Landbouw en Water Agrarische nieuwsbrief 2021, nummer 1
Over de droogte: Luctor et Emergo in Oost-Nederland Na drie droge zomers zijn er geen ‘droogteontkenners’ meer. Landbouw en natuur hebben te maken met behoorlijke schade. Het waterschap staat voor de uitdaging om een klimaatbestendig koers te houden binnen een dynamische balans tussen droog en nat. Dat kan alleen samen met onze partners. Droge slootjes De Zeeuwse wapenspreuk “Luctor et Emergo” (Ik worstel en kom boven.) is ook van toepassing voor OostNederland, maar dan in omgekeerde zin. De Zeeuwse strijd tegen het water is onze strijd om het water. “Droogteproblemen zijn niet nieuw”, aldus strategisch adviseur van Vechtstromen Leo Heitbrink. “Maar ze zijn de laatste jaren heftiger en duren langer. We hebben lange droge perioden en grote hoeveelheden neerslag in korte tijd. En dat niet incidenteel, maar structureel.” Heitbrinks collega, beleidsadviseur Bas Worm, beaamt dit. “Op onze hoge zandgronden hebben landbouw en natuur steeds meer te lijden onder de droogte. Vooral 2018 was uitzonderlijk droog. De grondwaterstand herstelde
zich niet en in 2019 en 2020 begonnen we met een achterstand. Nog steeds zie je droge slootjes.” De schade in de landbouw in de vorm van minder opbrengsten is kwantificeerbaar en dus te compenseren. Maar in de natuur is de voortplanting van plant- en diersoorten in het geding en die schade is vaak onherstelbaar.
Structureel probleem Er zijn bijna geen ‘droogteontkenners’ meer, maar Heitbrink waarschuwt voor de reflex die kan komen na een natte periode. “Op dit moment zijn we blij met neerslag, maar wat nou als het een heel nat voorjaar wordt? Als de boeren hun land niet op kunnen en de aardappels weg rotten? Ik hoop dat we de afgelopen droogtes dan niet alsnog gaan afdoen als een toevallige hype.
We moeten echt naar de lange termijn kijken en inspelen op de trend die de klimaatverandering ons oplegt. Dat betekent dat we structureel last zullen hebben van droogte en incidenteel van wateroverlast. Het is dus nodig dat we een nieuwe balans zoeken en snel en flexibel kunnen gaan handelen in ons gevecht tegen de droogte.” >> vervolg op pagina 2
>> vervolg van pagina 1
Kurkdroge zandgrond Dit gevecht wordt op verschillende fronten gevoerd. Gerard Pegge van melkveehouderij De Zuid in Reutum telt er vijf op zijn bedrijf. “De Zuid omvat 95 ha gras- en maisland. We hebben 180 stuks melkvee en 70 jongvee. Het is hier de laatste jaren kurkdroog op onze zandgronden. En de hoogteverschillen zorgen ervoor dat het water er hier af giet. Onze uitdaging is dan ook: water vasthouden, want met beregenen redden we het niet.” Naast beregenen zet Pegge daarom stuwen, peilgestuurde drainage,
kruidenrijk grasland en minimaal ploegen in bij zijn strijd tegen de droogte. “We hebben op ons land acht stuwen gezet en vier peilgestuurde drainageputten. Zo houden we ons water zo lang mogelijk vast. Daarnaast beginnen we met inzaaien van kruiden op ons grasland. De teelaarde wordt zo losser en het gras is, door diepere beworteling, beter tegen de droogte bestand. Ten slotte ploegen we zo weinig mogelijk. Zo bevorderen we de sponswerking van de grond en dragen we bovendien bij aan minder CO2 uitstoot doordat we meer organische stoffen vasthouden.”
