Inhoudsopgave 1
Je geldzaken na een scheiding
2 2.1 2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.3 2.3.1 2.3.2 2.4
Voor de kinderen zorgen Wonen bij één van de ouders: kinderalimentatie De berekening van de behoefte aan kinderalimentatie De draagkracht voor kinderalimentatie Vergelijking van behoefte en draagkracht Om en om bij één van de ouders: co-ouderschap Verdeling van de kosten Uitgaven voor de kinderen bij co-ouderschap De methode BOL Een keuze maken Alimentatieregeling of co-ouderschap? Co-ouderschap formeel regelen Ouderschapsplan
9 9 9 11 13 17 17 17 23 24 24 24 25
3 3.1 3.2 3.3 3.3.1 3.3.2 3.3.3 3.3.4 3.3.5 3.3.6 3.3.7 3.3.8 3.4 3.4.1 3.4.2 3.4.3 3.4.4 3.4.5 3.4.6
Je inkomen na een scheiding Partneralimentatie Verdelen van de inboedel Veranderingen in je inkomsten door de scheiding Heffingskortingen Algemene Ouderdomswet (AOW Algemene nabestaandenwet (Anw) Een IOAW- of IOAZ-uitkering Een bijstandsuitkering (WWB) tijdens het huwelijk Bijstand na de scheiding Kinderbijslag Jaarlijkse aanpassing alimentatie Mogelijkheden om een terugval in het inkomen op te vangen Zorgtoeslag Huurtoeslag Kindgebonden budget Kinderopvangtoeslag Tegemoetkoming schoolkosten Aftrek levensonderhoud kinderen jonger dan 30 jaar
27 27 28 28 30 32 32 32 33 33 34 34 36 37 37 38 39 40 41
4
7
Geldwijzer
4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5
Langlopende contracten Schadeverzekeringen Levensverzekeringen De hypotheek Leningen en schulden Betaalrekeningen
43 43 44 44 45 45
5 5.1 5.2 5.3
Rondkomen na je scheiding Persoonlijk budgetadvies Maak een bespaarplan Een nieuwe inventaris
47 47 47 48
6 6.1 6.2 6.2.1 6.2.2 6.2.3 6.2.4 6.2.5 6.2.6 6.2.7 6.3
Veranderingen in je situatie Leeftijd kind(eren) Veranderingen in de financiĂŤle situatie De alimentatiebetaler heeft een nieuwe partner De alimentatieontvanger heeft een nieuwe partner De alimentatiebetaler wordt werkloos of gaat achteruit in inkomen De alimentatieontvanger krijgt een hoger inkomen De alimentatiebetaler krijgt een hoger inkomen De alimentatiebetaler gaat met pensioen De alimentatiebetaler overlijdt De alimentatie wordt niet meer betaald
51 51 51 52 52 52 52 53 53 53 54
7 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6
Het inkomen later Aanspraak maken op elkaars pensioen Hoogte van pensioen kan veranderen Bijzonder partnerpensioen Pensioen anders verdelen EĂŠn van de ex-partners overlijdt Gevolgen bij hertrouwen
55 55 56 56 57 58 58
Bijlage 1: Berekening kinderalimentatie Bijlage 2: Draagkracht voor partneralimentatie volgens de Trema-normen Bijlage 3: Rekenschema’s co-ouderschap Meer informatie bij Gebruikte begrippen Ook van het Nibud Alimentatie & Co-ouderschap
59 65 71 75 76 78 5
6
Geldwijzer
1. Je geldzaken na een scheiding Een scheiding is een ingrijpende gebeurtenis. Je hebt niet alleen te maken met de emotionele kant, maar ook met de financiële afwikkeling. Een scheiding heeft immers veel financiële gevolgen, helemaal als je samen kinderen hebt. Welke onderhoudsplicht hebben ex-partners ten opzichte van elkaar en de kinderen? Hoe ga je de zorg voor de kinderen organiseren en wat spreek je af over de kosten? Hoe zit het met alimentatie voor de kinderen? Wat betekent coouderschap eigenlijk precies? En hoeveel heb je straks zelf te besteden?
