reportage
Jini mirënjohës “
Nëse bleta do të zhdukej nga sipërfaqja e tokës, njeriut do t’i mbeteshin vetëm katër vite jetë
Maurice Maeterlinck, Jeta e Bletës
B
letët janë shumë të rëndësishme për njerëzit: ato janë zemra e mbijetesës sonë si specie. Bletët gjenden kudo, përveç Antarktidës. Ka rreth 20,000 specie të dallueshme bletësh në botë, dhe më shumë se 2,000 vetëm në Evropë. Ne shpesh i shohim këto insekte si një kërcënim, por bletët janë përgjegjëse për një sasi të habitshme të ushqimit që ne konsumojmë. Bletët ndahen në dy lloje bazuar në sjelljen e tyre në fole: bletët e vetmuara dhe bletët shoqërore. Siç sugjeron emri i tyre, bletët shoqërore jetojnë së bashku në koloni brenda një zgjoi, duke ndjekur një strukturë hierarkale të përbërë nga një mbretëreshë, punëtorë dhe drone (bletë meshkuj). Ata dihet se bejnë mjaltë dhe dyll. Bletët më të zakonshme shoqërore janë bletët e mjaltit dhe bletët grerëz. Bletët sociale përbëjnë rreth 10 përqind të të gjithë popullatës së bletëve. Shumica e bletëve, afërsisht 90 përqind, janë të vetmuara dhe jetojnë në fole të tuneluara në tokë. Meqenëse ato nuk i përkasin një kolonie dhe nuk kanë një mbretëreshë ose një zgjua për të mbrojtur, bletët e vetmuara nuk janë agresive. Pavarësisht nëse bletët janë të egra ose të zbutura, të gjitha janë polenizues të rëndësishme. Arsyet për rëndësinë e bletëve janë të shumta. Bletët kryesisht njihen për talentet e tyre në prodhimin e mjaltit. Mjalti është produkti më i përhapur i bletës në të gjithë botën. Në vitin 2016, kishte rreth 90.5 milion koshere bletësh në botë, secila
16 - VOICES
koshere prodhonte afërsisht 20 kilogramë mjaltë në vit. Prodhimi i një kilogram mjaltë kërkon një milion lule dhe 50,000 fluturime bletësh. Një bletë mjalti mund të vizitojë midis 50 dhe 1000 lule në një udhëtim. Nëse bëjmë llogaritjet, një koloni e bletëve të mjaltit që përfshin 25,000 bletë foragjere, secila që bën 10 udhëtime në ditë, mund të polenizojë deri në 250 milion lule në ditë. Kjo është një sasi marramendëse lulesh! Krahas mjaltit, këto insekte të vogla me shirita të zezë dhe të verdhë gjithashtu prodhojnë polen, propolis, dyll blete dhe helm bletësh. Këto produkte janë përdorur për qëllime terapeutike që nga kohërat antike në vende të ndryshme, si Egjipti dhe Greqia. Për shembull, propolis, i njohur gjithashtu si “zamkë bletësh”, është një substancë e ngjashme me rrëshirën e prodhuar nga bletët e mbledhur nga bimët, që përdoret për të mbrojtur dhe ruajtur integritetin strukturor të zgjoit. Është një antibiotik i fuqishëm natyror që përdoret për të trajtuar një larmi të gjerë sëmundjesh dhe gjendjesh, përfshirë laringitin dhe psoriazën. Nënprodukte të tjera që ne përdorim rregullisht, të tilla si produkte të kujdesit shëndetësor, qirinj dhe barna, gjithashtu përmbajnë produkte bletësh. Bletët kontribuojnë në një të tretën e ushqimit që hamë. Si polenizues, këto insekte të vogla fluturuese luajnë një rol të rëndësishëm në çdo aspekt
