Phương án giáo dục sớm 0 - 6 tuổi by Phùng Xuân Thanh

-----

------

-----

------

---

-- ----

MUCLUC •

Vi sao giao dvc s&in c6 vai tro

•

quyet dinh doi v6i ca cu(>c dc'ri cua tre?

Cha m� can ni1m bi1t dITQ'C giai do�n nh�y cam trong nhfrng nam dau dc'ri cua tre Bi m(it cua than dong, giao dvc s&in c6 thJ khai pha kha nang phi thITemg cua tre PhITang phap giao dvc s&in Giao dvc s&in: Lam the nao dJ phat triJn chi so EQ cua tre? Tang Cll'Cmg tri thong minh cua tre Giao dvc s&in phat trign kha nang h9c t(ip cua tre Giao dvc s&in: Lam the nao dJ boi dIT6ng th6i quen tot cho tre? Nhfrng van de thl.l'emg g�p trong giao dvc s&in

Vl sao giao d\lc s&m c6 vai tro quyet d!nh I

doi v&i ca cuoc ddi cuatre? •

•

Nghien cll'll khoa h11c da chinzg minh vit'c giao dJ!-c s&m c6 vai tro quyet' ' cu(lc diri cua tre djnh den 0 6 tu6i: giai doq.n quan tr9ng di khai pha ti'em niing cua tre o 6 tu6i: giai doq.n quan tr9ng di tre h11c tqp, nhqn thU-C 0 6 tu6i: giai doq.n quan tr9ng trong vit'c hinh thiinh tinh each cua tre Vit'c phat triin ngon ngii' cua tre gdn lren v6i qua trinh giao dJ!-C s&m Chi'eu cao cua tre duvc quyet' djnh trong khocing o 6 tu6i -

gay tir khi tre cat tieng khoc chao di'ri, van de ma cac bQ.c cha m? quan tam nhat la tircmg lai cua con sau nay se thenao. Giai doQ.n tir o 6 tudi la thi'ri kiJ tre phat triln rat n/1anh. Tre trong giai doQ.n nay giong nhu loai hdi mii!n (b9t biln) doi khat, chung se hap thu toan b(i nhfmg gi ma chung dU(YC tiep xUC. Do do, khi tre bu&c vao giai do(J.n nay, c/1a m? hily cung cap cho tre moi trui'mg giao dvc s&m tot nhat, giup tre xay dimg co- s& vfmg chac cho tircmg lai sau nay! -

NGHIEN CUu KHOA HOC CHUNG MINH VIEC GIAO DUC SOM CO VAI TRO QUYET D�NH DEN CUQC DOI COA TRE ,

Tvc ngfr c6 cau: "Ba tu6i trong l&n, bay tu6i trong gia". MQi ngrrCri vfrn thrremg hay truy'en nhau r/ing "Tinh each cua mc)t dfra tre drrgc quye't djnh tir khi con nh6", th\l"C chat tat ca nhfrng cau n6i nay dtlu CO can Ctr khoa hQC CUa no. quan tam de'n van de giao dvc s6m cho tre, doi v&i nhfrng tre n!im trong de) tu6i tir 0 de'n 6, hau he't hQ dau tU" rat nhi'eu tam huye't d€ boi drr&ng va giao dvc - rat don gian, d6 la vi hQ da y thirc dU"Q'C di'eu "than kY" ma giao dvc s6m mang l::i.i. Vi sao ngay cang c6 nhi'eu cha m�

Hay cung lay truemg hQ"P cua Ti€u Vu de'n tir D::i.i hQc Thanh Hoa lam vi dv: Cha m? cua Tilu Vil deu la nhfmg chuyi!n gia giao dvc ndi tieng, h9 cilng la thehf gan nhu dau tii!n dU(YC tiep xUC v&i nhfmg kien th!rc ve giao dvc s&m. Gach hQ lam khong giong v&i n/1fmg ong boba m? cung thi'ri la sau khi sin/1 tre ra se gm chung cha ong ba cham soc, ma c/1inh ban than hQ se la ngui'ri trvc tiep nuoi dQ.y d(ra tre. Nam Tilu Vil 2 tuifi, co be ail co t/1/ nhQ.n biet dUQ"C hang tram m(lt chfr va nhfmg tir tieng Anh dcm gidn, li!n den tilu h9c, thanh tich h9c tQ.p luon xuat sac; bat kl trong trui'mg

hi;rp nao, Tilu Vii ciing co th! lmg bien ' va la m()t ngll'i'ri co nang khieu ngogi giao, khong chi v(iy co be con co n/1ieu thoi quen tot khac. Trang con m&t cua cac bgn dong trang lua va cac b(ic ph1,1 huynh, co be luon la m()t tam gl1'011g sang, m()t ctua tre thong minh, co tiem nang, ten tu6i cua co be ctau ctau ciing biet' . M� cua Tilu Vii chia se kinh ng/1i�m cua minh trong qua trinh giao d1,1c con: "Sau khi nghien CUu rat nhieu tai /i�u, sac/1 v6- /ien quan cffn van cfe giao d1,1c SOm, toi cfa quyet tam /a phai nuoi dgy con minh th(it tot, ngay Ur khi con nho, phai xay d1,n1g aU'(YC m()t CO" s6vfmg ch&c, ct! con minh co th!phat triln thu(in !(Yi tren nhfmg ch(i.ng all'img sau nay. Bi quyet cua toi chinh la - n&m b&t tir nho". Nh�n thl'.rc cua m� Ti€u Vii nhU" v�y la rat dung, thCri ey quan tr9ng d€ tre hinh thanh tinh each va boi dU"&ng nang 11,l"C ndm (y giai do(ln ti'r o den 6 tu.Si. Cac so li�u nghien cfru khoa h9c da chi ra rdng, giai do(ln tir o den 6 tu.Si la thCri kY quan tr9ng trong qua trinh phat tri€n nao be) cua con ngU"Cri. Nao be) cua mc)t ngU"Cri khi m6i sinh ra n(lng khoang 370 gam. Tre so- sinh 1 tu.Si c6 nao be) n(lng gan bdng 60% so v6i nao be) cua ngU"Cri tru&ng thanh. Den 2 tu.Si U"Crc tinh la n(lng gap ba Ian so v6i khi m6i sinh, chiem 75% nao be) cua ngU"Cri l(rn. Nao be) cua mc)t d(ra tre 3 tu.Si c6 chu vi gan bdng v6i nao be) ngU"Cri l(rn, sau d6 toe de) phat tri€n m6i ch�m dan. Cho nen trong giai do(ln tir o den 6 tu6i cua tre, du tren phU"O"Ilg di�n tam ly hay sinh ly, vi�c giao d1,1c tot se c6 anh hU"&ng VO cung quan tr9ng den cau true va chl'.rc nang nao be) cua tre. Nam 1980, giao sU" Kaspyi - chuyen gia nghien cfru than kinh da cung v6i cac nha nghien cfru khac den tir H9c vi�n Quoc gia London tien hanh mc)t cuc)c dieu tra thl,l"C te: ' han/1 phan tich ctieu tra ctoi v&i m()t nghin em be, sau cto phan chia Tnr&c tien hQ tien cac ctoi tl1'011g tren than/1 nam n/1om khac nhau: nhom t1,1" tin, nhom thic/1 {mg tot, nhom trom cam, nhom t1,1" biet kiem che' va nhom ban chon (lo !&ng bat an). Den ' nam 2003, khi tat ca cac em be nay cteu eta tr& thanh nhfmg ngu:i'ri tru:6-ng thanh /1ai mu:O"i sau tu6i, giao SU: Kaspyi /(Ii tifn hanh m()t CUQC nghien CUu nfra, ben cgnh cfo con tim /1i/u them ca b(ln be va ngu:i'ri than cua nhfmg ctua tre nay. MQi li'ri noi, /1anh ct()ng cua nhfmg ctua tre hoi nho cteu phan anh ri5 tinh cac/1 cua chung khi tru:6-ng thanh, khien ' giao su: vo cung kinh nggc. Giao SU" Kaspyi da ti\ng ket i(li toan be) ket qua trong CUQC nghien cfru do, va den nam 2005 ong cho cong bo rc)ng rai. Bai di�n thuyet cua ong da thu hut Sl,1" chu y cua nhieu chuyen gia nghien cfru tre em tren toan the gi6i, dong th(ri con cung cap them nhfrng can Ctr khoa hQC xac thl,l"C cho Jy Ju�n giao d1,1c tir SCrm. Giao sU" Kaspyi chi ra rdng, tat ca m9i chuy�n da trai qua hoi con nh6 cua mc)t ngU"Cri aeu dU"<;YC d(li nao ghi nh�n i(li, va tr& thanh mau chot anh hU"&ng den vi�c phat tri€n tinh each sau nay. Dieu d6 c6 nghia la thCri ey quan tr9ng doi v6i vi�c hinh thanh tinh each va boi dU"&ng nang 11,l"C cua tre ndm ngay (y giai do(ln tir 0 den 6 tu.Si. Nhu cau doi hoi cua tre trong giai do(ln nay la m(lnh nhat, dU"6i Sl,1" thuc d�y CUa vi�c to mo muon kham pha the gi6i xung quanh, tre con c6 th€ tiep nh�n tat ca cac lo(li kien thl'.rc khac nhau. Tinh each cua tre giong nhU" mc)t h(lt giong, neu dU"<;YC gieo trong trong moi truemg dat thich h<;rp va dU"<;YC hap

thu nhfrng chat dinh drri'ing c6 IQ'i, chiic chiin n6 se phat trign thanh m(\t cay xanh trroi tot, c6 kha nang song vfrng h'en. Nha tam ly h<;>c Benjamin Bloom cua D(li h<;>c Chicago - Hoa Ky, da ti\ng h<;rp i(li nhfrng thanh qua nghien cl'.ru cua m(\t so nha tam ly h<;>c khac v'e mfrc d(\ thong minh cua con ngrrOi, ong di.ra vao so li�u trrong quan gifra chi so IQ & nhfrng d(\ tu6i khac nhau so v&i chi so IQ cua ngrrOi tnr&ng thanh, roi ve ra thanh m(\t higu do drremg cong v'e si,r phat trign tri thong minh: Gia srr lay IQ cua dll-a tre 17 tu6i frng v&i IQ cua ngrrOi tnr&ng thanh la 100%, thi si,r phat trign cua dll-a tre 4 tu6i la 50%, 8 tu6i la 80%, 12 tu6i la 90%, 13 tu6i la 92%. Tir higu do nay ta c6 thg nhin ra drrgc toe d(\ phat trign cua tri thong minh la khong dong d'eu, hon nam dau phat trign rat nhanh, hon nam tiep theo giam dan toe d(\, va hon nam sau nfra thi ch�m h�n. Di'eu nay chfrng t6 toe d(\ phat trign tri thong minh khi tu6i cang nh6 se cang nhanh. Nha khoa h<;>c ngrrOi Nh�t Ban Kimura Kyuichi cling da tirng dl.l'a ra nguyen tiic giam d'iin v'e nang li,rc nh�n thfrc cua tre con. Ong n6i: "M(\t dll-a tre chl.l'a sinh ra von c6 ti'em nang v'e kha nang la 100 d(\. Neu vira ra dOi da nh�n drrgc si,r giao d1,1c ly trr&ng, thi se c6 kha nang tr& thanh ngrrOi tnr&ng thanh c6 nang li,rc 100 d(\. Nhrmg neu hiit dau giao d1,1c khi tre 5 tu6i, du drrgc giao d1,1c tot den may, cling chi tr& thanh ngrrOi c6 nang li,rc d\lt mfrc 60 d(\. Con den t�n 15 tu6i m&i giao d1,1c thi nang li,rc chi con drr&i 40 d(\". Ly lu�n cua cac chuyen gia cung v&i cac so li�u khoa h<;>c d'eu chfrng t6 r/ing: thOi k)r quan tr<;>ng doi v&i vi�c hinh thanh tinh each va hoi drr6ng nang li,rc cua tre la tir khi con rat nh6. Chung toi hy v<;>ng cac h�c ph1,1 huynh hay chu tr<;>ng den vi�c giao d1,1c tir s&m cho con em minh, xac djnh r6 each sinh ho(lt, h<;>c t�p, vui choi, s& thich cua tre trong giai do(ln tir o den 6 tu6i, dong thOi ket h<;rp v&i vi�c hoi drr6ng s& tnremg, nang khieu cho tre, dg xay di,rng drrgc m(\t co- s& vfrng chiic cho trrong lai trroi d�p cua tre.

TUOI: GIAI DO.i;\N QUAN TRQNG DE KHAI PHA TIEM NANG COA TRE .

Vi�c phat trign tri tu� cho tre la m(\t trong nhfrng van d'e ma cac h�c cha m� quan tam nhat, nhrmg si,r phat trign tri thong minh i(li drrc;rc quyet djnh hCri si,r phat trign cua nao h(\. Vi the rat nhi'eu cha m� dij.c hi�t chu y den si,r phat trign h(\ nao cua tre - the la h<;> lien t1,1c mua cho tre tat ca nhfrng lo(li thi,rc ph�m h6 nao, drri'ing nao, cac kigu sach v&, do choi giup phat trign tri thong minh. C6 nhi'eu cha m� khong niim hiit drrc;rc giai do(ln nao m&i la giai do(ln phat trign dinh cao cua nao h(\, m(\t so cha m� thi kham pha si,r phat trign h(\ nao cua tre sau khi cho chung di h<;>c, nhrmg Jue nay da qua mu(\n roi, vi nao h(\ cua tre phat trign chu yeu trong giai do(ln tir o den 6 tu6i, vi v�y hay hiit dau ngay tir khi tre vira sinh ra. Bay gier chung ta se cung tim higu m(\t chut v'e cau true nao h(\ cua tre: Co- s& cau true h(\ nao cua tre la do gien cua cha m� quyet djnh, n6 se cung cap m(\t mo

hinh ve si,r phan bo cac tebao than kinh & nao, thong qna si,r kich thich tir moi tnrim.g ben ngoai, nhfrng tebao than kinh nay giin ket l(li v6i nhau. Cac nha khoa h<;>c g<;>i si,r giin ket nay la lien ket than kinh, nhfrng tebao lien ket se quyet djnh nao b9 cua tre xU- ly thong tin m6i ra sao, t(lo ra co- s& cho vi�c h<;>c t(ip, phan (mg, giao tiep xii. h9i vii phat tri€n tinh cam sau nay. '

M9t dU-a tre khi m6i ra dOi, c6 so lirc;mg cac tebao lien ket than kinh trong nao chi bdng m9t phan mirOi so v6i ngirOi l&n, thong qua nhfrng trai nghi�m phong phu da d(lng trong CUQC song sau nay, cac tebao lien ket Se khong ngirng gia tang SO lirc;mg, khi tre khoang 2, 3 tu6i, so lirc;mg nay da tang gifp 20 Ian so v6i khi m6i sinh. Dieu d6 ciing c6 nghia la tY I� trao di\i chift trong nao b9 cua tre vao luc nay rift cao, nen si,r phat tri€n tri li,rc vii kha nang h<;>c t(ip trong giai do(ln nay ciing rift nhanh, th(im chi con Vlf<;>t xa ca ngirOi tnr&ng thanh. M9t so lirc;mg l&n cac tebao lien ket se giam toe d9 xU- ly thong tin cua nao b9, nhfrng te bao lien ket nho be khong can thiet se biit dau bi lo(li bo khi tre dirc;rc khoang 21 thang tu6i, chi con m9t viii khu vi,rc c6 kinh nghi�m tiep nh(in thong tin, ciing chinh la nhfrng lien ket than kinh da tirng sU- dvng qua m6i c6 th€ ton t(li dirge. N6i each khac, neu nhfrng kich thich & ben ngoai ma tre tiep nh(in cang phong phu, thi so lirc;mg tebao lien ket trong nao b9 se cang nhieu. Ket qua cua mQt CUQC nghien Clru keo dai suot 18 nam da chi ra rdng, nang ]i,rc cua nhfrng d(ra tre da tirng tiep xuc v6i giao dvc s&ni trir&c 6 tu6i trong linh vi,rc d<;>c sach vii h<;>c toan, th(im chi trong ca thanh tich h<;>c t(ip & ti€u h<;>c, trung h<;>c deu cao h= nhfrng d(ra tre khong dir<;rc tiep XUC v6i giao dl,IC s(mi. Do d6, giai do(ln tir o den 6 tu6i cua tre chinh la quang thOi gian chinh d€ phat tri€n tri thong minh. Si,r phat tri€n cua nao b9 khong giong v6i si,r phat tri€n cua h� mi�n djch hay phat tri€n xirD"Ilg, dieu d6 c6 nghia la phat tri€n nao b9 chi c6 m9t giai do(ln, khi da trai qua giai do(ln dinh cao nay, Sl,I' phat tri€n CUa h� than kinh trung lfO"Ilg CO" ban da hinh thanh, nen sau nay c6 muon b6 sung them ciing la dieu rift kh6 khan. Neu muon khai pha toi da tiem nang trong d(li nao cua tre, cac b(ic cha m<i' phai niim biit dirc;rc giai do(ln tir o den 6 tu6i nay: phai cung cifp che d9 boi diri'ing day du nhift, phong phu nhift, dong thOi phai dam bao Sl,I' phat tri€n toan di�n CUa nao bQ cung cac bQ ph(in khac tren co- th€; khong chi v(iy con phai t(lo ra si,r kich thich tir moi tnrim.g ben ngoai m9t each hoan thi�n nhift, d€ ket cifu vii t6 chii-c ben trong nao b9 phat tri€n nhanh vii lanh ffi(lnh. Lam the nao d€ khai thac tri tu� cua tre? Dieu nay chung toi trinh bay chi tiet & nhfrng mvc dir6i day. Trang d6, c6 li�t ke m9t so phir=g phap d= gian d€ cac b(ic cha m"' cung tham khao:

Phi.fangphip I: Nang tro chuyefn v(fi tre, aitng lo tre kl16ng l1ieu gi •

H� than kinh trong nao b9 cua tre mem hO"Il, yeu hO"Il so v6i cua ngirOi tnr&ng thanh, tuy nhien dieu khien ngirOi ta phai kinh ng(lc chinh la, mi).c du nhir v(iy nhlfllg so lirc;mg s<;ri

gan than kinh cua tre l(li nhieu hem gap hai Ian so v6i & hi) than kinh cua ngiri\i trir&ng thanh. Cac nha khoa h0c phat hii)n ra rdng, khi m� dung nhfrng tir ngfr cang phong phu dg n6i chuyi)n v6i tre, S\I' kich thich Jen cac gan than kinh & nao b\i d(lt dirgc cang nhieu, vi v�y kha nang ngon ngfr, kha nang tir duy logic va kha nang l�p keho(lch cua tre cfi.ng tr& nen m(lnh hem. M� cua Tigu Thanh da chia se v6i chung toi ve kinh nghii)m cua minh: Luc tro chuy�n v6i con, toi noi b&ng gi9ng ai�u vui ve, nhi: nhang al aap /Qi nlzimg tieng Ii nhi cua no va khi con bilu hi�n ra m()t so hanh a()ng, toi se noi tU- W-, ri5 rang tU-ng cau tU-ng clzir, chdng hQn: ''Mi: yeu con nhat tren am", m6i am tiet keo dai ra, giong nhzr giai ai�u czla m()t bai hat v(i.y. Dan dan, con toi ail co thl hilu nhimg gi toi noi, mom cung b(i.p bi: tii'ng clzir, th(i.m chi no con co thlb&t chzr{rc theo gi9ng ai�u czla toi al aap /Qi, khien toi VO cung xUC a()ng.

Ph I.fangphip 2: Dieu thJJ.n kf cua sµ' VO ve '

vb ve, chinh la err chi yeu thiremg cua m� danh cho tre, nhfrng hanh d(ing tir&ng chtrng dem gian d6 l(li c6 thg truyen d(lt den tre VO so thong tin. C6 bon chfr can phai ghi nh&, d6 la: nh�, mem, kheo va am. Cach vb ve khong chi giup cho m� va con cung cam nh�n dirQ'C S\I' yeu thiremg, ma cfi.ng )a m(it each dg kigm tra tinh tr(lng Slrc khoe CUa tre, va con CO tac d1,1ng thuc dfiy S\I' phat trign CUa tre. C6 nghien cfru phat hii)n ra rdng, tre sO' sinh khi m6i ra di\i neu mbi ngay dirgc mat xa ba Ian, thi se c6 kha nang xuat vii)n s&m hem so v6i nhfrng tre SO' sinh khong dirgc mat xa. C6 chuyen gia con cho rdng, S\I' vfi ve ma m� danh cho tre luon luon la tr<r thu dil.c 11,l'C nhat trong vii)c khai pha tiem nang cua tre. Ngoai ra, khi mat xa nh� Ian da mem m(li cua tre, cam nh�n dirgc S\I' mjn mang d6 se khien tam tr(lng ngiri\i m� cam thay vui mtrng va h(lnh phuc biet bao. Thi\i gian tot nhat dg mat xa cho tre Ia Jue tre vira tiim xong.

Phi.fangphip 3: Dip ung m9i tiengg9i cua tre ,

Khi tre kh6c, ngiri\i m� Iuon phai dira ra phan frng kjp thi\i, ch�ng h(ln an ui, db danh, om tre vao long ... dg giup tre cam thay an tam. Nhir v�y, m� chinh la ngiri\i t(lo ra m(it luong dii)n nao trong tiem th(rc cua tre, n6 c6 thg dap frng Oily du nhfrng doi hoi cua tre ve m(lt tinh cam. 81,1' tiep XUC than m�t thir(mg xuyen gifra m� va tre SC t(lO cho tre m(it cam giac an to an. M� hay dung S\I' cfin th�n, ti ml va long chuyen tam dg dap frng kjp thi\i moi nhu cau cua tre, t(lo ra m(it moi quan hi) dang tin c�y cho tre. Dan dan tre se co tinh cam yeu thiremg gil.n b6 v6i m�, va c6 dirgc cam giac an toan tir chinh ngiri\i m� cua minh, dieu nay dong thi\i con mang l(li cho tre dung khi rat 16-n dg chung c6 thg tl,I' tin kham pha the gi6i xung

quanh.

Phi.fangphip 4: Cho tre 01.f<JC trai ngl1iefm tlnh cam Neu c6 ngiriri dang buon phien ho(lc lo au, dau tien cha m<i' can phai to ra dong cam v6i dieu do, dg tre higu dir<;rc Sl,I" quan tam, lo liing, chia se. Thai d(\ ljch si,r, co thi�n y va nhan van cua cha ill<;' doi v6i ngiriri khac se dir<;rc ghi l(li trong nao b(\ cua tre. Theo thiri gian nhfrng phan fuig tinh cam se tich t1,1 aan trong nao tre, dieu nay khong chi c6 IQ"i cho si,r phat trign cam xuc cua tre, ma con c6 IQ"i cho qua trinh phat trign nang li,rc nh�n tht'.rc va ngon ngir. -

TUOI: GIAI DO.i;\N QUAN TRQNG DE TRE HQC T4J>, NHAN THUC •

•

N6i den h<;>c t�p, hau het chung ta deu cho rli.ng phai den khi tre den tu.Si di miiu giao ho(lc Jen tigu h<;>c m6i biit dau can d(ly tre, nhlfllg tren thi,rc te, vi�c h<;>c t�p cua tre da biit dau tir khi m6i ra diri, vi�c h<;>c t�p vao Jue nay Ia quan tr<;>ng nhat, mang l(li hi�u qua cao nhat, va tat nhien cung la dcm gian nhat - d(\ng li,rc cua vi�c h<;>c t�p kigu nay chinh la phat huy ban nang cua tre. Neu b6 qua giai do(ln nay, vi�c h<;>c t�p ve sau se tr& nen rat kh6 khan. Chung ta cung xem m(\t vi d1,1: �

Thang 10 nam 1920, & m(lt lang qui! nh6 vung Tay Nam Calcutta An D(l, m(Ji ngu:i'ri trong thon da phat /1i�n ra tY m(lt /1ang soi CO hai d(ra tre dU:{YC bay soi nuoi dg.y tlr khi /9t long, trong do d(ra /&n khoang 7, 8 tu6i, du:{Yc d(lt ti!n la Kamala, con d(ra nho chlmg 2 tu6i, d(lt ti!n la Amala. Sau nay ca /1ai d(ra tre d�u du:{Yc gm vao co nhi vi�n nuoi nang. Amala song & do den nam th(r hai thi c/1et, con Kamala thi song du:{Yc den nam 1929. M(lt m1,1c SU: & co nhi vi�n dii viet cuon sach mang ti!n ''Ngu:i'ri soi va Tarzan", trong do co mii!u ta chi tiet qua trinh giao d1,1c hai d(ra tre ngu:i'ri soi tr& lai lam ngu:i'ri. Luc hai d(ra tre ngu:i'ri soi vfra du:{Yc phat hi�n, t(i.p tinh sinh hog.t cua chung giong h�t nhu: m(lt con cho soi: di bdng ban chi, ban ngay thi ngu, ban di!m m&i ra ngoai hog.t di)ng, S{Y lira, anh sang va nu:&c. Chung chi biet khi doi thi tim cai an, an no xong la ngu; khong an c/1ay ma chi an thjt, luc an hoa qua cling k/1ong dung tay, ma d(lt no xuong du:&i dat r1Ji lay rang g(lm, chung khong biet noi chuy�n, va cir den nlra di!m lai ru:&n c6 li!n di l1u g(Jl. •

Trai qua bay nam du:{Yc con ngu:i'ri giao d1,1c, Kamala cling m&i chi n&m b&t du:{Yc 45 tlr, h071 nfra phai kho khan /dm mm h(JC noi dU:{YC vai CUU, Va bdt dau hoa nh(i.p dU:{YC v&i t(i.p tinh sinh hog.t cua con ngu:i'ri. Co ay chet khi m&i khoang 16 tu6i, nhu:ng tri Ive cling chi tu:071g du:071g nhu: m(lt dlra tre 3, 4 tu6i. Cau chuy�n ve ngiriri soi da chfuig minh rli.ng: neu b6 qua thiri kY phat trign dlnh cao ve kha nang h<;>c t�p cua tre, se gay ra nhfrng h�u qua kh6 Iirimg.

Cai g9i Ia "thiri kY vang" hay "thiri kY dinh cao", chinh Ia chi giai do;:tn khi tre cte'n m(\t ct(\ tu6i nhilt dinh nao d6 c6 thg nh�n thfrc va niim biit dirQ'C nhfrng kie'n thfrc, ky nang, hanh ' bie't each giao dvc tre khi tre dang & vao thiri ey vang, tre d(\ng m(\t each d� dang nhilt. Neu khong chi vtra niim biit dirQ'C nhanh, vtra cam thily vui ve, ma con c6 thg d;:tt dirQ'C hi�u qua hon gilp chvc Ian, nhirng ne'u b6 li'Y milt thiri kY vang nay, thi du c6 danh bao nhieu thiri gian va cong sfrc, ke't qua tre d;:tt dirQ'C ciing khong thg xuilt siic. T;:ti sao kha nang h9c t�p cua tre d;:tt dinh cao l;:ti xuilt hi�n s6m nhir v�y, ma khong phai Ia Jue tre 7, 8 tu6i nhir chung ta viin thiremg nh�n dinh? Khoa h9c da chl'.rng minh, sau khi nao b(\ cua tre c6 nhfrng lien ke't than kinh, se xuilt hi�n mang tuy, giup bao v� diremg lien ke't gifra cac te'bao than kinh, nher d6 ma thong tin O\fQ'C truyen di nhanh ch6ng va khong bi S\f can tr& nao. Khi tre phat trign cte'n giai do;:tn nhilt dinh nao 00, do S\f truf:tng thanh CUa nhfrng te' bao than kinh, nen sgi tf\IC than kinh va sgi nhanh than kinh d� dang m& r(\ng roi lien ke't v(ri nhfrng te' bao than kinh lien quan hinh thanh m(\t m;:tng Iir6i d;:tng vong, giup dira ra nhfrng phan (mg di).c bi�t, tir d6 tre c6 thg h9c dirQ'C nhfrng kY nang kg tren. Do thiri gian phat trign cua mi\i lo;:ti te'bao than kinh chfrc nang khac nhau, nen thiri gian san sinh ra lien ke't than kinh va hinh thanh mang tuy ciing khac nhau. Giai do;:tn t;:to ra lien ke't than kinh va hinh thanh mang tuy chinh la thiri kY dinh cao dg tre h9c t�p kY nang. Vi dv, giai do;:tn tir 4 cte'n 18 thang tu6i cua tre Ia thiri kY dinh cao dg h9c each v�n d(\ng; giai do;:tn tir 2 cte'n 3 tu6i Ia thiri gian tot nhilt d;:ty tre h9c n6i; tir 4 cte'n 5 tu6i Ia thiri gian thich hQ'P doi v(ri vi�c h9c ngon ngfr cua tre; con ne'u muon cho tre h9c dan piano hoi).c violon, tot nhilt la nen biit dau tir trir&c khi tre 3 tu6i. Ne'u b;:tn b6 li'Y giai do;:tn nay, khi d6 cac te' bao than kinh bi lao h6a, se khong d� dang m& r(\ng ra va lien ket' v6i nhfrng te' bao than kinh khac, ciing kh6 niim biit dirQ'C nhfrng kY nang nay v(ri toe ct(\ nhanh. H9c t�p khong chi la m(\t vi�c rilt kh6, ma con tr& thanh m(\t nhi�m V\l khong thg hoan thanh. Ch&ng h;:tn v6i vi�c h9c bcri, tre cang nh6 thi h9c bcri cang d�, c6 rilt nhieu dfut tre xuong cte'n bg bcri giong nhir ca gi).p nir&c v�y, con nhfrng tre trong da ra dang ngiriri I&n nhirng du c6 ton rilt nhieu cong sfrc ciing khong niim biit dirQ'C cac kY nang chu ye'u cua mon bcri. Cho nen, ne'u muon tre c6 dirge cang nhieu ey nang, tr& thanh m(\t ngiriri c6 ban linh l&n, c6 tri tu� sieu pham, thi cac vi phv huynh can phai niim biit tot thiri ky vang cua tre la tir o cte'n 6 tu6i.

TUOI: GIAI D04N QUAN TRQNG TRONG v1tc HINH THANH TfNH cAcH CHO TRE ,

Tilt ca chung ta deu bie't rdng, tinh each c6 vai tro rilt quan tr9ng trong cu(\c diri cua mi\i con ngiriri, th�m chi n6 con c6 anh hir&ng l&n hon so v(ri S\f ye'u m;:tnh cua nang Ive doi v(ri CUQC song, S\f nghi�p CUa con ngiriri. Ngiriri c6 tinh each c&i m& thiremg chie'm \fU the'trong ca cu(\c song va cong vi�c. M(\t ngiriri c6 tinh each hoa dong, trong cong vi�c se d� dang phoi hQ'P v(ri dong nghi�p, lanh

d(lo, th�m chi con ket thanh m(\t khoi doan ket, trong cu(\c song thi gan giii v6i gia dinh vii b(ln be. Ngirc;rc i(li, nhfrng ngirOi c6 tinh each hir&ng nc)i tram 11).ng se rat kh6 hoa dong v6i m<;>i ngirOi, nen thir&ng kh6 thilnh c6ng, kh6ng chi v�y nhfrng ngirOi nay con kh6ng biet each t(l.O ra nhfrng moi quan h� tot trong xa h(\i, ru do gay can trer den Sl,I" phat trign trong . cong vi�c. '

Thi,rc te, CO" hc)i trong CUQC song danh cho m<;>i ngir(ri cleu binh d�ng, nhrmg quan tr<;>ng la b(ln c6 biet niim biit vil t�n dvng dirc;rc n6 hay kh6ng ma th6i. Nhfrng ngirOi c6i mer lu6n tien ve phia trir&c, con nhfrng ngirOi hir&ng n(\i i(li thu minh i(li vii tvt ve phia sau, cho nen cu(lc song cua m(\t ngirOi c6 thanh d(lt hay kh6ng, c6 thg n6i vai tro quyet djnh la Cr tinh each cua h<;>. Tinh each cua con ngirOi dirc;rc hinh thanh tir nh6. Tien si Harlow - clzuyen gia nghien cU-U giao dv.c ngu:i'ri Mfj - dii du:a ml)t con khi vU-a m&i sinh vao phong each Ii, ben trong d6 chi c6 dung mi)t cai khay di.mg thlrc an. Bu:&c dau cua cul)c thi nghi�m la nuoi nang con khi con nay trong phong each Ii ba thang dau, sau d6 du:a n6 quay !Qi song v&i nhfmg con khi khac va quan sat tinh lzinh phat triln cua n6. M&i dau, con khi nay cir lang thang mi)t minh, nhu:ng chu:a den mi)t tuan sau n6 dii mQnh dQn lzcm va cung no dua v&i nhfmg con khi khac. Tiep theo, nhfmg ngu:i'ri lam thi nghi�m du:a ml)t con khi bi each Ii sau tlzang v'1 v&i bay dan, con khi nay hoan toan khong biet each chai dua cua nhfmg con khi khac, clzi nglJi thu /Qi m{)t g6c du:(J-ng nhu: rat S(l' hai. Cuoi cung, nh6m ngu:i'ri thvc hi�n thi nglzi�m du:a mi)t con khi bi cac/1 li mi)t nam v'1 v&i dOng loQi, thi thay con khi nay lzoan toan klzong thl song dU:(l'C cung v&i nhfmg con khi khac, th(im chi n6 con khong thl hoa nh(ip du:(l'c v&i nhfmg con klzi bi each Ii giong minh. RIJi hQ tien hanh ngu:(l'c !Qi, d6 la cho ml)t con khi binh tlzu:D-ng vao v&i dan khi bi each Ii, khong !au sau, con khi binh tlzu:D-ng vi khong thl chiu n6i sir co dcm ma tinh than tr& nen suy nhu:(l'c. Thi nghi�m tren cho thay, Sl,I" phat trign CUa con khi rat can mc)t moi tru(mg phu hc;rp, chi c6 m6i trir&ng binh thir&ng m6i c6 thg khien chung c6 nhfrng tinh each binh thir&ng. Thi nghi�m ciing cho thay tinh each cua con khi sau khi dirc;rc sinh ra sau thang da hinh thanh gan nhir co djnh vii kh6 dg thay d6i. Thi,rc ra dieu nay ciing dung khi ap dvng doi v6i con ngirOi: neu tinh each cua con ngirOi da dirc;rc hinh thanh co djnh ngay tir khi con nh6, thi tinh each den khi trir&ng thanh xet ve t6ng thg ciing kh6ng c6 nhieu khac bi�t so v6i Jue nh6.

VIEC PHAT TRIEN NGON NGO' COA TRE GAN LIEN V6'I QUA TR.iNH GIAO Dl)C SOM ,

•

Cac nhil khoa h<;>c cho rdng, vi�c h<;>c ng6n ngfr cua tre kh6ng phai la h<;>c tirng chfr tirng

cau ma c6 hi�n t1rQ'llg "thOi kY bi.Jc phat ngon ngfr" m(lt each d(lt nhien. Cac nha tam ly h9c & Bl da quan sat vii phat hi�n ra, m(\t d(ra tre hai tu.Si rum thong th1remg c6 th€ nitm bitt d1rgc khoang 200 den 300 tir vi.mg, nhrmg den 6 tu.Si thi so 11rQ'llg nay da !en den con so hang nghin, ma hau het nhirng tir vi.mg nay deu do tre hap thu m(lt each ti,r nhien cha khong do ai d(l.y. Giai do(l.n tir o den 6 tu.Si chinh la thOi kY quan tr9ng nhat d€ phat tri€n ngon ngir cho tre. Thi,rc chat khi tre vira m6i sinh ra cung dang tham do con d1remg ngon ngir, thong th1remg chung se trai qua bay giai do(l.n m6i c6 th€ nitm bitt d1rgc m(\t ngon ngir, vii c6 th€ ti,r do v�n dvng, ma bay giai do(l.n nay aeu ndm trong giai do(l.n tir o den 6 tu.Si. Den 6 tu.Si, each bi€u d(l.t ngon ngir cua tre da kha chu�n xac, chung gan nh1r hoan toan hi€u vii c6 th€ tuan theo nhirng quy titc sU- dvng tieng m'i' de. Tre m6i sinh ra d1rgc 4 thang tu.Si, chi c6 th€ phat ra tieng kh6c oe oe ho(ic nhirng am thanh nho khong c6 y nghla. Luc nay, cha ID<;' c6 th€ di,ra vao cam nh�n cua minh d€ giai thich nhirng am thanh d6, roi d1ra ra hanh d(\ng, ell- chi vii Im n6i dap tra. Dan nan, tre se hi€u d1rgc each dung gi9ng n6i d€ giao tiep v6i cha m.,,, ho(ic sU- dvng tieng kh6c d€ bi€u d(l.t nhfrng vi�C nhU' d6i, dai Garn, cam thay kh6 chju, muon ID<;' be... Sau nay, tre se chuy€n nan tir tr(l.ng thai VO thuc qua d(\ thanh tr(l.ng thai c6 y thU-C. Chung c6 th€ dung anh mitt nhin cha ID<;' vii chi vao do v�t, neu luc nay cha ID<;' kjp thOi g<;>i ten nhirng do v�t nay m(lt each r6 rang, tre se dan dan ghi nh6- l(l.i. Tre tir 6 den 8 thang tu.Si da biet chu y vao hinh anh, canh tll'Q'llg vii biet each litng nghe cha ID<;' giai thich. Den 9 thang tui\i, tre khong chi biet nhin VaO cha ID<;' Va do V�t, ma con quan sat Ca nhfrng phan Ung CUa cha ID<;', tir do CO th€ hi€u dU'Q'C y nghla CUa IDQt SO tir don gian nhU' "den", "bong", ''ch6'', ''hoa'' ... M(lt ha m'i' binh th1remg da vo cung kinh ng(l.c khi phat hi�n ra rdng d(ra con yeu quy m6i c6 m1r0i may thang tu.Si cua minh trong m(\t dem da c6 th€ n6i r6 rang m(\t viii tir. M� cua Tiiu Ng9c gan day phat hifn ra rdng Tiiu Ng9c co t/1[ noi nhfmg tit nhir "ong", "ba". Dieu nay k/1ien m9i ngiriri trong gia dinh deu cam t/1ay vui mimg, nhat la ong n{li va ba n{li. Khong lau sau, m� /Qi phat /1ifn them m{lt dieu ky IQ la khi Tiiu Ng9c nh(in dUQ"C th(r gi cua ngiriri khac be lien noi: "Cam 071 Tru{rc day Tiiu Ng9c co thi dung tay def biefu dQt Sil" cam 071 nhung bay gii'r CO thef noi ro rang "cam 071 dieu nay k/1ien ca nha VO cung phan khich. ".