stuw bij melkveehouderij Pegge
In gesprek over normering Regionale Wateroverlast Door veranderingen in het klimaat hebben we, zoals hierboven al aangegeven, te maken met lange periodes van hitte, neerslagtekort en droogte. Maar we hebben ook te maken met hoosbuien en wateroverlast door langdurige regen. Tijdens langdurig natte perioden kan het watersysteem het overtollig water niet altijd verwerken. Dit kan overlast tot gevolg hebben, ook voor de landbouw. Er zijn grenzen aan de bescherming van wateroverlast die we als waterschap kunnen bieden. Wateroverlast is nu
eenmaal nooit volledig uit te sluiten. Daarom zijn ruim 10 jaar geleden normen vastgesteld waaraan ons watersysteem moet voldoen. In 2021 worden deze normen geactualiseerd en opnieuw vastgesteld. Dit kan gevolgen hebben voor (de percelen van) inwoners
ons het gebied. Daarom zijn we eind 2020 hierover met hen (digitaal) in gesprek gegaan. Op onze website vindt u meer informatie over de normen en de bijbehorende kaarten: www.vechtstromen.nl/klimaat.
Kennisbijeenkomst Weer en Gewasbescherming
rsteune
• R elatie emissie werkzame stoffen naar oppervlaktewater; • Het optimale toepassingsmoment van gewasbeschermingsmiddelen; • Inzet van extra hulpmiddelen bij gegeven (weers)omstandigheden zoals het gericht toepassen van hulpstoffen als hechters, (super)uitvloeiers, opname bevorderaars, bevochtigers, bodemhechters etc.; • Hoe onderdelen van beslissingsondersteunende systemen op de smartphone (App’s) een meerwaarde kunnen hebben bij bepaalde meteorologische omstandigheden.
gsonde
Aan bod komt onder andere:
beslissin
Het effect van een bespuiting wordt in hoge mate bepaald door het weer. In de praktijk vinden hierover de nodige discussies plaats en kan dit tot misverstanden leiden. Wie de bijeenkomst ‘Weer en Gewasbescherming’ volgt, weet welke invloed het weer heeft op ziekten, plagen en gewasbescherming. En ook hoe daar sturend mee om kan worden gegaan.
nd syste
em
Verlenging spuitlicentie — onderdeel veiligheid en techniek
Meld u vast aan voor deze bijeenkomst De bijeenkomsten worden, zodra regelgeving omtrent Corona het toe laat, gepland en gegeven in samenwerking met agrometeorologisch specialist Erno Bouma. U kunt zich alvast aanmelden via www.vechtstromen.nl/spuitlicentie. Deelname is niet onbeperkt, dus wees er op tijd bij. Vol=vol.
Het optimale spuitmoment bepalen met beslissingsondersteunende systemen (BOS) Met minder middel hetzelfde resultaat behalen. Dat kan door je gewasbeschermingsmiddel op het meest optimale moment toe te passen. Het weer is een belangrijke factor Door een gewasbeschermingsmiddel op het meest optimale moment toe te passen, is de bespuiting effectiever en kan er bovendien vaak met minder middel hetzelfde resultaat worden behaald. Wanneer een middel het meest effectief werkt, wordt bepaald door o.a. de gewasstand, gewasstadium, plaag- en ziekteontwikkeling en heel belangrijk: het weer. Het weer bepaalt namelijk: • D e werking van het middel Sommige middelen breken af onder invloed van zonlicht, of hebben een hogere gewastemperatuur nodig voor een effectieve werking; • De ziekte- of plaagdruk Temperatuur en vochtigheid zijn van invloed op de ziektedruk, bijvoorbeeld bij schimmels; • Opname door het blad of het insect Bij groeizaam weer worden gewasbeschermingsmiddelen goed opgenomen door het blad, bij schraal weer kan een plant weinig vocht en dus ook middel opnemen; • De effectiviteit Bij harde wind ontstaat spuitnevel. Door een flinke regenbui kan tot dagen na toediening het middel afspoelen. Hierdoor neemt de effectiviteit van het middel af en het risico op emissie toe. Beslissingsondersteunende systemen combineren eigenschappen van gewasbeschermingsmiddelen met weerdata, gewasgroei en gegevens over ziekte- en plaagdruk. Op basis van deze gegevens ontvangt de gebruiker advies over het beste spuitmoment.
