KRÓTKI
P R Z E W O D N I K DO TATR. LEOPOLD Ś W I E R Z .
KBAKOW . NAKŁADEM 1896 .
AUTORA.
r ^0D 0^
iW kM *
K ra k ó w .
— D r u k W . L . A n c z y c a i S p ó łk i.
m - l VL 'b<oC, f
Poronin 22 t. (1868 -9 2 z przerwam i)
Zakopane m t. (1893—95)
^3
00
©
t©
CC
có
t©
d»
i
i ©
i ^
t©
CO
Kraków 2 6 -9 5
3
fc© 1©
8-9 11-3 14-7 13-2
T t©
©
oo 00
cn cć
os có
-0 3
—0 9
latach
©
8-0.
1
t© —
1 CÓ
S ty c z e ń
L u ty
M arzec
K w ie c ień
M aj
C ze rw iec
L ip ie c
S ie rp ie ń
W rz e s ie ń
1
P a ź d z ie rn ik
L is to p a d
G ru d z ie ń
~
4-1
4-9
7-9
R ok
naukow y.
«ć>
W z n ie sie n ie nad p. m.
Dział
o» *©
0
A)
oo —
O
Ciepłota w stopn. Cel.')
i 9 ^
14-5
w 3 ostatnich
i T d»
+2-2
roczna
db
17-4 18-8 18-1
średnia
tm?
+
q»
1
cn Oi
10-4 13-9 154
1
**
137
. W Krakowie
I
t© có
CC
§ C5_i. 03
Opad w m ilim etrach.
I i«
4 iO
1 05
9
>.
|
i
<•
*
11I
s
1 ■s
’3
^5
R ok
!d I
M ie js c e
-= O
Listopad
a
• I
Sierpień
.2
O
Brzanówka 1. Zazadnia w Ta- [Jt, 960-0 88-2.100 1187-7 55-5 152-4 350-9 188-4 181-7 76-3 126-7 48*0 78 9 1534-8 | trach jgg m . Zakopane z 7 1. (1878—79. 82. 84—87)
831-8 40-1 35-4 46-0 41-4 109*4 176*1 217*3 133-9 66-9 89-8 50-2 58-4 1064-9
Poronin 8 1. (1876 80. 83—85)
742 2 43-2 32-7 50-3 63-21107*2 144 0 172 i 100-3 110-7 61-4i49-6|47-3 982-0
j
Kraków (1871—95) 220-324-6 23-2 33-6 43-6 76-4-102-5! 86-3 92-5 63-0 59*8 39*6 34*2 676-6
B) D ział tu r y sty c z n y . Do Strążysk.
Z dworca tatrzańskiego do ujścia 38 m., odpoczynek 5 m., leśniarka 6 m., pierwszy most nowy 9 m., buk, obok którego ławeczki, 2 m., altana im, Altha 4 m., szałasy góralskie 23 m., wodospad Siklawicy 15 m. Razem 1 godz. 42 m. Wodospad dolny 12'9 metr. wysokości, górny 9-8 m. Ciepłotę wody u podnóża dol nego wodospadu znalazłem d. 5 września 1891 o g. 9 m. 40 rano 8-0° C. przy ciepł. pow. 15-0° C. Powyżej tych wodospadów można się dostać za 8 m. do źródła w Grzybowcu. Ciepłotę tego źródła znalazłem d. 1 sierpnia 1879 o g. 4 pop. 4-44° C. przy c. p. 18'5 C., d. 5 września 1891 o 10 r. 4 4 8 przy c. p. 18-0° C. Powrót: Szałasy góralskie 13 m., odpo czynek 2 m., altana 17 m., leśniarka 15 m.,
ujście 8 m„ Kasprusie (tablica) 25 m., dwo rzec 12. Razem 1 godz. 32 m. 25. LX. 1895. Za B ram kę.
Z dworca t. do domu, w którym mieszka! r. 1863 J. I. Kraszewski, 19 m., Skibówki 15 m., ujście doliny 15 m., buk z ławeczką 5 m., altana 8 m. Razem 1 godz. 2 m. Powrót; Ujście doi. przy drogoskazie 10 m., Skibówki 12 m., drogoskaz przy gościńcu 4 m., kościół stary 24 m., dworzec 5 m. R a zem 55 m. 28. IX . 1891. Do M ałołąki.
Od kościoła starego do ścieżki ku Rram ce 29 m., do końca wsi Zakopanego 4 m., leśniczówka na Krzeptówce 11 m., szopa przy ujściu do Małołąki 8 m., początek lasu 15 m., szałas góralski (strona wschodnia lasu) 12 m., koniec lasu i początek polany Małołąki 23 m. Razem 1 godz. 42 m. Powrót: Drogą wozową po stronie zacho dniej lasu dłuższą ale w y g o d n i e j s z ą 10 m., od końca lasu cło ujścia doliny 15 m., do starego kościoła 48 m. Razem 1 godz. 13 m. 28. IX . 189!. Do K o śc ie lisk .
