Ömür
Halit Asım (1918, Burdur - 1941, İstanbul) Asıl adı Halit Demirsoy’dur. Halit Asım ve Halit Asım Demirsoy isimlerinin yanı sıra Celâl Sumer, Halit Çalköy, Nazmi Sezai, Mehmet Elsazı takma isimleriyle de dergilerde göründü. Babası edebiyat öğretmeni Mustafa Demirsoy’dur. Annesinin adı Zübeyde’dir. İlköğrenimine Burdur’da, Turan İlkmektebi’nde başladı. Üç, dört ve beşinci sınıfları Antalya’da, Bucak İlkokulu’nda okudu. Adana Ortaokulu’na iki yıl devam ettikten sonra Antalya Lisesi orta kısmına geçiş yaptı. Hastalığı nedeniyle Antalya Lisesi’nden ikinci sınıftayken ayrılmak durumunda kaldı. Aort kapakçığı yetmezliği nedeniyle, yirmi üç yaşındayken İstanbul’da öldü, Feriköy Mezarlığı’na gömüldü. Antalya’da arkadaşlarıyla birlikte Çağlayan dergisini çıkardı. Şiirleri Çağlayan, Hamle, Varlık dergilerinde yayımlandı. Tek şiir kitabı Ömür ölümünden bir yıl önce (1940) yayınlanmıştır.
Ve Yayınevi - 012 Şiir - 008
Ömür / Halit Asım Yayına Hazırlayan: Kenan Yücel Dizgi, Baskı Öncesi Hazırlık: Kenan Yücel Kapak Tasarımı: Cansın Bozoğlu Baskı ve Cilt Ertem Basım Yayın Dağıtım San. Tic. Ltd. Şti. Başkent Organize Sanayi Bölgesi 22. Cadde No: 6 Malıköy - Temelli /Ankara Tel: 0 312 640 16 23 Faks: 0 312 640 16 24 www.ertem.com.tr Sertifika No: 26886 1. Basım: 1940, Yılmaz Basımevi, İstanbul 2. Basım: Ekim 1992, Korsan Yayıncılık Ve Yayınevi’nde 1. Basım: Şubat 2015 ISBN: 978-605-84579-2-8
© Ve Yayınevi, 2015 Sertifika No: 30122 Ve Yayınevi Caferağa Mah. Sarraf Ali Sk. No: 25/10 Kadıköy - İstanbul www.veyayinevi.com e-posta: info@veyayinevi.com facebook.com/VeYayinevi twitter.com/VeYayinevi
ÖMÜR Halit Asım
Yayına Hazırlayan Kenan Yücel
İçindekiler Ömür
Ömür Ömür • 13 Mavi • 14 Tasam • 15 Resimlerdeki Bahar • 16 Bir Ses • 17 Yağmur • 18 Son • 19 Bir Masal • 20 Sabır • 21 Siyah Kuşlar • 22 Hayâl Şehir Hayâl Şehir • 25 İntihar • 26 Davet • 27 Fani • 28 Yolculuk • 29 İstemem • 30 Göç • 31 Son Cezir • 32 Uykusuzluk • 33 Gecelerin Gelmiyen Baharı • 34 Nasip • 35 Pusu Pusu • 39 İlk Sabah • 40 Ocak Alevinde • 41 Kader • 42 Ölesiye • 43 Orman • 44
Gece Şarkısı • 45 Fal • 46 Gönül • 47
Kitap Dışı Şiirleri
Uykusuzluğum • 51 Kendime • 52 Özleyiş Türküsü • 53 Son Günüm İçin • 54 Bir Avuç Et Yuvarlağı • 55 [Hepsi/Her Şey] • 56 Kuşlar • 57 Yolcu • 58 Sayıklama • 59 Korka Korka • 60 Üç Arkadaş • 61
Düzyazı Şiirleri Serenat • 65 Davet • 67 Sayıklama • 70 Mektupları • 71 Albüm • 141 Hakkında Yazılanlar
Ömür / Hamit Macit Selekler • 155 Zavallı Halit Asım / Baki Süha • 158 Halit Asım, Vehmin Şiiri / Kemal Durmaz • 159 Bizim “Liseli”miz Halit Asım / Arif Damar • 161 Halit Asım’a Armağan / İlyaz Bingül • 168 Veda Sayıklaması / Evren Erem • 170 Bu Bir Sahip Çıkış Yazısıdır / Orhan Kahyaoğlu • 173 Kısa Bir Ömürde Uzun Bir Ömür: Halit Asım / Mehmet Fahri • 176 Acı: Hayat Pastasının Üzerindeki Garnitür! / Murat Batmankaya • 179 Yayına Hazırlayanın Notları / Kenan Yücel • 183
Kaynakça • 186
Üç Arkadaş
Dört resim satın aldık, Duvara çiviledik ömrümüzü. Birisinde akşam oluyor, Taşları kızıl bir mezarlık; Mezarlıkta yürüyen bir ihtiyar. Birisinde şarkı söylüyor balıkçılar... Ve ben bu gün hissediyorum dostlardan habersiz, Resimdeki ihtiyara gizlice küstüğümüzü. Birisinde vakit sabahtır, Denizi seyreden iki çocuk, Çocukların gözlerinde “Uzak!..” Uzakta hayâl ettiğimiz yaşamak. Birisinde muhteşem bir yalnızlık, Ve uykuma musallat olan bir deniz var. Dağıtırız bu dört resimde hüznümüzü, Şarkılar kayıkları doldurur; Ve ufuk kokulu çocuklar gündüzümüzü. İhtiyar çok yaşayacak, Ve biz bir dua gibi bırakacağız, Kendi denizimizden şikâyetçi. Dört resim satın aldık, Bu dört resimdir Allahın memleketi...