Door CLM Onderzoek en Advies zijn de belangrijkste BOS systemen als bijvoorbeeld GEWIS, QMS, ProPhy etc. voor diverse sectoren op een rij gezet op www.toolboxwater.nl/toolbox Kaart 15: ‘het optimale spuitmoment’.
Financiële vergoeding Voor de aanschaf van BOS systemen is financiële vergoeding beschikbaar. Meer informatie hierover kunt u vinden op onze website www.vechtstromen. nl/landbouw onder het kader ‘Mogelijkheden vergoedingen’.
Onlangs is het ‘Uitvoeringsprogramma Toekomstvisie gewasbescherming 2030’ gepubliceerd. Daarin wordt o.a. BOS als een van de technische maatregelen genoemd om de doelen uit de Toekomstvisie te halen. BOS ondersteunt telers in het bundelen en analyseren van samenhangende informatiebronnen met als doel het voorkomen, beheersen en/of bestrijden van ziekten, plagen en onkruiden (locatie, plant en tijd specifiek).
Door regen kan tot dagen na toediening het middel afspoelen. Hierdoor neemt de effectiviteit van het middel af en het risico op emissie naar oppervlaktewater toe. voorbeelden beslissingsondersteunend systeem
Agrarische controles 2020 Meeste agrariërs hebben hun bedrijfsvoering aardig op orde De indruk van onze toezichthouders is dat de meeste agrariërs hun bedrijfsvoering dit jaar, zowel op perceel als op het erf aardig op orde hebben. Een aantal bedrijven was in overtreding in verband met lozing van verontreinigd water vanaf het erf, het niet aanhouden van de spuit- bemestingsvrije zone of vanwege een foutieve bespuiting. Daarnaast heeft een aantal agrariërs een waarschuwing gekregen in verband met de opslag van agrarische bedrijfsstoffen en het niet veegschoon hebben van de erven.
Wasplaatsen Binnen Vechtstromen hebben inmiddels ruim 50 bedrijven geïnvesteerd in een
wasplaats met (biologische) zuivering voor spuitmachines. Verreweg de meeste bedrijven reinigen hun spuitmachines nog op perceel of bodem. Zowel dit jaar als de komende jaren nemen toezichthouders tijdens controles monsters achter de wasplaats of uit aanwezige straatkolken en laten deze analyseren op werkzame stoffen van gewasbeschermingsmiddelen. Onze ervaring is dat er veel werkzame stoffen worden aangetroffen, ook met hoge concentraties. Bij overschrijdingen volgt actie en mogelijk een boete. De sector heeft belang bij middelenbehoud en dus een juist gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.
biologische zuivering Phytobac
Financiële vergoeding Mogelijkheden tot financiële vergoeding voor aanleg van een wasplaats met zuivering vindt u op www.vechtstromen. nl/landbouw onder het kader ‘Mogelijkheden vergoedingen’.
Opslag van tijdelijke vaste mest
Mestops lag: levende bodem en s TIP!
Absorbe rende onderlaag
Om de bodem in goede conditie
Een absorb onderlaag erende van stro of compost heeft zijn nut om nutriënt en in de mesthoop te houden Vooral compos . t heeft een goede vochtabsorbere nde werking. Zorg dat alle mest ervoor absorberendeop de ligt. Voorwa onderlaag arde is dat absorberende de onderla wordt gecomb ag ineerd met het afdekke n van de mesthoop.
te houden/ krijgen, wordt vaak vaste mest toegepast. Om uit-
Hoeveel
Wat valt onder vast adviesbo e mest in om? de
Waar gaa
t u de vas
Voor de opslag van dan voor compost de gelden andere verontreinigd opslag van vaste voorschriften mest. Als is met bodem compost bedreigende de compost niet zonder bodem U moet er beschermende stoffen, mag wel voor voorziening u de afstromend zorgen dat de compo regenwater opslaan. st niet niet visueel verontreinigdverstuift en is.