Pieszo. Od starego kościoła do ujścia Ma łołąki 45 m., do ujścia doliny Kościeliskiej 45
—
7
—
m., do bram y Kantaka 7 m., do gospody hr. W. Zamoyskiego 23 m., do ź ró d ła ') obok Bramy Kraszewskiego 3 m., do skały pod So wą 15 m., do altany Znamirowskiego pod P i saną 17 m., do krzyża W. Pola 15 m., do szałasów góralskich 10 m., droga lasem, poza którym roztacza się piękny widok na Bystrą i Ornak 10 m. Razem 3 godz. 10 m. 14. IX . 1891
Uwaga. Droga wozowa z Zakopanego do ujścia Kościelisk 1 godz. 10 m. Puwrut pieszo: Do Pisanej 30 m., do So wy 15 m., do Bramy Kraszewskiego 15 m., do ujścia doliny 30, do ujścia Małołąki 42 m., do końca wsi Kościeliska 19 m., do starego kościoła 29 m. Razem 3 godz., nadto 2 godz. odpoczynku. 1 . IX . 1891. II. B o stawu Smreczyńskiego. Od krzyża Pola (obok altany Goszczyńskiego) drogą wo zową po stronie wschodniej 30 m., od drogi wozowej na zachód ku staw u 10 m. Powrót od stawu: Szałas góralski na Smytniej blisko mostu 38 m., — odtąd wozem — altana Goszczyńskiego 10 m., Pisana 12 m., B ram a Kraszewskiego 34 m., odpoczynek przy źródle i w gospodzie hr. Zamoyskiego 53 m., ') Średnia ciepłota z 14 pom. 4 ’S0 (najmn. ciepł. 4 ’1°, najw. 4-5°.
ujście Małoląki 30 m., dom Sobczakowej w Zakopanem 40 m. Razem 3 godz. 37 m. 20. I X . 1894.
Dolina Chochołowska — Powrót przez Iwa nówkę doliną Kościeliską.
Pierwszy dzień. Z Zakopanego do leśniczówki przy ujściu doliny Kościeliskiej 1 godz. 10 m., potok Lejowy 35 m., Siwa Polana 15 m., odp. 45 m., Polana Huciska 40 m. W skale za chodniej grota. Minąwszy mostek zbacza się na lewo i dociera za 5 m. do tak zwanego Źródła Czarnego Dunajca (głębokość 2 m., ciepłota źródła 6'4° G. d. 26 sierpnia 1889 przy ciepł. pow. 11° o godz. 11 przedpoł.), odp. */, godz., P olana Chochołowska l l/ 2 godz. Na zachód skały malownicze tak zwane „Mnichy". Na polanie pasie się zwykle 500 owiec (z tych należy do Jędrzeja Skorusy 100). Odp. i y 2 godz. Stąd za 20 m. do Polany Jarząbczej, na której wznosi się krzyż wystawiony przez śp. X. W. Roszka, prob. w Poroninie. Idąc w górę dostaje się za 40 m. do opustoszałego szałasu góralskiego, gdzie można zanocować. Razem z odp. 8 godzin. Drugi dzień. Z szałasu góralskiego do P o lany Chochołowskiej 1 godz. Po odpoczynku 7 S godz. na tej polanie zbacza się w stronę wschodnią i przybywa za 1 godz. 10 m. po nad Potok Starorobociański, a za 10 m. do
—
9
—
szałasu na Iwanówce. Stąd idąc do góry do staje się na jedną z najpiękniejszych hal w T a trach między Kominami a Stołami. W 4 g. i 40 m. (z odp.) licząc od Iwanówki przybywa się do krzyża W. Pola, za 20 m. do Pisanej, za 40 m. do Bramy Kraszewskiego. Razem dotąd z odp. 8 godz. 30 m. Doliczywszy do tego 1V2 godz. na pow rót do Zakopanego, odbywa się ten odwrót w przeciągu 10 godz. 26 i 27. V III. 1889.
Ku Jaskini (między Bialem a Strążyskam i).
Od starego kościoła do ostatniego dom u pod reglami 25 m., buk rozłożysty 10 m., ja skinia (po stronie wschodniej) 15 m. Razem 50 m. 12. IX . 1891. Do Białego.
Od starego kościoła do domu Jakóba Krzeptowskiego-W awrytki nad potokiem Mły niska 15 m., do Giewontów 5 m.. lasem (d ro g ą w o z o w ą ) 18 m., ujście 3 m., turni czka przy ścieżce 11 m., ławeczki pod Sm re kiem 13 m., wodospady 25 m. Razem 1 godz. 30 m. 13. IX. 1891. Uwaga. Od poczty na lasu 16 ni.
Krupówkach do
—
10
—
Do G ro ty M agóry.
Z Kuźnic do groty 2 godz. 45 m. 8. VII. i88 i.
Do C zarnego
S t a w u pod Kościelcem.
Z Zakopanego do Kuźnic 1 godz.,pod Ko pę Królową 1 g. 15 m.,do szałasu T. T. na hali Gąsienicowej 30 m.,odp. 15 m..do Czar nego Stawu (z odp. 10 m. przy źródle pod Małym Kościelcem) 1 godz. Razem 4 godz. Powrót: a) l a s e m. Do schroniska T. T. na hali G. 40 m., do Kopy Królowej 30 m., do początku lasu 30 m., lasem do Kuźnic 40 m. Razem 2 godz. 20 m. b) J a w o r z y n k ą . Od Kopy Królowej do I. szałasu w Jaworzynce 35 m., do Kuźnic 45 m. Razem od Czarnego Stawu do Kuźnic 2 godz. 30 m. Na Św innicę.
Z Zakopanego do Kuźnic wozem 45 m., pod Kopę Królową 1 g. 15 m., do szałasów Gąsienicowycti 30 m., do Stawu Zielonego 50 m., schronisko pod Świnnicą 1 g. 20 m., szczyt Swinnicy 30 m., trzy odpoczynki (przy szała sie T. T., przy Zielonym Stawie, w schronisku pod Świnnicą) 1 g. 25 m, Razem 6 g. 35 m.