Thi,rc te, c6 m(lt so tre m6i 1 tu.Si nhrmg da c6 th€ n6i d1rgc nhirng tir ngitn g<;>n nh1r ''bO'', ''m�'', ''b3." ... , cOn c6 nhfrng tre th�m chi m6i dtrQ'C chin th3.ng tu6i cling n6i ra dtrQ'C m(\t viii tir don gian. Trong giai do(l.n tir 9 den 18 thang tu.Si, tre se dan dan h9c d1rgc m(lt so tir ngfr don gian d€ di�n d(l.t y nghl cua minh, neu nitm bitt tot d1rgc von tir, trong giai do(l.n nay, cha m'i' c6 th€ d(l.y cho tre them nhieu danh tir don vii d(lng tir, lam phong phu kho tir cua tre, thuc d�y tre nang cao kha nang n6i d1rgc tir c6 hai am tiet tr& !en. Trong giai do(l.n tir 18 den 24 thang tu.Si, tre c6 th€ v�n dvng nhirng tir don gian nhat d€ bi€u d(l.t cam xuc, vii biet each ket hi;rp d(lng tir v6i danh tir. Kha nang nitm bitt tir ngfr cua tre trong giai do(l.n nay rat ffi(l.nh, chi can ng1r0i 16-n n6i ra, tre da c6 th€ nhitc 1(1.i gan

nhu y nguyen. Luc nay cha m� phai hu&ng dfin tre n6i cau aay du va hoan chinh, chu y khong nen n6i nhfrng cau sai ngfr phap, dg tranh tre bil.t chu&<: theo. Tuy�t doi cam n6i ngQng theo kigu nh(li giQng tre con hofj.c "noi ]il_p", neu khong Se gay ra can tr&vi�c hQC ngfr phap chinh xac va phat am chu�n cua tre. Vi).y lam the nao dg phat trign ngon ngfr cua tre? Tre tir 2 den 3 tu6i: tre c6 thg dung nhfrng cau ngil.n dg bigu d(lt y nghl cua minh, thi).m chi con n6i duQ'C m<;\t cau hoan chinh. Co be Hong Tri;i.ch 3 tu6i, m()t 1'1n trong thay m� dang ngoi trang dilm, chi;i.y den bi!n ci;i.nh va n6i: "M� bien than/1 tii!n nfr roi, ai nhin cfi.ng mi!", m� co be rat bat ngir va vui mU71g. '

Nhfrng tre nli.m trong d<;\ tu6i tir 2 den 3 khong chi biet gQi ten nhfrng S\1' vi).t tru&<: mitt, ma con c6 thg n6i ra nhfrng gi chung nghl den. Tam tu6i nay tre con biet each dung nhfrng d(li tir nhan xrmg thay the nhu "con", "b(ln", "anh ay" ... , khong chi vi).y ma chung con sU d1,1ng duQ'C chinh xac nhfrng tinh tir nhu "xau, d�p", "it, nhieu". Tre tir 3 den 5 tu6i: tre c6 thg n6i duQ'C nhfrng cau tuong doi phfrc t(lp, va nil.m bil.t duQ'C hau nhu toan b<;\ ket cau ngfr phap, thi).m chi c6 thg ly giai duQ'C y nghla cua nhfrng tir triru tll'QTig. C(iu be Minh Minh bon tu6i khi trong tl1ay con chim bay qua, lien b&t chu:&c theo va gicr hai tay li!n v6 v6 roi hoi m�: ''M� nhin con bay nay, tu: thetrong c6 d�p khong q.?", m� nghe thay CGU noi CUa CQU be VG thay dung tir "tu: th/!'' rat c/1inh xac, cfing cam t/1ay ngQ.C nhii!n va vui mlmg. Tre tir 3 den 5 tu6i luc n6i chuy�n dii higu rli.ng phai tuan theo logic, mfi.c du c6 nhfrng luc logic cua bQn tre vfrn chll'a hoan toan dung. Cha m� luc nay can phai dieu chinh cau tir sao cho chinh xac roi n6i l(li v&i tre, giup tre d(lt duQ'C hi�u qua tot hon ve ngon ngfr, dfi.c bi�t la nhfrng tir ngfr kh6 giai thich, chi can sU- d1,1ng nhieu Ian la tre c6 thg nil.m bil.t duQ'C nhanh ch6ng. Len 5 tu6i, tre dii c6 thg n6i chuy�n giong nhu m(\t ngu6i tru&ng thanh. Khi n6i ve m(\t S\1' vi).t nao d6, tre c6 thg vi).n d1,1ng chinh xac nhfrng tir ngfr dg mieu ta l(li be ngoai cling v&i tinh logic cua S\1' vi).t. C6 tre con biet dung nhfrng tir luyen lay, da d(lng dg bigu d(lt. Nang 11,l'C giao IU'U cua tre trong giai do(ln nay duQ'C tang !en ro rang, ngfr phap khong ngirng duQ'C cung co, luQTig tir V1,l'Ilg ciing duQ'C tang !en dang kg. Tre tir 6 den 12 tu6i: S\1' bien h6a ro rang nhat la tre c6 thg bu&<: dau di�n d(lt duQ'C nhfrng ngon tir theo kigu sach v&. M<;\t vai chuyen gia cho rli.ng, 6 tu6i giong nhu dau nguon con song cua 81,1' phat trign ngon ngfr, bil.t dau tir day keo dai den nam 12 tu6i, xuat hi�n nhfrng thay d6i mang tinh can ban trong S\1' phat trign nay, d6 khong chi la S\1' phfrc t(lp h6a nhfrng cau n6i, ma trinh d<;\ cua nhfrng cau mang ham y va m1,1c dich sU- d1,1ng ngon tir ciing dU'Q'C nang cao hon, m(\t thay d6i ro net nhat chinh la tre biet dung ngon tir dg hQC dQC va lam van.

Giao srrtam ly h9c & Hoa Icy- Bob McMurray cho rling, da phan bo m� khong dg y den qua trlnh h9c n6i cua tre, d6 chinh la qua trlnh dU'Q'C tich lliy tirng ngay tirng gier, nen m(ri t(lO ra ket qua khien cha m� VO cung ng(lc nhien. Chinh vi the, trong CUQC song hang ngay, cha m� can phai chu y nhieu hon khi sU- d\)ng nhfrng tir ngfr da d(lng, phong phu va bigu d(lt chung m(\t each chinh xac, nhrr v�y kha nang bigu d(lt ngon ngfr cua tre VO hlnh trung se nh�n dU'Q'C nhfrng anh hrr&ng tot, giup tre dan h9c dU'Q'C each dung tir khong chi dung ma con hay.

CHIEU CAO COA TRE DVQ'C QUYEJ' D�NH TRONG GIAI DOAN o 6 TUOI •

So li�u trong nghien cfru khoa h9c cho thily c6 hai thCri kY dinh cao doi v(ri vi�c phat trign chieu cao, m(\t la vao tu6i d�y thl, hai la giai do(ln tho- ilu. Tir o den 1 tu6i, toe d(l phat trign chieu cao trong giai do(ln nay la nhanh nhilt va d� dang nh�n drr<re si,r can thi�p cua nhfrng nhan to ben ngoai. Con ngrrCri tir khi sinh ra cho den khi trrr&ng thanh, toe d(l phat trign chieu cao khong co toe d(l trung blnh, ma tir khi sinh den 2 tu6i la tang khoang 28cm, trong d6 chia lam ba giai do(ln la tru&c 4 thang tu6i, tir 5 den 12 thang tu6i, va tir 1 den 2 tu6i, mi\i m(\t giai do(ln se tang 1/3 cua con so neu tren. Che d(\ dinh drr&ng hai nam dau doi v(ri si,r tang tru&ng chieu cao cua tre c6 anh hrr&ng l&n hon nhieu so v(ri yeu to di truyen, tu6i cang nh6 cang ch(mg to ro dieu nay. Giai do(ln tir o den 6 tu6i, cac yeu to tot xilu trong qua trlnh phat trign c6 anh hrr&ng tri,rc tiep den si,r tang tru&ng chieu cao cua tre trong giai do(ln nay, chieu cao thCri kY nay l(li la co- s& cua si,r tang tru&ng chieu cao giai do(ln d�y thl. Cac nghien cfru khoa h9c phat hi�n ra chieu cao luc tre 2 tu6i thg hi�n 80% chieu cao khi trrr&ng thanh, vi the, cha m� can chu y giup tre phat trign chieu cao giai do(ln nay. C6 thg n6i, neu chiu anh hrr&ng b&i nhfrng nhan to c6 h(li nhrr thieu dinh drr&ng, b�nh t�t, thuoc men trong giai do(ln nay, se gay ra nhfrng t6n h(li doi v(ri chieu cao l&n hon & bilt Icy giai do(ln nao trong CUQC dQi. Thong thrr<rng, co bay yeu to anh hrr&ng den chieu cao nhrr sau:

Yeu to di truyen ,

Khong thg phu nh�n rling, di truyen la yeu to quan tr9ng chi phoi chieu cao cua tre. Chieu cao cua cha m� rilt quan tr9ng, th�m chi den t�n dCri thfr ba cling viin c6 anh hrr&ng. B(ln chi can nhln vao ngo(li hlnh va chieu cao cua cha m� dfra tre, CO" ban cling co thg rr&c lrrgng drr<re chieu cao cua dfra tre trong trrong lai.

Bao cfam dinl1 duang

Mi).c du yeu to di truyen rilt quan tr9ng nh=g day khong phai la tieu chu�n duy nhilt quyet djnh chieu cao cua tre. Trong d6, tam quan tr9ng cua che d(l dinh drr&ng cling khong nen coi nh�. Dfra tre dang trong giai do(ln phat trign, neu khong dam bao m(\t che d(\ dinh

dir&ng toan di�n, can bling, chiic chiin sv phat tri€n cua tre se bi hl)n che. Th�m chi con gay ra nhfrng anh hir6ng kh6ng tot. Vi v�y, cha m<;' phai cung cap kjp thiri va da dl)ng h6a che d(\ dinh dir&ng cua tre, bao dam tre hap thu OU'Q"C day du nhfrng dir&ng chat can thiet, nhir v�y m&i CO th€ aap frng OU nhu can ve S\f tang trir6ng chieu cao CUa tre. Nhieu b�c ph\l huynh SQ" con minh bi bien thanh "be b\l'", nen aa kim ham so ]irgng thfrc an cua tre, dieu nay rat nguy hi€m. M<;>i ngiriri can biet rling, tre dang & giai dol)n quan tr<;>ng trong qua trinh phat trign, nen du c6 beo the nao cung kh6ng dirge dung each hl)n che an uong. Tuy nhien, cha m<i' kh6ng th€ kh6ng canh giac m(\t dieu la, cho tre uong qua nhieu nir&c boa qua hoij.c nir&c ng<;>t dong chai se lam anh hir6ng den qua trinh hap thu chat dinh dir&ng, gay bat lc;ri aoi v&i S\f tang tru6ng CUa tre.

B�nh sinh If

M(\t so tre khi m&i sinh ra da miic cac chfrng b�nh, neu kh6ng dirge dieu tri kjp thiri, rat c6 th€ se anh hir6ng den S\f phat tri€n chieu cao cua tre. Nhfrng chfrng b�nh thirCm.g gij.p nhat la roi lol)n tieu h6a, di frng v&i thfrc an, roi lol)n chfrc nang gan, bi b�nh ve tuyen giap ...

Tic dl)ngph!l cua thuoc ,

Ngiriri ta viln thirCm.g n6i rling: "Thuoc diing da t�t", du thuoc mang ll)i hi�u qua toi iru trong vi�c dieu tri b�nh t�t, nhirng neu dung thirCm.g xuyen hoij.c SIT d\lng kh6ng dung lol)i thuoc Se gay ra m(\t SO tac d\lng ph\l nhat ainh, t\r 00 anh hir6ng den S\f tang trir6ng chieu cao cua tre. Vi d\l thuoc Ritalin sii- d\lng dg dieu trj chfrng b�nh ADHD da dirge cac chuyen gia y khoa xac nh�n ]a gay ra can tr& aoi v&i S\f phat tri€n CUa tre nho. Vi the, trong qua trinh tang trir6ng cua tre, cac b�c cha m<;' phai co giing hl)n che tuy�t doi vi�c ll)m d\lng thuoc, trong truCm.g hgp biit bu('>c phai dung den thuoc dg dieu trj b�nh, bl)n phai Iva ch<;>n c�n th�n chinh xac lol)i thuoc va dung dung lieu lirgng cho phep.

Ren luy�n than the

Vi�c ren luy�n than th€ thir(mg xuyen CO tac d\lng thuc d�y S\f phat tri€n CO" biip va xiro-ng cua tre, dong thiri giup cho toe d(\ phat tri€n chieu cao tr& nen nhanh ho-n. Tuy nhien, cac b�c cha m<;' nen biet rling, kh6ng phai tat ca cac hinh thfrc luy�n t�p den c6 tac d\lng thuc d�y chieu cao, c6 rat nhieu d(\ng tac ma chung ta den da quen thu(\c kh6ng chi kh6ng c6 lc;ri doi v&i sv tang trir6ng chieu cao cua tre, ma ngirgc ll)i con gay ra t6n hl)i l&n cho XU"O"llg va CO". Ch�ng hl)n nhfrng m6n th€ thao kh6 nhrr t�p xiec, dau v�t... rat c6 th€ khien XU"O"llg COt bi t6n thrro-ng, th�m chi ]am ]�ch Va V<;'O CaU true CUa XU"O"ng, gay ra bien dl)ng.

Cl1it 11.i<Jnggiic ngu

Nhieu ngrriri sai lam nghl rling giac ngu hau nhrr kh6ng lien quan gi den chieu cao cua co-th€, nhirng nhieu nha khoa h<;>c da tien hanh nghien cfru va chfrng minh, c6 khoang 70% - 80% hormone tang tru6ng drrgc tiet ra va phat buy tac d\lng ngay trong luc ngu. Cho nen,

dam bao thOi gian va cha't lrrong gia'c ngu cho tre la vo cung quan tr9ng d6i v&i sg phat trign chi'eu cao & tre.

7. Anh hu6'ng cua '

cam xuc

Cam xuc cang th�ng qua d(\ se gay can tr& t&i S\l' phat trign cua chi'eu cao. M(\t dfra tre dU'Q'C l&n Jen trong moi trrrimg gia dinh vui ve va aay tinh thrrcrng yeu so v&i m(\t d(ra tre s6ng trong moi truimg hi\n lo(ln, ph(rc t(lp, khung hoang va khong thg hoa dong v&i nhfulg d(ra tre khac, thi truimg hQll d(ra tre dau tien SC dU'Q"C kich thich titlm nang sinh trrr&ng ben trong co- thg & mtrc l&n nha't. Anh hrr&ng cua yeu t6 cam xuc d6i v&i sg phat trign chi'eu cao & tre ciing quan tr9ng khong kem so v&i che d(l dinh drr&ng do thtrc an mang l(li. Vi v�y, cac b�c

cha m� can phai chu y den qua trinh tang tru&ng chi'eu cao trong giai do(ln tre tir 0 den 6 tu6i, ci) gdng ]o(li trir nhfulg anh hrr&ng tieu C\l'C, dg tre CO m(\t moi truimg phat trign lanh m(lnh, binh thrrimg, giup tre c6 chi'eu cao ly trr&ng.

Cham� cin nim bit duqc giai do�n nh�y cam trong nhung nam diu dC1i cit.atre •

•

Giai dap bi mQ.t ve tinh nht;1-y cam cua tre SJ!! ky difu cua tinh nht;1-y cam ve trQ.t lif Giai dot;1-n nht;1-y cam - thiri ky dinh cao dfii v&i vifc h9c tQ.p cua tre Chin giai dot;1-n nht;1-y cam cua tre nho SU- d1,Lng tro chcri di giao dl,LC tre trong giai dot;1-n nht;1-y cam Cac phll'07lg phap giao dl,LC tre trong giai dot;1-n nht;1-y cam

gay cang c6 nhil!u cha m« va chuyen gia giao dvc quan tam den vi�c giao dvc tre trong giai dog_n nhg_y cam. Khi m&i ra d&i, m9i dua tre dl!u n/1Q.n thuc va kham pha thegi&i xung quanh theo ban nang van c6 cua c/1ung. C6 th€ n6i rli.ng, neu n&m b&t dirr;rc each giao dvc trong giai dog_n nhg_y cam, t/1i cha m{' da n&m b&t dirr;rc tir071g lai cua tre.

GW DAP Bf MAT VE TINH NHAY CAM COA TRE '

•

Rat nhieu ba m� thiic miic trong qua trinh giao due con, d6i Jue hQ cam thay con minh c6 nhfrng hanh d(lng v6 cung bat thrremg, k)r 1(1, th�m chi la "kh6ng thg ly giai", vi the cha, m� phan frng ](li khong tot do 00 anh hU"Cmg den Sl,1" phat trign ]anh m(lnh tam sinh Jy CUa tre vi du: Nam Mong Mong hai tu6i rum, gia dinh co be chuyln tir m{lt can h{l chQ.t h«P sang 6m{lt can nha r{lng ri'ii h071. Tat ca m9i ngir&i trong nha dl!u cam t/1ay rat vui va hao h&ng, chi c6 minh co be la cu kh6c 16c khong muon den nha m&i. Ngir&i 16-n phai diJ danh mai co be m&i chiu bir&c vao trong, nhirng ca ngay vdn chi kh6c doi c/1a m« chuyln vl! nha cu. Dil!u nay tat n/1ien la khong t/1€dirr;rc roi, h071 nfra nha m&i vii-a r{lng vii-a d{'p, nhirng tg_i sao co be cu nli.ng ni;i.c khong chiu ch&? Cha m« co be suot ngay l&c dau, khong hilu sao con minh lg_i c6 doi h6i vo c& nhir the'. Nam Dinh Din/1 dirr;rc 29 thang tu6i, bo m« ddn cQ.u be vl! n/1a ong ba n{li choi. M{lt /16m ca nha dang ngoi an sang, c(i.u be bi5ng dung tire giQ.n het len v&i ong n{li, va chi thdng tay vl! phia ong. M« cQ.u be v{li vang chg_y den /16i xay ra chuy�n gi, thi cQ.u be n6i la ong dang di doi dep le mau vang cua bo n6. Cl1dng nhfrng the', cQ.u be con keo ngir&i ong, kien quyet b&t ong c&i doi dep ra va dira cha bodi. Hoa ra vi c(i.u be thay bominh di doi dep d6 ngay ham trir&c va cha rli.ng d6 la cua bO, khong ai dirr;rc dung n6! Chin/1 vi thema m9i ngir&i p/1ai d6i lg_i dep. Ba ban ngay tiep theo cfing vQ.y, mi5i khi cQ.u be trong thay ai di doi dep le mau vang d6 la IQ.p tire /1et /en, roi xong den ngir&i d6 b&t b6 ra bli.ng dirr;rc

m6i chiu thoi. Nhfrng Sl,I" vi�c kh6 higu nhtr tren thi,rc Sl,I" rat nhfeu, hon nfra trong m6i giai do(ln, tre c6 thg "chung thuy" v&i van de nao d6 m(\t each co chap hoi).c luc nao ciing mite phai m(\t I6i. NgrrCri l&n chi c6 thg ke't lu�n 1(1.i m(\t each don gian la: n6 con nh6, nen chrra higu chuy�n. Tuy nhien, nhfrng chuy�n phat sinh d6 1(1.i c6 m(\t nguyen nhan khac. Chuyen gia nghien cfru giao dvc s6m ngrrCri Italia - ba Montessori dii t6ng ke't 1(1.i kinh nghi�m giao dvc nhieu nam CUa minh va dtra ra ke't ]u�n rli.ng: trong Sl,I" phat trign CUa tre CO ton t(li m(\t ]i,rc nh(ly cam than ky. Trang qua trinh phat tri€n CCY th€ san sinh ra m(\t ]i,rc cam nh�n di).c bi�t nh(ly cam doi v&i nhfrng kich thich tir moi trtrimg ben ngoai, anh htrCrng de'n Sl,I" V�n d(\ng CUa tam tri hoi).c phan frng sinh ly, tir d6 gay ra nhfrng cam nh�n mang tinh di).c thu. Khi li,rc nh(ly cam san sinh ra, ben trong tre se c6 m(\t d(\ng li,rc kh6 kiem che', dfrn de'n long ham muon dtrc;rc thrr hoi).c h<;>c t�p doi v&i nhfrng Sl,I" V�t ma tre cam thay CO hfrng thu, �·�� th6a�n � ��c�sey�,��m&i� dan bie'n mat. Ba Montessori g<;>i thCri ey nay la "giai do(ln nh(ly cam", m(\t so nha khoa h<;>c khac 1(1.i g<;>i day la giai do(ln quan tr<;>ng d€ h<;>c t�p hoi).c giai do(ln quan tr<;>ng d€ giao dvc. Hanh vi cua nhfrng dfra tre neu trong cac vi dl,l tren deu khong c6 each nao ly giai, nhtrng nguyen nhan chu ye'u chinh la vi n6 rcri dung vao giai do(ln nh(ly cam cua tre. Ch�ng h(ln: luc d6 Mong Mong dang & vao giai do(ln nh(ly cam v&i moi truimg, cha nen vi�c chuygn de'n nha m&i lam co be khong con trong thay nhfrng do v�t quen thu(\c, khong thay nhfrng ngrrCri hang x6m hay nhfrng b(ln nh6 than thie't, khie'n co be cam thay xa 1(1 va 1(1.c long. Con Dinh Dinh dang & vao giai do(ln nh(ly cam v&i tr�t ti,r, c�u be co chap ve quyen s& hfru va si,r tr�t ti,r cua do v�t trong nha, c6 an trrgng ngay tir Ian aau nhin thay. Bat ey dfra tre nao trong qua trinh phat tri€n tam ly ciing tirng thg hi�n nang li,rc y chi va tinh nh(ly cam CUa ban than khie'n ngtrCri ]On phai kinh ng(IC, nhtrng chinh Sl,I" kem nh(ly ben, khong chu y quan sat cua chung ta dii lam cha di).c di€m cua tinh nh(ly cam cung v&i nhfrng nhu cau cua tre bi b6 qua. Ne'u trong giai do(ln nh(ly cam tre co th€ nitm bitt dtrc;rc ey nang hoi).c h<;>c dtrc;rc Sl,I" dieu tie't ban than, thi dtr&i Sl,I" thuc d�y CUa tinh nh(ly cam, tre Se CO day du SlrC song va niem dam me d€ nitm bitt m<;>i si,r v�t hi�n trrgng xung quanh, nh�n th(rc dtrgc m<;>i chuy�n m(\t each tich Cl,l"C va thoai mai, tir do khong ngirng tich ]iiy dtrc;rc kinh nghi�m va nang cao nang li,rc. Tuy nhien, ne'u trong giai do(ln nh(ly cam mang tinh di).c thu nay, tre gi).p phai nhfrng tr& ng(li tir the' gi&i ben ngoai, chung se kh6 phat tri€n binh thtrimg ca ve th€ chat lfrn tinh than, th�m chi con xuat hi�n hi�n trrgng tieu ci,rc va roi lo(ln. Ch�ng h(ln m(\t so tre du tui\i con nh6 nhtrng da c6 nhfrng bi€u hi�n cua thu h�n hoi).c l�p di, tat ca nhfrng dieu nay deu do ngtrCri l&n da coi nh� giai do(ln nh(ly cam cua tre, VO tinh d€ 1(1.i anh htr&ng xau doi v&i ca cu(\c dCri tre.

sv KY DIEU COA TfNH NHAY CAM VE TR.AT TV •

•

Tam hon tre tho- vo cung bi �n vil khong th€ doan tnr&c drrQ'C, nen nhfeu luc cha m� cam thay rat kh6 hi€u nhfrng hilnh d(\ng cua con. Vi d\l, trong rat nhfeu trrremg hc;rp, tre ti,r dl.l'Ilg kh6c 6a !en mil khong ro ly do, 1(1.i khong d€ cho ngrr<'ri l&n an ui. V�y nguyen nhan vi sao? Thi,rc ra da so cac tnremg hc;rp d6 lil vi tre phat hi�n ra cam giac tr�t ti,r cua ban than bi pha vii', thelil trong long cam thay khong thoai mai, lien b�t kh6c. M(\t bil m� da titng trai qua tnremg hc;rp lien quan den co con gai 6 thang tu6i cua minh the nay: M(Jt ham, m? co be btr&c vao phong, cam chiec 6 di;i.t /en tren ban. Ky lg la, khi do, co be cu cham chu nhin chiec 6, m(Jt luc sau b&t dau b(it khoc. Ba m? nghi rdng vi con gai muon chm clziec 6, nen mim ctrt'ri dtra no den trtr&c mi;i.t co be. Nhtrng dieu klzien ba cam thay ngq.c nhien la co be d6.y clziec 6 sang m(Jt ben roi lq.i tiep tvc khoc. Ba m? cog&ng d6 danh con gai tlzenao ciing klzong dtr(Yc, th(im chi co be con khoc l&n lzo-n. Biet lam sao bay gii'r? V(iy la luc do ba m? m&i suy ng/11, dem chiec 6 sang phong khac, th(it khong ngi'r ngay l(ip tirc co be lien nin khoc. Ngrr<'ri m� vo tinh di).t chiec o vilo trong phong co be, khong nger hilnh d(\ng d6 l(l.i gay h6n lo(l.n each ghi nher c6 tr�t ti,r cua tre doi vCri nhfrng do v�t quen thu(\c. Neu di).t sai vi tri cua m(\t do v�t nilo d6, c6 th€ tre se lil ngrr<'ri dau tien phat hi�n ra vil dem chung tr& 1(1.i nguyen ch6 cu, nhl.l'Ilg ngrr<'ri l&n chung ta 1(1.i khong may khi chu y den van de nh6 be nay. Vi dv neu b(l.n di).t m(\t doi giay khong dung ch6 hoi).c khong b6 khan til.m vilo trong phong v� sinh, m(\t d(ra tre hai tu6i cfing c6 th€ phat hi�n ra vil se dem chung xep 1(1.i vi tri ban dau. D(\ nh(l.y cam ve tr�t ti,r drrQ'C bi€u hi�n tir khi tre con rat nh6. M(\t dl'.ra tre chrra den hai tu6i th€ hi�n d(\ nh(l.y cam ve tr�t ti,r khi chung khong hili long khong phai lil dung ngon tir mil chi b�ng m(\t each duy nhat - d6 lil kh6c. Trong giai do(l.n mang tinh chat di).c thu nay, cha m� hay lam kim chi nam hrr&ng dan hilnh d(\ng cua tre khi chung d= ra phan l'.rng nh(l.y cam doi v(ri tr�t ti,r mil chung da quen thu(\c. -

D(\ nh(l.y cam cua tre ve tr�t ti,r c6 th€ bi€u hi�n ngay vilo thang aau tien sau khi tre drrQ'C sinh ra. Neu nhfrng do v�t mil tre thrremg nhin drrQ'C di).t dung vi tri, tre se cam thay rat vui. Khi phat hi�n ra do v�t bi di).t sai th(r ti,r, tre se l�p tl'.rc cam thay khong thoai mai, th�m chi lil d6i hem vil kh6c. Day chinh lil di).c di€m cua tre doi v(ri d(\ nh(l.y cam ve tr�t ti,r. Neu cac ong bo bil m� khong y th(rc dl.l'Q'C dieu nay, thi se rat kh6 ly giai dl.l'Q'C nhfrng hilnh vi kY 1(1. cua con minh. M(Jt ba m? di lam ve nha cam thay trong ngtrt'ri khong dtr(YC khoe, nen lay hai chiec goi trong phong ngu di;i.t /en tren glzesofa, dinh ndm nghi ngm m(Jt lat. Nhirng vao dung luc do, co con gai m(Jt tudi riri'ri cua co clzq.y den, doi m? phai dQc truy?n cho minh. Mi;i.c du co cam thay rat m?t nhtrng trong thay gtro-ng mi;i.t dang yeu cua con gai, thi khong tlzl nao tir choi dtr(YC. Tuy n/zien, Vi /am vi?c ca ngay vat Va nen ngtrt'ri CO rat kho chiu, giQng noi CUa CO cang dQC cang nho, CO bao mdu nhin thay v(iy, lien gi1,1.c m? CO be vao trong

phong nghi ngoi. Co be to ra that v9ng va kh6c oa /en. Co baa mdu cha ri'i.ng vi co be d(Jt nhien thay m� bo di nen cam thay tUi than, v(Ji chQ.y den an ui co be. Sau d6 co baa mdu dinh dem hai chiec goi ma ba m� vfra dung ve IQ.i phong ngu, t/1i co be IQ.i cang kh6c l&n /1071: "Khong phai goit Khong phai goi". Nghe thay tieng kh6c cua con gai, ba m� danh phai cogU"{J71g ngU"Oi d(i.y ngoi tren giU"&ng d9c tiep truy�n cha co be. M9i ngU"Oi tU"&ng ri'i.ng lam nhU" v(i.y co be se yen tam va nin kh6c, nhU"ng ai ngir dau co be vdn cu kh6c, luc nay co be da khong con h&ng tl1u di nghe not cau chuy�n nfra ma mom cu bi bo: "M� oi, g/1et". Hoa ra, co be chi muon m� phai ngoi d9c truy�n & vi tri luc dau la & tren ghesofa, chu khong phai la & tren giU"&ng. Chinh vi ca m� va /1ai chiec goi deu bi di chuyi!n khoi vi tri ban dau, nen co be m6i cam thay /1oang loQ.n va bat an. Thl,l"C te, tre con luon cam thily kh6 chju ve vi�c tuy y thay d6i tr�t ti,r cua do v�t, dieu nay cht'.rng to cam giac ve tr�t ti,r trong ngU"Cri tre la rilt m(l.nh. Trong qua trinh phat tri€n, m9i d(ra tre deu trai qua m(\t giai do(l.n ve d(\ nh(l.y cam v&i tr�t ti,r, tr(l.ng thai nay xuilt hi�n ngay sau khi d(ra tre ra dCri, vil c6 th€ keo dili den t�n nam tht'.r hai. Khi trong thily m(\t so do v�t khong n�m & vi tri cii, bi xep lung tung, tre se thily bilt an vil tre mong muon do v�t d6 se tr& ve vi tri ban dau. Doi v&i tre, phai den khi nhu cau ve cam giac tr�t ti,r dU"Q"C thoa man, Jue do tre m&i cam thily an tam va vui ve. Doi v&i tre khoang 3, 4 tu6i, dieu chung thich lam nhilt la dU"c;rc ti,r tay dem cilt nhfrng do d(l.C nho VC dung vi tri quen thu(\c. Khi Q- trong moi tru(rng thich hc;rp v&i minh, tre CO th€ biet each ket hc;rp v&i nhfrng si,r v�t xung quanh vil tre se cam thily rilt vui ve vil thoai mai. Xung quanh tre c6 vo so do d(l.c, mil ngU"Cri l&n chung ta 1(1.i thU"<'rng xuyen dem nhfrng do v�t nay chuy€n di chuy€n 1(1.i, tre se khong c6 each nilo ly giai vil phan doan ra nhfrng hilnh d(\ng d6: t(l.i sao do v�t tru&c miit 1(1.i l(\n tung Jen the? Khi tre & trong giai do(l.n nh(l.y cam ve tinh tr�t ti,r, si,r h6n lo(l.n mil chung cam nh�n dU"Q"C rilt c6 th€ se bien thilnh tr& ng(l.i doi v&i si,r phat tri€n cua tre vil la nguyen nhan gay ra cac ch(mg b�nh ve mfi.t tam ly. Nhu cau cua tre doi v&i tinh tr�t ti,r ciing giong nhU" ca can nU"&c v�y, gan nhU" nhiim miit vilo ciing c6 th€ tim thily do v�t mil chung quen thu(\c, dieu nay doi v&i tre vo cung quan tr9ng. Cam giac tr�t ti,r khien chung y tht'.rc dU"c;rc m6i lo(l.i do v�t phai dU"c;rc dfi.t & dung vi tri thich hc;rp, hem nfra chung con c6 th€ nher r6 dU"c;rc vi tri ban dau cua m6i do v�t d6. Dieu nay giup tre cam nh�n dU"Q"C si,r 6n djnh vil an toiln tir tilt ca nhfrng gi mil the gi&i nay mang 1(1.i. Cac bil m� luon mong muon con cai phat tri€n lilnh m(l.nh vil vui ve, v�y h9 can phai xay di,rng cho tre m(\t moi tru<'rng gia dinh an toiln, co djnh vil c6 tr�t ti,r, khong nen thU"<'rng xuyen thay d6i do d(l.c trong phong, th�m chi la h(l.n che chuy€n nhil khi tre con qua nho!

GIAI DOAN NHAYCAM -THOI KY DINH CAO DOI VOI •

•

VIEC HOC TAPCOA TRE •

•

T(li sao l(li n6i rli.ng giai do(ln nh(ly cam la thCri kY dlnh cao doi v6i vi�c hQc t�p cua tre? Trong giai do(ln til' o de'n 6 tu6i, chuy�n hQc t�p doi v6i tre se kh6ng phai la vi�c dau dau nhU' doi v6i nhfrng tre 16'11 7, 8 tu6i, ma ngll'Q'C l(li, kha nang hQC t�p nh�n th(rc trong giai do(ln nh(ly cam giong nhU' m(\t ban nang, bQn tre rat thich h9c! Ba nam dau dCri cua tre (til' o de'n 3 tu6i) rat quan tr9ng, tre trong giai do(ln nay se tie'p nh�n hau he't cac S\I' v�t, S\I' vi�c, con ngll'Cri trong m6i truemg xung quanh v6i toe d(\ nhanh khung khie'p, roi dan chuygn h6a n6 thanh m(\t phan tri ll,l'C cua ban than, day ciing dU'Q'C coi nhll' n'en tang kie'n tht'.rc cua vi�c hQC t�p sau nay. De'n giai do(ln ba nam tie'p theo (til' 3 de'n 6 tu6i), tre dii CO thg d(lt dU'Q'C kha nang ghi nh& va kha nang hQC t�p cao nhat. Cac chuyen gia nghien cfru than kinh dii tie'n hanh nhi'eu cu(\c thi nghi�m doi v6i b(\ niio con ngll'Cri va chfuig minh rli.ng h� than kinh trong niio b(\ cua m(\t dU-a tre dU'6i 3 tu6i dii hoan thanh dll'Q'C 60% c6ng vi�c phoi hQ'P cac sQi than kinh. Con so nay cho chung ta thay r6, trong giai do(ln nay tre c6 thg tie'p nh�n til'ng thU- m(\t each nhanh ch6ng va kh6ng c6 sang lQc doi v6i tat ca nhfrng S\I' v�t ma chung nhin thay, nghe thay va tie'p xuc dU'Q'C. Sl,I' tie'p thu v6 tht'.rc nay se keo dai de'n khi tre dll'Q'C khoang 3 tu6i. D6-a tre c6 y tht'.rc se bie't chQn ll,l'a nhfrng Sl,I' v�t ma n6 thay can thie't dg hQC hoi t\l' trong m6i truemg. Tre trong giai do(ln til' 3 de'n 6 tu6i, dang fin giau m(\t nang lll'QTig phat trign v6 h(ln, cho nen day chinh la thCri kY quan tr9ng dg tie'p nh�n nhfrng kie'n tht'.rc lien quan, c6 thg dung til' "them khat kie'n tht'.rc" dg mieu ta nhfrng d6-a tre & giai do(ln nay. Vi v�y, vao

giai do(ln nh(ly cam nay, cha ill<;' can t(lO ra moi truemg hQC t�p va sinh ho(lt ly tll'&ng cho tre - bao gom do d(lc, giai di�u am nh(lc hay, tie'ng ill<;' de chudn xac ho�c m6i truemg van h6a phong phu, co- h(\i hQc ngo(li ngfr, co- h(\i dll'Q'C thll'emg xuyen tie'p xuc v6i thien nhien, moi quan h� v6i nhfrng ngll'Cri tot, kh6ng khi sinh ho(lt dam am, vui ve ... Tat ca nhfrng di'eu nay d'eu kh6ng nen coi nh<;'. DU'6i day se la m(\t viii phll'o-ng phap dg cha m<i' tham khao:

Phi.fangphip I: Thier ke khonggian gia c!Jnh chua c!�y kien thuc, thong tin ,

Vi tre trong giai do(ln nh(ly cam se tie'p thu toan b(\ nhfrng kie'n tht'.rc xung

quanh minh m(\t each v6 tht'.rc va kh6ng c6 sang lQC, nen cha ill<;' can t(lO ra m6i truemg & noi tre tie'p xuc thll'Cmg xuyen nhat - d6 la nha. M<;' cua M(\ng Higu dii lam the' nay: M6i Ian M(ing Hiiu th!rc d(i.y, toi lil!n keo rem c!ra s6 ra, nhir v(i.y con be co thi trong thay ban d'O quoc gia dan tri!n ttrimg va qua dia cau d(i.t tri!n ban h9c. Khi con be m(i.c d'O, ngay th&ng m(i.t no la tranh anh cua nhil!u loai d(ing v(i.t. Luc di t&m, ca khan m(i.t va khan t&m cua con be cling in day nlzimg chfr cai va cac tir tieng Anh do-n gian. Tri!n gia sach trong nha co rat nhil!u sach truy�n di be dQC va xem tranh. Trang thung d'O choi cua

M(ing Hilu toan la nhfrng do chcri. tri tu�, thU: ma con be thich nhat trong d6 chinh la Tangram (do chcri. ghep hinh gom bay manh nhieu mau ctla Trung Quc'fc). Toi con mua lzb.n cha con be m(it cai bang ve th(i.t to, di n6 c6 thi tiiy y ve ra nhfrng gi minh thich ... Dg tre song trong m(\t moi tnremg gia dinh day khong khi hc;ic t�p, se giup tre coi vi�c hc;ic t�p nhU" m(\t th6i quen. Vira vui chcri trong nha, vira c6 thg tiep nh�n va hc;ic h6i kien thfrc, le nao day khong phai la each boi dU"Ong tot nhilt cho tre hay sao?