Dit boekje is onder andere bedoeld voor mensen die een wettelijk erkende relatie verbreken, dus een huwelijk of geregistreerd partnerschap. Waar gesproken wordt over ‘huwelijk’ wordt ook geregistreerd partnerschap bedoeld. Daarnaast kunnen mensen die hebben samengewoond deze informatie hanteren als richtlijn, bijvoorbeeld als het gaat om de verdeling van de zorg voor de kinderen of om veranderingen in het inkomen na de scheiding. Leeswijzer: In hoofdstuk 2 staat de zorg voor de kinderen centraal. Hierin gaat het over de financiële gevolgen van de keuze voor een alimentatieregeling of voor co-ouderschap. Hoofdstuk 3 gaat over je inkomen na de scheiding. Hierin komen onder andere de voorzieningen om een terugval in inkomen op te vangen, aan bod. Hoofdstuk 4 behandelt langlopende contracten, zoals verzekeringen en een hypotheek. Hoofdstuk 5 gaat over het maken van een begroting: hoe houd je zicht op je inkomsten en uitgaven? De twee hoofdstukken daarna gaan meer over de toekomst: welke situaties kunnen aanleiding zijn om de afspraken van het moment van scheiding te herzien en hoe zit het eigenlijk met pensioen? Bijlage 1 bevat uitleg over de berekening van het eigen aandeel in de kosten van kinderen per maand. Bijlage 2 gaat over de draagkrachtberekening volgens de Trema-normen. Op deze normen, die door rechters zijn ontwikkeld, is de berekening van alimentatie gebaseerd. In bijlage 3 vind je rekenschema’s voor de verdeling van kosten bij co-ouderschap. Alimentatie & Co-ouderschap
7
Om het overzicht te bewaren, is de informatie algemeen van aard. Het gaat vooral om de gezinssituatie die het meest voorkomt: een vader en moeder met één of meer kinderen. Dat betekent dat we niet ingaan op uitzonderingen. Gespecialiseerde organisaties kunnen je eventueel adviseren over jouw specifieke situatie.
Samenlevingsvormen Dit boekje is geschreven voor alle ouders die uit elkaar gaan, ongeacht of zij getrouwd waren of samenwoonden. In alle gevallen behouden beide ouders het ouderlijk gezag over de kinderen. Een huwelijk kan alleen ontbonden worden door de rechter. Vaak wordt er een echtscheidingsconvenant opgesteld, waarin onder andere vastligt hoe hoog de alimentatie is. Geregistreerd partnerschap kan op twee manieren beëindigd worden. Als één partner uit elkaar wil, kan hij naar de rechter voor ontbinding van het partnerschap. Net als bij een huwelijk, wordt er dan een convenant opgesteld, met onder andere de hoogte van de alimentatie. Zijn beide partners het erover eens om uit elkaar te gaan, dan kan een advocaat of notaris een convenant opmaken met de gemaakte afspraken. Bij de burgerlijke stand van de gemeente waar het geregistreerd partnerschap is aangegaan, moet een formulier ingeleverd worden voor inschrijving in de registers. Samenwonenden hoeven wettelijk niets te regelen om uit elkaar te gaan. Wel is het aan te raden om afspraken te laten vastleggen bij een notaris. Als de vader het kindheeft erkend, is hij verplicht om alimentatie te betalen. Dit is ook zo wanneer de ouders nooit hebben samengewoond.
8
Geldwijzer
2. Voor de kinderen zorgen Na een scheiding blijven beide ouders wettelijk verplicht om de kosten te betalen van de verzorging en opvoeding van hun kinderen. Daarom moeten ze afspreken hoe ze de zorg voor de kinderen gaan regelen. Er zijn twee mogelijkheden:
1. Alimentatie in combinatie met een bezoekregeling: de kinderen gaan bij één van de ouders wonen. Die ouder ontvangt meestal kinderalimentatie en eventueel partneralimentatie. Voor de andere ouder wordt een omgangsregeling afgesproken. Ouders kunnen zelf afspraken maken over de alimentatie, maar het kan ook via de rechter. 2. Co-ouderschap: hierbij nemen beide ouders een min of meer gelijkwaardig deel van de dagelijkse verzorging van de kinderen op zich, zowel praktisch als financieel. De kinderen verblijven om en om bij de ene en de andere ouder. Bijvoorbeeld de ene week bij de één, de andere week bij de ander. De ouders maken zelf afspraken over alle geldzaken rondom hun kinderen. Daarnaast kan partneralimentatie gewenst zijn als de inkomens van de ouders sterk verschillen. Beide mogelijkheden worden in dit hoofdstuk besproken. Wat de beste keuze is, hangt helemaal af van je persoonlijke situatie. Partneralimentatie wordt besproken in hoofdstuk 3. 2.1 Wonen bij één van de ouders: kinderalimentatie Bij kinderalimentatie is het uitgangspunt dat de kinderen bij één van de ouders wonen. Deze ouder doet de meeste uitgaven voor de kinderen. De andere ouder is verplicht om financieel bij te dragen in de kosten van de kinderen via alimentatie. De alimentatieplicht stopt automatisch op het moment dat een kind 21 jaar wordt. Als een kind al voor die tijd financieel zelfstandig wordt (bijvoorbeeld door een baan of een uitkering) kan de alimentatieplicht eerder stoppen. Vanaf zijn 18de moet het kind daarvoor zelf toestemming geven; in de andere gevallen beoordeelt de rechter of de inkomsten van het kind voldoende zijn. 2.1.1 De behoefte aan kinderalimentatie
Over de hoogte van kinderalimentatie kun je in principe samen afspraken maken. De rechter toetst bij het uitspreken van de scheiding wel of het overeengekomen bedrag niet te laag is ingeschat. Kom je er niet uit met je ex-partner of is praten over alimentatie niet mogelijk, dan kun je de rechter, via een advocaat, verzoeken om de hoogte van de alimentatie vast te stellen. Alimentatie & Co-ouderschap
9
NIBUD
9 789089 040602