—
11
—
Pow rót do Zakopanego tego samego dnia albo dalsza wycieczka do Morskiego Oka. Ze szczytu Świnnicy do Zaw ratu 1 g. 15 m., do schroniska Zejsznera w pobliżu W. Stawu 2 g., pierwszy czub Świstówki 45 m., drugi czub Świstówki 5 m., Morskie Oko 1 godz. 10 m. Razem z Zaw ratu do Morskiego Oka 5 g. 15 m. (bez odpoczynku); z Zakopanego powyższą drogą do Morskiego Oka 13 godz., jeżeli odpo czynek przy Wielkim Stawie trw ał 1 g. 10 m.
Do Jaszczurów ki. Z dworca tatrz. do początku lasu 18 m., początek drogi do Jaszczurówki 14 m., droga z Kuźnic 8 m., hotel pod Olczyskiem w Ja szczurówce 25 m. Razem 1 godz. 5 m. (pie szo). Cieplica 20'0° C. Uwaga. W skutek wieloletnich starań w ła ściciela Jaszczurówki Wgo A. Uznańskiego zakład posiada obecnie: I. Hotel pod Olczyskiem zawierający 10 pokoi „ W arszawski „ 20 „ W illa nad Grotą zawierająca 8 pokoi Zofiówka „ 4 pokoje z należytem umeblowaniem. Cena w powyższych budynkach jest n a stępująca;
W hotelach i w Zofiówce: Pokoje pojedyncze dziennie 1.20 zlr., mies. 30 zlr., na sezon 60 zlr. Dwa pokoje razem dziennie 2 zlr., mies. 54 zlr., n a sezon 100 zlr. W hotelu pod Olczyskiem: Pokój na zwyżce dziennie 50 ct., mies. 10 zlr., na sezon 20 zlr. W hotelu W arszawskim: Pokój na zwyżce dziennie 70 ct., mies. 15 zlr., na sezon 30 zlr. W willi nad grotą: Dwa pokoje frontowe razem dziennie 2.20 zlr., mies. 60 zlr., na sezon 120 zlr. Dwa pokoje tylne razem dziennie 2 zlr., mies. 54 zlr., na sezon 100 zlr. Jeden pokój na zwyżce dziennie 60 ct, mies. 13 zlr., na sezon 25 zlr. W tym domu jest do wspólnego użytku obszerna kuchnia. Za wstawienie do pokoju drugiego łóżka z m ateracem dziennie 10 ct. W e wszystkich domach na żądanie dodaje się pościel z bielizną za osobę dziennie 25 ct., za 14 dni 2 zlr. 50 ct. II. Trzy baseny obszerne: Cena kąpieli: Jednorazowa w basenach ciepliczych od osoby 20 ct., od dzieci niżej 10 lat 15 ct.
Oddzielny gabinet dla 1 osoby na godzinę 40 ct„ bilety w przedpłacie za 24 szt. 3 zlr. 60 ct. Bilet sezonowy od osoby 5 zlr. dziecka niżej 10 lat 3 złr. Bilet sezonowy dla członków T. T. 3 złr. dzieci członków T. T. niżej 10 lat 2 złr. Sezon liczy się od 15/6— 15/9. III. Ścieżkę kuracyjną (według metody Oertla) na Nosal od 901— 1215 m. IV. Restauracyę i kawiarnię w hotelu. W pobliżu zakładu mieszczą się rozlegle lasy świerkowe. Z Zakopanego prowadzi bity trak t wyko nany przez Wydział Krajowy.
Do wywierzyska w Olczysku. Z ogniska wsi do ławy pod Kozieńcem (w pobliżu muzeum tatrz.) 30 m., do szałasów góralskich w dolinie Olczyskiej 1 godz. 10 m., wywierzysko pod kamieniem w pobliżu roz łożystego świerka dwudzielnego 20 m. Razem 2 godz. 4 sierpnia 1883 o godz. 6 m. 30 pop. ciepłota wywierzyska 4 -6 przy c. pow. 13-0°. Powrót: Do końca lasu nad rąbaniskiem 40 m., ława pod Kozieńcem 35 m., środek wsi 35 m. Razem 1 godz. 50 m.
—
14
—
Uwaga. Od Staw u Zielonego w doi. Su chej Wody do Polany Królowej 2 godz. 15 m., stąd do wywierzyska 45 m. Ciepłota 26/8 1882 4-6 przy c. p. 15'0, d. 14/7 1885 c. wywierzyska 4-4 przy c. p. 14-0, d. 13/8 1885 c. 4-5 przy c. p. 14'4. Do Staw u Toporowego.
Z Jaszczurówki 1 godz. Poiurót: 45 m. Ciepł. stawu (największego) d. 25/8 1883 o godz. 12 16‘2, na spodzie (5 m.) c. 7.0, p. o 1 godz. 16-2 m. Na Gubałówkę.
a) Od starego kościoła do Jędrzeja Gą sienicy Ciaptaka 12 m., odpoczynek 8 m., domek pod krzyżem Chałubińskiego 27 m., od poczynek 6 m., krzyż 7 m. Razem 1 godz. 11. IX . 1891.
b) Od dworca tatrzańskiego do mostu przy willi Dra Florkiewicza 12 m., m ost na Cichym potoku obok tartaku Sperkowskiego 13 m., dom Dzianisza 13 m., szopy 20 m., dom Czarniaka 8 m., krzyż 7 m. Razem 1 godz. 13 m. Powrót: Od krzyża do domu Ciaptaka 5 m., odp. 5 m., dom Stanisława Gąsienicy
—
15
—
ogrodnika 18 m., stary kościół 17 m. Razem od krzyża do kościoła st. 45 m. 22. IX . 1891. Czerwony W ierch i Giewont.