Phi.fangphip 2: Dam bao dinh di.fang cho tre Khi nang l\fC niio b(\ cua tre & vao thOi k)r dinh cao, che d(\ dinh dU"i'Yng chitc chitn la khong thg qua it. Trong giai do(ln nay, cha m� khong chi mua cho tre nhfrng dvng cv hc;ic t�p c6 ich doi v6i S\1" phat trign tri tu� nhU" do chcri, sach v&, clia CD, ma con phai chu y can b�ng che d(\ dinh dU"6ng trong thfrc an, cung cilp cho tre nhfrng dU"6ng chilt day du, hoan thi�n va dam bao an toan sfrc kh6e.

Phi.fangphip 3: T{J.O ra moi trlfdng song cl1an l1oa ,

Dg xay d\l"llg m(\t moi trU"emg song c6 thg giup tre thoai mai hc;ic hanh thi ngoai vi�c duy tri che d(\ dinh dU"6ng va khong gian kien thfrc, xet v'e phU"ong di�n tinh cam, cha m� ciing phai CO gitng t(lO ra bau khong khi sinh ho(lt vui ve va dam ilm. Thrr hoi: m(\t gia dinh ngay nao ciing nao lo(ln am i, nay tieng la mitng, gao kh6c thi tre sao c6 thg thoai mai hc;ic hanh trong dung giai do(ln nh(ly cam dU"c;rc? Bau khong khi chan hoa khong chi c6 lc;ii doi v6i vi�c hc;ic t�p cua tre ma doi v6i cong vi�c va cu(\c song cua chinh ban than cha m� ciing c6 nhi'eu digm lc;ii . T(lo ra m(\t can nha c6 moi tnremg song lanh m(lnh, vui ve, d6 m6i la moi trU"emg giao dvc c6 lc;ii nhilt trong qua trinh giao dvc s&m cho tre.

CHIN GIAI DOAN NHAYCAM COA TRE NHO •

•

Giai do(ln nh(ly cam la the nao? Nh(ly cam v'e di'eu gi? Bigu hi�n cua tre ra sao? Cha m� can phai nitm bitt nhfrng gi? Cac chuyen gia nghien ct'.ru giao dvc s&m dii quan sat va nghien Clru giai do(ln nh(ly cam (y tre, tbng ket l(li thanh chin giai do(ln quan tr9ng:

tu01

Giai doi.m nh,..y cam

Nh(ly cam >

o-6 tuo1 <·

ve "

ngon >

ngfr

GiOi thi�u

Giai doc.in nhc.iy ccim cUa tre dOi v6i ng6n ngfr xua't hi�n khci s61n. Khi tre b3.t dau chu y de'n hinh mi�ng va gi9ng di�u phat ra cua ngiriri l&n, thi kha nang ng6n ngfr dii biit dau b(\c I(\. Vi v�y, ngay ca khi tre m6i ra diri, ngiriri m� ciing phai thirimg xuyen giao IU"U v6i tre, kg chuy�n cho tre nghe, ho�c dung each d�t cau hoi, dg thuc dfiy nang 11,l"C bigu d(lt cua tre. Cach Jam nay se t(lO ra CCY s& vfrng chiic giup tre phat trign kha nang ng6n ngfr v"e sau.

Khi phat hi�n ra moi tnrimg quen thu(\c bi thay dili, tre se cam thil'.y I� ldm, SQ' Nh�y

hiii, vii kh6 hoa nh�p viio. M(\t moi tnrimg c6 tr�t ti,r c6 thg giup tre nh�n thi'.rc

cam

ve si,r v�t. Moi tnrimg quen thu(\c khong chi c6 IQ'i, ma n6 con Iii dieu til'.t yeu.

Tinh tr�t ti,r cua si,r v�t vii nhfrng th6i quen sinh ho�t c6 thg mang l�i cha tre

tinh

nhiing ciln cfrtn,rc gicic v'e m0i quan h� gifra c8-c S\fV�t. Trong m6i tnrCmg n3.y,

tr�t ti,r

tre se dlin dlin hinh thiinh dU'Q'C tinh tr�t ti,r, dong thiri kha nang tri tu� ciing

0-4 tuo1 <·

dU'Q'C phat trign. Thinh giac, thi giac, vj giac, xuc giac Iii nhfrng giac quan ma tre dung dg tim Nh�y cam >

o-6 tuo1 <·

ve "

cam . g1ac >

higu the gi6i vii cac si,r v*t ngay tir khi sinh ra. Tiro den 3 tuili, thong qua kha nang tiep thu cua tiem thi'.rc, tre c6 th8 tiep nh�n thong tin tir hen ngoiii. Tir 3 den 6 tuili se Iii t*n d11ng nhfrng giac quan d6 dg phiin tich thong tin tir hen ngocli. Tinh hie'u kJ clla tre em trong giai doC;J,n nc\y ra't mC;J,nh, chllng lu6n mu0n tim higu vii kham pha the gi6i xung quanh, cha m� c6 thg hU'&ng ddn tre sir d11ng cac giac quan, xac djnh ro nhfrng cam giac Cl/ th8, c6 giing dap (mg du nhu cllu ve tri tO mO cUa tre.

Nh�y cam

Tre trong giai do�n nay c6 g6c nhin hoiin toiin khac v6i ngll'iri l&n. Ngll'iri l&n

thll'img chi trong thil'.y nhfrng vil'.n de chu yeu, con tre l�i phat hi�n ra nhfrng si,r

cam

v�t vo cling be nho xung quanh moi tnrimg sling cua minh. Vi d11: ngll'iri l&n

h(rng

nhin biii co, con tre em se nhin la ciiy ho�c m(\t con chim. Ngll'iri l&n nhin m(\t

dOi . VCYl S\l'

bQ qu'iin ao, cOn tre con 11;1-i chi nhin tUi cio. Vi v�y, ngl.l'Cri 16n c6 th� nh3.n ccr

1,5 -

4 tuo1 <·

h(\i nay d� boi dU'img cha tre th6i quen cfin th*n, ti mi, chu dao vii toiin di�n.

v�t Ban tinh cua tre da phlin Iii hieu d(\ng vii nghjch ngQ'ID, tir hc;>c ngoi, hc;>c bo Nh�y

den hc;>c di, mc;>i v�n d(\ng cua tre err dlin dlin phat trign. Cha m� phai cung cil'.p

cam

cha tre nhfrng dieu ki�n t6t nhil'.t d6i v6i si,r v�n d(\ng cua tre, giup tre thi,rc hi�n dQng tcic mQt ccich thu'an th\lc, chinh x3c. Hon nfra cha m� c'an chll Y ren

o-6 tuo1 <·

ve hiinh

luy�n cac di)ng tac ph6i hQ'P giii-a tay chiin vii milt. Dieu nay khong chi giup tre

d(\ng

ren luy�n thiinh nhfrng th6i quen sinh ho�t t6t, mii con giup niio trai vii niio

phai phat trign ciin b�ng, thuc dfiy phat trign ca ve si'.rc khoe ldn tri li,rc. Nh�y cam >

2,5 -

6 tuo1 <·

dOi . V(Yl nhfrng '

quy ph�m

Tre khoang hai tuili nri\i dii biit dliu nay sinh tinh cam d6i v6i ngll'iri khac, c6 nhu cliu dU'Q'C giao IU'U ket b�n, mu6n tham gia viio cac ho�t d(\ng t�p th�. Luc nay, m� phai hU'&ng ddn tre tiep xuc v6i nhieu b�n be, tham gia ho�t d(\ng giao IU'U dong ngll'iri, trong qua trinh nay, hay giao d11c tre hinh thiinh nhfrng I� nghia diri thll'img vii phep tile sinh ho�t dung diin, ljch si,r.

xii h(\i 3,5 4,5

tuo1 <·

Nh�y cam >

ve chfr viet Nhav

Ba tuili rU'Oi, tre d(\t nhien cam thil'.y h(rng thu v6i vi�c "boi ve", chung thll'img thich lil'.y but ve linh tinh ho�c vie!. M�c du tre chU'a th8 ve dU'Q'C, th�m chi con chU'a biet each clim but chinh xac, nh=g m� khong nen cil'.m doan ho�c klm ham s& thich nay cua tre, ma phai c6 giing dap (mg mong mu6n thich ve, thich . viet cua tre. ,.,-,

So v6i kha nang ngon ngfr, kha nang cam giac vii kha nang v�n d(\ng, thi kha

- ----,-"

4,5 5,5

v'e kha

tuo1

nang

<·

cam >

d<;>c

nang vie! va d<;>c cua tre xuat hi�n tu-ong doi mui)n, nhrmg ciing dong thiri v&i qua trinh phat trign nhfrng kha nang tren, neu c6 thg du-qc l\T do h<;>c t�p, thi kha nang d<;>c va kha nang viet ciing se l\T nhien xuat hi�n. Luc nay, m<i' c6 thg J\Ta ch<;>n cho !re nhfrng CUOn sach thich hqp, l(l.O cho !re moi tru-img d<;>c th�! tot, giup tre hinh thanh th6i quen yeu thich vi�c d<;>c sach. Tre trong giai do(ln nay dii c6 kha nang v"e ngon ngfr, c6 tu- duy logic, kha nang

6-9 tuo1 <·

Nh(ly

ve thi giac khong gian, am nh(l.C, V�n di)ng Cr mi)! m(rc di) nhat dinh. Vl the,

cam

chung bilt dliu c6 cam hfutg v&i vi�c h<;>c van h6a. Tri to mo ciing du-qc tang !en

ve van "

h6a

vi the' r8'.'t ham me tim hi�u nhiing di'eu bi fin. Lile n8-y, m� can phlii cung cilp

cho tre nhfrng thong tin van h6a da d(lng, phong phu, dg tre mer ri)ng kho tang kiil'n th(rc cho ban than, t\T do di kham pha the' gi&i xung quanh.

Giai do(ln nh(ly cam se lien t1,1c xuilt hi�n trong qua trinh phat trign cua tre. N6i each khac, tnr&c khi kil't thuc cam hfrng nay, thi cam hfrng khac da xuilt hi�n. Tre se khong ngtrng muon di chinh ph1,1c the' gi&i xung quanh, hon nfra qua trinh nay 1(1.i giup chung cam nh�n du-c;rc ni"em vui va S\T th6a man. Cung giong nhu- ngu-Cri l&n chung ta, nhfrng hanh vi nay CUa tre ]a nh(r vao S\l' nhi�t tinh xuilt phat t\r nc)i tam va hanh dc)ng thl,l'C ti�n khi/l'n cho the' gi6i tinh than cang tr& nen tu-cri d<;'p hon.

SO' DUNG TRO CHOI Df GlAO DUC TRE TRONG GIAI DOAN NHAYCAM •

• •

•

Giai do(ln tot nhilt dg khai pha tri lvc cua tre chinh la tir o dil'n 6 tu6i, khi b6 10- giai do(ln nay thi du trong tu-ong lai c6 nb lvc gilp mily Ian ciing khong c6 each nao bu diip 1(1.i du-c;rc. V�y cha ID<;' phai lam each nao dg giup tre phat trign tot nhilt trong thCri ky tir 0 d/l'n 6 tu6i? Cac chuyen gia giao d1,1c s6m phat hi�n ra r�ng srr d1,1ng tro chcri la phu-ong phap ly tu-&ng dg giao d1,1c tre trong giai do(ln nh(ly cam. Cha ID<;' c6 thg giup dO- tre hoan thanh nhfrng bai huiln luy�n kham pha tri lvc, nhu- ren luy�n phu-ong phap Carl Orff , phu-ong phap giao d1,1c cua Montessori, phu-ong phap giang d(ly cua Froebe! ... Trong cac ho(lt dc)ng ren luy�n d6, kha nang giao tiil'p, kha nang cam th1,1 giai di�u, kha nang phoi hQ'P dc)ng tac, kha nang sang t(l.O cua tre deu du-c;rc nang cao ro r�t, hon nfra con ]am Cho moi quan h� gifra cha ID<;' Va tre cang tr& nen khang khit. Du-6i day la mc)t vai tro chcri cha m"' c6 thg tham khao:

Ngl1jcl1 dit cit

Hi�n nay, ni).n dilt set da tr& thanh mc)t be) mon ngh� thu�t kha ph6 biil'n. Cho nen, dg cho tre nghjch dilt cat ciing la mc)t tro chcri c6 tinh kham pha tiem nang, rilt c6 IQ'i doi v6i sv phat trign tri lvc cua tre. Hon nfra trong dilt cat ciing c6 nhfrng nguyen to c6 IQ'i cho sfrc kh6e cua con ngu-Cri, cha m<i' c6 thg d(ly tre chcri cac tro chcri v6i dilt cat, nhu- dao ho, xay !au dai cat... , ngoai ra con c6 thg dung dilt set, dilt bun dg ni).n ra nhfrng hinh thu ngc) nghinh,

dang yen, khoi di).y S\f hfrng thu CUa tre.

Cl1oi xep hinh ,

Xe'p hinh la tro choi da qua quen thu(\c v6i m9i ngrrOi, day la lo(li hinh tro choi co ich cho phat tri€n tri tu� va co nhfrng quy lui).t nhat djnh. Nhfrng manh ghep trong co ve don gian, nh=g ghep chung 1(1.i v6i nhau 1(1.i khong he don gian chut nao. Dau tien, xe'p hinh doi hoi tre phai dung ca hai tay m(\t each linh ho(lt, nhrr vi).y co th€ thuc dii'.y S\f phat tri€n cac d(\ng tac va nang cao nang lvc ke't hQ'P gifra mitt va tay. Thong qua tro choi nay, tre con hQC dU'Q"C rat nhieu kie'n th(rc ve toan hQC, phat tri€n cam giac ve khong gian, tri trr&ng tll'Q"Ug va nang lvc sang t(lo. Mi\i mie'ng ghep co hinh dang to nho, ngiin dai khac nhau, trong qua trinh choi tre co th€ h9c each phan bi�t sv khac nhau cua hinh d(lng va mau siic. Mi)ng Mi)ng 8 thang tudi eta bat clCi.u h9c choi xep hin/1. H"Oi m6i choi co be chi xep clUQ"C /1ai mieng ghep, nhung dCi.n dCi.n eta co tl1lxep clUQ"C nhieu mieng. H071 nfra, m6i ICi.n ell be dimg "clQ.i cilng trinh" cua min/1, co n/1ieu luc cCi.m cai nay /en, r"Oi IQ.i hQ. cai kia xuong ... giong nhu clang can nhac clan clo vQ.y. Nhfrng cilng trinh do Mi)ng Mi)ng dimg /en, cang ngay cang kien cO. Mf ell be hi v9ng rdng sau nay l&n /en Mi)ng Mi)ng se tr6than/1 mi)t kien true SU'. Khuye'n cao danh cho cac bi).c phv huynh khi d€ tre choi xe'p hinh: co gil.ng mua cho tre nhfrng mie'ng ghep co kich thrr6-c l&n, d€ tranh trrrimg hw tre cho vao mi�ng va nuot dU'Q"C.

Tro choi c16ng vai

Tro choi dong vai (nhrr dong gia lam ngrrOi khac hoi).c dong kjch noi), la m(\t ki€u tro choi sau khi thong hi€u cam xuc, tinh cam m6i co th€ choi drrQ"C, thong qua vi�c dong vai cac nhan vi).t, tre se th€ hi�n ra cac ki€u cam xuc khac nhau nhrr ve dfr ddn, hung tQ"U cua ke tan ac hay ve nhut nhat, SQ" S�t CUa chu tho con. Khi tre th€ hi�n cam XUC trong qua trinh choi, cha m� nen co nhfrng hrr&ng frng thich hQ'P, quan tam chu y de'n cam nhi).n cua tre. Vi dv: "Bay gier con dang cam thay SQ" hai sao?", hay: "Con meo con rat vui, the' con co vui khong?" va d€ tre noi ra nhfrng cam nhi).n co drrQ"C trong luc choi. Cam xuc cua tre phong phu, co nghia tre co th€ phan bi�t drrQ"C cac ki€u tinh cam khac nhau, va lo(li hinh tro choi nay ciing giup tre nang cao chi so cam xuc (EQ). Ne'u tre ch= bie't each phan bi�t cam XUC, du la that VQng hay tUi than, bi€u hi�n CUa tre CUng chi bie't to ra gii).n d6i hoi).c can giit, dieu nay co nghia la nang lvc xU- ly cam xuc cua tre vii:n dang ndm & giai do(ln kh&i nguon. Chinh vi vi).y, cha m� khong nhfrng phai d= ra sv hrr&ng frng doi v6i nhfrng cam nhi).n CUa tre, ma con phai can Ctr vao m(rc d(\ phat tri€n ngon ngfr va tinh cam CUa tre d€ tie'n hanh xU- ly, thi).m chi con phai tim ra nguyen nhan, giup tre hi€u dU'Q"C cam xuc cua ban than.

cAc PHVONG PHAP GIAO DUC TRE TRONG GIAI DOAN NHAYCAM •

•

Cha m� nen higu r6 chin giai do(ln nh(ly cam quan tr9ng cua tre dg c6 thg ap d\lng phirOTig phap giao d\IC tre phu h<;rp nhat.

Phi.fangphip I: Kfc/1 tl1icl1 kha nang l19c t?p cua tre Mi\i tre d'eu c6 mi;lt tfem nang h9c t�p rat l&n, ban than chung la nhfrng h9c sinh tran day nang iirQ"Ilg ngay tir Jue sinh ra, tre Juon tich Cl)"C va chu di;)ng thg hi�n nhu cau muon dirge tim higu, h9c h6i cua minh, do v�y cha m� khong nen bie"n tre thanh nhfrng thie"t bi ghi c(mg nhitc va may m6c.

Phi.fangphip 2: Chu f quan sitsµ'xuit hi�n cua giai c!o{ln nl1{ly cam Nhfrng dau hi�u d(lc trung cua giai do(ln nh(ly cam m(ic du khong khac nhau nhfeu, nhlfllg mi\i khi giai do(ln nh(ly cam cua tre xuat hi�n, n6 se c6 nhfrng bigu hi�n khong giong nhau, th�m chi ca thiri gian ciing khong dong nhat. Do d6 cha m� phai c6 thai di;> khach quan, chu y quan sat ti mi, dg phat hi�n ra nhfrng d(lc digm ca bi�t va nhu cau ben trong cua tre. ,

Phi.fangphip 3: T{lo ra moi trlf6ng l19c t?p tl1icl1 l1<;1p a bat kY giai do(ln nao, tre ciing can mi;lt moi tririrng thich (mg dg c6 thg phat trign nang il)"C. Vl v�y, khi giai do(ln nh(ly cam cua tre xuat hi�n, cha m� phai co gitng chu�n bi cho tre mi;lt moi truirng song c6 thg clap (mg day du nhfrng doi h6i ve phat trign nang il)"C cua tre. ,

Phi.fangphip 4: D(>ng vien tre tµ' do khim phi Khi tre bitt dau c6 tinh hie"u kY va mong muon dirge tim higu kham pha, cha m� can di;lng vien khich I� va t(lo ra moi truirng t\l" do thoai mai cho tre kham pha. Sau khi tre c6 dirge S\l" tin c�y va S\l" t\l" do nay, chung Se dam kham pha, dam thrr sll-c v&i nhfrng S\l" V�t hi�n tlfQ"Ilg ton t(li quanh minh.

Phi.fangphip 5: Cha m� giup c!a tre 6' muc a(> vua ph:ii chukl16ng nen can thi�p qui sau vao cic ho{lt c!(>ng cua tre Khi tre c6 h(mg thu v&i mi;lt sv v�t nao d6, cha m� nen tha long, dg tre dirge tv minh lam vi�c, co gitng tranh sv can thi�p va rang bui;lc qua mll-c. Tat nhien, cha m� ciing khong nen th(r O" hay ph6 m(\c, ma tuy vao CO" hQi thich h<;rp m&i cho tre S\l" giup diY va chi bao hir&ng dan. -

Giai do(ln nh(ly cam khong chi la thiri ey quan tr9ng doi v&i vi�c h9c t�p cua tre, ma n6

con anh htr&ng de'n S\f phat trign cua tam h'On va tinh each. Montessori dung t\r "ngQn !tra cua tam h'On" dg hinh dung v'e d(ra tre Jue trai qua giai do(ln nh(ly cam, ccr thg cua no phai chju S\f chi huy CUa m(\t m�nh J�nh than ey, con tam h'Qn be nho CUa no thi dang bj kich d(\ng. Do d6, cha m<i' phai ton trQng nhfrng d(\ng tac va hanh vi ma ti.r nhien da giao ph6 cho tre, d'Ong thiri can kjp thiri giup tre khi can thie't, dg tranh bo 16' thiri ey vang doi v6i S\f phat trign tri Ii.re chi xuilt hi�n trong cu(\c diri con ngtriri khi con tre.

Bi m�t cuath:ln dong, giao d9c s&m c6 the khai phi kha na ng phi thu<Yng cuatre •

•

Karl Witte - ngtn'Yi khien ' ca the' gi&i phai kinh ngq.c Mi3i all-a tre la m(>t than dOng Tai nang khong lien quan den ' ye'u t6 di t1·uyen DI con trO- thanh thien tai, cha mf phai ren luyfn cho con tu- s6-m Nam bilu hifn cua thien tai

U-a tre nao khi m&i sin/1 ra cung c6 to chat al tr& thanh thii!n tai. Tre em trong giai do(ln tir o den 6 tu6i giong n/1u: m(Jt con ngva non sung sue, dang chi'r du:vc khai qu(i.t. Nhu:ng m(Jt khi "Ba LQc" (chi ngu:i'ri gi6i xem tu:&ng) b6 qua co- h(Ji phat /1i�n ra "thii!n ly ma" (n/1&.n tai), thi moi lii!n quan gifra tre v&i "thCin dong" cung bi cat dirt. Giao d1,1.c s6m c6 vai tro vo cung quan tr9ng.

KARL WITTE -NGV6'1 KHIEN

cA THE G161 PHAI KINH NGAC •

Vao theey 19, & nu6'c D(rc c6 m(\t vj thien tai nhuthe nay: M&i khoang 8, 9 tu6i da c6 thg sir dung thanh th(lo sau lo(li ngon ngfr bao gom tieng Dtrc, tieng Phap, tieng Italia, tieng Latinh, tieng Anh va tieng Hy L(lp. Khong chi v�y, ong con thong higu h6a h9c, sinh h9c va v�t ly, nhll"Ilg s& tnr0ng d((c bi�t chinh Ia toan h9c. 9 tu6i thi vao D(li h9c Leipzig. 10 tu6i thi vao D(li h9c Goettingen. 12 tu6i phat bigu Iu�n van lien quan den du(mg xoi1n oc, nh�n duQ"C nhieu y kien phe binh tot cua cac h9c gia. 13 tu6i xuilt ban cuon sach Thu(i.t tam giac. 14 tu6i duQ"C cilp h9c vi Tien si Triet h9c. 16 tu6i d(lt bdng Tien si Lu�t, duQ"C mOi lam giao su khoa Lu�t t(li tnr0ng D(li h9c Berlin. 23 tu6i ra mi1t cu on sach Nhfrng hilu ICim v� Dante, tr& thanh h9c gia chuyen nghien

, � CU'll ve Dante. Khong giong v&i nhfrng than dong khac khi h<;> nhanh chong ditng vi�c h<;>c t�p Jue con qua SOm, ban than ong da danh ca diri a€ h<;>c t�p nghien Clru t(li tnrCrng U(li h<;>c danh gia a Dfrc, cho de'n t�n khi ong Ila xa coi diri vao nam 1883. Noi de'n day chiic h�n khong it ngrriri da doan ra drr<;>'C, ong chinh Ia Karl Witte - ngrriri da khie'n cho toan the' gi&i phai kinh ng(IC va than ph\IC, di).c bi�t )a doi v&i nganh giao d\IC. Thanh t1,ru dang kinh ng(lc ma Karl Witte co Ull'<;>'C, khong phai do ong co nhfeu tai nang thien b�m, ma hoan toan do cha CUa ong da CO nhfrng Jy Ju�n giao d\IC dung dil.n va phll'O'llg phap giao d\lc s6m "cao sieu". Cha cua Witte luon noi rli.ng: m6i di'ra tre binh thrr0ng, ne'u drr<;>'C giao d\IC s6m mi;lt each hi�u qua, deu co th€ tr& thanh nhan tai U'll tu. Nhll'llg vao thiri bay giir m<;>i ngrriri khong he tin vao dieu nay, h<;> chi nghl rli.ng "tai nang cua mi;lt d(ra tre la do triri ban ch(r khong phai do giao d\IC ma CO, ne'u tre khong phai )a thien tai b�m sinh, thi cac nha giao d\IC co co gil.ng hay ra sfrc d(ly d6 the' nao thi kha nang cung chi co gi&i h(ln ma thoi". The' Ia ong da cau xin Thrrc;mg de' ban cho minh mi;lt di'ra con, va ong se lay chinh dl'.ra con cua minh ct€ chl'.rng minh quan cti€m do, ct€ m<;>i ngrriri nhin thay ro ong da giao d\IC mi;lt d(ra tre binh thrr(mg tr& thanh nhan tai U'll tu bli.ng each nao. Nhll'llg bat h(lnh thay Thrrc;mg cte'l(li dlia gi&n v&i ong vi Vf/ chong ong lay nhau dii nhieu nam ma ch= sinh drrf/c m\Jn con nao. '

Thang 7 nam 1800, be trai Karl chao diri dii mang de'n cho ong niem h(lnh phuc vo bir, tuy nhien bi ltjch ngay SaU UO ciing xay de'n khie'n V(/ Chong ong rat dau Jong - Ulra be vlra m&i sinh ra da co bi€u hi�n chan tay co gi�t va th& gap. Nhin qua dii bie't dl'.ra be sau nay co th€ phat tri€n se khong binh thrr(mg, drr(mg nhU' co mi;lt vai tri�u chl'.rng cua b�nh dan di;ln. Qua nhien khong Iau sau, Vf/ chong ong phat hi�n ra rli.ng phan l'.rng cua be Karl trrOTig doi ch�m ch(lp. Ro rang la d(ra be dang thrrOTig nay khong chi thie'u to chat ct€ tr& thanh thien tai, th�m chi ngay ca CO' hQi phat tri€n kha nang nhU' mQt d(ra tre binh thll'Crng ciing khong d(lt drr<;>'C. Nhll'llg ong viin khong ill b6 niem tin doi v&i con cua minh, ong quye't djnh ap d\lng nhfrng phll'OTig phap ma ban than ong cho la dung diin ct€ cham soc va giao d\IC be Karl. Cuoi cling ong da thanh cong, ong dii bie'n mi;lt di'ra tre co nguy cO" miic chl'.rng dan di;ln bdm sinh thanh mi;lt thien tai n6i tie'ng khiip the' gi&i. Nam 1818, ong dii vie't 1(1.i nhfrng phrrOTig phao giao d\lc con tnr&c nam c�u be 14 tu6i thanh mi;lt cuon sach, co ten la CG.ch giao d1,1c Karl Witte {The education of Karl Witte). Trong sach co ghi 1(1.i day du, chi tie't qua trinh trrr&ng thanh cua Karl, cling v&i nhfrng phrrOTig phap giao d\IC va nhfrng dieu tam diic khi d(ly con. Cuon sach nay cung Ull'<;>'C coi la mQt trong nhfrng tai Ji�U ve each giao d\IC SOm dau tien tren the' gi&i. Ly lu�n giao d\IC ma cha cua Karl noi de'n trong sach va nhfrng phrrOTig phap ong v�n d\lng ct€ cham soc, giao d\lc con hoan toan bat dong quan cti€m v&i quan chung bay giir.

Ch&ng h(ln: ong cha rdng tac d1,1ng cua ngirOi m� trong vi�c giao d1,1c con cai la rat quan trQng, vi khi ken Vf!, ong da chu y phai ChQn m(\t ngir(ri ph1,1 nfr nhan h�U, dam dang Va biet d(lo ly. Ngay tir luc vg mang bau, ong d(lc bi�t quan tam den titng chi tiet nh6 nh(lt trong CUQC song CUa Ca hai Vf! Chong nhir Che d(\ an Uong, gi(r giac sinh ho(lt... Va CO gi£ng dg Vf! Iuon cam thay vui ve. Ong khong tan thanh vi�c dg baa miiu dam nh�n trach nhi�m cham s6c tre thay cha m�. Luc Karl m&i dirgc ba thang tu6i, ong lien t1,1c viiy viiy tay cua con, va d(ly con nhfrng trr ngfr dO'll gian. Khi Karl chira day m(\t tu6i, ong cha con nghe nhfrng ban nh(lc giao hir&ng cua Haydn, J. S. Bach ho(lc Beethoven. T(r khi con m&i ra dOi, ong luon d(lt tieu chi cha con an uong dung giir giac, dung djnh lir(/llg, khong cha phep an qua nhfeu trong thOi gian quy djnh. Ngoai ra, ong cfi.ng khong giong v&i nhfrng ong bo bit m� nuong chieu con cai la cha con minh m(lc qua nhieu quan ao, dg tranh cha co- thg tre bi go b6. Ong tha dg m0i ngirOi trong nha phai chi tieu tiet ki�m, cfi.ng phai diin con di du lich khitp ncri, th6a man tinh hieu kY va nhu cau kham pha cua con, ttr d6 c6 thg phat trign long dam me cha con... Cha cua Karl qua dung la m(\t ngirOi cha VO cung tuy�t vOi, c6 tam nhin xa, tat ca nhfrng ly lu�n va giai thich cua ong cha den t�n bay giir viin gifr nguyen gia trj. Tuy nhien dieu dang tiec la m0i ngirOi cung thOi d(li ong chi ca ngf!i nhfrng thien tai bfim sinh ma khong chu tr9ng qua trinh va phirO'llg phap giao d1,1c thien tai. Mai ngirOi khong thay dirgc gia trj trong cuon sach cua ong nen cuon sach cua ong den nay chi con l(li vai b(\ hiem hoi. Ngay nay, ly lu�n giao d1,1c cua cha Karl dii tr& nen ph6 bien tren toan the gi&i. Dieu tam huyet cua ong la: "Dieu quan tr9ng nhat doi v&i tre chinh la giao d1,1c ch(r khong chi la tai nang thien bfim. Sau nay tre tr& thanh bat tai hay nhan tai, chu yeu dirgc quyet djnh b6i phir=g phap giao d1,1c tre tru<Y<: luc 5 tu6i".

MOI DUA TRE LA MOT THAN DONG •

Tren the gi&i c6 m(\t cau l(lc b(\ rat ey 1(1, moi ngirOi gQi d6 la cau l(lc b(\ Mensa. Digm khac bi�t 16n nhat cua n6 so v&i nhfrng cau l(lc b(\ khac tren the gi&i chinh la: yeu cau duy nhat danh cha nhfrng ngirOi muon gia nh�p cau l(lc b(\ d6 la - c6 chi so IQ cao. Cau l(lc b(\ nay dirgc thanh l�p vao nam 1946 er Oxford - Anh, ngirOi sang l�p la lu�t sir Roland Berri!! va nha khoa hoc kiem lu�t sir Lance Ware. M1,1c dich cua ho la t�p hgp tat ca nhfrng ngirOi thong minh dg xay dl,l'llg thanh m(\t t6 chl'.rc, thong qua vi�c tham gia cac ho(lt d(\ng doan thg mang tinh thach thl'.rc, nhfrng ngirOi c6 chi so thong minh cao se dirgc thtra nh�n, kh&ng djnh va khong ngitng nang cao nang 11,l'C, dong thOi dg ho cung chia se cam giac thanh cong v&i nhau. Th\fC te cau l(lc b(\ nay chinh la ncri danh cha nhfrng ngirOi c6 chi so thong minh (IQ) cao nhat the gi&i. D(lc digm tieu bigu 16n nhat cua n6 la lay chi so IQ cao lam tieu chudn duy nhat dg gia nh�p. a day khong he xem xet hay phan bi�t den cac yeu to chung t(\c, mau da, ton giao, nghe nghi�p ... , neu muon tr& thanh m(\t h(\i vien cua cau l(lc b(\, dieu ki�n rat dO'll gian: chi can b(ln c6 chi so IQ tren ml'.rc 148.

Thanh vien cua cau l<tc b(l Mensa deu la nhfrng ngirCri c6 chi so thong minh cao. Cho du c6 chi so thong minh cao cfing chira chiic d<tt dirc;rc thanh cong vi d<ti, th(im chi n6 con khong lien quan den h(lnh phuc trong CUQC song, nhirng cha ill<;' nao cfing hi VQng con minh c6 chi so thong minh cao, b&i vi IQ cao c6 nghia la tre c6 th€ d<tt dirc;rc thanh tich tot, thi d(iu vao nhfrng tririmg d<ti hQc ly tir6ng, c6 m(\t cong vi�c khien ngirCri khac ngir&ng m(\, va d<tt dirc;rc thanh cong trong si,r nghi�p. Tren the gi&i c6 m(\t so tririmg hQJJ tre tr& thanh than dong khi tu6i con rilt nh6, vi d1,1 nhir than dong am nh(lc Mozart khi m&i 3 tu6i da c6 th€ bii!u di�n piano; nha tir tir6ng ngirCri Anh John Stuart Mill 3 tu6i da biet dQc van hQc Latinh c6 dii!n ... MQi ngirCri luon nghI rli.ng tai nang than dong cua hQ la thien b�m, do trCri ban tij.ng, nhirng l<ti khong biet dirc;rc cha ill<;' cua nhfrng thien tai nay da ap d1,1ng hi�u qua phirong phap giao d1,1c s&m v&i con minh. Cac nghien cfru khoa hQc hi�n d<ti cho thily, mi'ii dfra tre sinh ra deu c6 cO" h(\i di! tr& thanh thien tai. Neu dirc;rc kham pha m(\t each hQJJ ly, tri thong minh cua mi'ii tre deu khong thilp hon cua Leonardo Da Vinci - m(\t trong nhfrng ngirCri c6 tri thong minh cao nhilt trong ljch sU- nhan lo(li. Tien sI Glenn DomanC1l cua vi�n nghien cfru Thanh ti,ru Tiem nang con ngirCri Philadelphia, Hoa Ky n6i: "MQi dfra tre khi sinh ra deu c6 nang li,rc tiem �n, th(im chi nang li,rc nay con nhieu hon so v&i Da Vinci da srr d1,1ng trong ca CUQC dCri. Mi'ii d(ra tre sinh ra aeu la m(\t thien tai, chi la chung ta - cha ill <;' va nhfrng ngirCri than cua tre, da huy ho(li tai nang thien b�m d6 trong 6 nam dau dCri cua tre". Vi v(iy c6 th€ n6i rli.ng, tiem

nang cua mi'ii dfra tre la vo cling 16n, chung deu c6 th€ tr& thanh nhfrng thien tai giong nhir Da Vinci. Chi so thong minh cao thu(\c ve mi'ii dU-a tre, thien tai khong phai la do thien b�m!