61
Mektuplar覺
3.8.1936, Antalya
Niyazi1, Mektubun geldi, dost ve samimi mektubun. Cevabını yazmıya başladığım şu ana kadar günler geçti... Bize kanatlarında yeni görüş, yeni hayat, yeni duygu ve istek getiren günler... Böyle olduğu halde, buna mukabil ömrümüzün tükendiğini duymak ne acı Niyazi... İnsanlarda acıyı hayat pastasının üzerinde bir garnitür olarak kabul etmek tesellisi olmasa, bu pastadan lezzet almak herhalde mümkün olmayacaktı. Belki bu görüşüme iştirak etmeyeceksin, [o vakit] yazdıklarımın bir fikir olduğunu kabul edeceğim. [İnsanoğlu] teselliye daima açtır, sen hayat görüşümü teselliye aç olan benliğini doyurmak için kabul edeceksin. Belki bu böyle olmayacaktır: yazdıklarımı evvela fikir olarak kabul edersin, zamanla teselli olduğuna inanırsın. Belki de yalnız fikir olarak kabul edersin. Onu sana bırakıyorum... “Çağlayanlar Diyarı2 beni de çağırıyor” diyorsun. Onun sesi uzaktan o kadar munis, o kadar tatlıdır ki, ölüme çağırdığı bilinse bile koşulur. Sen bu sese hiç bir vakit mukavemet edemeyeceksin. Gel kardeşim gel, bu diyar zamanın yosun tuttuğu yıkık kaleleriyle, yemyeşil bahçeleriyle, dar karanlık sokaklariyle, deniziyle, göğüyle görülecek diyardır. “Bir Afrika Rüyası”na gömülmüş bu diyarı görmeğe gel. Sana çok şeyler yazmak üzere oturdum. Dedim ki geciken bu cevabı hiç olmazsa uzun bir mektupla telafi edeyim. Galiba ona da muvaffak olamayacağım. Netice, bu mektup samimi bir dost davetine tercümanlık etmekle kalacak. Ne çıkar... öyle olsa da olur içinde dostluk var. Bu diyardan selamlar. Hoşçakal kardeşim gözlerinden hasretle öperim. Halit Demirsoy 1) Niyazi Tunga. 2) Antalya.
73
Halit Asım’ın objektifinden Antalya. Fotoğraf arkası yazısı: “Niyazi, denizi Byron’dan okumalı... Ben çok zaman denizaltlarının bayramlarını düşündüm, fakat yazamadım.”
Yayına Hazırlayanın Notları Kenan Yücel 1940’da yayımlanır Ömür, kitabın yayınlanışından bir yıl sonra, henüz yirmi üç yaşındayken, –günümüzde kolaylıkla tedavi edilebilen– aort kapakçığı yetmezliği nedeniyle gencecik ölür Halit Asım. Uzunca bir süre unutulur, Ömür de, şairi de... Bir mektubunda sözünü ettiği, içinden bakan bir çift siyah kanlı gözün kendisine söylediği sözler gerçekleşmiştir sanki: “Anlaşılmamıya, meçhûl kalmıya mahkûmsun sen. Haydi uyu ve rüyalarında seni azap kuyularına atsınlar.” Arif Damar’ın anımsatmasıyla Halit Asım’ı araştırmaya başlayan Kemal Durmaz’ın Edebiyat Dostları’nda yayımlanan “Halit Asım, Vehmin Şiiri” başlıklı yazısı (1989) dikkatleri yeniden bu şaire çeker. Seyhan Erözçelik, Evren Erem ve Orhan Kahyaoğlu’nun çabalarıyla Ömür’ün ikinci basımı yapılır 1992’de... Bu ikinci basımı ve sonrasında yazılanlarla şiirimizdeki yeri ve değeri teslim edilir. Arif Damar’ın “ilk surréalist şairimiz” diye nitelediği Halit Asım’ın Ömür’ünü yayımlanışının 75. yılında yeniden okurla buluşturuyoruz. Bilinmeyen şiirleri, mektupları, hakkında yazılanlarla genişletilmiş bir basım bu. Kitabı yayına hazırlarken geniş bir arşiv taramasına giriştim. Ömür’ün birinci basımını Beyazıt Devlet Kütüphanesi’nde inceledim, ikinci basımıyla karşılaştırmalı olarak okudum. Halit Asım’ın yaşarken şiir yayımladığı dergiler ile dönemin diğer dergilerini taradım. Bu araştırmalarım sırasında, Halit Asım’ın –kullandığı bilinen– takma isimlerini de göz önünde bulundurdum. Çağlayan dergisinde, Halit Asım’ın, Ömür’ün birinci ve ikinci basımlarında yer almayan üç şiiri ile –mektuplarında ‘yazı’ diye nitelediği– üç düzyazı şiirine ulaştım. Düzyazı şiirlerinden “Serenat” Halit Asım Demirsoy, “Davet” Nazmi Sezai, “Sayıklama” Mehmet Elsazı imzalarıyla; “Uykusuzluğum”, “Kendime” ve “Özleyiş Türküsü” başlıklı şiirleri ise Celâl Sumer imzasıyla yayımlanmıştı. Ömür’de “Bir Ses” başlığıyla yer alan şiir Çağlayan dergisinde “Bir Ses Ruhuma Dedi” başlığıyla yayımlanmıştı. Kitabın ilk bölümü Ömür’ün 1940 basımındaki şiirlerden olu-