i. P rz ez K uźnice. a) Z domu Effenbergera do Kuźnic (wo zem) 45 m., odpoczynek 10 m., Kalatówki 30 m. (wywierzysko 4-2" G. przy c. p. 14'2 d. 2/8 1882 o godz. 8 m. 55 rano), odp. 5 m., polana Kondratowa 30 m., odp. 15 m., szczyt Czerwonego Wierchu 2 g. 40 m. Razem 4 g. 55 m. Odp. na Czerw. W. 2 g. 5 m. b) Z Czerwonego Wierchu na szczyt Gie wontu 2 g. 10 m., odp. 20 m., do źródła w Piekiełku 45 m. (3-6° przy c. p. 8° o godz. 5 m. 45 pop. powyższego dnia), odp. 45 m., polana Kondratowa 35 m., wywierzysko 25 m., Kuźnice 30 m. Zejście z Giewontu 5 g. 30 m. Razem cała wycieczka z wszystkimi (3 j; 40 m.) odpoczynkami 12 g. 30 m. 1L Od s tro n y R a tu s z a . Z Zakopanego do ujścia Małołąki 1 godz., źrodło przy drodze 10 m., Przysłop 1 g. 5 m., Kobylarz 1 g. 15 m., pod Ratuszem 1 g., źró dło w Ratuszu 1 g. 30 m. Dotąd 6 g., odp. 2 g. Od źródła na szczyt Czerwonego Wier chu 30 m. Powrót: Z Czerwonego W. do Kuźnic 2 g. 40 m., odp. 15 m., Zakopane 45 m. Razem 13
—
IG
—
godz. licząc w to odpoczynki trw ające 3 g 5 nu
,9.
ił
1876.
Uwaga. Schodząc ze szczytu można w cza sie deszczu lub burzy odpocząć w schronisku na przełęczy Czerw. W. (45 m. czasu schodząc ze szczytu. 28/7 1890). III. P rz e z M a ło łą k ę . Z mieszkania przewodnika Macieja Sieczki do mostku w dolinie wiodącej do Małołąki B2 m., do szałasu 43 m. Trzy odpoczynki między, szałasem a Czerwonym W. 1 g. 5 m., szczyt Cz. W. 2 g. 25 m. Razem 4 g. 45 m. Powrót: Siodełko (przełęcz) między Czer wonym W. a Giewontem 1 g. 5 m., szczer ba Giewontu 30 pi., odp. 30 m., siodełka koło Mnicha 14 m., szałas w Małołące 1 g. 15 m. Zejście z Czerwonego W. do szałasu w Mało łące 3 g. 35 m. (nie licząc odpoczynku na szczycie trwającego 2 g. 25 m.). i& V II. 1873.
Krzyżne. Z Zakopanego do Jaszczurówki 1 g., schro nisko przy polanie Poroniec 1 g. 20 m., droga rozstajna na polanę W akm undzką i Krzyżne 1 g. 10 m. (szałas w Pańszczycy), odp. 30 m., wywierzysko pod Koszysta (2'6° C. przy c. p 16 o godz. 11 m. 30 d / 31/7 1884) 30 m.. źródełko drugie 1 godz., Krzyżne 2 godz. 30 m. Razem 8 godz.
—
17
—
Zejście Buczynową do Wielkiego Stawu 3 g. 30 m. (po drodze m ożna się schronić pod wielkim kamieniem w razie niepogody — w pobliżu źródełka), do Morskiego Oka 3 g. 45 m. bez odpoczynku. Razem z Zakopanego do Morskiego Oka 15 g. 15 nr.
Do Morskiego Oka. I. P rz e z Ś w in n ic ę 13 godz. z odpoczyn kami, zob. Świnnica. II. P rz e z Z a w ra t. Z Zakopanego do Czar nego Staw u pod Kościelcem 4 godz., źródło pod Zawratem 55 nr., Zaw rat 1 g. 5 m. R a zem 6 godz. bez odpoczynku. Z Zaw ratu do Morskiego Oka 5 g. 15 nr. bez odpoczynku. III. P r z e z W a k s m u n d z k ą ' p o l a n ę . Do Jaszczurówki 1 g., schronisko przy polanie „Poroniec” 1 g. 20 m., polana Waksmundzka 50 m.. schronisko Pola w Roztoce 2 g., do Morskiego Oka 2 g. Razenr 7 g. 10 m. bez odpoczynku. P o w ró t doliną R oztoki przez Zawrat. (Po drodze wodospady Mickiewicza, do niżniego 10 nr., od schroniska Pola do średniego 10 nr., do górnego 10 m.). Od schroniska Staszica do schro niska Pola l 1/ 2 g., do podnóża Siklawy 2 g., odp. 15 nr., schronisko Zeisznera 25 m., odp. 35 m., pierwsza buła pod Zawratem 1 g., Zaw rat 1 g. 15 K RÓ T K I P R Z E W O D N IK .