TAI NANG KHONG LIEN QUAN DEN TIU TO DI TRUYEN Chiic h&n c6 m(\t vai cha m<i' da titng nghi nger rli.ng: "Neu IQ ctla cha m� aua be khfing cao, thi IQ ctla aua be c6 cao k/1ong ?" "Con tfii h0c n6i rat ch(i.m, con nhimg aua tre k/16.c thi lq.i h0c nhanh, aung 16. a6.ng bulJn! Ch&ng mong aQi clUQ'C gi & n6!" "Tvc ngfr c6 cau: Long sinh long, phvng sinh pl1vng, con ctla cl1u(it cung chi biet aao /1ang ma thoi... Li�u nguiri binh thui'mg c6 th/sin/1 cltrQ'C long phvng hay khong ?" Nhfrng each nghI nhir tren qua th(it rilt sai lam. Yeu to di truyen tac d(\ng den si,r phat trii!n cua tri li,rc la m(\t ton t(li khach quan, tuy nhien, tri li,rc con chiu anh hir6ng b&i nhfrng nhan to nhir si,r ni'i li,rc chu quan, moi tririmg xa h(\i va ca qua trinh giao d1,1c hay che d(\ dinh dir&ng sau nay. Neu khong co si,r giao d1,1c cua gia dinh thi cO" s& di truyen c6 tot cfing khong th€ boi dir&ng ra m(\t dU-a tre iru tu. N6i

each khac cho du la than dong co cau true b(l niio di.le bi�t nhung neu khi sinh ra dii bi rcri vao hang soi, thi ciing chi tr& thanh ngtrOi soi ma thoi. Tat nhien, tu Xtra den nay ciing co rat nhieu gia dinh co truyen thong thong minh, co tri 11,l"C cao. Trong so136 ngirm thui)c tam elm dong h9 gia elinh nhQ.c si Bach, eli'i c6 50 ngirm la nhfrng nha soQ.n nhQ.c n6i tieng. Gia elinh nha Mozart va Weber suot may elm eleu la nhfrng nl1Q.c si lirng danh. Gia elinh am nhQ.c nha Johann Strauss cfing c6 truyen thong lau elm lam trong /1i)i am nhQ.c Vienna, nir&c Ao. ,

Trong nhiing tru0ng h<;rp nay m9i ngtrOi thtr0ng nh�n djnh la yeu to di truyen co vai tro quyet djnh den tri li,rc. Tuy nhien dieu nay ciing ch(mg to rli.ng m(lt gia dinh co truyen thong tot va mi\i tru(mg song tran ng�p tri thfrc m&i ]a yeu to CCY ban nhat anh htrCrng den Sl,f phat trign tri 11,l"C, chinh mi\i tru(mg gia dinh dii cung cap nhfrng dieu ki�n trU the trong vi�c djnh htr&ng each boi dtrfulg giao d\!C. Hi�n nay hau het cac nha giao d\!C deu cho rli.ng each noi ve b�m sinh vii h�u sinh dii qua Ibi thOi. B�m sinh dii dtrQ'C djnh sl\:n la chi ve yeu to gen. Gen la thanh phan quyet djnh si,r cau thanh cac protein C\1 thg trong phiin tU DNA. Nhung ban chat cua "h�u sinh" la gi? H�u sinh la chi moi tru0ng xii h(li xoay quanh con ngtrOi kg tir khi sinh ra den khi tru&ng thanh. Ngoai yeu to di truyen m9i th(r deu co thg djnh nghia la moi trtr0ng, cho nen moi trtr0ng ciing bao gom tat ca. Moi tru(mg giai do(l.n s6m bao gom khong khi gia dinh vii moi quan h� gia dinh. Moi tru0ng giai do(l.n sau se dtrQ'C mer r(lng ra nha tru0ng, thay giao vii b(l.n be. Cung v&i si,r bien chuygn cua thOi gian, tac d\lng cua moi trtr0ng xii h(li doi v&i ca thg ngay cang quan tr9ng, xet ve mi.It y nghia, moi tru(mg co thg quyet djnh den ca cu(lc dOi cua con ngtrCYI. •

•

Vi v�y, bat lu�n dieu ki�n b�m

sinh cua tre nhtr the nao, cha m� viin phai niim biit dtrQ'C th(ri CCY giao d\!C SOm ngay ru dau, ren Juy�n giao d\!C SOm trong giai do(l.n nh(l.y cam CUa tre, tir do khai pha ra nhiing tiem nang trong niio b9 cua tre. Neu muon dao t(l.O ra thien tai, tru&c tien cha m� can phai chu tr9ng den vi�c ren luy�n tir s6m.

DE CON TRO THANH THIEN TAr, CHA ME PHAl REN LUYEN CHO CON TU SOM ,

•

Nhieu ngtrOi cho rli.ng ccr s& cua toan h9c hi�n d(l.i - ly thuyet t�p h<;rp, la m(lt ly lu�n toan h9c rat kho giai thich, nhung nha toan h9c n6i tieng ngtrOi Phap Lucien Felix noi rli.ng: "D(l.y trtr&c cho tre ly thuyet t�p h<;rp khong phai la qua s6m!". Doi v&i tre ma noi ham y cua t�p h<;rp 1(1.i qua dcrn gian, no th�m chi con d� hem nhieu so v&i phep tinh m(lt c(lng hai hay

hai c(lng ba. Vi v�y, ngum sang l�p ra cong ty di�n tU- Sony l(li cho r�ng, thong thuim.g ngum 16n cfr nghi "tinh toan thi d�, con d(li so thi kh6", nhung ly giai cua tre ve d(li so l(li khong he kh6 khan. M(Jt doi VQ" chong rat yi!u thich am nhg.c c6 diln, ngay nao hQ cling b(J.t ban giao /1ir&ng sohai cua Bach trong m(Jt tieng dong ho di c(J.u con trai vira m6i ra di'ri nghe. Luc dua be dU'Q"C ba thang tu6i, no dii co thl chuyln d(Jng CO" thl theo tii!'t tau cua ban nhg.c. Den nhfmg dog.n co tiet tau nhanh, no cling cl1uyln d(Jng n/1anh, khi ban nhg.c vira ket thuc no lien to ra k/16ng vui. M6i Ian c(J.u be khoc ma nghe thay giai di�u cua ban nhg.c lg.i /(J.p wc vui tr6- lg.i. Co m(Jt Ian bo m� c(J.u be thu chuyln sang cha nghe nhg.c jazz, no /g.i khoc /&n. Dieu nay khien ngiri'ri ta p/1ai ngg.c nhii!n vi hau hi!'t m9i ngiri'ri deu cho rli.ng am nhg.c c6 diln la VO cung phuc tg.p va kho nghe, nhirng dua tre SO" sin/1 /g.i khong he cam t/1ay k/10 chiu khi lang nghe no. M(Jt thay giao chuyi!n nghii!n czl'u van /19c Trung Quffc 6-N/1().t Ban dii tirng lam m(Jt cu(Jc t/1i nghi�m va p/16.t hi�n ra rli.ng dua tre ba tu6i co thl ghi nh& d€ dang nhfmg chfr Viet CO n/1ieu net phuc tg.p, nhirng khi /&n ho-n thi /1oan toan ngU'Q"C /g.i, no khong thi d€ dang h9c viet cac chfr kho nhan/1 nl1ir hoi con nho. Tir d6 c6 thg thily rdng, kha nang hilp thu cua nao b(\ & tre Vll'Q1: xa h= nhieu so v&i ngum 16n, tu6i cua tre cilng nho thi tre tie'p thu m(\t each vo thfrc l(li cilng nhanh. Ngum 16n khong phai lo Iiing "nao tre se bi qua tai" vi b(\ nao cua tre gan nhu khong bao gi<'r ngirng tie'p nh�n kie'n thfrc. M(\t so chuyen gia giao d1,1c cho r�ng ne'u tre con qua nho, mil phai hQC cai nay roi hQC cai kia, c6 le se la qua vilt va, hQ khuye'n cao cac b�c phu huynh khong nen dg tre tham gia qua nhieu cac l&p hQC nang khie'u, hQ dong ]o(lt keu gQi "hay dg tre dU'Q'C song vui VC trong nhfrng nam thang tu6i tho-". Thl,l"C chilt khong nen nghi rdng vi�c hQC t�p cua tre la qua vilt va. Ne'u hQC t�p tr& thilnh trach nhi�m cua tre, c6 nghia la cha m� ho(lc thay co chua bie't each khoi d�y niem dam me cua tre, vil chua niim biit dU'Q'C phuO"Ilg phap chinh xac dg dii:n tre bu&c vilo canh c6ng 16n cua tri thfrc. Doi v&i tre, vui choi von di la m(\t each hQC t�p, hQC t�p cilng c6 thg tr& thilnh m(\t tro choi, bQn tre c6 thg niim biit du<;rc kie'n thfrc ngay trong cac ho(lt d(\ng vui choi. Ne'u dg nhfrng nam tu6i tho- cua tre troi qua m(\t each VO ich vil lang phi, chi bdng hay t�n d1,1ng no, dg tre trong giai do(ln nay vira dU'Q'C choi dua vui ve, vira dU'Q'C hQC t�p . •

NAM BIEU HIEN COA THIEN TAI •

T(lp chi Daily cua Anh tirng dua tin, Cl,111 giang vien Bernadette Tynan cua Trung tam Nghien cfru Thien tili Nhi dong t(li D(li h9c Oxford cho r�ng, c6 rilt nhieu than dong c6 nhfrng bigu hi�n khong xuilt site khi (y truim.g hQC ho(lc trong cac ki thi, nhung bigu hi�n CUa chung trong nhfrng linh V1,1"C khac l(li chfrng minh tili nang cua chung cao h= nhieu so v&i b(ln be dong lfra. Tynan da thl,l"C hi�n m(\t chu=g trinh truyen hinh c6 ten "Hay bie'n con b(ln thilnh thien tili" khi vira m&i !en song & cac kenh truyen hinh t(li Anh lien nh�n dU'Q'C ' nhieu phan hoi tich Cl,l"C.

"Khong phai tilt ca tai nang cua tre d'eu c6 thg ch(mg minh thong qua m(\t t<'r giily thi hay m(\t bai viet, chung c6 thg la s& trir<'rng v'e kien true, c6 tri tir&ng tirQ'Ilg phong phu, ho(lc co nang l\fC liinh 0(10. Tilt ca nhfrng tai nang nay cua tre cl'eu can cha ID<;' chung dan dan kham pha ra", Tynan n6i. Nhir v�y, lam the nao clg c6 thg phat hi�n ra con b(ln c6 phai la thien tai hay khong? Tren th\l'C te mbi cl(ra tre cl'eu la m(\t thien tai. Mbi cl(ra tre d'eu c6 ti'em l\fC tren cac linh V\fC khac nhau & mfrc cl(\ khac nhau, chi la c6 m(\t so cl(ra tre siin c6 to chilt cao hon. Bilt lu�n tai nang cua tre thu(\c linh V\fC nao, chung GeU la nhfrng vien ngQC quy, no can nh�n OU'Q"C S\f kh�ng ajnh Va a(\ng vien CUa cha ID<;', nhir v�y m&i c6 thg giup tre phat trign toan di�n. V�y nam bigu hi�n cua than dong la gi?

Bieu hiefn I: C6 nhu c:Zu khim pl1i va c6 trf to mo manl1 lieft •

Du tilt ca cac tre cl'eu c6 tinh hieu ki nhirng eta phan kha nang t�p trung cua tre rilt d� bi phan tan, chi can ngiriri l&n gay gian OO(ln, chung se l�p tfrc b6 qua th(r ma minh vira kien quyet muon c6 clirc;rc. Tuy nhien m(\t cl(ra tre c6 tinh hieu ey m(lnh me va nhi'eu nhu cau kham pha Se luon duy tri theo S\f V�t ma minh aii ch(! y. Khi tre muon lam ro ban chilt CUa S\f V�t, no Se t�p trung toan b(\ tri lgc vao 00. Ba Kl tir nh6 ail la m()t c(lu be rat hieu ki, khi trong t/1ay bat cu c1"6 vi;'lt 1(1 nao, c(lu be cfing muon nghien c&u tim hiefu. M()t Ian khi c(lu clang thu sue v&i cay ken cua b0. "Bo oi, t(li sao ken l(li tl16i ra nh(lc?" Boc(lu be cu:i'ri va noi: "B6i vi no la nh(lc c1,1". "V(ly t(li sao no !(Ii aU:(YC g(Ji la nh(lc c1,1?" "B6i vi no co cau t(lo a(lc bift. Ba Kl a, con khong ai an /1oa qua sao?", bo c(lu be /16i. "Co cau t(lo gi, booi, cho con m& ra al nhin ben trong au:(Yc khong?" C(lu be to ra phan k/1ich. Khong con each nao khac, ngu:i'ri cha van di muon tranh cfing aanh phdi t/16.0 chiec ken ra cung c(lu be nghien c&u ti mi nguyen Ii p/16.t ra am thanh cua chiec ken.

Bieu hiefn 2: Tien b¢ s6'm han so v6'i nhung h{ln cung lua .

Yen Binh va Nhu:(Yc Nhu:(Yc la hai aua tre rat xuat s&c, m� cua hai co be thu:Q-ng xuyen noi chuyfn v&i nhau vii con cua minh:

"Yen Binh m6i m9t tudi da biet noi r/Ji, vira nhin thay con meo, la co thl lii!n tu:&ng den tieng 'meo meo', va qr mi�ng phat ra tieng g9i 'meo meo'. Con be biet noi sc5m /1071 h6.n nua nam so v6i nhimg dua tre k/16.c". "NhU{YC NhU{YC m(i.c du biet noi c/1(i.m, nhirng no /Qi biet bo rat nhanh, /a d(ra biet di sc5m nhat trong so nhimg tre trong khu nha toi. Bay giir ngay nao no cfing khong chiu ng/Ji yi!n, cir treo li!n treo xuong nhir con khi con v(i.y". Thl,l'C ra Yen Binh vii. Nhrrgc Nhrrgc deu c6 bi€u hi�n thien tili, tien b(l s6m hon so v&i dU-a tre khac, dieu nay chfrng to tre lu6n c6 nhfrng s& tru<'rng dij.c bi�t & m(\t linh Vl,l'C dij.c thu nilo d6, c6 th€ sau nay Yen Binh se tr& thilnh chuyen gia ng6n ngfr, con Nhrrgc Nhrrgc c6 khi 1(1.i giilnh huy chrrong vilng th€ dvc & Olympic. Hay tin trr&ng vilo nhfrng bi€u hi�n s6m nay cua tre, vi n6 th€ hi�n rdng tre rilt dij.c bi�t, vii. c6 tiem chilt cung v&i kha nang thien b�m tren m(\t linh V\fC nila d6. Cha m� khi thily drrgc di€m nay, phai biet kjp thCri niim biit cO" h(li d€ boi drr&ng cha tre chiic chiin se c6 drrgc ket qua tot d�p .

Bieu hiefn 3: C6 tr! tlfdng tlf<Jng va kl1a nang sing t?O phongphu •

M(\t dU-a tre 2 tu6i li�u c6 tri trr&ng ttrQ'Ilg vii. kha nang sang t(la kh6ng? Tilt nhien la c6, du hau het nhfrng dfra tre khaang m(lt tu6i chrra th€ chu�n bi drrgc tot nang il,l'C d€ giai quyet viln de, nhrmg m(\t dU-a tre c6 tili nang sieu philm 1(1.i thrr<'rng c6 nhfrng bi€u hi�n kinh ng(lc khien cha m� phai hilt nger. Vi dv, c6 nhfrng tre rilt thich ve linh tinh Jen tren ttr<'rng, khien b(ln cam thily v6 cung m�t moi, nhtrng neu quan sat C�n thi).n cha m� CO th€ phat hi�n ra Sl,1' nh(ly cam CUa tre doi v&i milu siic vii. doi v&i tri ttrQ'Ilg ttrQ'Ilg ngay & trang d6. Neu b(ln tr6ng thily m(\t dfra tre vira hailn thilnh xang bfrc tranh vii. dang lien thaiing giai thich cha bo ve y trr&ng cua minh, thi day chinh la di€n hinh CUa dfra tre CO kha nang sang t(la, Jue nay cha m� can khuyen khich tre, vi kha nang sang t(la Va tri ttrang ttrQ'Ilg la hai ia(li nang il,l'C quan trc;ing nhilt.

Bieu hiefn 4: Kha nangghi nh<i ding kinh ngilc •

Chung ta rilt hay nhin thily tren ti vi c6 m(\t so dfra tre c6 th€ nher nhanh, tinh taan nhanh, haij.c nher dtrQ'C hang tram chfr so dfrng ddng sau so Pi (xilp xi 3,1415926535897 ... ) . Ro rang nhfrng dU-a tre nay c6 m(\t tri nher rilt sieu philm. Xung quanh chung ta ciing c6 rilt nhieu tre nhrr vi).y, chung tuy con nh6 nhrmg da c6 th€ dc;ic thu(\c long hang tram bili thO', thi).m chi ngay ca bo m� ciing kh6ng th€ thu(\c dtrQ'C. Du each ghi nher cua nhfrng dfra tre trang giai da(ln nay da phan la hc;ic thu(\c long m(\t each may m6c, nhrmg neu kich thich Jen naa b(\ cua tre cilng s6m thi tre se tiep nhi).n thong tin cilng nhanh vii. xU- ly cilng tot.

Bieu hiefn 5: Hieu biet va nh{ly cam .

Trong thay m<i' bi dau, Mieu Mieu l�ng l(lng ra lay khan tay, nh<i' nhang I::i.i gan m<i' nhll' IDQt chu meo con, roi dll'a khan ]au n\l'Crc mi1t Cho ID<;', giong nhU' ill<;' ]a IDQt em be dang can dll'Q'C cham s6c v�y. Khi trong thay m<i' to ra khong vui vi minh da li'Y tay danh vi'Y !9 hoa, Mieu Mieu l�p tl'.rc dfuig d�y va hat bai hat "Con xin 11\i" dg lam m<i' vui long. Khi thay cha m<i' gi�n di\i nhau, co be ba tu6i Mieu Mieu da biet tim each dg giup bo m<i' lam hoa... Dung la m(it d(ra tre higu chuy�n, m<i' cua co be titng n6i rling: "Mieu Mieu giong nhll' m(it chiec ao bong nh6 lam am long minh". Con cha co be I::i.i c6 chut lo Ii1ng: c6 phai con gai minh da phat trign qua s&m khong? Nhfrng d(ra tre c6 tai nang thll'<'mg tll'O'llg doi nh::i.y cam, chung c6 thg quan sat dU'Q'C cam xuc va each lam cua doi phll'OTig, roi d= ra phan fuig thich hc;rp. Nhfrng d(ra tre nhU' v�y thll'Cmg CO chi SO cam XUC (EQ) kha cao, trong CUQC song xii h(ii ph(rc t(l.p sau nay, chi1c chi1n se la m(it ngll'iri c6 nhfrng moi quan h� tot, cha m<i' khong nen qua lo Ii1ng, ma ngll'Q'C I::i.i can phai chu tr9ng boi dll'i'Yng nang !t,re, dg tre phat huy dll'Q'C s& tru<'mg cua ban than.

Phuong phap giao d9c som •

Boi dtrihtg nang lip: cua tre bdt ffilu ren luyfn fir dpc, viet, tinh toan Dung am nhq_c de kham pha tU' duy thien tai cua tre Dung h{)i hpa di khai pha khci nang sang tq_o cua tre Dung bai hat thieu nhi de' khai pha khci nang ngon ngir cua tre Dung tro choi di htn'rng ddn tre hpc tQ.p Dung dO choi diphat triin tri tuf cua tre Nhirng nguyen tdc cua giao dJJ-C s&m -

•

iao d11c tre khong phai /a chuy�n d071 gian, no khong chi di'Ji hoi SI" kii!n trz n/zdn n(li czla cha mi:, ma con doi hoi phdi co phzr071g phap khoa h9c. Nl)i dung trong chzr071g nay se de c(ip den nhimg phzr071g phap vii sach lzrvc giao d11c khoa h9c, co tinh th!l'c ti.ffn, hzr{mg ddn cha mi: szl- d11ng nhimg "d(lo c11" thzri'rng ngay vii phzr071g phap d071 gidn nhat digiao d11c s&m c/10 tre.

BOI DVONG NANG LVC COA TRE - BAT DAU REN LUYEN TU DOC, VIET, TINH TOAN .

•

Cac chuyen gia giao d1,1c cho r�ng nhi�m Vl,l chu yeu cua tre trong nhfrng nam dau dCri la c6 dl.l'Q'C kinh nghi�m song, dong thCri thong qua cac hinh thfrc sinh ho(lt, vui chcri d€ phat tri€n cac kha nang, ch(r khong phai la h9c kien thfrc van h6a. NgrrQ'C l<ti v6i dieu nay, tien si Montessori l<ti cho r�ng tre tir 3 den 6 tu.Si dii c6 nang 11,l'C d€ h9c kien thfrc van h6a, cha m<i' can phai t�n d1,1ng kha nang nay, chufin bj cho tre chrrcmg trinh giao d1,1c va nhfrng d1,1ng Cl,l h9c t�p thich hc;rp, t<to cho tre qua trinh h9c t�p dung d:in. Trong d6, nhfrng mon h9c ren luy�n CO' ban nhat khong th€ thieu la d<;>c, viet va tinh toan. Tien si Montessori dii pha v& quy lu�t thong thrrimg, cho r�ng phai luy�n chfr viet tru&c luy�n d9c. Ba nh�n djnh r�ng h9c viet chfr quan tr9ng n�m & each cam but, va kha nang khong che CUa CO' b:ip, vi the, chu yeu thong qua ren luy�n XUC giac la CO th€ dan dan luy�n viet. Ba dii chia qua trinh ren luy�n viet chfr thanh cac giai do(ln l&n sau:

Giai aoan I: Bit a:J.u tit each c:J.m but •

Luy�n t�p each dung but, tU' the cam but, ren luy�n ey nang cua CO' thjt va n:im b:it each cam but. Cha ID<;' nen li,ra ch9n cho tre m(\t so lo(li but an toan, chat 11.l'Q'llg d€ d(ly tre viet chfr.

Giai ao:;.n 2: Nim bit ali<JC l1lnh dang cua cl1u Giai do(ln nay c6 thg chia lam 3 brr&c: 1. Thong qua vi�c ren luy�n ke't hc;rp gifra thi giac, xuc giac va thinh giac, tre c6 thg h9c each nh�n bie't hinh dang cua chfr. Luc nay c6 thg dung v& t�p to c6 in sl'i:n chfr mfiu dg tre t�p vie't theo. B&i vi v& chfr mfiu se giup tre nh�n bie't m(l.t chfr mi;lt each chu�n xac, dong thiri d(ly tre each phat am khi t�p vie't chfr. 2. Phan bi�t hinh dang cua chfr cai. Khi tre nghe thay phat am cua mi;lt chfr nao d6, va c6 thg chi ra drrQ"C d6 la chfr nao trong bang chfr cai, chu y phan bi�t v&i nhfrng chfr giong nhau. 3. Nher hinh dang cua chi\". Cha m� c6 thg dung nhfrng tam the in chi\" cai d(l.t !en tren ban, ctr sau vai phut, 1(1.i h6i tre: "Day la chi\" gi? D9c the' nao?", each lam nay se giup tre nher !au tir d6.

Giai ao:;.n 3: Luy�n t?.p ghep tu D(ly cho tre each ghep chi\" cai dg t(lo ra tir, d€ phat huy tri ru&ng trrgng cua tre. Vi d1,1, khi d(ly de'n tir "triri xanh", hay d€ tre tt,r y ve ra bau triri ma chung trr&ng trrgng. M� ail lam cho Mq.t Mq.t rat nhieu tam the in cac chfr thu&ng dung /en c16, aen khi Mq.t Mq.t aii quen thui)c v6i nhfmg chfr nay, m� bat aau dq.y co be h9c cac/1 ghep tir lq.i v6i nhau. Nhung tat ca nhfmg tir nay khong phai la h9c mi)t cac/1 may m6c. MiJi Ian dlin Mq.t Mq.t ai chm, m� aeu mang theo nhfmg tam the chfr. Chdng /1q.n, neu trong thay mi)t con meo nh6 chq.y qua, m� se lay cac tam t/1e chfr ra va h6i co be: "Con meo viet thenao? Con chi cho m� xem atr{J'C khong?" Va Mq.t Mq.t rat nhanh ch6ng rut ra tam t/1e c6 chfr con meo. Luc nay m� lq.i /16i tiep: Tieng meo keu n/1u t/1enao nhi?" CU n/1u vQ.y,

miJi Ian ren luy�n mi)t tir nhung lq.i giup Mq.t Mq.t /1ifu them atrQ'C nhieu

aieu khac. Sau khi nltm bltt drrQ"C ki nang vie't chfr, hay d€ tre chuygn dan sang h9c each d9c chi\". Cha m� c6 th€ mua cho tre sach truy�n srr d1,1ng nhfrng tir Vl,l"Ilg don gian, strc lien trr&ng phong phu trong nhfrng cuon sach nay se m& ri;lng kie'n th(rc cho tre. Khi boi drr&ng nang lt,rC, nen bltt dau tir day. D(ly tre h9c d9c va h9c tinh toan cung phai tuan theo trinh tt,r tir don gian de'n ph(rc t(lp, CO nhieu ]uc can lien h� v&i nhfrng vi d1,1 trong CUQC song tht,rC te', nhll'Ilg chu ye'u vfin ]a cac giao Cl,1 cam quan (hay con g9i la giao Cl,1 Montessori), vi d1,1 nhrr mi;)t SO do chcri ve ghep hinh, ghep tranh, xe'p khoi, xay thap ...

Maria Montessori thong qua thi nghi�m da chfrng minh rdng tat ca tre em d'eu c6 nang li.rc h<;>c d<;>c, h<;>c viet, h<;>c tinh toan, hem nfra neu d(ly tre vilo dung giai do(ln nh(ly cam b(ln se d(lt hi�u qua gap doi.

DUNG AM NHAC DE KHAM PHA TVDUY THIEN TAI COA TRE ,

•

Am nh(lc la m(\t trong nhfrng phat minh vi d(li nhat cua nhan lo(li. Tac dvng ey di�u cua am nh(lc khien ngrr<'ri ta phai than phvc. Ngily nay trong giao dvc, chung toi Juan khuyen rdng trr khi tre con ndm trong phoi thai, nen biit dau cho tre nghe nh(lc. Thi.rc te da chfrng minh, am nh(lC rat CO !Qi doi v&i S\l" kich thich Jen nao b(\ CUa thai nhi. Sau khi tre sinh ra, am nh(lc i(li c6 tac dvng g<;ri m& vil khai pha tri li.rc cua tre, c6 hi�u frng thay d6i m(\t each t\l" nhien doi v&i S\l" ren luy�n cho nao b(\. Tri li.rc cua nhfrng d(ra tre drrgc giao d\IC thong qua am nh(lC Juan drrgc nang cao d..,.a tren CO" s& von CO, do la vi am nh(lc c6 thg kich thich Jen VO nao, thuc dfiy tebilo nao phat trign vil nang cao ch(rc nang cua nao. -

Chung ta d'eu biet rdng hai ban cau nao cua con ngrr<'ri c6 nhfrng chtrc nang khac nhau: ch(rc nang cua ban cau nao trai chu yeu la ngon ngfr, chfr viet, tinh toan, khuynh hrr&ng thien v'e mi).t trr duy logic, n6 con drrgc g<;>i la "ban cau Ii tri". Chtrc nang cua ban cau nao phai chu yeu la ho(lt d(\ng ngh� thu�t, hinh h<;>a khong gian, nh�n thirc, khuynh hrr&ng thien v'e trr duy hinh trrgng, hay con g<;>i la "ban cau tinh cam". Trong qua trinh phat trign cua con ngrr(ri da gay ra S\l" hinh thanh ket cau khong can bdng la nao trai m'em, con nao phai cfrng. Neu lay am nh(lc dg kham pha nao b(\ chrra phat trign hoiln thi�n cua tre, se giup nao b(\ phat tri€n can bdng, di'eu nay CO tac dvng di).c bi�t doi v&i S\l" khai pha tri il,l'C ti'em nang CUa tre. ,

Yeu thich am nh(lc gan nhrr la ban nang bfim sinh cua con ngrr<'ri. Thai nhi khoang nam, sau tuan tu6i da CO kha nang cam th\! am nh(lc; tre SO" sinh sau khi ra d(ri thrr(mg kh6c, nhrmg khi d6 neu nghe thay tieng nh(lc c6 th€ se nin kh6c ngay l�p tirc. Du di).t m(\t d(ra tre m&i ra d<'ri ndm & trr the th�ng, nhrmg n6 da c6 th€ hrr&ng dau v'e phia phat ra tieng nh(lc; tre hai thang tu6i c6 th€ ndm yen d€ thrr&ng th(rc am nh(lc; tre hai, ba thang tu6i da biet phan bi�t am cao, tre ba, bon thang tu6i c6 th€ phan bi�t am siic; tre sau, bay thang tu6i c6 th€ phan bi�t nhfrng giai di�u dcrn gian. Nhfrng giai di�u mrr<;rt mil, nh� nhilng khong chi khien tre cam thay vui ve, mil con c6 tac dvng thuc dfiy nao b('> phat tri€n. Nghien cfru cho thay, tre 3 tu6i sau khi trai qua tam, chin thang ren Juy�n am nh(lC, CO th€ th€ hi�n ro S\l" tien b(\ CUa nang il,l'C trr duy logic. Vi the, ren luy�n am nh(lc c6 th€ giup nang cao nang li.rc h<;>c toan vil kha nang giai quyet van d'e cua tre, dong th(ri nang cao nang il,l'C trr duy tfl,l'C giac va kha nang sang t(lO CUa nao phai, cai thi�n kha nang ghi nh<'r vil kha nang t�p trung. M(\t so chuyen gia Hoa Ky da nghien c(ru vil cho rdng am nh(lc cua Mozart rat c6 l<;ri doi v&i S\l" phat trign tri li.rc. Khi b�t nh(lc can phai chu y am lrrgng khong drrgc qua to, mbi Ian nghe chi trr 10 den 30 phut. Sau, bay thang sau, khi cho tre nghe nh(lc, c6 th€ Iiic Irr ngrr<'ri tre hoi).c viiy tay theo nhjp di�u cua bili hat. Tre khoang m(\t tu6i da c6 thg t\l" Iiic Irr ngrr<'ri

theo tieng nh(lc. Tre 2, 3 tuili th(im chi con c6 thi1 nhay theo giai di�u. Di1 thuc di1y nang Ii.re cam th1,1 am nh(lc, cha m� c6 thi1 thir<'mg xuyen hat cho tre nghe, ho(lc hir&ng dfrn tre cung hat v6i minh.

Am nh(IC c6 Slrc Ian truy'en m(lnh me doi v6i tre, vil rat d� nitm bitt dtrQ"C cam xuc cua tre. 81,1" giao d1,1c mil tre dtrQ"C tiep nh(in s6m nhat chinh la bitt dau tir vi�c cam th1,1 am nh(lc. V(iy, lam the nilo di1 khcri d(iy tri Ii.re cua tre qua am nh(lc?

Phi.fangphip I: Ren luyefn thinh giic cua tre D(ly tre nhitm mitt vil dung hai tai litng nghe nhfrng am thanh xung quanh, sau d6 chi ra chi\ nilo la am cao, chi\ nilo la am thap, chi\ nilo am dili vil chi\ nilo am ngitn. Di1 tre mo phong i(li nhfrng am thanh quen thu(\c, vi d1,1 tieng meo keu, tieng ch6 sua, tieng o to... Khuyen khich tre dung nhfrng d(lng tac dcm gian di1 bii1u d(lt phan frng vil sv cam th1,1 tiet tau. D(ly tre vi\ tay, nhun chan, n6i vil go nhjp theo giai di�u bili hat, boi dtr5ng kha nang ket hgp nhi'eu d(\ng tac cua mitt, mom, tai, tay, chan cung m(\t luc.

Phi.fangphip 2: Giai thicl1 ca tit cua bai l1it Boi dir5ng kha nang ngon ngfr c6 tac d1,1ng vo cung quan trc;ing doi v6i sv phat trii1n tri Ii.re cua tre, d(lc bi�t la !Oi ca cua bili hat, neu c6 thi1 hc;ic thu(\c chung, se rat c6 !<;Yi doi v6i vi�c hc;ic t(ip vil ly giai cua tre. Cha m� cung c6 thi1 mirgn ca tir trong !Oi bili hat di1 bil sung von tir Vl,l"Ilg cho tre.

Phi.fangphip 3: Ren luyefn kha nii.ng a1n nlJ?.C cha tre C6 thi1 cho tre thir&ng thtrc m(\t so ca khuc thieu nhi c6 giai di�u vui tircri, sau d6 d(ly tre each dung thinh giac di1 phan bi�t cac io(li nh(IC Cl,l CO am site khac nhau, dong thOi, d(\ng vien tre nitm bitt dtrQ"C giai di�u cua tiet tau bili hat vil vb tay theo nhjp, phach, v.v... •

DUNG HOI HOA DE KHAI PHA KHA NANG SANG TAO COA TRE •

•

Muon khai thac nhfrng nang Ii.re ben niio phai cua tre b(ln nen bitt dau tir h(\i hc;ia. H(\i hc;ia la m(\t trong nhfrng ho(lt d(\ng quan trc;ing nhat thi1 hi�n kha nang sang t(IO cua tre. H(\i hc;ia la m(\t kii1u mo phong tl,l" nhien, ]a m(\t mon ngh� thu(it thj giac, va ]a m(\t kii1u sang t(IO ra hinh th(rc m6i ket hgp gifra cac milu site. Cung v6i sv phat trii1n cua tre, h(\i hc;ia cung thi1 hi�n cac d(lc dii1m 6- giai do(ln khac nhau, phan anh tinh tr(lng phat trii1n nang Ii.re sang t(lo cua tre. ,

"Tilu My, con /Qi ve linh tinh li!n tu:D-ng nfra r(Ji, m? lam sao ma d9n dur;rc!", m? t&c giQ.n quat 16-n. Con co be Tilu My nhanh chong cam lay hi)p but mau, chQy den nup sau

ltrng b{/. "La bocha con ve day chu", co be n6i v&i m�. "An/1 cang ngay cang chieu con", m� quay sang trach b{/. Luc d6, bo d!Ing dQ.y di den chi5 buc tir&ng ng&m nhin ''ki�t tac" cua Tilu My, sau d6 n6i: "Ve bira khong phdi la chuy�n xau, nang Ii.re sang tq.o va tri tir<Yng tiri;mg cua rat nhieu tre cling nhi'r vao each nay ma c6 duQ"c, em ch&c ch&n chua nhin kl buc tranh cua con minh xem n6 ve gi rOi... ''

M� co be cling bu&c lq.i n/1in, h6a ra Tilu My dang ve m(lt buc tranh ve gia dinh, c6 bo c6 m� va cd Tilu My. Trang d6 hin/1 cua m� Id mdu bq.c vi m� hay m(lc ao tr&ng, va tl1u&ng xuyi!n 6- trong bep lam com, dQn d�p; hinh cua bola mau den, vi yi!u cCiu cua cong vi�c ni!n luc nao cling phdi m(lc quCin ao dong ph1,1.c; con hinh cua Tilu My c6 rat nhieu mau, trong giong nhu m(lt chiec cCiu vong s(lc si'Y, chq.y nhu thoi dua gifra bo va m�. "A, h6a ra Tilu My con t/1iet keh&n cha em m(lt b(l quCin ao, em xem, Id m(lt cai vay rat d�p. M(lc du Tiefu My ve chua dU"Q"C ri5 l&m ve mau s&c, nl1trng ch&c ch&n con be /1y VQng m� Se m(lc m{Jt chiec vay thQ.t d�p". M� dfrng ngil.m nhin btrc tranh tren ttr<'mg cua co con gai, va cam thily rilt xuc d(\ng. Sau d6 m� n6i v&i Tigu My: "Con yeu a, thi,rc ra m� thich nhilt la mi).c vay mau hong". Tigu My lien cam tay cua m� va n6i: "Con nhilt djnh se thiet ke cho m� m(\t chiec vay mau hong th�t d�p". Trong qua trinh ve, tre khong chi thg hi�n ra tilt ca nhfrng gi ma chung trong thily trong CUQC song binh thtrCmg, ma con muon Ve ra nhfrng dieu hi VQng Va ttrCrng ttr<;rng CUa minh. N6i each khac, trong giai do(l.n tir m(\t tu6i rum den 4 tu6i, kha nang h(\i hQa cua tre chi la nhfrng net ve ngu�ch ngO(l.C, va no dtrQ"C chia ra lam ba giai do(l.n:

Giai aoan I: To ve VO tl1uc cua tre mot tuoi rlfai •

•

Tre chi c6 thg ve ra nhfrng dtr<'mg net linh tinh, khong c6 quy til.c, day la m(\t hinh th(rc V�n d(\ng CO" bil.p va it chju S\f khong che CUa thj giac.