183
şuyor. Ömür’ün dışında kalan, şairin ömrüne, şiirine dâhil olan diğer şiirleri ile düzyazı şiirlerini ve yakın arkadaşı Niyazi Tunga’ya yazdığı mektupları ayrı birer bölüm halinde kitaba ekledim. Arşiv taramaları sırasında elde ettiğim Halit Asım fotoğrafları ile çeşitli efemeraların görsellerini “Albüm” isimli bölümde, Halit Asım şiiri hakkında yazılmış yazıları ise “Hakkında Yazılanlar” bölümünde bir araya getirdim. Kitabın sonunda ayrıntılı bir kaynakçaya yer verdim. Halit Asım’ın –yakın arkadaşı– Niyazi Tunga’ya yazdığı mektupların bir kısmı daha önce Sombahar ve Kitap-lık dergilerinde yayımlanmıştı. Kitabın yayına hazırlık sürecinde iletişim kurduğum Evren Erem’in yönlendirmesiyle ulaştığım değerli yazar İlyaz Bingül elyazısı mektupların fotokopilerinin kendisinde olduğunu söylediğinde sevinçten havalara uçtum. Halit Asım’ın dünyasına kapı aralayan bu mektupların tümünü kitapta okuyacaksınız. Mektuplarda yazıma müdahale ettiğim yerleri köşeli ayraç içinde gösterdim, kimi açıklamalara dipnotlar halinde yer verdim. Halit Asım 24 Şubat 1940 tarihli mektubunda “Sabır” şiiri için “Ziya’ya [Arıkan] ithaf edildi”, “Gönül” şiiri için “bitince sana [Niyazi Tunga] ithaf edilecek” diye yazmıştır. Ömür’ün ilk basımında “Gönül” şiirinin Niyazi Tunga’ya ithaf edildiğini görüyoruz. “Sabır” şiiri ithafsız yayımlanmış, “İstemem” başlıklı şiir ise Ziya Arıkan’a ithaf edilmiştir; değişikliğin şair tarafından yapıldığını kabul etmek gerekiyor. “Kuşlar” şiiri ise Nurullah Ataç’a ithaf edilmiştir. (Bu şiir Varlık dergisinin 1940 tarihli 174. sayısında “–Saygılarımla Nurullah Ataç’a–” ithafıyla yayımlanmıştır.) Şiirleri kitaba alırken, Ömür’ün ilk basımında yer alan şiirlerin bu basımdaki biçimlerini gözettim. Kitap dışı şiirlerin dergilerde yayımlanmış biçimlerini, dergilerde yayımlanmamış olanların ise mektuplardaki ve Ömür’ün ikinci basımındaki biçimlerini göz önünde bulundurdum. Kitaba katkıları için teşekkür etmem gereken çok insan var. En başından beri beni bu çalışma konusunda yüreklendiren ve destekleyen şair arkadaşım Sabahattin Umutlu’ya, yazılarının bu kitapta yayımlanmasına izin veren Orhan Kahyaoğlu, İlyaz Bingül ve Evren Erem’e, Halit Asım’ın elyazısı mektuplarının fotokopilerini uzun yıllardır titizlikle saklayan ve bizimle paylaşan değerli yazar İlyaz Bingül’e, yazılarını kitaba aldığım fakat izin için kendilerine bir türlü ulaşamadığım Kemal Durmaz ve Murat Batmankaya’ya, arşiv taramalarım sırasında yardımlarını esirgemeyen Beyazıt Devlet Kütüphanesi’nin güler yüzlü çalışanlarına,
184
engin bilgi ve deneyimlerinden her zaman yararlandığım Özdemir İnce ile Turgut Çeviker’e içten teşekkürlerimi sunuyorum. Artık aramızda olmayan Arif Damar ile Seyhan Erözçelik’i sevgiyle anıyorum. “Albüm” bölümünde yer verdiğim Ömür’ün 1940 basımı imzalı nüshasını, kitabın yeni basımını yayına hazırladığımı öğrendiğinde, “işte şimdi yerini buldu” diyerek bana hediye eden şair arkadaşım M.Bülent Kılıç’a ise nasıl teşekkür edeceğimi hâlâ bilemiyorum. Ocak 2015
185