2
-
18
-
m., źródło pod Zawratem 1 g., Staw Czarny 45 m., odp. 15 m., od Stawu Czarnego do Zakopanego 3 g. Razem od Morskiego Oka przez Zaw rat do Zakopanego 12 godz. IV. P rz e z K rz y ż n e 15 g. 15 m. drogi — zob. Krzyżne. V. P rz e z B u k o w in ę wozem. Do Poronina 50 m., Skośne H am ry 25 m., Bukowina-karczm a 55 m., szopa I (skąd piękny widok na całe T atry 40 m., odp., 40 m., szopa II 30 in., Łysa Polana 40 m., Ł y s a -ta rta k 10 m., odp. 10 m., Czerwone Brzeżki w pobliżu schro niska 15 m., schronisko Pola w Roztoce 30 m. Razem z Zakopanego do Roztoki z odpo czynkami (trwającemi 50 m.J 5 g. 45 m.), VI. P r z e łę c z ą m ię d z jr S ta w e m C z a rn y m a C ie m n o s m r e c z y ń s k im . Od Czar nego Staw u w doi. Pięciu Stawów na prze łęcz 1 g. 15 m., do Stawu Ciemnosmreczyńskiego niżniego 1 g. 15 m„ do Stawu Ciemnosmreczyńskiego górnego 53 m., W rota Chałubińskiego 1 g. 37 m. (świstaki po obu stronach przełęczy), do Staw u Staszica 1 g. 30 m. (Nocleg w pobliżu pod gołem niebem d. 26 lipca 1893 r.). Do schroniska przy Morskiem Oku 1 godz. Razem od Czarnego Sta wu przez dwie przełęcze 7 g. 30 m. VII. P rz e z M ied zia n e. Od Wielkiego S ta wu przez Szpiglarowe perci na Miedziane 2 g., odp. 1 g., do schroniska przy Morskiem Oku
*
2 g. 30' m. Razem od Wielkiego Stawu przez Miedziane do Morskiego Oka 5 l/2 g- (według notatek p. B.). Powrót: a) Przez W rota Chałubińskiego 1 Liliowe. Od Morskiego Oka n a Zawracik (W rota Chałubińskiego) 2 g., do Stawu Ciemnosmreczyńskiego dolnego l ' / 2 gb) P rz e z M ie d z ia n e i S w in n ic ę . Od schroniska przy Morskiem Oku do schroniska pod Miedzianem 1 godz., Miedziane l ' / 2 gW edług relacyi Dra W ładysława Markiewicza z d. 10/3 1896 zaszedł tenże z Miedzianego doliną Pięciu Stawów przez Świnnicę do Ku źnic za 7 godzin. W ysoka — Żelazne Wrota.
Z Zakopanego przez .Jaszczurówkę do schro niska Pola 6 g., stąd do schroniska Salam ona 2 g. 30 m., następnie do Stawu Czeskiego 1 g. 20 m. T utaj nocleg w namiocie lub pod skałą. Razem 10 g. 45 m. z odpoczynkami. D ru g i d z ie ń . Do Stawu Zmarzłego 30 m., na przełęcz Wagi 3 g. 15 m., odp. l*/2 gstąd do stołu nad przepaścią (jedyne niebez pieczne miejsce) l ‘/2 g., wreszcie na szczyt 1 g., odp. 45 m., Staw Siarnicki (także Smo czy) 2 g. 45 m. T u p a- podnóże 6 godz. Razem z odpoczynkami 17 g. 15 m. T r z e c i d z ie ń . Doliną Batyżowiecką do
—
20
—
przełęczki przed Żelażnemi W rotam i 2 g. 46 m., Żelazne W rota 1 g. 30 m. (Dnia 11 sierpnia 1876 ogromne zaspy śniegu). Odpoczynek dwukrotny 1 g. 30 m. Staw Zielony 3 g. 30 m„ odp. 1 g., Staw Litworowy 15 ni., odp. 16 m.. schronisko pod Młynarzem 1 g., odp. 15 m., schronisko Pola 2 g. 15 m. Razem z odp. 14 g. 15 m. C z w a rty d zień . Pow rót przez Głodówkę, Poronin (5 godz. z Roztoki do Poronina licząc W to 1 g. odp.). 9— 12. V III. 1876. Uwaga. Pierwsi — o ile mi wiadomo — z Polaków zwiedzili Wysoką pp. Adam Asnyk i Mieczysław Pawlikowski d. 27 lipca 1876. Obecnie wstęp wzbroniony od Czeskiego. Do Szmeksu (Sm okow ca) przełęczą Lodowego, powrót przełęczą Polską.
Z Zakopanego do Jaszczurówki 1 g., stąd do Suchej Wody 1 g. 20 m., do polany W aks mundzkiej 50 m., do Rusinowej polany 50 m., odp. 15 m., do Białki 30 m., odp. 15 m., do Jaworzyny 1 g. Dotąd z odpoczynkami 6 g. Wycieczka do jam y pod Muraniem i zejście do Gałejdówki 4 g., Obfitość Apolinów (mo tyli), odpoczynek 25 m. Nocleg u stóp Lo dowego pod gołem niebem, dokąd już o zm ro ku d. 23/8 1873 dotarłem pod przewodnictwem Macieja Sieczki.
—
21
—
D ru g i d zień . W ymarsz o godz. 5 y 2, prze łęcz Lodowego o godz. 9 (stąd cudny widok na Łomnicę). O godz. 11 m. 45 stawy węgier skie, odp. 15 m. O godz. 12 Wielki kaipień, odp. 1 godz. Szmeks o godz. 3. Tutaj pobyt do godz. 5. Schronisko pod Gerlachem o g. 7 m. 30. Nocleg. T rz e c i d z ie ń . W ymarsz o godz. 6 rano, stawek Długi pod Polską Przełęczą g. 6 m. 45 (obfitość świstaków!); Polska Przełęcz o g. 8, szałas Salam ona pod Młynarzem o g. 10 m. 45, odp. do godz. 12, ujście potoku Rybiego o g. 1, schronisko Pola g. 1 m. 45, odp. do g. 2 m. 15, Polana W aksmundzka o g. 4 m. 15, Sucha W oda o g. 5 m. 10, Jaszczurówka o g. 6. Razem 12 godz. z odpoczynkami. 2 3 —25. V I I I . 1873.
Uwaga. Obecnie przejście popod Jaworowe Sady wzbronione.