Giai aoan 2: Ve c6 aieu tiet cua tre 2 tuoi '

•

Tre dang tir ru hQC each khong che d(\ng tac cua doi tay va dan chu y den ho(l.t d(\ng ket hgp gifra tay va mitt, phan frng trong luc ve thg hi�n kha nang h(\i hQa cua tre bil.t dau c6 dtr<'mg net va hinh thu nhilt djnh.

Giai ao:;.n 3: Ve c6 chu ae '

Tuy tre chw th€ tai hi�n drrQ'C het nhfrng suy nghi, y m&ng trong dau, nhrmg l(li c6 th€ d(lt ten cho tat ca nhfrng thU- mil minh ve ra, dfeu nay ch6-ng to tre muon th€ hi�n cai gi. Tre 4 tu6i da c6 th€ dung hinh th6-c gian h6a d€ bi€u hi�n hinh trrQ'Ilg mil tre nhin thay trong mitt, vi dv hai di€m den trrQ'Ilg trrmg cho hai con mitt, hai drrimg th�ng dili trrQ'Ilg trrmg cho hai canh tay... , nhrr vi).y c6 thg ch6-ng minh rli.ng tre trong di? tu6i nay da biet each triru tll'Q'Ilg nhfrng d(lc di€m chu yeu CUa S\l' vi).t. Tre 5 tu6i c6 th€ ve ra drrQ'C m/?t ngrrCri hoiln chinh, den sau tu6i da biet chu y den ti I� cua CO' th€. Dung hinh thrrc gian h6a dg Ve ra chinh la bi€u hi�n kha nang sang t(lO cua tre, b6i n6 d1,l'a vilo khuynh hrr&ng chu quan nilo d6 cua tre d€ thay d6i di�n m(lo cua the gi6i ben ngoili. Trong luc tre ve, m/?t hi�n tll'Q'Ilg khac cung th€ hi�n kha nang sang t(lO chinh la S\l' ket hc;rp vi).t th€ l(li v6i nhau, d6 la ket hc;rp gifra hai the gi6i khong trr=g quan d€ t(lo ra cai m6i. Vi dv, tre ve ra m/?t chiec o to nhrmg se c6 them hai con mitt giong nhrr mitt cua con ngrrCri, vii. giai thich cua tre la ve nhrr vi).y dg nhin drrimg. Tre se dem nhfrng S\l' vi).t hoiln toiln khong lien quan ket hc;rp l(li cung nhau, sll- dvng nhfrng tili li�u trong hi�n th1,l'C, nhrmg ](li thoat khoi S\l' tr6i bUQC CUa th1,l'C t(li, sang t(lO ra nhfrng hinh tll'Q'Ilg m6i, hinh thrrc m6i, khai ni�m m6i, khien ngrrCri l&n khong th€ nger t6i. Trr duy sang t(lO ki€u nay la VO cung dang quy. Cho nen, h/?i h9a c6 anh hrr&ng VO cung l&n den S\l' phat tri€n kha nang sang t(lO cua tre, bitt dau ill nhfrng net Ve tho SO', tri tll'Crng tll'Q'Ilg CUa tre Se tir do ma dan dan ma r/?ng ra.

DUNG BAI HAT THIEU NHI DE KHAI PHA KHA NANG NGON NGO' COA TRE ,

Nhfrng bili hat thieu nhi quen thu/?c, d� nghe von la ngrrCri b(ln than thiet cua rat nhieu ngrr(ri trong SUOt th(ri thO' au, no dl.l'Q'C truyen tir d(ri nay den d(ri khac, Va tra thanh Cong C\l !au dCri nhat trong vi�c khai pha kha nang ngon ngfr cua tre, den ti).n bay gi(r hinh th6-c nay . van con nguyen g1a tr1. -;::

,..

Cac ca khuc thieu nhi da phan la nhfrng bili hat ngitn g9n, ca tir d= gian, d� thu/?c, c6 tiet tau, giai di�u d� nghe, khien tre d� dang tiep nhi).n vii. yeu thich. Khong chi vi).y nhfrng bili hat nay con giup tre tiep xuc v6i nhfrng ngon tir tinh te vii. dl.l'Q'C giao dvc ca nhi).n th6-c Iiln trr trr&ng. Vi dv m/?t ca khuc d= gian nhrr "Meo meo meo/ Rll-a m(lt cho meo/ Xau xau Iitm/ Ch�ng drrQ'C m"' yeu/ Khan m(lt dau mil ngoi liem lap ... ", nhfrng ca tir trong bili hat nhrr the nay se khien tre cam thay gan giii hO'Il v6i d/?ng vi).t, dong thCri c6 th€ nitm bitt dl.l'Q'C kien th6-c ve ti).p tinh cua d/?ng vi).t. Thong thrrimg tre vili thang tu6i da bitt dau bi bi? ti).p n6i, den m/?t tu6i la c6 th€ biet drrQ'C nhfrng tir CO' ban, tre sau 2 tu6i c6 th€ nitm bitt drrQ'C nhfrng tir V1,l'Ilg CO' ban trong cu/?c song sinh ho(lt, tre Cr giai do(ln nay da c6 nhieu kinh nghi�m song, ciing nhi).n th6-c dl.l'Q'C nhieu kien th6-c, so lrrQ'Ilg ill ngfr mil chung vira c6 thg ly giai vira c6 th€ vi).n dvng !en den

khoang 300 tir. Vi).y, lam the nao dg ren luy�n kha nang ngon ngfr cho tre bli.ng each vi).n d1,1ng nhfrng bai hat thieu nhi?

Phi.fangphip I: De tre c6 cam hung v<ii nhung bai hit thieu nhi .

Hay giup tre cam thay hfrng thu doi v&i nhiing ca khuc ngiin g<;>n, d@ hat va d@ thu/?c, c6 thg ap d1,1ng m/?t viii phuemg phap sau: tru&<: tien cha m� c6 thg lay minh lam milu, dlln diit cam hfrng cua tre doi v&i may bai hat nay; li,ra ch<;>n nhiing bai hat c6 tinh chat kg chuy�n, cha m� se d<;>c m/?t ciiu, tre d<;>c tiep m/?t ciiu, duy tri d<;>c l�p di l�p l(li, cho den khi nao thu/?c long; cha m� c6 thg bien n/?i dung bai hat thanh m/?t ciiu chuy�n, kg cho tre nghe tru&<:, co giing srr d1,1ng nhfeu ciiu tir trong bai hat, sau d6 d\lY tre d<;>c theo. Ngoai ra c6 thg srr d1,1ng nhfrng bai hat c6 video clip, bli.ng each thong qua cac phuemg ti�n truyen thong nhu truyen hinh, internet, dau VCD, dg tre du<;rc thu&ng thrrc ca giai di�u llln hinh anh; sau khi tre h<;>c du<;rc m/?t bai hat, cha m� hay khuyen khich tre bigu di@n l(li, dong thiri hay khen ng<;ri va c6 vii dg tre c6 them tv tin.

Phi.fangphip 2: De tre di.fa ra vin de ve n(Ji dung cua bai hit .

Sau khi tre higu du<;rc n/?i dung cua ca tir trong bai hat, chung se thuimg phat tan tu duy lien h� bai hat v&i CUQC song thl,l"C te, neu trong CUQC song g�p phai nhfrng van de tuemg tl,l", tre se d@ lien tu&ng den n/?i dung cua bai hat, va tim each giai quyet.

Phi.fangphip 3: D{ly tre each mo pl16ng l{li bai l1it Can t(lO cua m/?t bai hat la do nhieu thang iim hc;rp thanh, va can t(lO cua cac ca khuc thieu nhi cling nhu vi).y, chi c6 dieu la mf>i bai l(li c6 m/?t n/?i dung khac nhau, cho nen each thg hi�n cling khac nhau, c6 nhfrng bai tiet tau soi n6i, c6 bai giai di�u nh� nhang, cling c6 ca nhiing bai hat buon... Neu cha m� niim biit du<;rc d�c digm nay, hay d'iin dan d\lY tre each srr d1,1ng ngfr di�u khac nhau tuy theo not cao, not thap dg thg hi�n bai hat, dieu nay c6 tac d1,1ng rat tot doi v&i Sl,l" phat trign ngon ngfr CUa tre.

Phi.fangphip 4: D{ly tre l19c thu(Jc Joi bai hit each lam nay cling giong nhu d(ly tre h<;>c thu/?c long bai tho-, nhll"Ilg nhiing giai di�u CUa bai hat Se t(lO cam hfrng nhieu hem SO v&i nhjp d<;>c CUa bai tho-, hem nfra hinh thfrc thg hi�n cling linh ho(lt, va d@ h<;>c thu/?c hem. Tre con rat thich hat cung v&i cha m�. Cho nen cha m� c6 thg thuimg xuyen vi).n d1,1ng phuemg phap nay, khuyen khich tre h<;>c thu/?c bai hat m/?t each hoan chinh, nh& du<;rc nhiing ciiu tir d�p de trong liri bai hat. Dien nay khong chi giup tre phat trign nang 11,l"C ve ngon ngfr ma con ren luy�n kha nang ghi nh& cho tre.

Phi.fangphip 5: Khuyen kl1icl1 tre dung ngon ngii' cua 1ninl1 tl1e hi�n ,

l?-i n(>i dung bai hat Khi tre co th€ nher drrQ'C m(\t phan hay toan b(\ bai hat, cha m� co th€ thU- hoi tre xem chung co hi€u n(\i dung cua bai hat do khong. Neu hi€u, tre se vui ve k€ cha cha m� nghe, ngll'Q'C l(li, neu tre khong hi€u, chung se yeu cau cha m� giai thich, sau do dan dan ghi nh(r l(li. each ren luy�n nay co th€ nang cao kha nang ghi nh(r cua tre, boi drr&ng kha nang k€ chuy�n va tang S\f giao IU'U than thiet gifra tre va cha m�.

DONG TR6 CHOI ut HVONG DAN TRE Hoc TAP •

•

Choi dua la ho(lt d(\ng chu yeu doi v&i nhfrng tre chrra den tu6i di hc;ic, day cling la m(\t phrrong phap tot d€ giup tre phat tri€n tri Ii.re. N(\i dung va th€ lo(li cua cac tro choi trrong doi da d(lng, baa gom tro choi tri tu�, tro choi th€ Ii.re, tro choi bi€u di�n ... tat ca nhfrng tro choi nay deu co th€ la cong C\l ditc Ii.re hrr(rng dil.n tre hc;ic t�p. Tat nhien, tro choi co th€ tr& thanh phrrong phap hb trc;r si.r phat tri€n tri Ii.re hay khong, dieu quan trc;ing nAm & cha m� chung va trong qua trinh vui choi tre co tiep thu drrQ'C kien thfrc va boi drr&ng drrQ'C nang Ii.re hay khong. Nhfrng b�c cha m� co kinh nghi�m se khong coi tro choi la ho(lt d(\ng giai tri, ma se drra nhfrng kien thfrc lien quan den khoa hc;ic, diri song cung v&i cac phrrong phap boi drr&ng vao trong do. Vi d1,1: M� ve mi)t diriYng s&t va mi)t diriYng quoc Ii) tri!n m(it dat, sau d6 lay mi)t chiec o to do choi dtra cho tre va n6i: "Bay giO- con se Id tdi xelai chiec xe nay, con se chQn dtriYng nao di di?". D(ra tre d(it chiec o to li!n tri!n dtriYng quoc Ii), roi tv mi�ng phat ra am thanh rin rin, tiep theo n6 dung tay a6.y clziec xe vi'! phia trtr&c. Luc nay m� hoi tiep: "Tg.i sao con khong cho xe chg.y tri!n diriYng s&t?", dlra tre trd Im: "a tri!n d6 c6 diriYng ray s&t ni!n o to czla con khong thi di dtr(Yc". each choi do vira giup tre b6 sung them kien thfrc, vira giup tre nang cao kha nang nh�n th(rc cua minh. V�y phrrong phap c1,1 th€ khi sll- d1,1ng tro choi d€ hrr(rng dii:n tre hc;ic t�p la gi?

Phi.fangphap I: Llja ch9n tro chai c6 tfnh nang giao dµc Cha m� can phai kich thich tinh chu d(\ng va tinh tich C\fC doi v&i vi�c hc;ic t�p, kham pha cua tre trong Jue choi dua, d€ giup tre vil'a co dU'Q'C kien thfrc, vira nil.m bitt dU'Q'C kY nang, l(li co nhfrng trai nghi�m thu vj va quang thiri gian vui ve. Khi tre choi xep hinh, hay hrr(rng dii:n tre nhfrng kien th(rc toan hc;ic ve do lrrimg, hinh d(lng v�t th€, moi quan h� khong gian.... Trang qua trinh tre xay litp cac cong trinh ghep hinh, chung Se nh�n biet dU'Q'C S\f to nho CUa kich CCY, SO Jrrc;rng khoi hinh, va mau site CUa v�t th€, den khi chlnh sll-a l(li thanh ph�m, tre co th€ thu th�p drrQ'C nhfrng kien thfrc lien quan den S\f phan ]o(li, tinh trinh tg va tr�t tg. Trang nhfrng tro choi "gia dinh", tre se dong vai chu nha va thi.rc hi�n cac thao tac nhrr dc;in d�p nha ell-a, lam vi�c nha, nau com, di chc;r, tiep don khach ... Tat ca nhfrng hanh d(\ng

nay deu giup tre phat trign ch1rc niing v�n d\jng cua tay chan, thuc d�y kha niing ngon ngfr va g1ao t1ep cua tre. '

•

�

Doi v6i nhfrng tro chcri "ban hang", tre se hc;ic drr<;rc each siip xe'p, bay bi�n vii phan lo(li hang hoa, thong qua nhfrng thao tac mua ban, tre se luy�n t�p drr<;rc each tinh toan, niim dU'Q'C gia trj cua v�t chilt ... Trong suot qua trinh vui chcri, tre se luon cam thify vui ve, dieu nay m6i tht,rC S\f dung v6i tinh than hc;ic ma chcri, chcri ma hc;ic.

Phi.fangphip 2: T?o ra tlnh huong thf/c te trong tro chai, giup tre alf<Jc trai ngl1iefm trljc quan ,

Trong trr duy cua tre co nhfrng dfj.c digm ve trt,rC quan vii hinh trrQTig, vii vi�c hc;ic t�p cua tre ciing doi h6i can co kha niing "doi pho" v6i tinh huong. Vi d\l, dau nam la mua hoa dao n&, bo m<i' hay diin tre ra ngoai ngiim hoa, vii h6i tre: "Con thir nhin kY xem hoa dao mau gi? Hinh dang the' nao? No co bao nhieu bong? Tl'mg chum hoa trong giong cai gi? Hoa dao n& bao hi�u dieu gi?", sau do co thg d\lY tre hat bai hat ve mua xuan. Th�m chi tre con co thg mo phong l(li d\lng tac nhi nhanh "Mau de'n xem! Mau de'n xem!'' Ngoai ra, cha m<i' co thg d\lng vien tre tham gia m\jt so ho(lt d(ing lien quan de'n hoa dao nhrr ve, lam hoa b�ng giily thu cong, dan thie'p... Tre se cam thily rift thich thu khi tham gia cac ho(lt d(ing do, vii dung each cua minh dg bigu hi�n cam nh�n cua ban than doi v6i loai hoa nay.

Phi.fangphip 3: T#Ji dµng cicpl1uang tiefn truyen thong ae lam tro chai '

Cung v6i si.r ph6 c�p cua ti vi vii internet, hau he't trong gia dinh nao hi�n nay ciing co ti vi vi\ may tinh. Tren ti vi vi\ may tinh, mc;ii S\f v�t 6- tr(lng thai tinh vi\ nhfrng kie'n th1rc triru tll'Q'Ilg deu CO thg tr& thi\nh nhfrng hinh anh sinh d\jng, trt,rC quan vi\ C\l thg, day chinh Ji\ each d(ly hi�U qua nh�m thu hut S\f chu y vi\ t(lO ra cam hfrng cho tre.

Phi.fangphip 4: Su dµng tro chai ae tre hQc each mo pl16ng •

Mo phong, biit chrr&c la m9t ban niing b�m sinh, nh=g do ciing la m(it phrrcmg phap hc;ic t�p. Cha m<i' nen t�n dvng tro chcri dg ren luy�n kha niing nay cho tre. Trong Jue vui chcri, tre co thg mo phong bilt cfr dieu gi vii bilt cfr Jue nao. Hilu Hilu nam nay gan m(lt tudi, vi muon ren luy�n khd nang mil phong cua co be, clau tii!n m� lay ra m(lt m6n ctlJ choi c6 thlph6.t ra am than/1 va gio- n6 li!n trir&c m(it cho

cil be nhin, sau khi nghe thay am thanh phat ra tU: do ch<Yi do, co be m& to hai mdt va cham chu nhin theo di)ng tac cua m?. Sau do, m? d(i.t m6n do ch<Yi vao tay Hilu Hilu, co be /Q.p tire cam li!n va bdt chtr&c /Qi lzanh di)ng Ide /de giong cua m? sao cho n6 phat ra am thanh - day chinh la bir&c dau tii!n cua kha nang mil ph6ng. Luc dQy Hilu Hilu ch<Yi xep hinh, m? cam mi)t mieng ghep d(i.t li!n tri!n ban, roi /Qi lay mi)t mieng khac xep chong /i!n, sau d6 dtra cho Hilu Hilu mi)t mieng ghep, di co be mil ph6ng /Qi, chtra can den vai /an, cil be thong minh nay dii. /Q.p tire biet d(i.t mieng ghep li!n tri!n. cir nhtr vQ.y, m? xep mi)t mieng, co be xep mi)t mieng, dan dan co be dii. c6 tlzl qr ch<Yi xep hinh mi)t minh, h071 nfra con CO thlxep dtr{YC nhi�u hinh dang khac nhau. Thl,l"C te, giaa d1,1c trang sinh ha(lt se giup tre du-gc trai nghi�m nfem vui trang tro chcri, trang hoc t�p, day la each giaa d1,1c khien tre cam thay h(lnh phuc.

DUNG DO CHOI DE PHAT TRIEN TR.f TUE COA TRE '

•

Tri tu� cua tre dU"Q"C phat trign trang qua trinh vui chcri va hoc t�p, cung v&i S\f giup dcr CUa cha m�, tri tu� CUa tre Se dan dan dU"Q"C haan thi�n trang qua trinh nh�n thfrc cac S\f V�t xung quanh. Vi the, cha m� nen cha tre tiep xuc v&i nhfeu tro chcri tri tu�, dung nhfeu do chcri tri tu�, di"eu nay la VO cung can thiet. Do chcri tri tu�, baa gom chcri bai, ghep tranh, ghep ong, xep hinh, cau ca... Khi cha m� hu-6ng diin tre each chcri nhihzg do chcri tri tu� nay, hay yeu cau tre t�p trung chu y, quan sat ti ml, va tich Cl,l"C srr d1,1ng nao be) dg phan tich, vtra lam vira nhin, vira chcri vira nghi. Khi chcri do chcri tri tu�, chung ta can tuan theo nhihzg quy lu�t nhat djnh, Jue vira biit dau, tre thu-(mg chu-a higu du-gc ro quy tiic chcri, nen se cam thay hcri chan nan. Luc nay cha m� can nhiin n(li chi cho tre each srr d1,1ng do chcri, ti ml giang giai phu-ong phap va quy tiic cua m6i m6n do, va quan tr0ng la phai chcri cung tre. Sau khi tre c6 cam giac quen thuc)c, c6 thg dg tre ti,r chcri mc)t minh, ha�c dc)ng vien tre nen chcri cung v&i nhihzg b<tn khac, nhu- v�y c6 thg C(lnh tranh !fin nhau, kich thich cam hfrng cua tre. Vi d1,1 luc chcri ghep tranh, dfra tre naa ciing thay vira vui vira thich. Trang qua trinh chcri, tre phai biet dung miit dg quan sat, dung naa dg suy nghi, dung tay dg tiep xuc, vi�c ket hQ1l cac giac quan rat c6 IQ"i doi v&i si,r phat trign cua tri ll,l"C. Trang Jue chcri, cha m� nen khuyen khich va dc)ng vien tre, dg tre ti,r tin VU"Q1: qua thach thfrc cua tro chcri. Doi v&i nhihzg tre khaang 3, 4 tu6i, each chcri do chcri tri tu� khong nen qua phfrc t(lp, neu VU"Q1: qua ph(lm vi nang ll,l"C cua tre trang giai da(ln nay, tre d� bi that b(li, d� nan chi, mat ti,r tin. Dong thCri, Jue chcri nhihzg lo(li do chcri nay can phai srr d1,1ng den be) naa, vi v�y khong nen cha tre chcri vaa Jue m�t moi, Jue d6i va tru&c gi(r di ngu, dg tranh be) nao cua tre ha(lt dc)ng qua tai, gay kich dc)ng cam xuc, anh hu-&ng den che de) an uong va ngu cua tre. Neu muon srr d1,1ng do chcri tri tu� dg phat trign tri li,rc, ngaai vi�c can c(r vao giai da(ln va trinh de) phat trign cua tre dg li,ra chon do chcri thich hQ1l, cha m� con phai c6 higu biet va phan bi�t du-gc do chcri naa m&i du-gc g0i la do chcri tot. Cac chuyen gia giao d1,1c chi ra rdng, nhihzg do chcri tot can phai c6 nhihzg d�c digm sau:

Co thg giup tre phat trign nhfrng d(\ng tac CO' ban trong cac giai do(l.n, boi dir6ng nang il,l'C h<;>c t�p cho tre, khoi ggi tinh hieu J<Y, Sl,I' them muon tim higu kham pha CUa tre, CO thg khien tre d(l.t dirc;rc cam giac th6a man va thanh c6ng, giup tre dung ng6n ngfr dg bigu d(l.t y nghI ho(ic bay to tinh cam, boi dir6ng cho tre nhfrng thoi quen tot. Ngoai nhfrng dieu kg tren thi tinh thich h<;rp, tinh ben, tinh an toan, tinh kinh te va kh6ng ton di�n tich kh6ng gian ciing la nhfrng d(ic digm can co cua m(\t mon do choi tot. Dir&i day la nhfrng lo(l.i do choi tri tu� danh cho tre tir o den 3 tu.Si, cac b�c cha m� co thg tham khao:

I. Xuc xic Tre 3 thang tu.Si da co thg nil.m dirc;rc cai "xuc xil.c", chung bil.t dau cam nh�n do v�t bdng xuc giac, cam giac, thi giac ho(ic vi giac. Dung tay dg sir mo, thg nghi�m cam giac tren tay nhir the nao, dung mil.t d€ nhin nhfrng mau sil.c s(ic s& cua do choi, dung mi�ng d€ thfr mui vi cua do choi, h= nfra am thanh phat ra tir cai "xuc xil.c" co th€ ren luy�n thinh giac cua tre. Lo(l.i do choi d= gian nhat nay chinh la bir&c dau tien khai pha tri li.rc cua tre.

Bong

Tre 6 thang tu.Si da bil.t Oiiu co hfrng thu v&i tat ca nhfrng gi chuy€n d(\ng, m(\t qua bong mau sil.c chuy€n d(\ng se la thfr co sfrc hut nhat doi v&i tre, cha m� dung tay d�y qua bong, tre co thg bo theo trai bong.

3. Xep hinh ,

Tre 8 thang tu.Si da co kh6ng it nhfrng kha nang, chung co th€ nh�n biet nhieu do v�t nhir do choi, do dung gia dinh... , chung da hi€u dirge co v�t thi mem, v�t thi cfrng, co v�t co goc C(l.nh, CO V�t tron. Khi choi xep hinh, tre Se sfr d1,1ng ca hai tay, va chung biet rdng neu cam hai mieng ghep d�p vao nhau Se t(l.O ra am thanh, xep chong hai mieng ghep Se cao hO'Il m(\t mieng ghep, h= nfra tre con co th€ biet xep thanh nhfrng hinh d(l.ng khac nhau.

Xep h9p kep ,

Day la lo(l.i do choi dung d€ ren luy�n tre each quan sat hinh dang cua v�t th€. Thong qua tro choi nay, tre co th€ nh�n thfrc dirc;rc rdng khi mer h(\p ra chi co th€ nhet dirc;rc vao do m(\t h(\p co hinh dang giong nhir v�y. Tro choi nay se giup tre phan bi�t dirc;rc cac hinh dang khac nhau cua nhfrng do dung trong cu(\c song, lo(l.i do choi nay rat thich h<;rp cho tre tir 18 thang tu.Si tr& Jen.

Cit

Tat ca b<;>n tre con deu co s& thich nghjch cat, nghjch nir&c. Tir 18 thang tu.Si tr& di tre da hi€u dirc;rc rdng kh6ng nen tuy ti�n cho cac thfr linh tinh vao trong mom, nen Jue nay co

th€ cho tre nghjch cat. Cung ca'p cho tre cac dvng cv d'O choi, nhrr xeng nh6, xo nh6 ... d€ tre phat huy kha nang sang t(lO, xay cat t(lO thanh nhfrng hinh dang khac nhau.

G. Bup be Tre 2 tu6i b[t dau co nhfrng bi€u hi�n ve gi6i tinh, va chung dii co th€ bi€u d(lt r6 thai d(\ yeu thich hay h(rn ghet cua ban than. Den Jue nay, d'O choi ma cac be gai thich chinh la m(\t con bup be. Den khi co bup be r'Oi, di).c bi�t la doi v6i nhfrng be gai, chung co th€ b[t chrr&c nhfrng hanh d(lng cua m� d€ cham soc cho bup be, nhrr !au mi).t, thay quan ao, cho an, ru ngu... ,

7. Xep coc ,

Doi v6i m(\t d(ra tre 2 tu6i, b(\ d'O choi xep coc la tro choi co nhieu bien d6i nha't, cho du co xep thanh m(\t thap coc, van co th€ thao riri ra thanh tilng chiec coc don, ngoai ra con co th€ gia'u d'O vao ben trong coc r'Oi tim kiem. Thong qua tro choi nay, tre co th€ biet rdng co rift nhieu thfr du khong th€ nhin tha'y bdng m[t, nhU"Ilg no van t'On t(li trong tht,rC te.

Tranh anh

D(ra tre 2 tu6i dii co th€ nhi).n thfrc drrQ"C rift nhieu d'O vi).t thong qua m[t, mi�ng, tay, neu tre tim tha'y nhfrng thfr minh biet & trong sach, thi do qua la <lieu dang milng! Tilt nhien, cha m� co th€ d(ly tre nhi).n thfrc drrQ"C nhieu d'O vi).t hon nfra qua nhfrng cuon sach hinh va tranh anh. Nhfrng bfrc hinh nay phai dU"Q"C ve bdng nhfrng drr(rng net don gian, khong cau ey, mau s[c trroi sang, d€ tre co th€ d� nhi).n biet ra nhfrng d'O vi).t trong tranh.

Xe c!o chai '

Den khoang hai tu6i, tre dii co th€ ki€m soat drrc;rc cac b(\ phi).n tren CO" th€, va co th€ choi cung cac chiec xe d'O choi, Jue thi d�y nhanh, Jue thi d�y chi).m, thi).m chi con co th€ crrOi ma'y con "chien ma" nay. Neu chiec xe nh6 nay co th€ ch& them m(\t so d'O choi khac, va ban than tre se dong vai ngrriri <lieu khi€n chiec xe, thi tro choi nay se cang tr& nen thu •

VJ.

Io.

Do chai c1¢ng v?t '

Neu tre co th€ dan theo m(\t "con thu" d'O choi di tren drr0ng thi ch[c ch[n se tre se cam tha'y thich me, khong chi vi).y tre con dan dan hi€u drrQ"C rdng hoa ra m(\t sc;ri day l(li co kha nang keo drrQ"C d'O vi).t, dieu nay co tac dvng khoi gc;ri tri tu� hon so v6i nhfrng chiec xe d'O choi ch(ly bdng pin. Ph(lm vi l\fll ch<;>n d'O choi danh cho tre tir 3 den 6 tu6i la trrong doi r(\ng, vi th€ lt,rC, tinh cam va nhi).n thfrc CUa tre trong giai do(ln nay dii CO S\f phat tri€n nhift djnh, cho nen d'Q choi va d1.1ng C\I cung cifp cho tre can phai phong phu hon, da d(lng hon, nhU"Ilg mvc dich chinh van la nhdm nang cao tri lgc.

Do chai tr! tuef nhlfgl1ep noi, Cd vua... '

II.

v6i nhfrng tre trong d(\ tu6i ill 3

de'n 6, vi�c khai pha tri li,rc cua tre la dieu tat ye'u va cling la vi�c dau tien can lam, nhfrng lo(li do choi theo ki€u ghep noi c6 th€ giup tre phat tri€n tri ]i,rc, nang cao nang ]i,rc sang t(IO, va d(lt dtr<;rc hi�U qua giao d\IC tot.

I2.

Do cl1ai mo l1lnl1, ciu t?O bang cao su '

Nhfrng lo(li do choi nay kh6ng chi giup tre phat tri€n tri li,rc, ma con boi dtr&ng tinh kien nhiin, d(ly tre each xem xet van d'e th�t ti ml va c�n th�n, dong thiri con giup tre ren luy�n co- biip d6i tay.

IJ.

Do cl1ai tl1e thao nhlfbong, day, til tay... '

Ne'u bie't each t�n dvng nhfrng lo(li do choi th€ thao, tre kh6ng chi dtri;rc ren luy�n sfrc khoe CO" biip va th€ chat ma con gi(tp tre ke't hQP nhuan nhuy@n gifra cac d(\ng tac. Ngoai ra, khi li,ra chQn do choi cho tre, phai chu y de'n cac tinh nang cua san ph�m nhtr d(\ an toan, d(\ ben, d(\ co djnh, a@ dieu chlnh, kh6ng a@ danh mat, dong thiri con phai a@ !au rihl va c6 th€ khU- trung, t�y d(\c diri;rc. Ngoai nhfrng lo(li do choi da k€ tren, cha m� c6 th€ cung tre biit tay sang che' ra cac m6n do choi yeu thich cua minh.

NHO'NG NGUYEN TAC COA GlAO DUC SOM •

D€ giao dvc s6m th�t si,r hi�u qua, cha m� can tuan theo nhfrng nguyen tiic sau day:

Bift c!JJ.u titJue o tudi

Ne'u kh6ng k€ qua trinh thai giao, thi giao dvc s6m la phai biit dau tir luc tre o tu6i, va phai bie't t�n dvng thiri ey vang quy gia nhat doi v6i S\f phat tri€n CUa tre ]a tir 0 de'n 6 tu6i. Biit aau tir o tu6i, cha m� phai niim biit dtri;rc m(\t so phtrO"Ilg phap giao dvc s6m, ne'u bo li'Y giai do(ln phat tri€n nay, thi nang ]i,rc, tinh each va tam hon tre Se mai mai khong th€ CO CO" h(\i phat tri€n vfrng m(lnh, chiic chiin dirge.

Tuan tl1eo quy lu?.tphat trien cua nao b(> •

Cha m� phai can cfr vao d(lc di€m phat tri€n nao b(\ trong tirng giai do(ln d€ boi dtr&ng giao d\IC tre, tuan theo quy ]u�t phat tri€n ti,r nhien CUa nao b(\, niim biit thiri CO" quan trQng doi v6i si,r phat tri€n cua nao b(\, t(lo cho tre m6i tru&ng, dieu ki�n d€ phat tri€n tri li,rc cho tre, chu y kich thich, gQ"i mer va khai pha nhfrng tiem nang trong tre.

Kfch tl1fch cam hung

Cam hfrng chinh la n(\i li,rc thuc d�y aau tien khie'n tre chu d(\ng hQC t�p, dtrQ"C coi la ngtriri thay tot nhat doi v6i vi�c hQC t�p cua tre. Tre thtr&ng hQC t�p theo tinh nh(ly cam,

neu c6 si,r nh(ly cam doi v6i m(\t si,r v�t nao d6, tre se cam thay rat thu vj, to mo va tre se chu d(\ng h<;>c t�p va c6 th€ h<;>c rat tot. Ngrr<;rc l(li, neu tre khong thich dieu gi d6, cho du cha m'i' c6 ch(ly theo thuc ep tre h<;>c t�p, thi dieu nay ciing ch�ng mang l(li hi�u qua gi.

Tuan theo trinh tµ'

Si,r phat tri€n h� than kinh cua tre can phai c6 m(\t trinh ti,r nhat djnh, va si,r phat tri€n tri li,rc cua tre ciing c6 nhfrng quy lu�t cua n6. Khi thi,rc hi�n giao d1,1c s&m doi v6i tre, cha ill<;' can tuan theo quy lu�t phat tri€n sinh tru&ng va tinh trinh ti,r cua kien thtrc, tir d� den kh6, tir gan den xa, khong nen VU'c;rl qua nang li,rc va trinh d(\ thi,rc te cua tre, cha ill<;' ciing khong nen qua v(\i vang, neu khong Se t(lO ra tr(r ng(li doi v6i Sl,f phat tri€n tri li,rc CUa tre.

Ciao dµc tl1eo trinh a<}

Nhfrng d(ra tre do khac nhau ve yeu to di truyen, moi tru<'rng song, si,r tiep nh�n giao d1,1c va si,r nb li,rc cua ban than, nen trong kha nang phat tri€n va trinh d(\ phat tri€n se ton t(li nhfrng di€m khac bi�t, nhat la nang li,rc, tinh each va niem dam me se khac nhau, cho du la hai d(ra tre sinh doi ciing khong hoan toan giong nhau ve tri li,rc. Vi the cha ill<;' can phai can Ctr vao d(ic di€m ca tinh CUa tre d€ CO nhfrng bi�n phap giao d1,1c khac nhau, hon nfra khong nen ap d(it cho tre theo s& thich, ham me cua ban than minh. Doi v6i nhfrng tre c6 tri li,rc kem hon binh thrr<'rng, cha m"' phai chu y khoi d�y, phat huy s& trrr<'rng cua tre, khoi g<;ri niem dam me va tang Cll'Crng Sl,f ti,r tin, d€ CO th€ thuc d�y tri li,rc phat tri€n.

Trinl1 giao dµc qui tai

Phrrong th(rc giao d1,1c khien tre cam thay SQ' hai chinh la si,r giao d1,1c qua tai. Neu cha ill<;' can thi�p vao cu(\c song va h<;>c t�p cua tre qua sau, nltm bltt toan b(\ cu(\c dOi tre, thi cha ill<;' Se trr&c mat quyen lgi va CO' h(\i dl.l'<;YC ren luy�n binh thrr(mg, h(ln che Sl,f phat tri€n tri li,rc cua tre. Cha m'i' nen biet r�ng, ban tinh to mo hieu d(\ng von la ban nang b�m sinh cua tre, neu cha ill<;' tham gia qua m(rc se khien tre tr& nen nhut nhat, gay ra tam ly phan khang & tre. Tre drrgc boi drri'ing trong moi tru<'rng luon c6 cha m'i' bao b<;>c, che ch& se thieu di kha nang ti,r l�p va si,r ti,r tin.

Giao dl;IC som: Lam the nao de phattrien ,

chi so E •

•

cuatre?

Ven bU-C man bi mQ.t ve chi slfEQ Lam the nao di b"Oi dtrihtg long q,. tin cho tre? Lam the nao di b"Oi dtrihtg tinh ky luQ.t cho tre? Lam thenao di b"Oi dtrihtg ki nang t\f' dreu hoa cam xUC cho tre? Lam the nao di b"Oi dtrihtg long cam thong cho tre? Lam thenao di b"Oi dtrihtg cho tre thai d<J lQC quan, tich CifC? Lam the nao di b"Oi dtrihtg tinh than trach nhifm cho tre? B"Oi dtrihtg thai d<J ''t\f' d<Jng vien'' va ''khdc phJ!-C kh6 khan'' B"Oi dtrihtg thai d<J cua tre dlfi v6-i ngu-iri khac, di tre tr& thanh ngiriri luon duvc chao don i sao

chi so cam xtlc (EQ) ngay cang tr& nen quan tr9ng? Cac chuyen gia nghien c&u p/16.t hi�n ra rli.ng, dieu ki�n al giup con nguiri than/1 cong khong chi co chi so IQ ma con co ca chi soEQ. Chi so cam xtlc giup con nguiri nhQ.y cam hem, linh hoQ.t hem khi su dvng tri Ive cua ban than. Chi soEQ tv nhien cfi.ng c11n phai du(J'c blJi duiYng cang s&m cang tot - trong qua trinh giao dvc s&m cho tre, phat triln chi soEQ cfi.ng Id m{lt trong nhfrng tieu chi quan tr9ng hang d11u.

