteren naar ideeën en gedachtenspinsels. Je brein levert een heleboel. Het is net of trekvogels eitjes leggen in je hersenpan die nog niet worden uitgebroed.

Op een gegeven moment zei je: ‘Wat er ook gebeurt je lichaam zal je altijd supporten.’

Maar een heleboel mensen hebben een lichaam dat hen helaas niet support.

Ook als je een ziek lichaam hebt, is het jouw lichaam. Dat kan je actieradius beperken of veranderen, maar binnen die beperkingen kun je toch met dat lichaam in actie blijven. En het rare is: als je juist niet thuis blijft, vergroot je je vermogens ook nog. Je genezingskracht wordt vergroot. Als ik vroeger ziek werd en buiten ging spelen, werd ik beter.

Passief en onbeweeglijk blijven, helpt niet. Ik train tegenwoordig elke dag. Een belangrijk onderdeel voor het lichaam is ook een kwartier lang stilzitten, met volle aandacht, wakker, roerloos zijn. Dat betekent niet dat je versteent maar dat je luistert naar je lichaam. Contact met je lijf. Het brengt je bij een andere power die in je lijf zit, een andere power die mij wil supporten. Zelfs als ik spierpijn heb, zelfs als ik maagzuur heb, zelfs als ik onaffe dingen heb. En nu kan het ook zijn dat je opeens te horen krijgt dat je slokdarmkanker, leverkanker of leukemie hebt. Maar ook dan blijft je lichaam je supporten. Misschien duurt je leven wel korter, maar dat wil niet zeggen dat je leven minder waardevol is. www.peterfaber.nl

Benninga_Isheteentegenslag_bw.indd 50

07-03-14 14:30

ISBN 978-902155372-6

Omslag is het een tegenslag.indd 1

06-03-2014 15:21:26