Krywań. Dawniej odbyłem tę wycieczkę przed 18/7 1873 pod prżewodnibtwem śp. Jędrzeja Wali (f 29/1 1896 licząc 1. 85), wielce zasłużonego nestora przewodników. Pierwszy dzień wy cieczki przez Goryczkową do podnóża Kry wania. T utaj nocleg w lichej kolebie. Dla braku zapałek, które w drodze zamokły, mieliśmy
—
22
—
na szczęście ja krzesiwo, a W ala krzemień i próchno, przeto bieda nic nam nie zrobiła. W wycieczkach bowiem górskich ogień i woda najważniejsze żywioły. Drugiego dnia w po łudnie szczyt K ryw ania, powrót do tego sa mego miejsca na nocleg. Trzeciego dnia powrót przez Goryczkową do Zakopanego. Dr. Ponikło szedł na Krywań przez Świnnicę, a mianowicie wyjechawszy o 7 r. z Za kopanego przybył o 1 na Świnnicę, a nastę pnie drogą przez Zaw rat, Gładkie, Zawory, doliną Koprową do leśniczówki w Podbańsku o g. 10 wieczorem. Nazajutrz zwiedzenie Ko ltowy i Przybiliny. Trzeciego dnia wyszedłszy o 7 r. dostał się o 1 w pobliże szczytu (burza wielka). Nocleg w Podbańsku. Czwartego dnia pow rót doliną Cichą do Kościelisk. Dr. Otto przenosi drogę przez przełęcz Ka m ienistą 1789 m. (między Bystrą 2249'6 m. a Kamienistą 2128 m.), jako o godzinę krót szą i z piękniejszym widokiem na dolinę Ko ścieliską. którą się w całości przebiega. Liliowe — Dolina Ciemnych Smreczyn — Staw Popradzki — Staw Szczerbski — Rysy — Morskie Oko. • Czterodniow a wycieczka.
Z Zakopanego do Kuźnic 1 godz , szałas w dolinie Stawów Gąsienicowych 2 g. 15 m., Li-
Iłowe 1 g. 14 m., źródło pod W alentkową l '/ 2 godz. (2'7° ciepłota pow. 15 d. 21/8 1883 0 godz. 2 popoł.), przełęcz do Ciemnych Smreczyn 3 g. 15 nr., stawek mały w dolinie Giemn. Srnr. 40 m. Obóz i nocleg pod H rubym W ierchem 1 g. 50 nr. Pierwszego dnia 12 g. 15 nr. z odp. D ru g i d z ie ń . Do Stawu Popradzkiego 7 g. 45 m. Od Stawu Popradzkiego do Szczerbskiego l ' / 2 g., powrót do Stawu Popradzkiego na noc 1 g. 50 m. Drugi dzień z odpoczyn kami (5 g. 15 nr.) 16 g. 20 nr. T rz e c i d zień . Od Popradzkiego Stawu doliną Mięguszowiecką do Żabich stawków 2 '/2 godz., odp. 40 nr., Siklawa 50 nr., W aga 50 nr., Rysy 55 nr., odp. 20 m., zejście z Ry sów do Czarnego Stawu 4 g. 40 m., odp. 1 przybycie (nocą) do schroniska przy Morskienr Oku 3 g. 15 m. Razem 14 godz. C z w a rty d z ie ń . Pow rót od Morskiego Oka do Zakopanego. 21—24, VIII. 1883.
Wycieczka czterodniowa od Morskiego Oka do Zakopanego. (W edług relacyi Dra A. Danysza).
P ie rw s z y d zień . M o rs k ie O k o , M ię guszow iecki Szczyt, P o p r a d z k i Staw. Od schroniska przy Morskiem Oku do Czar-
—
24
—
nego Stawu 55 m., przełęcz pod Chłopkiem 2 g. 55 m., zejście z przełęczy ku Hinczowemu Stawu 1 g., szczyt M. 2 g., odp. l 1/ 2 g- (brak wody!); buła nad Hinczowym Stawem z po wrotem 2 g., Staw Popradzki 2 g. Razem 12 g. 20 m. D ru g i d z ie ń (10/8 1892). W y so k a . Od Stawu Popradzkiego na W ysoką 4 g. 45 m., odp. 1 g., W aga pod Rysami t g. 30 m„ Staw Popradzki 3 g. 15 m. Razem 10 g. 30 m. T r z e c i d z i e ń (11/8). P r z e ł ę c z M ię gu szow iecka, Ciemne Smreczyny, Staw C z a r n y pod Kościelcem. Przełęcz Mięguszo wiecka nad doliną Hlińską 3 g., Ciemne Smre czyny (pod Zaworami) 2 g. .15 m.. Walentkowa 2 g. 30 m., schronisko na Pośredniej T u r ni pod Swinnicą l jsg.'..15 m., Czarny Staw pod Kościelcem l g. 30 m. Razem 10 g. 30 m. C z w a r t y i z i e ń (12/8). Ko ś ci e l e c , Z a kopane. Wycieczka od Czarnego Stawu na Kościelec (z pobytem l 1/ 2 g. na szczycie) 4 g.
Lodowy Szczyt (2629-2 m.).
Dawniej nie było takich przeszkód ze stro ny W ęgrów w zwiedzaniu T atr południowych jak obecnie. Odbyłem tego rodzaju wycieczkę na Lodowy d. 18 sierpnia 1873, a to od stro ny północnej.