VEN BUC MAN Bf M4.T VE CHi SO EQ Cac nhil khoa hQc da phat hi�n ra r�ng, nhfrng ngrriri bi t6n thrrong nao & phan dieu hoa cam xuc, du c6 kha nang suy lu�n vil tU" duy logic rat ro rang, nhll"Ilg khi dU"a ra quyet djnh thi 1(1.i rat ch�m. Vi the cac chuyen gia da nh�n djnh khi phan cam giac vil phan tU" duy cua nao each xa nhau, d(li nao se khong thg ho(lt dc)ng binh thrr<'mg. Thong thrr<'mg m6i hanh dc)ng CU chi CUa con ngrriri khi dU"a ra, ]a S\f t6ng hQJJ CUa hai be) ph�n trong d(li nao, ]a phan cam giac vil phan ly tri. Mc)t ca nhan c6 chi so EQ cao lil ngrriri c6 thg t6ng hQJJ vil t�n d1,1ng cac be) ph�n trong d(li nao, di).c bi�t lil dung phan cam giac dg giai quyet cac kigu van ae. Chuyen gia tam ly hQC cho r�ng, ngrriri c6 chi so EQ cao c6 thg hoa dong v6i tat ca mQi ngrriri, c6 bigu hi�n tich ci,rc khi giai quyet nhfrng v�n de trong thi,rc te, day chinh lil = digm hfru d1,1ng nhat mil chi so EQ mang 1(1.i cho con ngrriri. V�y chi so EQ lil gi? Chi so EQ hay con gQi lil tri tu� cam xuc, lil khai ni�m gan giong v6i chi so thong minh mil nhfrng nhil nghien Clru ngilnh tam ly hQC drra ra trong may nam gan day. Chi so nay mo ta nhfrng ph�m chat cua con ngrriri trong nhfrng phrrong di�n ve cam xuc, tinh cam, y chi...

Chi so EQ bi!m sinh v6n khong c6 si.r khac bi�t ro rang gifra mQi ng1r0i, ma no lien quan den S\f boi d1r6ng giao d1,1c ve sau. TruCn: day mQi ng1r0i th1r0ng cho r�ng, vi�c mi;it ca nhan c6 thg d;:tt d1ri;rc thanh ti.ru hay khong, dieu quan trc;ing nhat la n�m i':t chi s6 IQ, neu IQ cang cao, thi kha nang thanh cong cang 1611. Nhlrllg hi�n nay cac nha tam ly hc;ic !;:ti cho r�ng, mfrc d\i cao thap cua chi s6 EQ ciing c6 anh h1ri':tng VO cung quan tr9ng den S\f thanh cong, th(im chi c6 nhfrng Jue tam quan trc;ing cua n6 con Vlr<;rl: qua ca chi s6 IQ. Cac chuyen gia tam ly hc;ic Hoa Ky cho r�ng, chi s6 EQ bao gom nhfrng n(ii dung sau day: Mi;it la nh(in thfrc d1ri;rc cam xuc cua ban than. Chi c6 ti.r nh(in thfrc d1ri;rc cam xuc cua minh, m6i c6 thg tr& thanh ng1r0i lam chu cu(ic s6ng cua chinh minh. Hai la c6 thg dieu tiet d1ri;rc cam xuc cua ban than, c6 nghia la ti.r kh6ng che chinh minh. Ba la ti.r khich I� ban than. Dieu nay c6 thg giup con ng1r0i Vlr<;rl: qua d1ri;rc that b;:ti va lam !;:ti chinh minh. B6n la nh(in thfrc d1ri;rc cam xuc cua ng1r0i khac. Day la ca si':t giup vi�c giao llrU, tiep xuc v6i mc;ii ng1r0i tr& nen thu(in lc;ri. Nam la kigm soat d1ri;rc m6i quan h� trong xa h(ii, dieu nay thg hi�n kha nang quan ly va lanh d;:to cua con ng1r0i. Mfrc d\i cua chi s6 EQ khong gi6ng nh1r chi s6 IQ la c6 thg tien hanh do l1r0ng va d1ra ra d1ri;rc m(it con s6 chinh xac nao d6, chi s6 EQ chi c6 thg can cfr vao bigu hi�n t6ng hqp cua m(it ca nhan dg nh(in xet. Chi s6 EQ cua tre m(ic du c6 mang yeu t6 di truyen bi!m sinh, nhlrllg so v6i chi s6 IQ, thi no !;:ti d1ri;rc quyet djnh chinh trong qua trinh nuoi d;:ty tre cua cha m�. No la S\f bigu hi�n ve cac m(it nh1r gia tri quan, ph1rang phap va kY nang hQC t(ip, tir d6 hinh thanh nen hinh anh cua ban than, kha nang dieu tiet cam xuc, kha nang dau tranh, phan khang, kha nang giao tiep, lanh d;:to va m6i quan h� trong xa h(ii ... V(iy cha m� can lam the nao dg phat trign chi s6 EQ i':t tre?

LAM THE NAO DE BOI DVONG LONG TV TIN CHO TRE? .

•

Nha t1r t1ri':tng Phap J. J. Rousseau tirng n6i r�ng: "LOng ti.r tin dung la mi;it kY tich d6i v6i S\f nghi�p. Co ti.r tin, b;:tn m6i co kha nang t(in d1,1ng d1ri;rc tri�t dg kha nang cua minh. Mi;it ng1r0i khong c6 long ti.r tin, thi du anh ta tai den dau, ciing khong bao gier niim biit d1r<;rc CO" h(ii". -

Long ti.r tin la m(it lo;:ti tinh cam thg hi�n con ng1r0i kh�ng djnh chiic chiin minh c6 nang Ii.re dg Vlr<;rl: qua kh6 khan va d;:tt d1ri;rc thanh cong, d6 ciing la yeu t6 khong thg thieu

di1 t(lo nen y chi cua con ngirm. So li�u nghien cfru. tam ly h9c da cha thay ngirm c6 chi so EQ cao thiremg co long ti.r tin kha m(lnh. N6i each khac, trong triremg hQ'P tat ca m9i ngirm aeu c6 kha nang nhir nhau thi ngirm ti.r tin m(lnh me se d� d(lt dirQ'C thanh cong hon. Chinh vi the' CO ngirm cha r�ng, S\f tt,r tin ]a ye'u to dau tien CUa thanh Cong. Lam the' nao di1 bie't dirQ'C con cua b(ln c6 phai la ngirm ti.r tin hay khong? Nhfrng d(ra tre ti.r tin trir&c khi lam vi�c gi thiremg c6 nhfrng bii1u hi�n nhir: "Toi bie't", "Toi lam dirQ'C", hon nfra chung se chu d(\ng tich ci.rc khi lam vi�c, dam dirong dau v6i thach thire va vui ve chap nh�n kh6 khan. Vi d1,1: khi m� mua cha tre m(\t m6n do choi d�c bi�t, chung se khong bo CUQC ne'u choi vai Ian ma vi\n khong dirQ'C, chung se kien tri cung m� kham pha m6n do choi d6, cha de'n khi bie't dirQ'C each choi m6i thoi - day chinh la bii1u hi�n dii1n hinh nhat cua S\f tt,r tin. Nhfrng d(ra tre nhir v�y, khi g�p phai kh6 khan chung se khong d� ti'r bo ]�p truemg CUa ban than, hon nfra con tir choi S\f giup dcr CUa ngirm khac, kien tri hoan thanh m(\t each tt,r l�p. Con nhfrng dira tre thie'u ti.r tin se khong c6 dung khi di1 dam kh�ng dinh ban than, khong tin vao chinh minh, vira g�p chuy�n da: "Toi khong bie't", "Toi khong lam dirQ'C'', chi bie't dt,ra di\m va d� cau cfru. S\f giup dcr CUa ngirm khac, khi Jam vi�c Se khong chu d(\ng, khong tich Ct,re, tir do Jam mat di rat nhfeu CO' h(\i dirQ'C hQC t�p va ren Juy�n, anh hir&ng de'n si.r phat trii1n cua ban than. Khong chi v�y, ne'u d(ra tre thie'u di si.r ti.r tin sau m(\t thm gian dai se nay sinh cam giac "an h(li", th�m chi la tJ.r ti, tt,r thu minh l(li. Vi d1,1, khi hQc chfr, ne'u g�p phai nhfrng chfr kh6, d(ra tre thie'u tt,r tin rat d� cam thay bi.re tire, cau gi�n vi khong bie't vie't, roi tt,r cha la minh khong thi1 vie't dirQ'C. Ne'u di1 tinh tr(lng nay keo dai de'n t�n Jue di h9c sau nay, se gay ra nhfrng anh hir&ng xau VO cung l&n. Tru&c khi tre bir&c sang tu6i th(r sau, cha m� can phai xay dt,rng m(\t cO" s& vfrng chi1c vi CUQC song, Cong vi�c va hQC t�p CUa tre trong tirong Jai, giup tre t(l.O dt,rng S\f tt,r tin. Boi dircrng S\f tt,r tin ]a m(\t qua trinh day bie'n d(\ng va phai khong ngirng vun ditp, m(\t khi tt,r tin dirQ'C xac l�p, m6i c6 thi1 phat trii1n toan di�n cac kY nang khac cua tre, th�m chi la khai thac ca nhfrng tiem nang iln sau trong con ngirm tre, de'n khi d6 du g�p bat cir chuy�n gi tre ciing co thi1 lam tot ho�c la ci.rc tot. Cac b�c cha m� c6 thi1 thong qua m(\t so phirong phap sau di1 boi dircrng long ti.r tin cha con tre:

Phi.fangphip I: T.ao c1ieu kiefn cho tre dl.f<;fc trai nghief1n tl1anh cong '

M(\t ca nhan chi can dirQ'C m(\t Ian ne'm trai niem vui cua thanh cong, se kich d(\ng de'n mire theo du6i nhfrng y tir&ng va sire m(lnh khong ngirng nghi. Tr& thanh m(\t ngirm thanh cong la m(\t dieu ma rat nhieu d(ra tre cung mong muon, m�c k� djnh nghia va tieu chuiln ve thanh cong trong long chung viin chira dirQ'C xac djnh r6 rang. Trai nghi�m thanh cong la nhu cau phat trii1n tam Jy CUa tre, ciing ]a each quan tr9ng di1 giup tre tang ClrCmg S\f tt,r tin. Cha m� can giup nhfrng d(ra tre thie'u tt,r tin tim ra CO' h(\i co thi1 thanh cong, di1 tre trai nghi�m S\f tt,r tin va niem vui ma thanh Cong mang ](li. Doi v6i nhfrng tre c6 iru the', cha m� hay khuye'n khich tre tham gia cac cu(\c thi t(li

trtrimg di! tre trai nghi�m cam giac thanh cong. Doi v6i nhfrng tre ye'u the'khong t\I' tin, hay dang ki cho tre tham gia m(\t cu(\c thi nao d6, giup tre ren luy�n, ne'u chie'n thi1ng hay kjp thiri khen ngQ'i tre, ne'u thilt b(l.i thi d(\ng vien vii khich I�, chu�n bi 1(1.i cho fan thi sau.

Phi.fangphip 2: Gicip tre lo;µ ho tam If tif ti Tiiu Hy tir nho dii. yeu Ot, b�nh t(i.t, nen cha m? rat ctmg chieu, chinh vi thema tinh khi cua co be tr& nen UO'llg ngq.nh, muon gi dui;rc nay. Nhtmg trong CUQC song Tiiu Hy IQ.i khong he co chut tir tin nao, vi sU-c khoe yeu 6t ma co be VO cung tir ti. Neu trong thay cac bi;i.n nho khac hoi;i.t bat va no dua vui ve, nghich du cac tro, co be li;i.i oa khoc r1Ji chi;i.y ve nha; luc ki chuy�n cho m? ng/1e, neu chdng may quen mat dieu muon noi, co be cling li;i.i khoc nhe. M(lc du Tiiu Hy dui;rc nuong c/1ieu nhtmg li;i.i khong co long tir tin. M? cua co be dii. (J thU-c dui;rc van de nay la do each giao dvc cua minh gay ra. Tre em rilt d� t\I' ti, nguyen nhi\n khie'n chung t\I' ti chu ye'u la vi ngo(l.i hinh khong dtrQ'C xinh d�p, hay hoan canh gia dinh ngheo kh6 ... M(lc du tre rilt dang yeu ngi\y thO', nhtrng trong con mi1t cua chung, khong thi! khong c6 S\I' so sanh. Cha m� can khuye'n khich, d(\ng vien giup tre CO dtrQ'C thai d(\ tich Cl,l'C, ]o(l.i bo anh htr6ng CUa Sl,I' tl,I' ti, xi\y dl,l'Ilg long tl,I' tin cho tre.

Phi.fangphip 3: Dung bao gi(J n6i cau: 'Xl16ng lam c!u<Jc'' v(fi tre Doi v6i nhfrng dfra tre ye'u 61, khi yeu cau chung lam bilt cfr vi�c gi, khong can suy nghI !au, chung se n6i luon la: "Con khong lam dtrQ'C". Nguy hii!m h= khi chinh cha m� n6i v6i ngtriri khac la: "Con toi khong lam dtrQ'C". Cha m� can phai bie't la, ci\u n6i nhtrv(iy trong rilt nhfeu truimg hQ'P se lam tre khong th<! tie'n !en phia tru&<:. Du n6 khong lam cho tre cam thily tl,I' ti, nhtrng n6 cling anh htr&ng de'n tre m(\t each si\u si1c. D� nhat phu n/1an nu&c My Hillary Clinton dii. tirng kicau chuy�n ve nguiri cha cua minh: Khi ba con n/16, cha cua ba cl1ua baa gii'r noi nhfrng liri d(lng vien, khich I� con minh. Nam hQc trung hQc, co m(lt Ian ba mang ve nha ti'r giay t/1anh tich toan diim uu. Ba dua ti'r giay do cho cha xem, hy vQng se dui;rc ong khen ngi;ri m(lt cau. Nhimg ngui;rc li;i.i v&i nhfrng gi ba mong muon, cha ba chi noi dung m(lt cau: "Trui'rng con hQC chac chan la rat dt kiem diim cao phdi khong ?" Ba muoi nam sau, cau noi do vdn k/1ien ba cam thay bu1Jn va dau long. Cau trd liri vo tinh cua cha ba d= gidn chi la m(lt cau bong dua, nhimg no li;i.i gay ra m(lt n6i dau keo dai den t(i.n bay gii'r.

Phi.fangphip 4: Lam phongphu kho kien thuc cua tre ,

Thong thirimg, m(\t d(ra tre biet nhieu kien thl'.rc se luon ti.r tin, vi long ti.r tin cua tre m(\t phan dirQ'C hinh thanh tir anh mitt ngir&ng m(\ cua nhfrng b(ln be dong trang ](ra. D€ tang cirimg si.r ti.r tin cho tre, cha m� hay giup tre lam phong phu kho kien thl'.rc cua minh. Hay CO gdng dung nhfrng phircrng di�n gan gfi.i v6i CUQC song cua tre d€ bi\ sung kien th(rc ve ti.r nhien, xii h(\i, khoa hoc, dCri song. •

•

Trong sach, tren ti vi, tranh anh, va trong the gi6i ti.r nhien: cung cap kien thl'.rc ve d(\ng thi.rc v(it, thCri tiet va khi h(iu... Trong gia dinh d(ly tre nhfrng kien thl'.rc lien quan den si.r an toan khi sfr d1,1ng cac v(it d1,1ng, each v� sinh ca nhan va each gifr sl'.rc kh6e, bao v� ban than. Trong giao tiep v6i moi ngirCri, d(ly tre nh(in biet ve ban than va nhfrng ngirCri trong gia dinh, nh(in biet si.r lao d(lng cua ngirCri l&n & xung quanh, nh(in biet each trao d6i hang hoa trong dCri song hang ngay, nh(in thl'.rc moi truimg xung quanh gia dinh, hoc t(ip nhfrng kien thl'.rc cO" ban lien quan den chinh tri quoc gia, nhir nh(in biet quoc Icy, quoc huy, cac vi lanh t1,1 va nhfrng ngay I� d(l.c bi�t trong nam... Trong sinh ho(lt thirimg ngay, giai thich cho tre m(\t so quy lu(it khach quan ve cac S\f v(it trong CUQC song. Vi d1,1: T(li sao mua he l(li co sam set? T(li sao khi nir&c soi, nitp am dun nir&c l(li b(it !en? T(li sao m(l.t trang co luc hinh lirOi liem? ... Hay cung tre choi dua, cung tre quan sat, cung tre noi chuy�n, vi trong qua trinh choi, nhin va noi do, co th€ hir&ng diin tre nh(in biet ve moi truimg xung quanh, lam phong phu them kien th(rc cua tre. Diin tre di d(lo pho, tan b(l trong cong vien, di xem tri€n lam, tham quan Vlfim bach thu ... Hay k€ cho tre nghe nhfrng cau chuy�n, ho(l.c doc thO", hay cho tre xem ti vi, nghe ca nh(lc...

Phi.fangphip 5: Bai di.fang nii.ng kl1ieu cua tre '

Trong CUQC song, nhfrng ngir(ri CO nang khieu d(l.c bi�t nao do thirimg CO tai ngh� d(l.c bi�t, rat ti.r tin so v6i nhfrng ngirCri khac. Si.r ti.r tin nay da theo ho k€ tir khi con nh6, tir luc phat hi�n ra nang khieu, dirQ'C boi dir&ng roi dan dan dirQ'C tang !en. Cha m� hay khai thac nang khieu s& truimg cua tre tir khi con nh6, boi dir&ng cho tre, nhir hoc dan piano, violon, mua bale, nhay hi�n d(li, ve, thir phap, ngo(li ngfr, ca vua, ca tir&ng, boi l(\i, da bong ... d€ giup tre tang cirimg S\f ti.r tin. Nhirng dieu can chu y la, v6i m6i nang khieu khac nhau l(li co nhfrng "thCri kY vang" khac nhau, neu qua s&m, co th€ vi�c boi dir&ng se kem hi�u qua, nhirng neu qua mu(\n, Se ]am tri hoan S\f phat tri€n CUa tre tren phircrng di�n nay.

LAM THE NAO DE BOI DVONG TINH KY LUAT CHO TRE ,

•

Tinh kY lu(it, chinh la kha nang ti.r khong che va ki€m soat ban than, ti.r biet dirQ'C nhfrng th(r nen lam va nhfrng th(r khong nen lam. Di.ra vao each tir duy va gia tri quan ve d(lo d(rc cua ban than, hanh d(\ng theo y chi va nguyen tltc cua minh, dong thCri khong d€ bi anh hir&ng b&i. nhfrng cam d6 ben ngoai, cfi.ng khong ch(ly theo nhfrng ham muon ve tien b(lc v(it chat, h(lnh phuc va niem vui nhat thCri, cang khong bi chi phoi b&i. y nghI than

thanh, ma quy. Kien quye't th\fC hi�n ly tIT6ng ban than theo dung nguyen tiic d(lo dfrc. Nhir vita tinh k:Y lu�t, con ngITiri m6i co th€ ki€m soat dITi;rc nhieu nguon 11,l"C, nguon tai nguyen trong tITong lai. Nhfrng ngITiri khong co tinh ey lu�t rat d� bi loi keo b6i nhfrng nguyen nhan chu quan, khach quan, kho d(lt dU"<;YC mvc tieu cua ban than. Nhfrng dfra tre dU"Q"C nuong chieu de'n mtrc VO k:Y lu�t se rat kho tr& thanh ngU"iri thanh cong trong tU"ong lai. Pythagoras titng noi: "V6i nhfrng ngITiri khong bie't ki€m soat dU"<;rc chinh ban than minh, khong th€ gc;ii hc;i la nhfrng ngITiri ti,r do". Chi co tinh k:Y lu�t, tre em m6i co th€ tr& thanh ngU"iri U"U tu. C(iu be Bang Bang 4 tu6i cling giong nhir bao ctua tre k/16.c, co m(Jt chut tin/1 ircmg bir&ng cua tre con. Cr trir&ng mdu giao, c(iu be khong hoa dOng v&i cac bQn vi c(iu cho rdng tat ca phai lam theo y muon cua minh. Bang Bang khong bao gii'r tudn theo n(Ji quy cua n/1a trir&ng eta cte ra. Vi dv vao gii'r ngu trira, ct(Yi co giao cti ra ngoai, c(iu be lien n/1ay xuong giir&ng va b&t ctau ngl1ich ng(Ylll pha phach, khien cac b(ln nh6 khac cling khong ngu ctui;rc, va co giao lQi phai bir&c vao cti duy tri tr(it t\l". . Khong 16.u sau tat ca cac bQn /19c cfeu ch&_ng ai muon c/1oi v&i CQU be. .

Ngiri'ri mf cam thay rat ctau ctau ve nhfrng hanh ct(Jng cua Bang Bang, sau khi cung ban bQc trao ct6i v&i giao vii!n cua nha trir&ng, mf c(iu be eta nh(in thuc ctui;rc nguyi!n nhdn la do con trai minh khong co tinh ky lu(it. Cac b�c cha m� can phai y thtrc dITi;rc vi�c boi dIT&ng ki nang va y thtrc ey lu�t cho con minh: thITirng xuyen noi chuy�n v6i tre ve nhfrng nguyen tiic n(\i quy, vi dv n(\i quy khi di bcri, n(\i quy khi tham gia giao thong. Tru&c tien hay giao dvc tre ngay ttr trong diri song thU"irng ngay, chdng h(ln khong dU"<;YC kh(lc nh6 btra bai, khong dU"<;YC tuy ti�n lay do cua ngU"iri khac ... Khi tre l&n hon m(\t chut hay noi v6i tre ve nhfrng nguyen tiic d(lo dtrc, n(\i quy phap ]u�t, va yeu cau tre phai bie't tuan thu chap hanh, d€ giup tre hi€u dU"Q"C each ki€m soat hanh vi va cam xuc cua ban than.

Phi.fangphip I: Giup tre pl1an bi?t 11anh vi trii pl1ai Cha m� can cho tre bie't nhfrng vi�c nen lam va nhfrng vi�c khong nen lam; co nhfrng hanh vi co !Qi cho ban than nhll"Ilg l(li co h(li cho ngITiri khac, va co nhfrng hanh vi co th€ t6n h(li de'n minh nhll"Ilg l(li co !Qi doi v6i ngITiri khac. Trang truirng h<;rp nhat djnh nao do co nhfrng dieu nen noi, nhll"Ilg khi & ch& khac thi nhfrng dieu nay khong nen noi ra. Cha m� co th€ thong qua vi d\l C\l th€ trong CUQC song d€ dU"a ra nhfrng phan tich va nh�n xet don gian, giup tre b6 sung kie'n thtrc ve nhfrng dieu tot xau, sau do, hay l(lp di l(lp l(li lien khuc "bie't ly do t(li sao", d€ tre bie't rdng vi sao phai lam the' nay ma khong dITi;rc lam the' kia. Dan dan tre Se bie't dU"<;YC cac nguyen tiic trong CUQC song, chung Se khong hanh d(\ng m(\t each tuy ti�n ma tru&c khi lam gi ciing se suy nghi dung sai.

Phi.fangphip 2: D{ly tre ni1n bit alf<;tc klnang kiJm soit hanl1 vi cua ban than Du tre da hi€u dIT<;rc d(lo ly cua tinh ey lu�t nhll"Ilg se co nhieu luc v�n khong kim nen

dU'Q'C ban than, vl\n thieu ki nang thi,rc hanh, vi dl,l tre thrrc'mg khong khong che dU'Q'C cam xuc cua ban than, d� bi kich d(ing. Neu Jue d6 d(ly tre hit m(it hcri th�t sau roi th& ra, mQi phi\n n(i cung se dU'Q'C giai toa. Do v�y cha m� phai d(ly tre nitm bitt dU'Q'C cac ki nang kigm soat hanh vi cua ban than.

Phi.fangphip 3: Ren luy�n to cl1it tam If cl10 ere ,

Tinh kY lu�t thu(ic v'e to chilt tam ly. Vi dv trong cung m(it hoan canh giong nhau, c6 nhfrng dira tre c6 thg kigm soat drrqc ban than kha tot, nhU'Ilg ciing c6 tre kh6ng thg. Cha m� boi drr6ng tam ly cho tre, nen bitt dau trr nhfrng vi�c nh6 nhilt. Ch�ng h(ln khi nao thfrc d�y, khi nao an sang, khi nao den truc'mg, khi nao c6 thg chcri dua... Tilt ca nhfrng vi�c nay aeu phai c6 n(ii quy, c6 yeu cau. Drr6i si,r rang bu(ic cua nhfrng quy djnh, tre se khitc phvc drrqc tinh u Ii cua ban than m(it each c6 y th(rc, n6 li,rc thi,rc hi�n nhfrng mvc tieu d6. Sau nay vi�c ren Juy�n can phai dU'Q'C mQ- r(ing den ph(lm vi d(l.O dfrc Va trach nhi�m CUa xii h(ii. Thong qua vi�c ren Juy�n, y chi Va chu�n mi,rc d(l.O dfrc cung v6i tinh J<Y Ju�t CUa tre Se dU'Q'C nang cao ro rang. -

Phi.fangphip 4: Tri hoan vi�c aip ung nhu c:Zu va ham muon cua tre ,

Cha m� kh6ng nen dap (mg aay du cac yeu cau cua tre ngay ttr dau, kh6ng nen dg cho nhfrng doi hoi cua tre di qua xa. Vi dv khi tre nhin thily m(it m6n do chcri m6i trong ell-a hang, no Se rilt thich Va muon mua b/ing dU'Q'C, cha m� khong nen dong y mua cho tre ngay Jue d6 ma hay drra ra yeu cau: neu ngay nao tre ciing d�y dung gi(r thi den ngay sinh nh�t se tfj.ng m6n qua nay cho tre. each lam nay kh6ng chi giup tre higu dU'Q'C r/ing: c6 dau tU' thi m6i c6 thu ho(lch, dong th(ri dg tre hQC dU'Q'C each ki'i\m che nhfrng ham muon CUa ban than.

Phi.fangphip 5: Bai di.fang tinl1 kf lu?t cl10 trephai tien l1anh tl1eo trinl1 tlf '

•

Boi drr6ng tinh ky lu�t la mi;it qua trinh doi h6i phai dau tu v'e mfi.t thCri gian, kh6ng phai muon ngay la dU'Q'C. Trong CUQC song hang ngay CO rilt nhi'i\u ]inh vi,rc cha m� CO thg srr dvng dg giao dvc con v'e tinh kY lu�t. Sang nao thlrc dQ.y cfing phdi gap chan man la vifc ma Minh Minh ghet nhat. Tir khi ml' b&t dlJ.u dQ.y each gap chan thi tr9ng trach nay la di�u khien cQ.u be khong thi ngu ngon vao m6i sang. ThQ.m chi c6 ml)t 111.n cQ.u be di'i. /en lut cl1Q.y ra ngoai khong di ml' phat /1ifn n/1u:ng viln bi ml' trong thay va b&t quay IQ.i. Minh Min/1 nghi r&ng se bi ml' trach m&ng, nhu:ng ml' IQ.i khong lam vQ.y, ma ddn Minh Min/1 den trU"6-c giU"img, n/1in cQ.u be gap xong chan rlJi n6i: "Sau nay con c6 thi khong cl1n gap chan nfra, c6 thi nhifm V\l nay doi v6i con la qua kh6 khan, nhu:ng sau nay con phdi ph\l trach vifc d9n d!'P Vf sinh cua chiec gill"img, nhU" vQ.y dU"Q"c khong?"

Minh Min/1 cam thay ho'i chi)t dq. nh1171g vdn d'Ong y. Vi cong vi�c thu dQn d'O dq.c tri!n giu&ng rat d071 gian, Minh Min/1 chi can dr;ri ml' gap xong chan r'Oi dQn d!'P giu&ng. Sau mi)t thi'ri gian, c(lu be khong can ml' gap chan cho minh nfra. Mi)t bu6i sang, ml' bu&c vao phong di c/1u6n bi gap chan thi phat hi�n thay Minh Minh du thu dQn giu&ng sq.ch se va dang di giay, c(lu be trong thay ml' liC!n n& nv cui'ri tuo'i r6i va n6i: "Con du gap chan xong r'Oi''. Ba m� thong minh nay da c6 y th(rc ren luy�n ey nang tl,1' ki€m soat ban than cua con trai, giup c�u be vu-Qt qua dir<;rc bir6'c dau tien trang qua trinh t\1' niim biit chinh minh. Hay d€ cha con cai chung ta h<;>c dir<;rc kI nang t1,1' ki€m saat ban than m(\t each th�t tot, nhir v�y m6i CO th€ giup chung niim biit d!rQ'C chinh CUQC song CUa minh. ,

LAM THE NAO DE BOI DVONG KY NANG TV DIEU HOA ?

CAM XUC CHO TRE

•

Trang thl,l'C te, c6 nhfrng ngir<'ri rat biet ki€m soat ban than, nhirng c6 nhfrng ngir<'ri l(li rat d� cau gi�n, mat binh tinh. Neu kh6ng tl,1' kim che dir<;rc ban than thi chung ta th�t kh6 hoa dong v6i ngir<'ri khac. V6i tre nh6, do h� thong than kinh trung irong chira phat tri€n haan thi�n, cac s<;>i than kinh v�n chira dir<;rc myelin h6aC1l taan b(\, nen nhfrng xung d(\ng than kinh khi chuy€n di d� bi phan tan, kh6ng dirQ'C chu�n xac, vi thebi€u hi�n v'e kha nang tl,1' ki€m saat ban than cua tre tirong doi yeu, va kh6ng c6 each naa di'eu hoa cam xuc giong v6i ngir<'ri l&n. Kh6c la mi)t cac/1 bilu dq.t sir khong hai long cua tre thema c(lu be Tilu Li5i lq.i luon trong tinh trq.ng luc nao cling c6 thl kh6c du(Yc. M(l.c du du ra dang "mi)t chang trai" 5 tu6i, n/11171g Tilu L6i thu&ng xuyi!n kh6c nhe nhu mi)t be gai. C6 nhfmg luc cam thay kh6c khong mang lq.i hi�u qua, c(lu be liC!n chuyln sang cau gi(ln va lam loq.n bat kl& dau. Sau m6i Ian nhu v(iy c(lu be lq.i phai tv kilm dilm v&i ml' va n6i: "Lan sau con se k/16ng thenfra". MiJi Ian ml' cho c(lu be co- hi)i t/11 Tilu LiJi lq.i rat than/1 kh!in /ang nghe /i'ri phi! bin/1. Tuy nhii!n CQU be vdn c/1ua thlkilm soat dU(YC cam xilc, th(im chi mi)t Ian xung di)t v&i bq.n & tru&ng mdu giao, c(lu be du thdng tay tat vao m(l.t bq.n. D(ra tre nhu v(iy phai giao dvc nhu thenao day? Kha nang tl,1' ki€m saat cua tre con rat kem, cha m� kh6ng nen d€ cha tre tl,1' hinh thanh m(\t each tl,1' nhien ma phai boi dir&ng tir nh6, dg sau nay tru&ng thanh tre se c6 dirQ'C kI nang t1,1' kigm soat ban than, dong th<'ri giup tre tang kha nang thich nghi v6i m6i tru<'mg.

Phi.fangphip I: T.ao cl10 tre nl1ung rang bu¢c nl1it djnh a nhfrng noi c6ng c(\ng chung ta thir<'mg tr6ng thay canh tirQ'llg: d(ra tre ngoi tren dat kh6c an v(l, khien nhfrng ngir<'ri di qua kh6ng th€ kh6ng chu y t6i cha m� cua chung dirng ben C(lnh. Con cha m� cua nhfrng d(ra tre nay: m(\t la nh� nhang di§ danh va dap (mg yeu

cau ciia tre, hai Ii\ quat milng vi\ danh vi\o mong tre. Cha m� can phai c6 nhfrng rang bu(ic nhat dinh doi v6i tre, khong nen dap frng mQi yeu cau, vi nhu v�y se chi khie'n tre ci\ng them U"O'llg bu6ng. Khi tre dua ra nhfrng doi h6i VO ly, hay kien quye't khong lam theo, c6 nhu v�y tre se dan dan hi€u duc;rc: "Ne'u yeu cau VO ly thi kh6c cung khong c6 tac d1,1ng gi". Boi du&ng kha nang tl,l" ki€m soat ban than can phai biit dau ti'r vi�c ki€m soat nhfrng hi\nh di;ing sai lam vi\ nhfrng yeu cau vo ly ciia tre, cha m� hay dua ra nhfrng giao u&c v6i tre, d€ tre hi€u duc;rc thai d9 ciia cha m�, ne'u tre thay bat man vi\ kh6c, hay nhiic !;:ti nhfrng giao u&c do, dung each am chi vi\ thoa thu�n ngam d€ tre hQC dU"Q"C each kim ham nhfrng ham muon ca nhan.

Phi.fangphap 2: D{ly tre each ngan cl1j.n cam dJ Tri!n du:i'mg m� ddn B&ng B&ng den tru:i'mg mdu giao co di qua m(lt cU-a hang d"i'l choi. Trang do bay ban nhieu thzr hap ddn va gia ca rat d&t do, ma m� khong th! mua dU:(YC cho CQU be nhfmg man d"i'l nay. Bi!n trong cU-a /1ang co rat nhieu tre con, ICin nao di qua B&ng B&ng cfing nhin cham cham vao do, nhu:ng m� da n/1ieu ICin noi v&i c(iu be r&ng dieu ki?n cua gia dinh k/16ng phu hQP di mua nhfmg man d&t tien do. DCin dCin khi di qua cU-a hang d"i'l choi, c(iu be khong con nhin vao trong nfra. Cho den m(lt ham, m� coy di cho c(iu be tir di qua cU-a hang, sau do se theo di5i phan il-ng cua c(iu be k/1i chi co m(lt minh, nhu:ng qua dung la B&ng B&ng vdn nhu: m9i ICin, du di qua nhu:ng khong he ngo vao. Kien tri ren luy�n cho tre kha nang phan khang !;:ti v6i nhfrng me ho(ic ben ngoi\i se giup tre ki€m soat duc;rc ban than tot hO'll.

Phi.fangphap 3: Bai di.fang tin/1 thil.n trac/1 nl1i�m '

Tinh than trach nhi�m cung Ii\ m(it phuO'llg di�n khac trong vi�c boi dui'ing kha nang tv ki€m soat ban than. Lam the' ni\o d€ tre y thfrc duc;rc nghia V\1 ciia minh, chiu trach nhi�m v6i m6i vi�c minh lam, tat ca nhfrng dieu nay doi h6i vi�c boi dui'ing ky nang tl,l" ki€m soat ban than, dva tren nh�n thfrc lil hi€u duc;rc moi quan h� gifra nghla Vl,l vi\ quyen !Qi, ganh vac trach nhi�m vi\ hu&ng th1,1 cam giac thi\nh cong khi hoi\n thi\nh nhi�m V\1· Tinh than trach nhi�m ci\ng m;:tnh, kha nang tv ki€m soat ban than ci\ng cao.

Phi.fangphap 4: Khuyen kl1fch tre bieu a{lt cam xuc ,

Trang mQi truCm.g hQ'P cha m� nen d(ing vien tre n6i !en cam xuc ciia minh. Vi d1,1, doi v6i vi�c Uong thuoc Va tiem, tre ]uon cam thay SQ" dau vi\ SQ" thuoc diing, ne'u d(ing vien tre dung 16i n6i d€ di�n ta cam giac, c6 th€ tre se n6i rdng: "Dau Iiim!", luc nay cha m� c6 th€ hu6ng diin, d€ tre vi'ra n6i ra cam nh�n vi'ra tl,l" an iii minh, vi d1,1 nhu d;:ty tre n6i the' nay: "Tiem rat dau, nhll"Ilg minh khong kh6c, vi minh rat dung cam". CU- nhuv�y, tre se bie't each tv an iii chinh minh thong qua 16i n6i.

Phi.fangphip 5: Khong nen go ep tre theo khuon kho cua ngu&i l<in •

Nang ll,l'C tl,I' khong cheban than se phat trign cling v&i S\I' 16n !en cua be, va cfing co d(lc digm nhat dinh theo tfrng d(i tu6i. Cha m� khong thg lay yeu cau doi v&i ngU"Oi 16n dg bil.t tre lam theo, ma phai can cfr vao nang ll,l'C nh�n thfrc khac nhau, trinh d(i nh�n thfrc khac nhau, kinh nghi�m thl,l'C ti�n khac nhau & nhfrng giai do(l.n khac nhau cua tre ma tien hanh boi dU"6ng theo trinh t\f. Vi d\l, khi boi dU"6ng cho tre dU"&i 6 tu6i, chu yeu Ia boi dU"6ng thoi quen v'e hanh vi, phai chu y xay dl,l'Ilg co- s& dl,l'a tren cac khai ni�m, hU"6ng d[n tre thong higu kien thfrc v'e nhfrng thoi quen hanh vi trong xa h(ii, hoc each giai quyet van d'e theo nguyen til.c dg khai ni�m di tru<'n: hanh di;ing.

LAM THE NAO DE BOI DVONG LONG CAM THONG CHO ,

TRE?