Afdekken
voorkomen zijn (praktische)
JA
post
maatregelen nodig. , hoogte
U dient de volgende maatregel te treffen:
Informatie
en vlak
opslaan
?
Staat uw gem opslag van eente vaste mest op het landbou wpercee l toe?
Tussen 2 weken en 6 maanden U dient de volgende maatregelen te treffen: Op een onverharde • Leg de ondergrond: vaste insteek van mest op minima al 5 meter het opperv • Leg een afstand vanaf absorberende laktewater. de minimaal onderlaag 15 (stro op. Verwijd cm dik aan en sla de vasteof compost) van er de absorb • Voorko erende onderla mest hierbov m direct en contact met mest af te ag regenwater na de opslag. dekken. door de vaste Op een verharde ondergrond: • Voorko m direct contact mest af te dekken (dit met regenwater dat vrijkom door de heeft de vaste end opgevangen mestvocht en voorkeur) of zorg percolaatwater ervoor kunt u gelijkmin een opslagv atig uitrijden oorziening. Deze worden rekening vloeisto met de uitrijdpe over het land. Houd hierbij ffen rioden van mest.
Maximaal 2 weken
• Leg op een ondergrondonverharde de vaste mest op minima afstand vanaf al 5 meter van het oppervde insteek laktewater.
Situering
NEE
Hoelang gaat u de vaste mes t opslaan ?
met com
Een strorijke of Toptex TIP! mesthoop landbouwkundi afdekken met compos ge meerwa maanden. t heeft een arde bij opslag De compos de voorver langer dan tering van t zorgt voor betere twee biologische stro. Onder omstandighede de compos n voor is, mooier activiteit, waardo or het eindpro t ontstaat meer verspreid benutten. wordt en het gewas duct (mest) stabiele Voor opslag de nutriënt r en beter van vaste afdekken kan mest korter met dan twee op een eenvouToptex effectie maand f. Hiermee en is percolaatwater dige manier uit blijft het regenwater de mestho wordt zo blijven in op. Het veel mogelij de k voorkom ontstaan van Bijkomend mesthoop. en en nutriënt voordeel geen overlas van en t van vliegenbeide afdekmethode n is dat er is. minder of
te mest
Binnen of direc grenzend t aan het erf
Compost
& advies
ater!
opslaan
U moet bij een opslag voor het tussen 3 Activite en 600 m 3 www.aimonlin itenbesluit indiene een n. Dit doet melding e.nl. Deze te doen u digitaal melding voor uw hoeft u slechts via bedrijf. eenmalig De vaste mestopslag van een geurgevoelig moet op voldoen de afstand • Buiten de bebouw object (woning liggen ): • Binnen de de bebouw kom > 50 meter van de kom > 100 meter een woning. van een woning.
est
richting oppervlaktewater te
t gaat u
?
Tussen 3 en 600 3 m
Pluimveem
Bent u pluimve andere voorschehouder (naast akkerb riften voor uw bedrijf. de opslag ouwer), dan gelden Dit van welk staltype is afhankelijk van hoevee pluimveemest u heeft. op l dieren u houdt en Bent u geen dan gelden pluimveehoude r en dezelfde bij vaste voorschriftenontvangt u pluimve mest. U emest, voor kunt nagaan welke maatre dan de adviesb de opslag als oom gel(en) u moet treffen.doorlopen en
nutriënten uit de mestopslag
vaste mes
Minder dan 3 m 3 U hoeft een dan 3 m 3 opslag van minder niet het Activite te melden voor itenbesluit. De voorsch riften uit Activiteitenbes het luit zijn niet van toepas sing.
Alle dierlijke vaste meststo pluimveemest, ffen, inclusie zie kader hieronder. f champost. Voor
en afspoeling van waardevolle
choon w
Meer informa tie over de www.bo opslag van demenw vaste mest aterflev
Meer dan 600 3 m U moet bij een opslag van meer dan Omgevingsver 600 m 3 een gunnin voor het gehele bedrijf g Milieu of aanvrag hebben en bij uw gemeente. In deze vergun ning staan de specifie ke voorsch voor uw vaste mestop riften vermeld. slag Mogelijk heeft u ook een Omgev ingsvergunnin Bouwen g nodig.