Wyjechawszy z Zakopanego d. 17/8 o g. 12 m. 50 popołudniu dostałem się przez Gło dówkę (odp. 35 m.) i Hurkotne o g. 6 m. 5 na Łysą Polanę, a stąd o g. 7 do Jaworzyny następnie do szałasu na Gałejdówce pod Muraniem o g. 7 m. 40. Tutaj nocleg. Naza jutrz d. 18/8 o g. 5 m. 22 wymarsz pod przewodnictwem Jędrzeja W ali (starszego). Przeszedłszy na lewo płot, a wkrótce mostek (tędy droga do Koperszadów), szedłem wzdłuż potoku, któryśmy po raz ostatni o g. 8 prze byli. Na Lodowym Szczycie stanąłem o g. 12. Śród tego pochodu odpoczywałem tylko dwa razy (o g. 7 m. 15 i o g. 9, w obu razach po 15 m.). Zauważyłem pod samym Lodowym jedno tylko dosyć przykre miejsce. Pobyt na szczycie 2 godz. Zejście ; a szczytu do podnóża trw ało g. 8 m. 45 (licząc w t^D 30 m .. odpo czynku blisko podnóża); o g’bdz. 6 pierwsze przejścia przez rzekę, o g. 7 in. 35 mostek, o 8 wieczorem szałas w Gałejdówce i nocleg. Razem przeto zejście ze szczytu aż do Gałejdówki trw ało 6 godzin, licząc w to 30 m. odpoczynku. Pow rót d. 19/8 na Jurgów -B ukow inę-P o ronin do Zakopanego odbył się w przeciągu 7 g. 40 m. wraz z odpoczynkiem trzykrotnym trwającym 2 g. 23 m. Pierwszy — o ile mi wiadomo — w darł się
—
26
—
na Lodowy Szczyt r. 1843 John Bali z Lon dynu, członek honorowy T. T. (f 1889). II. W razie przeszkód stawianych w Ja worzynie mogą turyści polscy z Zakopanego odbyć wycieczkę na Lodowy inną drogą. Na podstawie uwag udzielonych mi uprzejmie przez Dra Danysza, który d. 28 lipća 1891 pod przewodnictwem Jędrzeja Wali (młodsze go) stanął na szczycie Lodowym, podaję spo sób odbycia tej wycieczki. Pierwszy dzień (27/7 1891). Wyjazd z Za kopanego o g. 6, Jaszczurówka o g. 7, schro nisko Pola w doi. Roztoki o g. 10 m. 45, odp. do g. 12, szałas Salam ona w doi. Białej W o dy o g. 1 m. 15, odp. 15 m., dolina Świstowa nad stawem o g. 2 m. 45, odp. 30 m. Zo stawiwszy drogę do Polskiego Grzebienia na prawo, zwraca się na lewo ku przełęczy wznie sionej nieco wyżej niż Polska Przełęcz. Górale zowią ją „R ow atką“ zamiast Rogatką (Mauthstein). Bezpośrednio pod przełęczą droga b ar dzo strom a po usuwającym się grubym pia sku. Row atka g. 5, odp. m. 15. Zejście do Staroleśnej po stromych bułach. Dobry prze wodnik jest tu nieodzowny. Krótko po zejściu z ostatniej buli trzeba przejść na praw ą stronę potoku. Zejście z Rowatki do hotelu R ainera przy zejściu się doliny Zimnej W ody z Staroleśną trw ało 4 godz., ostatnia część odbyta omackiem. Przybycie do hotelu o godz. 9 '/2,
—
27
—
a więc cala podróż z Zakopanego trw ała 15y2 godz., licząc w to 3 godziny odpoczynku. No cleg w hotelu 1 złr. 40 ct., butelka piwa 30 ct., ceny jedzenia 2 —3 razy droższe niż w Za kopanem. Drugi dzień (28/7). W ymarsz o godz. 7. Do Wielkiego Kamienia (Feuerstein) 1 godz. Stąd pod drugą bulę ku Pięciu Stawom. Od poczynek przy pierwszym Stawie 2 godz. Ku przełęczy wiodącej do Jaworowych Sadów 3 godz. Na przełęczy zostawia się kije i wszystko co niepotrzebne. Stąd w lewo ku grani ku Lodowemu. Przed samym szczytem bardzo przykre miejsce. Jest to tak zwany koń (10— 15 m.). Trzeba siadać na skałę i posuwać się dalej. Przepaść ku Jaworowym Sadom i ku Pięciu Stawom. Od przełęczy na szczyt 30 m. Przybycie na Lodowy o godz. 2. Razem przeto 7 godzin, licząc w to 2-godzinny odpoczynek. Odpoczynek 1 godz. Pow rót do hotelu tą sa m ą drogą 4 godz. (o 7 wieczorem). P o w ró t. Z hotelu R ainera do schroniska Hunfalvego w doi. Wielickiej 4 godz., licząc w to 1-godzinny pobyt w Szmeksie. Dalsza droga przez Polski Grzebień — dolinę Riałej W ody — W aksmundzką Polanę — Jaszczu rówkę.
—
28
—
Ł o m n ic a (2633-9 m.).
Z Jaszczurówki do Psiej Traw ki 1 g., Po lana W aksmundzka 1 g., schronisko Pola w Roztoce 1 g. 28 m., odp. 1 g. 2 m., schro nisko pod Młynarzem 1 g. 7 m., Polska Prze łęcz z odp. 4 g. 8 m., schronisko stare w doi. Wielickiej 1 g. 45 m., Stary Szmeks 1 g. 15 m. Razem z Jaszczurówki do Starego Szmeksu z odpoczynkami 12 g. 45 m. Drugiego dnia. Wielki Kamień (Feuerstein) 3 godz., źródło Mojżesza 2 g. 80 m., szczyt Łomnicy 1 g. 15 m., odp. 1 g. 5 nr., Wielki Kamień 2 g. 55 m. Razem 10 g. 45 nr. P o wyższy czas według obliczenia p. R., którego ojciec a mój kolega szkolny w darł się także na Łomnicę, przyjechawszy dnia poprzedniego z Zakopanego do Sznreksu w przeciągu 12 g. 30 m., licząc w to czas na zwiedzenie Grot Bielskich. G arłu c h (2662-6 m.). (Według relacyi X. Dra Bemackiego, kanonika ka tedralnego w Tarnowie).