M(l.nh TU- tfrng noi: "Trite �n chi tam, nhan chi doan da" (nghia la: con ngU"Oi phai biet cam thong v&i ni'ii buon cua ngU"Oi khac). Long cam thong la m(it kigu tinh cam cua m(it ngU"Oi do y thfrc dU"Q"C ban than minh tU"O"Ilg quan v&i ngU"Oi khac ma nay sinh S\I' quan tam, Jo ]il_ng, than C�n, chia se, thong cam doi v&i ngU"Oi do, no ]a yeu to CO" ban CUa mfii ca nhan tren phU"O"Ilg di�n tinh cam. Hi�n nay, khong it tre chi biet song vi minh khong quan tam, thU"O"ng yeu ngU"Oi khac kg ca cha m�. Ban than chung tir nh6 da IU"Oi nhac, yeu hen, nhu nhU"Q"C, chi muon dU"Q"C yeu thU"O"Ilg, chi'eu chu(ing, khong biet thong cam v&i ngU"Oi khac, th�m chi con khong higu ca n6i buon cua cha m�. Th�m chi mi;it so tre khong chi ich Id, 1(1.nh nh(l.t, ma con tan nh[n b(l.o ll,l'C. Nhfrng dfra tre nay th�t kho dg tr& thanh ngU"Oi tot khi 16n Jen. V�y long thong cam cua nhfrng dfra tre nay da bien mat dau roi? 81,1' yeu thU"O"Ilg va nuong

chi'eu CUa cha m�, S\I' thieu sot trong qua trinh giao d\IC, S\I' phfrc t(l.p cua xa hi;ii xung quanh tre, dau dau cUng thay nhfrng tham canh tan sat, chem giet b(l.o ll,l'C, cling nhfrng hinh anh kinh di cua cac kigu tro choi tren internet... Tat ca cac yeu to nay ket hw 1(1.i da khien long cam thong cua tre bi chon viii.

y nghia cua vi�c boi dU"6ng long cam thong chinh la giup tinh than va tU" tU"6ng cua dfra tre cang tr& nen phong phu, da d(l.ng va cao thU"QTig. Vi v�y cha m� phai co trach nhi�m bao v�, thfrc tinh va khoi d(l.y long cam thong trong tam hon tre, tranh dg no bi suy yeu, chi khi gieo "h(l.t giong cam thong" vao trong tam hon tre, sau nay m&i co thg trU"6ng thanh va n& ra nhfrng "bong hoa nhan ai"!

Phi.fangphip I: Kl1uyen khich tre cl1ii.m s6c nhung d¢ng v;lt nho ,

Yeu thU"O"ng, bao v� nhfrng loai d(ing v�t nh6 be la bai hoc dau tien ma rat nhi'eu tre em & Dfrc dU"Q"C tiep thu trong chU"O"ng trinh "giao d\lc long yeu thU"O"ng". Khi tre m&i biet di, khong it gia dinh & Dfrc da mua cho tre nhfrng con v�t nh6 be nhU" meo con, cho con, ca vang, tho con ... , dg tre t\I' cham soc chung. v6i S\I' giup d& cua cha m�, tre se higu dU"Q"C each cham soc ngU"Oi khac nhU" the nao.

Phi.fangphip 2: Ke c/10 tre ngl1e nhung cau cl1uy¢n tran a�y tln/1 th I.fang •

M� cua Boi Boi mua cuon truy�n c6 ten Nhfmg cu{lc phii!u lU'U cua chu be Tam Mao, va dQc cho Boi Boi nghe tnr<'rc khi di ngu. Khi Boi Boi nghe thay cau chuy�n ve chu be Tam Mao suot ngay Jang thang tren pho, khong c6 com an, bi ngiriri khac biit n(lt (re hiep, trong long cam thay rat buon, c6 nhfrng Jue vira kh6c vira n6i v&i m�: "M � oi, Tam Mao dang thiremg qua!", m� trong thay ve m�t dau buon cua Boi Boi, trong long nghl: h6a ra mi;lt dU-a be 3 tui\i da biet cam thong v&i hoan canh khi\ C\fC va CO tinh cam phong phu nhir v�y.

Phi.fangphip 3: D(>ng vien tre giao fliu ket h?n ,

Nha triet hQc ni\i tieng Hegel - ngiriri D(rc tirng n6i ve hai ly do se nay sinh tinh yeu thiremg: mi;lt la "toi khong muon tr& thanh ngiriri co dem", hai la mong muon "dir<;rc ngiriri khac thrra nh�n ban than minh". Va khi ket h<;rp hai ly do nay 1(1.i v&i nhau se t(lo d\fllg ra tinh b(ln. Vi v�y, thanh thieu nien phai biet baa v� va tran tr9ng tinh b(ln.

Phi.fangphip 4: T?O cho tre Cd h(>i c6 alfc;tc niem vui khi giup a{f nglfdi kl1ic '

Neu muon khoi d�y long cam thong va tinh yeu thiremg trong tam hon tre, ban than chung phai dich than trai nghi�m thong qua nhfrng hanh di;lng thi.rc te cua ban than. Hay t(IO dieu ki�n dg tre giup dfr ngiriri khac vi giup dfr ngiriri khac tre Se tim thay niem vui CUa chinh minh.

LAM THE NAO DE BOI DVONG CHO TRE THAI DO LAC QUAN, TfCH CljC? ,

•

Ngiriri i(lc quan, c6i m& rat dir<;rc yeu quy trong dam dong, hem nfra, tinh each vui ve nay ciing giup hQ c6 nhieu co- hi;li hem. Qua dieu tra cha thay, ngiriri 1(1.c quan khong chi khoe m(lnh (zy I� miic b�nh thap hem SO v&i ngiriri bi quan), ma CUQC song hon nhan cfing h(lnh phuc hem, de dang d(lt dir<;rc thanh Cong trong S\f nghi�p. -

Mi;lt dU-a tre 1(1.c quan khong chi mang 1(1.i niem vui, tieng ciriri cha gia dinh, ma con giup tre cam nh�n dir<;rc niem vui, h(lnh phuc trong CUQC song va hoa nh�p v&i moi tru(mg song tot hem. M� p/1at hifn ra Ky Ky 4 tu6i dQ.o nay rat hay hi'm d6i, neu khong dQ.t du(Yc nhfmg gi minh muon, co be lil!n to ra khong vui. Neu qr ban than khong lam du(Yc gi, co be lQ.i quay sang trach cu nguiri khac, d6 l1et 16i lam cha nguiri khac, con thui'mg xuyi!n than viin nhtr: ''c6.i nUy ch6.n ngO.t'', ''c6.i kia ch&ng c6 gi Y nghla'', ''cuQc sdng thQ.t v6 vj''. Ne'u mf nhac nh& CO be phai biet chu y vao nhfmg ail!u tot d�p trong CUQC song, thi CO be cang tr& ni!n kho chju. Tnr<'mg h<;rp cua Ky Ky la chuy�n rat thir<'mg g�p cua bQn tre, neu chung khong vui,

khong hai long, khong thoa man, se quay sang oan trach ngtrOi khac, nhtr th€ cui)c s6ng cua chung la do ngtrOi khac lam hong, chung luon to thai d(\ bi quan, tieu C\fC v&i tilt ca m<;>i thfr. Neu trong nha co dfra tre su6t ngay oan than, ca cfim, cam thily cai gi cling vo vj, cha m<i' chiic h�n se rilt phfen long. Tilt nhien trong truemg h<;rp nay, cha m<i' cling nen xem xet 1(1.i chinh ban than minh. Thong thtremg ddng sau m(\t dfra tre hay oan than luon la m(\t ngtrOi cha, m(\t ngtrOi m<;' thich kh6ng che vii kim ham tre, vi the tre se dung nhfrng each lam khong dung diin d€ d(l.t dtrQ'C quyen l<;>i. Vi d\l, neu cha m<i' khong hoi ve cam giac vii mong mu6n cua tre, ma 1(1.i yeu cau tre lam theo each cua minh, chung se cam thily khong vui, nen kho tranh khoi oan trach, than phien. Ngoai ra, ban than cha m<i' cling la ngtrOi g(ip viln de trong cu(\c s6ng. H<;> thich ca than v&i ngtrOi khac ve nhfrng riic r6i trong cong vi�c: khong h<;rp tac dtrQ'C v&i dong nghi�p, sep kho tinh, khach hang phien nhi�u; ho(ic than phien ve ngtrOi khac nhtr: thanh vien khac trong gia dinh, ngtrOi quan ly khu nha &, nhan vien ph\IC Y\l quan an... Quan tr<;>ng hOTI la h<;> khong he chu y den S\f hi�n di�n cua tre (y ben C(l.nh minh. Dan dan tre se bi nhi�m each b&i moc ngtrOi khac, dtra ra yeu cau cao d6i v&i ngtrOi khac, nhtrng 1(1.i khong xem xet den ban than minh co sai hay khong. Tre se bien thai d(\, phtrOTig thfrc hanh d('>ng cua cha m"' thanh m(\t nguyen tiic d6i v&i cu(\c s6ng vii h<;>c t�p cua minh. Vi v�y,

cha m<;' khi mu6n boi dtr&ng tinh tich C\fC, nhi�t tinh cho tre, dau tien can phai biit dau ill chinh ban than minh.

Phi.fangphip I: Cl1a 1n� c�n kiem tra l?-i ngon tu cu chi tl1uO'ng ngay cua minh '

Tinh than 1(1.c quan cua cha m<i' co th€ khien tre tin m&ng rdng m<;>i thfr tren dOi deu t6t d<i'P· Du sau nay tre co g(ip phai nhfrng kho khan, triic tr& trong cu(\c s6ng thi tre viin gifr dtrQ'C tam tr(l.ng tich C\fC, s£n sang dtrOTig dau v&i kho khan, quyet tam tht,re hi�n m\JC tieu cua minh. Boi dtr&ng phfim chilt 1(1.c quan cho tre, trtr&c het cha m<i' phai co ttr duy 1(1.c quan. Cha m<i' phai co quan ni�m d6i v&i nhan sinh, cu9c s6ng vii ca thilt b(l.i, co tam ly thi'ra nh�n vii phan frng dung diin, cho du d6i di�n v&i nhfrng kho khan l&n, cUng khong th€ hi�n ra sv bilt lt,re, than ngiin th& dai tru&c m(it tre. Neu S\f vi�c trt,re tiep lien quan den tre, can phai cung tre d6i di�n v&i kho khan, cha m<i' phai cho tre niem tin khiic phvc thilt b(l.i. Khi cha m<i' xrr ly nhfrng viln Qe CUa minh va nhfrng viln Qe trong gia dinh, thai di) can phai 1(1.C quan, dieu nay co tac dvng rilt l&n d6i v&i tre. Khi tre g(ip chuy�n hilt l<;>i diin den bi quan, cha m<i' phai htr&ng diin tre suy nghl vii can nhiic ve nhieu phtrOTig di�n cua viln de, d€ tre hi€u viln d'e vii tim each giai quyet.

Phi.fangphip 2: Xe1n xet l?-i ban than Khi cac nhan t6 tich ct,re xuilt hi�n & tre, cha m<i' phai ton tr<;>ng vii gifr gin. Nhilt la khi yeu cau cua tre hilt dong y kien v&i cha m<;', cha m<;' can phai binh tinh d6i di�n, trao d6i y kien v&i tre m9t each binh d�ng, dan chu, du cu6i cung yeu cau cua tre co bi phu dinh thi thao lu�n theo each ton tr<;>ng lfin nhau nhtr v�y Se t(l.O cho tre iln ttr<;mg t6t d<;'p ve cha m<;'.

Cha m� tuy�t doi khong nen ap di.it kigu lay y kien cua minh lam chu�n mi.re, cang khong dtrQ'C Cl,!' tuy�t CaC yeu cau CUa tre, neu khong tre nay sinh cam XUC tieu C\fC, gay ra mau thuan xung dc)t. -

Phai dtra ra nhfrng htr&ng dfin C\l thg doi v6i titng yeu cau cua tre. Cha m� phai phan tich ti mi, xem xet ki ltr&ng nhfrng yeu cau ma tre neu ra, neu hc;rp ly se ling he) vii dap t'.rng, neu khong hc;rp ly cha m� phai kien nhiin giai thich cho tre vii drra ra S\I' chi diin dung di1n. Vi dv, khi tre mong muon c6 mc)t cai tu dl,l'llg sach truy�n, cha m� hay co gi1ng dap t'.rng yeu cau hc;rp Ii nay. Neu tre muon bo m� mua cho mc)t chiec but, dg lam qua ti.Ing sinh nh�t cho b(ln, vii b(ln nho nay cung se ti.Ing cho tre mc)t cai but, each lam nay c6 thg khien tinh b(ln cua b9n tre cang tr& nen than thiet thi cha m� cung nen dap t'.rng yeu cau cua tre. Nhtrng khi yeu cau ma tre dtra ra khong phai la mua but, ma la mua mc)t hc)p banh ga to di1t tien, do tre chtra c6 kha nang tl,I' l�p ve kinh te nen yeu cau nay la khong hc;rp ly, cha m� hay nhiin n(li giai thich dg tre higu, roi cung tre ban b(l.C mua mc)t mon qua khac hc;rp ]y hem, nhtr v�y tre se cam thay vui ve.

Phi.fangphip 3: Giup tre khim pl1i ra nl1ung aieu tot a�p ae tilo dµ'ng thai a<} tfch Cµ'C czia CUQC song '

Hay mua cho tre mc)t cuon s6 nh�t ki c6 mau si1c trroi d�p, dg tre c6 thg ghi chep 1(1.i nhfrng c6ng vi�c vii cam xuc hang ngay. v6i nhfrng tre chrra biet viet co thg dung nhfrng hinh ve dcrn gian dg bigu d(lt - mbi ngay hay danh ra 15 phut dg tom ti1t 1(1.i nhfrng cau chuy�n trong ngay, bao gom ca chuy�n vui, chuy�n 1(1., dieu thu vj, hay cam nh�n khi dtrQ'C ngtrOi khac giup d&. Hay d(ly cho tre 3 tu6i tr& !en h9c each chu�n bi qua dg ti.Ing cho ngrrOi than trong gia dinh vao dip sinh nh�t, ngay cua m�, ngay cua cha... Nhfrng m6n qua nay kh6ng nhat thiet phai qua cau kY hay di1t do, nhtrng phai la m6n qua do tre tl,I' lam hoi.\c tl,I' ch9n. Dfin tre den b�nh vi�n tham hoi, an ui nhfrng b�nh nhan nho, hoi.\c den tham vi�n dtr&ng lao, dg tre biet rdng tren the gi6i nay con rat nhieu ngtrOi bat h(lnh can dtrQ'C giup d&.

LAM THE NAO DE BOI DVONG TINH THAN TR.A.CH NHIEM CHO TRE? ,

•

Mbi ngtrOi deu phai biet ganh vac trach nhi�m doi v6i CUQC song, cong vi�c, gia dinh, ngtrOi than, b(ln be, v6i nhfrng moi quan h� xii hc)i cua minh. Nha xii hc)i h9c David n6i rdng: "Neu tu bo trach nhi�m cua ban than doi v6i xii hc)i, cung CO nghla la vUt bo nhieu CCY hc)i sinh ton cua ban than ngay trong chinh cai xii hc)i d6". Boi dtr&ng tinh than trach nhi�m, thay d6i thai de) cua chung ta doi v6i c6ng vi�c h9c t�p, nhi�m V\l, se giup chung ta h9c drrgc nhieu kien thfrc, tich luy drrgc nhieu kinh nghi�m, tim thay niem vui trong CUQC song. Nhtrng trong gia dinh Va trong CUQC song, tinh than trach nhi�m CUa tre dtrCmg nhtr

chU'a du m(lnh. TrIT&c 6 tnili, c6 rat nhieu tre Juan tv cha ban than minh yeu 61:, nen rat can cha m� che ch&, vi v�y mil khong c6 trach nhi�m doi v6i bat ctr van de gi. Tre tir 3 den 6 tuili da c6 thg hoiln toiln chiu trach nhi�m ve hilnh vi cua minh, khi tre lam sai, ho(lc tv y danh dil 19 hoa cha m� hay dg tre chiu trach nhi�m, t\f khiic ph\lc sai s6t cua minh. neu chung ta muon tre CO CUQC song th�t S\f y nghia, cha m� can phai boi dU'fulg cha tre tinh than trach nhi�m ngay tir khi con nh6. Vi the,

Phi.fangphip I: D?y tre chfu trich nhif1n v<ii vifc l19c t?.p cua ban tl1an Hay n6i v6i tre rAng: H9c t�p khong phai vi cha m�, khong phai vi ngITiri khac mil Ia vi chinh ban than minh. Du tre con qua nh6 chua thg nh�n thirc dU'gc dieu nay vii. coi d6 Ia nhfrng liri n6i vo nghia, nhU'Ilg cha m� vii:n can n6i nhU'v�y. Cha m� hay giup tre c6 cac ki nang d9c, viet, kg chuy�n, quan sat, tU' duy ... th�t tot dg tre c6 thg t\f h9c.

Phi.fangphip 2: Hu<ing dan tre cl1fu tricl1 nhifm aoi v<ii 113.nh vi cua ban than ,

Khi ph(lm sai lam, c6 thg tre se hoang SQ", ay nay, lo liing, nhU'Ilg vi nhut nhat nen khong dam thira nh�n Ibi lam. M(\t so cha m� cung vi cha rAng tre chi ph(lm sai lam nh6, nen coi nhU' "miit nhiim miit mer" cha qua m9i chuy�n. Thvc chat day chinh Ia dieu lam h(li tre, trach nhi�m doi v6i bat Ctr dieu gi khong phan bi�t J6n nho, chi can tre dam ganh vac Va thira nh�n la rat dang khen. Cha m� can phai kien tri hIT6ng dii:n, chi baa, dg tre dung cam thira nh�n Ibi lam. N6i cha tre biet rAng lam nhU' v�y m6i dU'gc ngU'iri khac ton tr9ng vii. khien cu('>c song cua ban than dU'Q"C mer r(\ng, dong thiri do cung )a each tot nhat dg minh khong con cam giac Jo SQ".

Phi.fangphip 3: De tre tl11jc l1ifn l&i hua cua minh '

Dg tre h9c lam m(\t ngU'iri "da n6i la phai lam" ngay tir Jue con nh6: nhfrng liri h(ra mil tre dua ra, tre phai co giing thvc hi�n n6; neu tre da dong y chuy�n cua ngU'iri khac, thi cha du khong muon lam, cung phai CU' xii- th�t nghiem tuc. Do khong chi la trach nhi�m doi v6i ngU'iri khac, ma cha m� cung can nher rAng con Ia trach nhi�m doi v6i ban than tre. Cha m� cung can nher rAng neu muon boi dIT&ng tinh than trach nhi�m cha tre, ban than cha m� phai la nhfrng ngU'iri c6 trach nhi�m. Khi dU'a ra yeu cau muon tre lam, truerc tien cha m� phai lam dU'Q"C, hay lay minh lam gITDTig, vii. lam tot vai tro hinh mgng mii:u mvc doi v6i tre, c6 nhU' v�y vi�c d(ly tre m6i d(lt dU'gc hi�u qua tot.

BOI DVONG THAI DO "TV DONG VIEN" vA "KHAC PHUC KHO KHAN" •

•

Chung ta rat hay biit g(lp nhfrng trITimg hgp sau trong cu(\c song:

•

Tre giup m� gi(l.t qu/1n ao bi'i.ng each gi(l.t n/1img chiec tat bdn cua minh ... n/1u:ng du gi(l.t thenao cfi.ng khong th[ S(!Ch dzr<;rc, nen tre bvc file, lien bo day khong lam nfra. Luc h<;Jc Toan g(l.p phdi m(lt de bai k/16, tre khong hoi thlJ.y giao cfi.ng khong n/10- cl1a m� gidng giup, ma l(li bo day khong lam nfra. Khi k/16ng hoan thanh m(lt vi�c gi do va bi m� qu& trach, tre lien kh6c oa. Tre dang loay hoay h(Jc cac/1 lam dieu, nhu:ng den luc g(l.p phai m(lt van de kh6 con dieu khong bay diri;rc, tre lien bo di va n6i: "Khong c/1oi dieu nfra". Nhfrng vi dl,1 tren d'eu lil bigu hi�n cua nhfrng d(ra tre khong c6 kha nang chiu dl,lTig kh6 khan. Nhfrng d(ra tre nhrr v�y neu khong dU"Q'C giao dl,lc, thi sau nay trong cu(lc song vil hc;ic t�p khi g(lp phai nhfrng van d'e kh6, tre se d� dang lui brr&c, ket qua lil khong lam nen dU"Q'C chuy�n gi. "Giaa dl,!C VU"Qt qua kh6 khan" la m(lt khai ni�m giaa dl,!C gia dinh kha m6i me trang thCri gian gan day, neu muon dg tre c6 thg doi m(lt dU"Q'C v6i nguy kh6 vil triic tr&, cha m� can phai thi,rc hi�n "each giao dl,!C VU"Qt qua kh6 khan" nay cha tre.

Phi.fangphip I: Quin tri?t tlf tlfifng cha tre Neu chrra drr<;rc chu�n bi day du ve m(lt tam ly, den khi g(lp kh6 khan tre se bo cu(lc. Tru&c tien cha m� can phai dg tre nh�n thl'.rc ve kh6 khan, c6 thg kg cha tre cac cau chuy�n ve nhfrng ngrrCri g(lp phai kh6 khan nhll"llg viin vfrng vilng, m(lnh me vil n6 li,rc tim each VU"Qt qua n6. Vi dv: trong m(\t cai hang d(\ng sau th£m vil toi tam, khong c6 m(\t chut anh sang nila, ngrrCri c6 y chi kien crremg se tim each thaat ra khoi d6; hay khi bi chon vili trang m(lt dong dat sau tr�n d(lng dat, khong c6 nrr&c, ciing khong c6 khong khi, nhll"llg ngrrCri m(lnh me se kien tri cha den khi drr<;rc cl'.ru ... Day chinh lil co- s& ren luy�n y chi m(lnh me cha tre.

Phi.fangphip 2: Con nglf(fi tilo ra kl16 khan Trang cu(\c song hi�n thi,rc, CO" h(li dg tre g(lp phai kh6 khan la rat it. Cha m� nen t(IO ra m(lt so tr& ng(li kh6 khan, dg ren luy�n nang li,rc chiu dl,lTig, ren luy�n kha nang thich (mg v6i cu(lc song cha tre. Vi dl,1: khi tre muon an CO"ffi, hay coy dg bfra an mu(ln hO"n m(lt chut; neu tre muon mua m(\t th(r gi d6, cha m� khong nen dap (mg yeu cau cua tre ngay l�p tl'.rc. Dieu cha m� can phai chu y lil khong nen d(lt ra cha tre nhfrng kh6 khan qua ml'.rc, nhat lil khong nen tuy ti�n phu dinh co giing cua tre, mil phai traa d6i, dau tU" nhieu vila phU"O"llg phap giai quyet. Khi tre ti,r muon doi m(lt v6i kh6 khan mil g(lp phai triic tr&, cha m� cilng phai hrr6ng diin vil khcri d�y cha tre tinh than co giing, nhll"llg viin dg tre ti,r giai quyet van ae, khiic phl,!C kh6 khan, nhU" v�y m6i CO thg dg tre trai nghi�m dU"Q"C cam giac thilnh Cong vil cam nh�n dU"Q'C si,r quan tam yeu thU"O"llg cua cha m�.

Phi.fangphip 3: Giup tre tµ'nh�n xet va pl1e binh dung ain vJ ban

than Tre c6 th€ c6 nhfrng hy v<;>ng khong hqp ly ve ban than, vi chung con thieu nh�n thfrc dung diin toan di�n ve nang l\fC, s& tnr<'mg nang khieu cua ban than. Neu ey v<;>ng cang cao, nhU'llg do nang l\fC c6 h(ln nen khong d(lt dtrQ'C m1,1c tieu, thi khien tre d� that v<;>ng. Vi the cam giac kh6 khan, triic tr& doi v&i tre cang m(lnh. Do d6, cha m� phai htr&ng dfin tre dl,l'll vao dieu ki�n cua ban than d€ xac l�p nhfrng m1,1c tieu thich hqp, h<;>c each dieu chinh m1,1c tieu va hanh vi CUa ban than trong qua trinh thl,l'C ti�n, dieu nay khong chi giup Jam giam ap l\fC kh6 khan, ma con la bi�n phap hi�u qua giup tre nang cao nang l\fC chiu dl,l'llg.

Phi.fangphip 4: T?o cho tre m¢t so kicl1 thfcl1 x1u ,

Kich thich xau la chi m(\t so kich thich tir ben ngoai khien ngtrCri ta khong thoai mai ho(lc khong vui ve, nhfrng kich thich nay neu cha m� d(lt ra m(\t each hqp ly thi se c6 !Qi cho tre. Vi d1,1 nhtr d6i, d6 la m(\t lo(li kich thich thach thfrc gi&i h(ln cua sinh ly. Du dieu ki�n CUQC song ngay nay dii dtrQ'C cai thi�n tot hon, nhU'llg i(li CO rat nhieu tre den bfra an la tron tranh ho(lc che cai nay, ghet cai kia. Luc nay, cha m� c6 th€ d€ cho tre nem thU- m(\t chut mui vj CUa con d6i Qo mfrc dQ vira phai, d€ tre h<;>c dtrQ'C each khong cheban than tot hon dtr&i kich thich cua d6i. Kich thich xau bao gom hi�n ttrc;mg d6i, bi trach miing, bi xii- ph(lt, bi phe binh... Cha m� c6 th€ ap d1,1ng nhfrng phtrong phap dung diin, t(lo cho tre kich thich vira phai, vi d1,1 c6 th€ to ra khong quan tam den tre d€ tre t1,l' dieu chinh tam tr(lng cua ban than, tir d6 giup tre c6 nhfrng moi quan h� tot v&i m<;>i ngtrCri.

Phi.fangphip 5: Giic ng¢ m¢t cicl1 dung din, dung hu<ing Khi tre muon tl,l' y lam theo y minh, cha m� khong nen ttr&c do(lt ccr h(\i h<;>c t�p cua tre, du tre that b(li, cha m� cling nen d(lng vien tre, vi d1,1 n6i v&i tre la "con dii tien b(l hon nhieu so v&i Ian trtr&c roi". Cha m� hay diin diit tre tim ra nguyen nhan that b(li va tim htr&ng giai quyet, d€ mi\i Ian luy�n t�p cua tre deu c6 th€ d(lt dtrQ'C nhfrng kinh nghi�m quy bau, tir d6 xay dl,l'llg dtrQ'C long t1,l' tin, tang ctr<'mg kha nang chiu dl,l'llg kh6 khan cua tre.

Bor DVO'NG THAI D6 cOA TRE DOI var NGVbr KHAc, Dt TRO THANH NGVOI LUON DVCTC CHAO DON •

•

Dale Carnegie n6i rdng: thanh cong cua m(\t ca nhan c6 30% la dl,l'll vao tai nang, con 70% la dl,l'll vao moi quan h� trong xii h(\i. M(\t ngtrCri chuyen nghien c(ru ve thanh cong khac cling n6i: "Tat ca nhfrng ngtrCri thanh cong c6 dtrQ'C thanh cong nhtr v�y, la vi h<;> c6 moi quan h� xii h(\i C\fC ki tot". Moi quan h� tot tat nhien phai dl,l'll vao kha nang giao tiep tot. Tuy nhien, hi�n nay tre da SO deu la con m(\t, nen thieu h1,1t di nang 11,l'C giao tiep v(ri m<;>i ngtrCri, vi chung thieu b(ln be cung J(ra, vi�c tiep XUC ttrong doi it Se SCnn san sinh ra nhfrng van de mang tinh xii h(\i nhtr tl,l' coi minh la trung tam, ich ey, tinh cong kich m(lnh me (ac y), khong hoa dong ... M(\t CUQC dieu tra t(li Hoa Ky cho thay: c6 20,8% tre cam thay co d(\c & mfrc trung binh; 22,5%

tre th€ hi�n ro "toi khong c6 b�n tam giao"; 45,6% tre tin vao quan di€m "da so mQi ng1r<'ri la khong thg tin c�y", va 36,1% tre th�m chi c6 y nghi khong muon song cung gia dinh. Nh1r v�y c6 th€ thay rdng nang 11,l"C giao tie'p cua tre ngay cang bi thie'u h\lt. Moi quan h� xii h(ii chie'm vai tro quan tr9ng trong qua trinh phat trien cua tre, v&i nhfrng tre d1r&i 6 tu6i, chung ta cang phai quan tam nhieu de'n moi quan h� ru(it thjt. Khi de'n tui\i di hQC, tre Se phai doi di�n v&i Sl,I" cang th�ng gifra moi quan h� thay tro, b�n be, tat ca nhfrng moi quan h� nay deu anh h1r0ng trl,l"C tie'p de'n Sl,I" phat trign tinh each va Sl,I" hinh thanh ph�m chat cua tre. Vi v�y, cha m� khong th€ khong chu y de'n vi�c boi d1r&ng kha nang giao tie'p cho tre ngay tir khi con nh6, d6 ciing chinh la kha nang 11,1" hoan thi�n minh va tl,I" lam chu CUQC song. Trong xii h(ii luon tranh dau kjch li�t nh1r ngay nay, lam the' nao de tre thoat ra khoi Sl,I" CO dcm, h9c dU'Q"C each giao tie'p, do m&i ]a van Ge mang tinh phi\ bie'n ma cha m� can quan tam. Nh1r v�y, cha m� phai lam the' nao d€ boi d1r&ng nang 11,l"C giao tie'p cho tre?

Phi.fangphip I: T.ao moi trlf&nggiao tiep tot tronggia dinh ,

Trong gia dinh phai t�o ra d1rQ"C khong khi giao tie'p binh d�ng, than thi�n va hoa nha... Lay cha m� lam trung tam hay lay tre lam trung tam deu khong thg d1rQ"C, cha m� phai tr& thanh ng1r<'ri b�n cua tre, de tre dam the\ !(>, thich tro chuy�n, va co nhieu CCY h(ii giao IU'U. Nhfrng chuy�n 16-n nh6 trong gia dinh, ne'u tre c6 th€ higu d1rQ"C, thi hay cho tre bie't. Dg tre tham gia ly lu�n cung v&i ng1r<'ri 16-n & m<;>t m(rc d(i nao d6, dieu nay c6 !Qi cho vi�c xay dl,l"llg sv tv tin, giup tre b�o d�n hem khi giao tie'p ngoai xii h(ii.

Phi.fangphip 2: D{ly cl10 tre nhung klnanggiao tiep ,

Dg giup tre tr& thanh ng1r<'ri d1rQ"C b�n be yeu me'n, va c6 d1rQ"C niem vui trong giao l1rU, cha m� can phai d�y cho tre m(it so kY nang giao tie'p. Vi d\l: d�y tre h9c each sU- d\lng kinh ngfrva nhfrng ciiu t\r ljch S\f nhtr ''mOi'', ''cam on'', ''xin IOi'' trong khi giao tie'p... , nhAc tre rdng chi c6 ng1r<'ri I� phep, ljch Sl,I", thi ng1r<'ri khac m&i muon chcri cung, ngoai ra con phai d�y tre h9c dU'Q"C each hQ"P tac, ton tr9ng quy tiic cua t�p the, vui ve giup d& ng1r<'ri khac ... Tat ca nhfrng dieu nay deu rat can thie't trong qua trinh giao tie'p v&i ng1r<'ri khac.

Phi.fangphip 3: D(>ng vien tre thu&ng xuyen ra ngoiii giao tiep ,

Muon h9c d1rQ"C cac kY nang giao tie'p chi c6 each giao I= v&i ng1r<'ri khac m&i c6 th€ niim biit d1rQ"C, khong nen cho rdng tre con nh6 ma gifr tre & trong nha, tam ly muon che ch& bao v� con cai cua cha m� se b6 bu(>c tre trong ph�m vi gia dinh. Cha m� phai co giing giup tre m& r(ing khong gian sinh ho�t. Khuye'n khich tre ra ngoai giao IU'U, ke't b�n, vi d\l nh1r tham gia cac ho�t d(ing hen ngoai, day la moi tr1remg rat tot dg boi d1r&ng ky nang giao tie'p cho tre. Tat nhien, ciing c6 th€ khuye'n khich tre ru cac b�n hang x6m, b�n h9c de'n nha chcri. Cac nha tam ly h9c chi ra rdng, vi�c ke't b�n c6 tac d\lng dij.c bi�t trong vi�c h1r&ng di'in va boi d1r&ng tre niim biit dU'Q"C kY nang giao tie'p, giup tre thoat ra kh6i co dcm, vi tre se khong c6 each nao h9c dU'Q"C kY nang nay khi da tru6ng thanh.

Phi.fangphip 4: Bai di.fang cam l1ung tl1ich giao luu cl10 tre, tang clf&ng sµ' tµ' tin tronggiao tiep '

Cha m� phai th!l'c'mg xuyen khuye'n khich tre chu di;ing chao hoi va biit chuy�n v&i nhfrng b(l.n nh6 khac, cung nhau choi dua, cung nhau chia se niem vui. Ne'u tre qua nhut nhat, tru&c tien hay giup tre lo(l.i b6 cam giac cang th�ng, d� tre lily 1(1.i tam tr(l.ng thoai mai, dan dan tir khong quen bie't tr& thanh quen bie't. Dong thOi cha m� phai th!l'c'mg xuyen n6i v&i tre r�ng chi can con chu d(ing ke't b(l.n v&i ng!l'Oi khac, ng!l'Oi khac se thich va muon ke't b(l.n v&i con, dieu nay se giup tre them 1\1' tin.

Phi.fangphip 5: Bai di.fangpha1n chit tam if tot cl10 tre '

M� ddn Chi Chi xuong san choi dtr&i toa nha c/1ung ctr di choi dua, tro choi ma Chi Chi thich nhat chinh la tro keo xe tri!n cat. Nhirng dung luc co be dang choi vui ve, thi milt bq.n nh6 khac cfing den do, va dung xeng dao m(lt cai ho & tri!n bi'ii cat. M� Chi Chi d(mg bi!n cq.nh quan sat, theo doi xem Chi Chi si! phdn (mg ra sao. Co be nhin ngiri'ri bq.n kia mi)t luc, sau do nh� nhang dlmg d(i.y, phui cat barn tri!n quCi.n ao roi quay ngtri'ri chq.y lq.i ch6 m�. M� hoi: "Sao the', sao con khong choi nfra?" Co be ctri'ri va noi: "Co bq.n khac choi roi, con di cho bq.n ay choi, chung ta di choi xic/1 du di m�". Vi ph�m chilt tam ly cua Chi Chi rilt tot,

bie't nh!l'c'mg nhjn, nen m&i tranh khong gay tranh gianh v&i b(l.n khac. Ngoai ra, cha m� con phai c6 y thfrc boi d!l'6ng cho tre nhfrng ph�m chilt tot khi giao tie'p v&i ng!l'Oi khac nh!I' th�t tha, trung thi,rc, than thi�n...

Tang cuC1ng tri thong minh cit.a tre •

•

Tri thong minh vll ngon ngii' giup tre mO- r{)ng canh cthr tri thU-C

Toan h11c - Tri thong minh vll suy luQ.n logic - Ren luyfn hr duy cho tre Tri thong minh vll khong gian - Hay di tre trO- thanh kien true su- nh6 "· tuot Tri thong minh vll vQ.n d11-ng co- thi - Co- thi khoe mq.nh mm c6 thiphat triin toan difn Tri thong minh vlJ am nhq.c - Dung giai difU di thuc dif.y tri tuf Tri thong minh vll quan sat thien nhien - St.r thdu hiiu situ s&c giup tre cd.n thQ.n ho-n Tri thong minh hu-6-ng ngoq.i - Di tre tJ!! tin trong cue moi quan hf xii h(>i Tri thong minh hu-6-ng n{)i - ''Toi la ai?'' va ''Toi tir dau den?"

i'im 1983, tien sf Howard Gardner - nha tam ly h<;Jc n6i tieng Dai h<;Jc Harvard, dii. dtra ra m(lt loat ly lu(in ve sir da dang cua tri thong minh, bao g1lm tam loai la: trf thong minh Ve ngon ngfr, trf thong minh Ve toan h(JC (logic), tri thong minh Ve thj giac (khong gian), trf thong minh Ve VQn dvng CO' t/1i, trf thong minh ve am nhac (giai di?u), tri thong minh htr&ng ve thien nhien, tri thong minh htr&ng ngoai va tri thong minh htr&ng n(li. Ho-n 20 ni'im nay, ly lu(in nay da dtr{J'C m& r(lng va ap dvng trong chiro-ng trinh giao dvc s&m & cac quoc gia Au My va chau A.