Op een landbouwperceel Voor de opslag in de betreffe van vaste mest staan mogelij nde gemeente in de Algeme k voorschriften Verordening ne Plaatselijke het bestem (APV) en/of mingsplan. voorschriften Deze hebben betrekking veelal op en de afmetin de locatie vaste mestop gen van de per gemee slag. Dit kan nte verschi Informeer llen. bij uw gemee naar de voorschriften. nte
Langer dan 6 maanden U dient de volgende maatregelen te treffen: • Sla de vaste op ten minstemest vloeistofkerendeen e verhard op. Deze ing verharding moet aan (vloer) 3 opstaande zijden een • Zorg ervoorrand hebben. mestvocht dat vrijkomend en percola worden opgeva atwater ngen in een opslagv Deze vloeistooorziening. ffen kunt u gelijkm atig uitrijden over het land. hierbij rekenin Houd uitrijdperioden g met de van mest.
Voorkom Bert van legging oland.nl. is te vinden bij den Bosch, Voor een op de website van mes regenwater opslag van vaste adviseurs mest op van Watersc advies of vragen van onder de thoop een verhard kunt u mailen het Actieplan mest bij mesthoop hap Zuiderze Bodem voorkeur e onderg door gaat of bellen eland: op Met een rond dat naar Joannek & Water: lopen. Leg agrohelp compostrandhet hoogste deel desk@z e Spruijt hoog. Dit TIP! van de verhard daarom de uiderzee regenwater of of land.nl veroorzaakt geabsorbeerdgrondwal langs 0320 - 274 mesthoop grotere verschi de mestho ing (situering). of weggel 911 en op wordt llen (denk eid. Maak van belang dit is nadelig voor het aan temper de mestho de mestkw geen kuilen bij het afdekken op niet te aliteit.Vlaklegg atuur) in de van ing is vooral Anders komtin het Toptex komen,de mesthoop met het regenw waarin regenw Toptex. Er mogen ater alsnog in de mesthoater kan achterb lijven. op terecht.
De meest makkelijke maatregel is het afdekken van de vaste mestopslag met landbouwplastic of een onderlaag van stro of compost. Een andere effectieve manier is afdekken met compost bij opslag van langer dan twee maanden. Onder de compost ontstaat meer biologische activiteit, waardoor het eindproduct (mest) stabieler is, mooier verspreid wordt en het gewas de nutriënten beter kan benutten. Voor
opslag van vaste mest korter dan twee maanden, is afdekken met Toptex effectief. Hiermee blijft het regenwater op een eenvoudige manier uit de mesthoop. Het ontstaan van percolaatwater wordt zo zoveel mogelijk voorkomen en nutriënten blijven in de mesthoop. Bijkomend voordeel van beide afdekmethoden is dat er minder of geen overlast van vliegen is.
Dit is een uitgave van waterschap Vechtstromen. Aan-/afmelden voor deze nieuwsbrief of een adreswijziging doorgeven? Dat kan via de website www.vechtstromen.nl/agrarische-nieuwsbrief Telefoon: 088 220 33 33 E-mail: info@vechtstromen.nl Website: www.vechtstromen.nl
Disclaime © januari
r | Aan dit document
2019
kunnen
geen rechten
worden
ontleend.
Voor de officiële
teksten van wet- en regelgevin
g (o.a. Activiteite
nbesluit)
verwijzen
wij u naar de volgende
website:
https://we
tten.overh
eid.nl
Het Actieplan Bodem & Water, een project uit Flevoland heeft de poster ‘Mestopslag: levende bodem en schoon water!’ ontwikkeld. Op deze poster staat praktische en handige informatie. U kunt deze downloaden via www.vechtstromen.nl/landbouw in het kader Erf ‘Informatie opslag vaste mest’.