Pierwszego dnia wymarsz z Zakopanego nie zbyt wcześnie, o g. 4 popoł. tegoż dnia w schronisku w doi. Wielickiej u stóp Garłucha. Drugiego dnia o 4 rano pochód w drogę.
O 8 rano n a szczycie Garlucha, odpoczynek tam że 1 godz. Pow rót do tegoż samego schro niska o godz. 12. P ow rót przez Polski Grze bień. O g. 6 w schronisku Pola. Pow rót do Zakopanego wieczorem (w Jaszczurówce nie było jeszcze ciemno). Uwaga. W edług p. Józefa Jawornickiego wyjście z nowego schroniska') w powyższej dolinie o 5 r., szczyt Garlucha o g. W / v Zej ście do schroniska na noc nieco więcej z po wodu mgły ówczesnej. Pierwszym z Polaków, który się w darł na ten szczyt z polskimi przewodnikami d. 22 września 1874 był śp. X. Józef Stolarczyk. ') Schronisko to ma nazwę „(lom Szlaski“, w znie sione 1642 m. nad p. m., zaw iera 6 pokoi z 12 łóż kami. D ostać tam można każdego czasu ciepłej straw y i napojów . W edług w skazów ek udzielonych mi uprzejmie przez D ra Otto z W rocławia.
C) D ział in form acyjn y. Kolej żelazna.
Wyjazd z Krakowa o godz. 8 m. 40 rano, przyjazd do Chabówki g. 1 m. 38. Wyjazd z Krakowa o godz. 7 m. 15 wiecz., przyjazd do Chabówki o g. 11 m. 58 w nocy. Wyjazd z Krakowa od 25/6—15/9 o g. 8 rano, przyjazd do Chabówki o g. 11 m. 59 w południe. Wyjazd z Chabówki o g. 11 m. 55 w poł., przyjazd do Krakowa o g. 4 m. 42 popołudn. Wyjazd z Chabówki o g. 11 m. 51 w nocy, przyjazd do Krakowa o g. 6 m. 36 rano. Wyjazd z Chabówki od 25/6—15/9 o g. 3 m. 59 popoł., przyjazd do Krakowa o g. 7 m. 55 wieczorem. P oczta.
Z Chabówki do Zakopanego: Odjazd o g. 2 l/2 po północy i 2 ‘/2 po południu. W czasie od 25/6—15/9 odjazd o g. 12 m. 45 po po łudniu. Z Zakopanego do Chabówki: Przyjazd 0 g. 10 m. 45 przed poł., 10 m. 30 w nocy 1 o g. 2 m. 45 po poł. (w czasie od 25/6— 15/9). Przyjazd do Zakopanego: 8 g. 40 m. rano, 6 g. 55 m. wiecz., 8 g. 40 m. wiecz.
—
31
—
Odjazd z Zakopanego: 4 g. 30 m. rano, 8 g. 40 m. rano (25/6—15/9), 4 g. 30 m. po południu. Uwaga. Od 15 czerwca 1896 otwartą zo stała druga poczta w Kuźnicach.
Cennik jazdy. Dwu k o n k a j e d n o k o n k a Zł r . c n t . Zl r . c nt .
1) Do C habów ki ........................................ 7 2) n S z c z a w n ic y .................................9 Szmeksu (nową drogą od 3) Jaskiń Bielskich) . . .1 2 4) » P o p r a d u ........................................ 14 8 5) V Jaskiń Bielskich . . . «) n K r a k o w a ........................................ 16 7) » Roztoki a) z powrotem tego samego dnia 6 „ b) z powrotem n drugiego dnia . 9 8) n Kościelisk: a) cały dzień 4 „ b) */2 dnia 2 Kuźnic, 9) •n Jaszczurówki, Strąźyslc, Poronina i leśniarki przy wejściu do Maloląki z 1 g. czekania 1 „ bez czekania — • V 10) B y s t r e g o ........................................— 3 11) » Nowego Targu . . . . 12) Odwiezienie z jednego miejsca do d r u g i e g o .........................................— V
4 5 50
— .
—
—
—
7 8 5 9
—
’ 4
— —
—
—
5 2 50 1 50
— -—
—
— — .
—
60 40 50
—
25
—
—
2
60 40 25 —
15
—
32
—
T a r y f a dla przewodników.
Za prowadzenie na najwyższe szczyty T atr oprócz strawnego 2 złr. dziennie dla przewo dników pierwszo- i drugorzędnych, 1 złr. 50 ct. dla przewodników trzeciorzędnych. Oprócz powyższej kwoty należy dopłacić każdemu przewodnikowi 1 złr. tego dnia, w którym prowadził na Garłuch, Łomnicę, Lodowy i W y soką. Przy jednodniowych wycieczkach płaci się pierwszorzędnym po 1 złr. 50 ct., drugorzęd nym i trzeciorzędnym po 1 złr. Do Morskiego Oka przez Zaw rat biorą pierwszorzędni po 2 złr., drugorzędni po 1 złr. 50 ct. Każdy przewodnik zaopatrzony jest w od znakę i książeczkę przewodnictwa.
^3.
fUkjllvJ. <t>Vv
l^aluio ^12 -U-ĄĄ
- iOiV
>
M
K
Biblioteka Narodowa Warszawa
30001018621868
796711 RlftTSor E HA NARODOWA