TR.f THONG MINH VE NGON NGO' GIUP TRE MO RONG CANH CUA TRI THUC •

Tri thong minh ve ngon ngfr la kha nang linh h(\i va biet each v�n dvng ngon ill, cau chfr m(\t each tinh te. M(\t so nganh nhtr lu�t str, di�n gia, bien t�p, nha van, ph6ng vien la nhfrng nghe nghi�p doi hoi tri thong minh ve ngon ngfr. Doi v6i nhfrng ngtrOi c6 tri thong minh cao ve ngon ngfr, hQ rilt thich nhfrng tro chcri chfr, cau do lien quan den ngon ill. Khi di hQC, hQ cam thily c6 hfrng thu v6i cac bai giang cua mon Van hQC, Lich srr. Trong cac CUQC n6i chuy�n, hQ thiremg trich diin thong tin ill nhfrng nguon khac. Ngoai ra hQ thiremg thich dQC sach, thao Ju�n Va viet Jach. V6i nhfrng tre CO XU htr6ng phat trign m(lnh tri thong minh ngon ngfr, cha m� nen tich ci.rc mua cho tre sach dQc, tai li�u, cong cv dg viet Jach, may ghi am ... , thiremg xuyen trao d6i, tro chuy�n, binh phdm, thao lu�n, giang giai... dg thuc d�y si,r phat trign tri thong minh ve ngon ngfr, chfr viet cho tre. Quy lu�t phat trign ngon ngfr cua tre nhir sau: Ho(lt d(\ng ngon ngfr dau tien cua tre la biit dau ill vi�c nghe higu ngtrOi 16n n6i gi. Vi dv, m(\t d(ra tre 9 thang tu6i Ian dau tien nghe thily ngtrOi 16n n6i hai tir "mau do" va "nhin

kia'', den khi tre trong thay milu do vil xay ra hilnh d(lng nhin, li).p tlrc trong niio b9 se hinh thilnh moi quan h� dg tiep nhi).n nhfrng tir nay. Tre khoang 1 tu6i dii co thg biet each mo phong, biit chir&c. Trong giai do(ln nay, tre rat thich liing nghe ngirOi 16n kg chuy�n. Gi0ng noi cua cha m<i' can phai ro rang, khi kg nhfrng chuy�n mil tre cam thay hfrng thu, cha ffi<i' hay ph\l hoa bdng nhfrng dc)ng tac dg thuc d�y tre hoc each liing nghe vil noi chuy�n. v6i nhfrng cau chuy�n mil tre yeu thich, nghe roi viin muon nghe l(li, ngily horn sau cha m<i' co thg tiremg thui).t l(li cau chuy�n do ho(lc m& r(lng them nc)i dung. Sau mc)t tu6i tre dii biet di, khi cha m<i' hir6ng diin cho tre m9t so tro chcri dem gian (nhir tung bong, xep hinh), co thg vira chcri vira d(ly tre nhfrng tir lien quan den tro chcri nhir "tung Jen", "nem cao" ... Tre mc)t tu6i rir&i nen thiremg xuyen ra ngoili chcri, dg cha m<i' biit dau d(ly tre nhi).n thire nhfrng S\l' vi).t & the gi6i xung quanh, noi ro tirng d(lc digm vil g0i chinh xac ten CUa cac S\l' vi).t. Giai do(ln tir 2 den 4 tu6i la thOi k)r quan tr0ng doi v6i vi�c phat trign nang 11,l'C bigu d(lt ngon ngir cua tre, von tir V1,l'Ilg trong giai do(ln nay cua tre tiremg doi nhieu, toe de) lien ket ngon ngir cung nhanh hem, tre co thg noi dirQ'C nhfrng cau dili vil ph(rc t(lp, cho nen cha m<i' phai thiremg xuyen giao liru, tro chuy�n v6i tre. Th1,l'C ra, tre trong giai do(ln tir 1 den 2 tu6i cung co thg higu vil tiep thu dir<re ngon ngir, do do cha m"' phai dg tre tiep xuc nhieu hem v6i nhfrng th(r lien quan den ngon ngir. Cha m<i' khong nen coi nh<i' nang 11,l'C bigu d(lt ngon ngir cua tre, dirng nghl rdng ngon ngir se t\l' nhien h0c dirQ'C, nhirng cfing khong nen qua nong v(li. Cha m<i' can phai tuan theo quy trlnh, cung cap cho tre nhfrng dieu ki�n co IQ'i doi v6i vi�c h0c ti).p ngon ngir. Sau nay, tre se dan hoc each "noi". Biit dau tir dem gian den ph(rc t(lp, cha m<i' noi mc)t cau, tre se h0c theo mc)t cau. Sau do, d(ly tre nhfrng cau dili hem mc)t chut. Khi tre 16n hem, sau khi cha m<i' kg xong m9t cau chuy�n, co thg yeu cau tre tom tiit so- lirQ'C nc)i dung cua truy�n, neu noi chira hoiln chinh, cha m<i' can kjp thOi giup tre chinh sii'a l(li. Ngoili ra cha m<i' co thg cho tre xem hinh ve, tranh anh vil noi nc)i dung, dong thOi hir6ng diin, khuyen khich tre dung each noi cua minh dg di�n d(lt. Neu tre noi tot, cha m<i' nen khen ngQ'i, dc)ng vien tre co giing. Cha m<i' cung nen d(ly tre nhfrng bili hat ho(lc nhfrng do(ln tho- ngiin d� higu, nhjp di�u d� d0c. Neu muon nang cao tri thong minh ve ngon ngir cho tre, cha m<i' can chu y cac phiremg phap sau:

Phi.fangphip I: T.ao moi trlf&nggiao 11.fu ngon ngupl1ongphu Khi tre trong giai do(ln nh(ly cam ve ngon ngir, cha ffi<i' can biet each giao liru, tro chuy�n phu hQ'P v6i d(lc digm phat trign cua tre. 1. Giao liru tir s6ni Ngay khi tre sinh ra, cha m<i' dii co thg biit dau giao liru "ngon ngir" v6i tre. Khi tro chuy�n v6i tre, nen dira ra nhfrng am thanh, bigu cam, anh miit vil d(lng tac nhdm thu hut

si.r chu y cua tre. Vi�c giao lll'll tir s&in c6 th<! thuc dily nao b(l phat trii!n, la b1r&c chuiln bi tot doi v6i vi�c giao lll'll chinh thfrc sau nay. 2. Biet each ti).n dvng Khi cha m� tro chuy�n v6i tre, tir ngfr vii each phat am phai chinh xac, ro rang di! tre mo phong theo. Nhfrng chu d'e doi tho(li, can phai thong nhat v6i ho(lt d(lng va St,r vi).t ma tre chu y tir tru&c, nh1r vi).y, cau chuy�n cua cha m� m6i c6 th<! thu hut d1rQ'C tre. Ch&ng h(ln, khi tre dang choi do choi con meo, b(ln c6 th<! chi vao d6 vii n6i "day la con meo, long n6 mau tri1ng", sau d6 l(li ki! nhfrng cau chuy�n lien quan den meo. Phai chu y la, n(\i dung n6i chuy�n vii each bii!u d\lt phai phu hQ'P v6i trinh d(\ phat trii!n cua tre, thi tre m6i hii!u vii tiep thu d1rQ'C.

3. Mer r(lng von tir Khi tre bi1t dau h<;>c n6i chuy�n, th1r6ng chi dung d1rQ'C hai tir di! bii!u d\lt y nghi cua minh, cha m� c6 thi! mer r(lng them 11r<;mg tir cho tre. Vi dv, neu tre n6i "m�, qua'', dt,ra vao tinh huong khi d6, th<! hi�n ro y nghia cua cau n6i ma tre muon bii!u d(lt se la "m� dang an hoa qua", nh1rvi).y cha m� c6 thi! n6i tiep la: "Dung roi, m� dang an hoa qua". Ngoai ra, c6 th<! suy lui).n them m(lt chut v'e y nghia bii!u d\lt, vi dv: "Day la qua cua m�", ho(lc: "M� lay cho con m(lt qua nhe", nh1r vi).y, cha m� c6 th<! n6i hoan chinh m(lt cau di! tre h<;>c ti).p. Thong qua each lam nay, tre se dan dan biet dU'Q'C rdng y nghi nay se phai di�n d(lt the nao, tir d6 ni1m bi1t d1rQ'C cac hinh thfrc th<! hi�n suy nghi.

4. Sir dvng each n6i kii!u tre con Cach n6i kii!u tre con hay con g<;>i la "kii!u n6i nling niu". D(lc dii!m cua kii!u n6i nay la ngfr di�u khoa truong, toe d(l chi).m vii l(lp di l(lp l(li nhi'eu Ian, tir ngfr cv th<!, cau n6i chi ngi1n g<;>n vii don gian, giong nh1r khi g<;>i meo thi lam tieng "meo meo". Nghien cfru cho thay, tre con rat thich nghe "kii!u n6i nling niu" nay, chung th1r6ng bi chu y va cam thay d� hii!u v6i kii!u noi nay. Vi the, cha m� sir dl,lng kii!u noi nay cling rat CO ]gi doi v6i St,r phat trii!n ngon ngfr cua tre. Tuy nhien, khi kha nang bii!u d\lt ngon ngfr cua tre tien b(l, gi<;>ng n6i kii!u "nling niu" cua cha m� cling can d1rQ'C di'eu chinh sao cho hQ'P ly. Vi dl,l, sau khi tre da c6 th<! n6i "meo", cha m� khong nhat thiet phai dung tir "miu miu" di! chi each g<;>i khac nfra, ma c6 th<! them cac tir don gian dfrng tru<'rc tir "meo" ho(lc n6i cv th<! ra, ch&ng h(ln "con meo m1r(rp" ho(lc "day la con meo den" ... 5. Giao IU'U trao d6i Ngon ngfr nhervao st,r giao lll'll, vi).n dl,lng m6i co thi! h<;>c d1rQ'C, neu chi don ph1rong nghe ng1riri khac n6i, tre se khong th<! ni1m bi1t d1rQ'C ngon ngfr. Vi the, du cho cha m� c6 bi).n den dau, cling phai co gi1ng danh thiri gian di! giao lll'll tro chuy�n tri.rc tiep v6i tre, di'eu nay khong chi thuc dily st,r phat trii!n ngon ngfr er tre, ma do cling la m(lt each giao IU'U tinh cam, tang Cll'Cmg St,r phat trii!n tam ]y ]anh m(lnh CUa tre.

Phi.fangphip 2: Cho tre c19c nl1ieu sich '

Cho tre d<;>c nhfeu sach la phll'OTig phap tot dg phat trign tri thong minh ve ngon ngfr cua tre. Bu6i toi, khi tre dang n�m tren gill'emg, truCn: khi om hon chuc tre ngu ngon, cha ill<;' CO thg danh t\r ba den nam phut dg d<;>c truy�n cho tre nghe (sau nay khi tre ](m hOTI, thCri gian d<;>c truy�n c6 thg keo dai hOTI). Doi v6i tre tir 3 den 6 tu6i, sach truy�n tranh c6 thg giup vi�c d<;>c sach cang tr& nen c6 gia trj. B(ln c6 thg mua dg d<;>c cho tre trll'Cn:, sau d6 gi& cho tre xem nhfrng hinh ve trong d6, dg tre xem & tren sach minh h<;>a the nao. Cac cau chuy�n c6 thg giup tre h<;>c each I:ing nghe vii phan bi�t ngfr di�u, am thanh, d(ly tre nh�n thl'.rc dU'Q"C y nghia cua cac tir, giup tre higu khai ni�m tirng chll'O'llg, hoi, do(ln, trinh ti,r cua cac tinh tiet trong truy�n (cho du nhfrng thu�t ngfr nay c6 thg khong dll'<;rc bigu d(lt ra). Du chll'a thg higu dll'<;rc y nghia cua cau chuy�n hay nhfrng si,r v�t dll'<;rc mieu ta, nhrmg d<;>c sach cho tre se giup chung c6 dll'<;rc danh gia chinh xac ve si,r khac bi�t du la nh6 nhat gifra ngon ngfr v6i gia tri cua ngon ngfr.

Phi.fangphip 3: Ke cl1uy?n '

Kg chuy�n la each tot nhat dg tieu hao thCri gian trong nhfrng chuyen di. Neu cha m<i' dang cung tre di du ]jch hoi).c ngoi tren xe den m(\t noi nao do, hay n:im b:it CO" h(\i nay, kg cho tre nghe m(\t cau chuy�n thu vj. Khi tre c6 thg bigu d(lt ngon ngfr I= !oat, cha m<i' hay yeu cau tre kg nhfrng cau chuy�n cua minh. N(\i dung cua cau chuy�n khong can thiet phai thay d6i thll'emg xuyen, vi tren thi,rc te, vi�c li).p di li).p l(li m(\t cau chuy�n ciing c6 gia tri nhat djnh nao do, tre co thg biet ch:ic dll'<;rc di@n bien tiep theo se la gi. Khi tre dll'<;rc khoang 5, 6 tu6i, chung c6 thg cung ngoi kg chuy�n v6i cha m<;'. Cha m<i' nen la ngll'Cri b:it dau, sau d6 den nhfrng do(ln chuygn bien phat trign theo trinh ti,r logic cua cau chuy�n thi dirng l(li, vii dg tre kg tiep cau chuy�n. Dan d'an, tre ciing se biet each dirng l(li {r m(\t do(ln nao d6 vii dg cha m<i' kg tiep. Si,r giao IU'U, trao d6i qua l(li nay gifra cha m<i' vii con cai se lam cho cau chuy�n lien t\IC phat trign. Tat nhien, trong qua trinh kg chuy�n cha ill<;' hay co g:ing thg hi�n si,r nhi�t tinh, hao hfuig, dg tre biet r�ng kg chuy�n la m(\t vi�c rat th(t vj, va ngon ngfr ]a m(\t Cong C\l giao tiep rat hfru d\lng.

Phi.fangphip 4: Luy?n viet ,

Khi tre con nh6, cha m"' co thg viet ten cac do v�t dan !en cac v�t d\lng trong nha dg tre lam quen v6i chfr viet. Sau khi tre biet viet, cha m<i' c6 thg yeu cau tre viet m(\t do(ln van ng:in hay viii dong thll'. Bat lu�n n(\i dung la m(\t cau cam OTI den ngll'Cri da ti).ng tre qua sinh nh�t, hoi).c la m(\t bi,rc thll' cho Vll'Cm bach thu ... Tre can quen v6i vi�c sU- d\lng giay but dg bigu d(lt suy nghi cua minh.

Phi.fangphip 5: Cho tre tiep xzic v<ii ngo?i ngu ,

Cho tre tiep xuc v6i m(\t ngo(li ngfr nao d6 la m(\t phll'OTig phap rat tot. Neu cha m<i' c6 thg n6i ngo(li ngfr, hay co g:ing tim co- h(\i dg thll'emg xuyen sU- d\lng n6 trll'Cn: mi).t tre. Hoi).c trong SO b(ln be va hang XOffi CO ngll'Cri biet noi ngo(li ngfr nao do, hay s:ip xep CO" h(\i dg ngll'Cri d6 dll'<;rc thg hi�n ra truCn: mi).t tre, khien tre c6 cam giac m6i 1(1. Trong truemg h<;rp

khong biet ai co th€ noi ngo(li ngfr, b(ln co th€ tim mua m(it cuon tir di€n, vi d\l nhll' tir di€n tieng Anh, tieng Phap hay tieng Tay Ban Nha, sau do h0c m(it viii tir don gian trong do. Viet nhfrng tir nl!'&c ngoai noi v'e do v�t trong nha Jen nhfrng t<'r giily nho cha tre, di'eu nay rilt co ich doi v6i tre.

Phi.fangphip 6: Luy�n thuyet trinl1 ,

Thuyet trinh la m(it ho(lt d(ing rilt thu vi ma khong can phai chufin bi. v6i nhfrng tre khoang 4, 5 tu6i, khi dii:n tre den m9t noi nao do ho(lc ngoi tren xe, co th€ choi m9t tro choi the nay: cha m"' gia lam phong vien, sau do phong viln tre, d€ tre k€ v'e nhfrng chuy�n ma tre cam thily thich thu. Co th€ dl!'a ra m(it viii viln d'e, vi d\l nhl!': "T(li sao vao bfra an sang co th€ an kem?", "Tren the gi6i, thu Cll'llg nao la tuy�t vCri nhilt, vi sao?'', "Neu b(ln co th@ th(rc den niht dem, b(ln se lam gi?" ... Co th€ d€ tre lam mily bai di�n thuyet "chinh quy", ma khong can phai chufin bi qua nhi'eu.

TOAN HOC - TR.f THONG MINH VE LOGIC - REN LUYEN TV DUY CHO TRE '

•

Toan h0c - tri thong minh v'e suy Iu�n logic co th€ dl!'Q'C g0i Ia "tri thong minh cua b9 nao", la kha nang suy lu�n va v�n dl,lng so hoc m9t each hfru hi�u. Nha toan hoc, nha khoa h0c, ke toan, ki€m toan, thue V\l d'eu Ia nhfrng nganh ngh'e doi hoi phai co tri thong minh toan h0c tire Ia tri thong minh v'e suy Iu�n logic nay. Nhfrng ngl!'Cri co kha nang toan h0c tri thong minh cao v'e suy Iu�n logic khi di h0c thIT<'rng d(lc bi�t yeu thich mon Toan va cac mon khoa h0c khac. Ho thich d= ra viln d'e, sau do thich di tim Im giai dap thong qua cac CUQC thl,fC nghi�m; thich tim hi@u v'e quy Ju�t CUa Sl,f V�t va trinh ti,r logic, CO h(rng thu doi v6i nhfrng phat tri€n m6i trong khoa h0c. V6i nhfrng d(ra tre co kha nang phat tri€n tri thong minh suy Iu�n logic, cha m<i' hay mua cha tre do choi mang tinh kham pha va tll' duy, nhfrng ho(lt d(>ng va tll' Ii�u khoa h0c d€ thoa man nhu cau tim hi€u cua tre. Cha m<i' co th€ dii:n tre di tham quan vi�n baa tang, toa nha thien van, VU'Crn di;lng v�t, th\fC v�t ... giup tre m& ri;lng tam nhin, hay cung tre choi m9t viii tro choi khoa h0c. Vi d\l nhl!' dl,lc m9t viii 16 theo hinh xoiin oc tren chai nl!'&c, sau do d6 day nU'cYc vao va quan sat Sl,f bien d6i CUa dong nU'CrC, thl,fC hanh anh hU'&ng CUa ap suilt nl!'&c doi v6i v�n toe dong chay ra sao. Cha m<i' va con cai ciing co th€ phat buy tri tll'&ng tll'Q'Ilg, t(lo ra nhfrng tro choi khac nhau. Thong qua nhfrng tro choi, cha m<i' vira giup tre boi dl!'Cing thoi quen ho(lt d(>ng tri oc ket hQ'P v6i ho(lt d(>ng tay chan, vira nang cao si,r dam me CUa tre doi vi�c kham pha tim hi@u cac ho(lt d(ing khoa hQC. Nang l\fC toan hoc khong phai do bfim sinh, ma la ket qua cua vi�c ren luy�n co h� thong khoa hQC qua qua trinh giao dl,lC, trong do di'eu quan trQng nhilt )a trong th(ri ey vang cua phat tri€n tri l\fC v'e toan h0c, tre da dl!'Q'C ren luy�n dung phl!'ong phap. Chung ta co th€ tom tiit va chia si,r phat tri€n tri l\fC toan h0c & tre thanh nam giai do(ln quan tr0ng nhl!' sau: Tir 9 den 12 thang tu6i - Day la giai do(ln kha nang nghe hi€u ngon ngfr cua tre biit dau phat tri@n, nen tre da co th@ hi@u dl!'Q'C khai ni�m toan hoc SO' cilp. Hanh vi cua tre co th@ bi€u hi�n ra si,r hi€u biet doi v6i toan h0c. Tre khoang 10 thang tu6i da co th€ phan bi�t ro

to nhci, n(ing nh"', giai do(ln nay la thm kY quan tr9ng trong vi�c phan bi�t kich thir&c v�t thg, de'n khoang 1 tu6i tre co thg phan bi�t chinh xac "it" "nhfeu". 22 thang tu6i - Day la giai do(ln quan tr9ng dg tre nltm bltt dirc;rc cac khai ni�m toan h9c so- cilp, dir6i si,r hir&ng dii:n cua cha m<;', tre co thg hQc de'm m(\t, hai, ha... Khoang 2 tu6i - Day la giai do(ln quan tr9ng doi v6i vi�c phat trign kha nang tinh toan CUa tre, va CO thg ndm bdt dirc;rc nhfrng khai ni�m toan hQC dau tien, vi d1,1 m(\t cai k<;'O, m(\t qua, t'ao... Khoang 5 tu6i - Luc nay tre da nltm bitt dirc;rc m(\t viii khai ni�m toan h9c, day la giai do(ln quan tr9ng khi cac kha nang tinh toan tnru tirQ'Ilg vii kha nang t6ng hQ'P toan h9c bltt dau hinh thanh. Bir&c vao tu6i di h9c - Tre da bie't tinh toan C\l thg, giai do(ln nay la thm ey quan tr9ng doi v6i vi�c v�n d1,1ng cac khai ni�m toan hQc vii khai ni�m khong gian. No khong thg tach rm v6i si,r ren luy�n h� thong Jue con nhci. Boi dir&ng toan hQc - tri thong minh v'e suy lu�n logic cho tre, cha m<i' can phai chu y de'n m(\t viii phir=g phap sau:

Phi.fangphip I: Boi di.fang khii ni�m coin l19c cho tre '

Vi�c boi dir&ng khai ni�m toan h9c bao gom nhfrng linh vi,rc sau: 1. Nh�n thl'.rc khai ni�m kich ca: vi d1,1 to nhci, it nhi'eu, ngltn dai, cao thilp, r(\ng h<;'p, siiu nong, n(ing nh<;' ... , phai hir&ng dii:n tre trong qua trinh nh�n thfrc v'e moi tririmg, ti,r nhien, lien h� v6i nhfrng Sl,f V�t C\l thg, each lam nay vifa sinh d(\ng vifa ro rang. 2. Nh�n thl'.rc khai ni�m hinh dang: vi d1,1 nhir hinh vuong, hinh tam giac, hinh tron, hinh cau, hinh l�p phirO'Ilg... 3. Nh�n thl'.rc khai ni�m khong gian: vi d1,1 nhir tren dir6i, tru&c sau, trai phai, xa gan, doi di�n, hen C(lnh ... , dan dan tre Se higu dirc;rc y nghla thi,rc te' CUa nhfrng tir lien quan de'n khong gian. 4. Nh�n thl'.rc khai ni�m thm gian: vi d1,1 nhir ban ngay, ban dem, sang, trua, chi'eu, toi, horn nay, ngay mai, ngay, tuan, thang, nam, giir, phut, giiiy... 5. Bie't each tinh toan trong khoang mum dO'Il vj: d(ly tre higu y nghla thi,rc te' cua cac con SO, va hQC each CQng trir trong khoang tir m(\t de'n mum, dQC va vie't dirc;rc cac chfr SO tir khong de'n chin. Khi boi dir&ng khai ni�m toan hQc cho tre, phai co gltng lien h� v6i thi,rc te', srr d1,1ng nhfrng hinh tirQ'Ilg sinh d(\ng.

Phi.fangphip 2: D{ly tre l19c aem ,

H9c de'm theo kigu h9c V<;'t la d(ly tre thu(lc long he't cac so, nhirng khong nhilt thie't phai higu ro khai ni�m v'e cac so nay. Con hQc de'm se hQc tirng so tirng so m(\t, dong thm co thg ke't hQ'P v6i cac ngon tay dg hQc de'm ra so. H9c de'm theo kigu hQc V<;'t chinh la co- s& cho vi�c h9c de'm sau nay. Di,ra tren CO' s& hQC V<;'t nay, tre se dan dan nh�n bie't dirge cac so.

Thong thll'img tre khoang 2, 3 tueli c6 thg dem v..,t tir m(lt den mll'm, vii hQc dem dung so dl!'Q'C tir m(lt den bon. Tre h9c dem v"'t khong giong nhll' h9c m(lt bai thcr hay m(\t bai hat, tuy nhien n6 cling can phai c6 m(\t viii kY xao, ch�ng h(ln nhl!' "m(lt hai ba, ba hai m(\t" "m(\t hai ba bon nam ' sau bay, bay sau nam bon ba hai m(\t", hay "m(lt hai ba bon nam, !en nui chcri nao" ... Sau khi tre h9c v"'t dem dll'Q'C tir m(\t den mll'm, tre se rift d� dang h9c tiep dll'Q'C den hai ml!'cri. Nhl!'llg h9c dem so thl,l'C si.r l(li kh6 hem m(lt chut, tre c6 thg d9c so rift nhanh, nhl!'llg dl!'a ra ng6n tay l(li khong tll'emg frng v&i so, hem nfra thll'img xuyen tuy y dem lung tung. Cho nen cha m"' nhilt djnh phai kien nhiin, trl!'&c tien c6 thg cho tre luy�n t�p bli.ng each t�p dem do, vi d1.1 nhl!' dl!'a cho m"' m(lt qua, hai qua, ba qua... , neu tre lam chinh xac hay khen ngQ'i vii tan dl!'emg. Ngoai ra, luc bay bat an ccrm, xep thia, ho(ic luc chcri xep h(\p, xep hinh cling c6 thg dg tre t�p dem. Vira dem vira lily do, phai dem ch�m, dQ'i sau khi lily do ra, m&i l(li dem tiep so !fen sau. Nang 11,l'C dem so cua tre cling ton t(li nhfrng truimg hQ'P ca bi�t, vi d1.1 khi tre dung ng6n tay dg h9c dem, tre c6 thg dem den mll'm ho(ic mll'm hai nh=g dung tay thi chi dem dl!'Q'C den ba. Cha m"' hay t�n d1.1ng m9i ncri, m9i luc dg d(ly tre v'e cac con so.

Phi.fangphip 3: L uon kl1ai d�y sµ'l1ung thu doi vcti toin hr;>c cua tre ,

Cha m"' phai t�n d1.1ng m9i ccr h(\i dg d(ly toan cho tre, vi di.I khi tre yeu cau b(ln mua banh, b(ln c6 thg nhiin luc nay dw ra ae bai: "Con xem, m"' mua ba cai banh, neu con vii m"' mbi ngll'm an m(lt cai, thi con l(li mily cai?". Khuyen khich tre ti.r dw ra dap an, ciiu tra Im c6 dung hay khong khong quan tr9ng, ma quan tr9ng la tre dang tirng bU'&c h9c tinh toan. Tilt nhien, neu tre dw ra dl!'Q'C ciiu tra Im chinh xac, b(ln nen d(\ng vien, trong vi d1.1 tren, neu tre tra Im la con m(lt cai, v�y b(ln hay dl!'a cho tre not m(\t cai banh con l(li, dg tre cam nh�n dl!'Q'C cam giac ti.r hao khi giai dung.

TRI THONG MINH VE KHONG GIAN - HAY DE TRE TRO THANH KIEN TRUC SVNHO TUOI '

Tri thong minh v'e khong gian dl!'Q'C vi nhll' "tri thong minh cua miit", n6 la kha nang cam nh�n thi giac khong gian chudn xac. Kha nang tri tu� v'e khong gian bao gom tinh nh(ly cam v'e mau siic, khong gian, dll'img net, hinh dang, hinh thfrc va moi quan h� gifra chung. N6i each khac, kien true SU', kien true n(li thift, h9a si, nhiep anh... la nhfrng nganh ngh'e doi hoi tri thong minh v'e khong gian. Dfra tre c6 tri thong minh thien v'e khong gian c6 cam nh�n rift nh(ly ben v'e mau siic, thll'img yeu thich h(\i h9a, thich tham quan du ljch, thich tll'&ng tll'Q'llg, thiet ke, luc d9c sach se chu y nhi'eu den hinh anh, trong tll'emg lai h9c hinh h9c se d� hem la h9c d(li so. So v&i tri thong minh khac, tri thong minh v'e khong gian tll'emg doi triru tll'Q'llg, bigu hi�n c1.1 thg trong cu(lc song c6 m(\t viii d(ic digm sau: 1. Nh(ly cam v&i S\f bien deli cua moi truimg M(lt tinh huong thll'img g(ip: m(\t viii do d(lc trong phong bi thay deli, c6 ngll'm nhin khong ra, nhl!'llg c6 ngll'm chi can nhin qua la biet: "Sao l(li thay deli v�y?". M9i ngll'm

thIT0ng n6i r!ing do hQ c6 doi mat tinh nhanh vi\ nh(ly hen, nhrmg thl,l'C chat d6 chinh Ii\ dij.c di€m cua tri thong minh v'e khong gian.

2. C6 s& tru0ng v&i tam nhin Khi de'n nhfrng noi c6 phong canh tuy�t d�p, nhi'eu ngU'Cri thU'0ng ch1,1p anh d€ IU'U l(li canh d�p do ]i\m ey ni�m, nhrmg CO nhfrng bfrc anh th�m chi con d�p hOTI ca ngoi\i d(ri, va ngU'Cri ch1,1p ra dU'<;rc nhfrng b6-c anh d�p nay chac chan Ii\ nhie'p anh gia roi, v�y t(li sao nhie'p anh gia l(li c6 th€ ch1,1p dU'<;rc nhfrng khung canh tuy�t vCri nhU' the'? B&i vi h9 c6 kha nang nam bat ong kinh rat tot. H9a si ciing nhU' v�y, si,r ti'ti gioi cua ngU'Cri hQa si n!im 6chinh doi mat. Ch�ng h(ln, khi dfuig tru<'rc m(\t khung canh thien nhien me hon, ngU'Cri binh thU'0ng se chi dfuig d6 ngam nhin vi\ tam tac ca ngQi, nhrmg ngU'Cri h9a si l(li c6 th€ ch(lm de'n dU'Q'C linh hon cua canh sac thien nhien, s& tru0ng cua h9 thien v'e mi'tu sac, dU'0ng net, anh sang, hinh dang... , h9 Ii\ nhfrng ngU'Cri c6 kha nang VU'Q1: tr(\i doi v&i tri thong minh v'e khong gian.

3. C6 s& trubng phan bi�t phU'OTig hU'Crng, phU'OTig vi C6 nhfrng ngU'Cri khi vi'ra bU'6-c chan de'n m(\t noi 1(1 lfrm se bi mat phU'OTig hU'Crng, kh6 phan bi�t dU'<;rc ro rang nhfrng noi da di qua. Nhrmg ngU'<;rc l(li ciing c6 ngU'Cri c6 kha nang phan bi�t, nh�n bie't phU'OTig hU'Crng rat tot. Trong n'rng, h9 c6 th€ dung nhi'eu each d€ xac djnh phU'OTig hU'Crng, khong bao gi(r Jo ](IC dU'0ng, nhfrng ngU'Cri ni\y rat phu h<;rp v&i chfrc V1,1 li'tm ngU'Cri hU'Crng dan hoij.c ngU'Cri chi dU'0ng. -

4. Nang 11,l'C chuy€n d6i khong gian hai chi'eu, ha chi'eu Nhfrng cong trinh kie'n true dU'Q"C ve ra tren mij.t giay b!ing ph�ng, ngU'Cri binh thU'0ng nhin vi'to se n6i d6 Ii\ hinh anh hai chi'eu. Nhrmg trong con mat cua kie'n true SU' n6 se nhanh ch6ng hi�n Jen thi'tnh m(\t khong gian ha chi'eu. Ban than ngh'e nghi�p da ren luy�n cho kie'n true SU' kha nang di,rng hinh, l�p th€ cho nhfrng hinh anh ve tren giay. Dong thCri, hQ ciing c6 th€ bie'n nhfrng cong trinh ph6-c t(lp thi'tnh hinh ve hai chi'eu ro rang, vi the', tri thong minh v'e khong gian cua hQ chu ye'u thien v'e si,r bie'n d6i khong gian hai chi'eu, ha chi'eu. 5. Thich ngam nhin hinh anh, tranh ve NgU'Cri c6 tri thong minh cao v'e khong gian se cam thay rat hfuig thu v&i cac hinh ve, do h9a, hQ thich xem cac bi€u do, tranh anh, dij.c di€m nay c6 th€ bi€u hi�n ngay tir khi con nho. CT tru0ng mam non, CO nhfrng dfra tre dij.c bi�t thich dQC sach hinh; CO nhfrng dfra tre l(li cam hfuig v&i nhfrng b6-c hinh hQa. Mi\i Ian de'n gi<'r vui choi, chung l(li ch(ly ra m(\t chi\, lay giay but ra ngoi ve. Khi da ve Ii\ cham chu de'n ni\i giao vien phai ra nhac tre di choi v&i b(ln be, chung m&i chiu dirng l(li. 6. Dau 6c linh ho(lt Dau 6c cua ngU'Cri c6 U'U the' thong minh v'e khong gian rat ho(lt bat, hQ thich ngoi tU'Crng tU'gng de'n mQi th(r, trong dau hQ tri'tn ng�p nhfrng hinh tU'gng, c6 cai Ii\ thi,rc te', c6 cai Ii\ hU' cau. Ch�ng h(ln tac gia cua nhfrng cau chuy�n c6 tich chinh la b�c thay v'e tri tU'Crng tU'gng,

h9 luon theo du6i si.r m&i 1(1 va d(ic dao trong tir&ng tirQTig, nher the' h9 t(lo ra dirQ'C nhfrng nhan v�t khie'n tre em vo cung thich thu. Khi boi dir&ng tri thong minh ve khong gian c6 thg ap dvng cac tro choi ren luy�n tir duy cho tre:

Phi.fangphip I: Ren luyefn cam nh?n kl16nggian trong tro cl1ai xep hinh ,

Xe'p hinh la b\i do choi ma tre con vo cung yeu thich. Khi biit dau choi cha m� c6 thg xe'p m(it vai t(lo hinh dcrn gian cho tre xem, sau khi thu hut dirQ'C si.r ham me cua tre, g<;ri y tre ti.r lam m(it minh. C6 thg lay nhfrng mie'ng ghep cao ho(lc dai, xe'p thanh nha cao tang ho(lc xe Ill-a, cung c6 thg xe'p chong cac mie'ng ghep lam thanh hinh cai ban, cai ghe'... Trong qua trinh choi c6 thg thuc d�y tri tirQTig tirQTig cua tre, d(ly tre higu ve hinh dang, mau siic, ten g9i, cau t(IO dcrn gian va each SIT dvng CUa nhfrng t(IO hinh, Jam phong phu them kha nang sang t(IO CUa tre.

Phi.fangphip 2: Bit c!).u titnl1#.n tl1uc na1n giic quan Cha m� c6 thg dg tre ve m(it khuon m(lt v&i day du cac b(> ph�n, vtra ve vtra d9c ten cac b(i ph�n d6, each lam nay giup tre bie't dirQ'C chinh xac ten g9i va vi tri cua cac b(i ph�n tren khuon m(lt, c6 thg ren luy�n cho tre nang Ii.re thi giac khong gian.

Phi.fangphip 3: T#.fl dµng h¢i hra c!e boi di.fangj tl1uc khong gian cha tre >

H(ii h9a la phircrng phap hfru hi�u dg boi dir&ng tri thong minh ve khong gian thi giac cho tre. Ne'u cha m� chu y quan sat se phat hi�n thay m(it ngay nao d6 tre ti.r cam giay but dg ve nhfrng diremg net lung tung ... Thi.re ra, tre h9c ve can phai trai qua hai giai do(ln: giai do(ln vo thtrc va giai do(ln c6 y thtrc. Boi ve linh tinh la each ve vo thfrc, la moi quan h� gifra giay va but ma tre ndm bdt dirge trong Jue hQC t�p, S\f hir(rng dfrn CUa cha m� CO thg bie'n chuygn tir vo thfrc sang c6 y thtrc. Vi dv khi tre ve m(it vong tron, cha m� c6 thg thay tre ve them vao d6 m(it cai la, va n6i rli.ng d6 la qua cam, tre chiic chiin se rat vui va ve ra them nhieu hinh tron khac. Cha m� hay lien tvc h6i tre n6 giong cai gi. Dan dan tre se c6 y thtrc khi ve ra nhfrng gi ma minh nghi, dieu nay se khie'n vi�c h9c ve tr& nen c6 y nghia va VO cung thu vj.

TR.f THONG MINH VE vAN DUNG ca THE ca THE KHOE MANH MOI CO THE PHAT TRIEN TOAN DIEN .

•

Tri thong minh ve v�n d(ing than thg c6 thg dirQ'C vi la "tri thong minh cua tfr chi", d6 la kha nang V�n dvng toan b(i CO' thg dg bigu d(lt suy nghi va cam giac CUa minh m(it each kheo leo, dong thiri la kha nang v�n dvng ey xao cua doi tay dg san xuat ho(lc thay di\i S\f v�t. Tri thong minh nay bao gom cac ey xao CUa CO' thg nhir S\f can bli.ng, S\f ke't hgp, d(i nhanh

nh�n, t6c d9, strc m:;i.nh, tinh dan h'Oi. Vij.n d(lng vien, di�n vien mua, vii cong la nhiing ngh'e d(lc bi�t can den tri thong minh v'e vij.n d1,1ng CO" thg. Nhiing ngiriri c6 tri thong minh thu(lc lo(l.i nay rilt kh6 c6 thg ng'Oi im m(lt ch6 trong thiri gian dai; h<;> thich cac ho(l.t d(lng che tac thu cong nhir may va, dan lat, dieu khiic ... ho(lc ch(l.y ngirQ'C ch(l.y xuoi, d(lng tay vao cac db vij.t; thich cac ho(l.t d(lng thg thao ngoai triri, thich tro chuy�n v&i m<;>i ngiriri, kem v&i nhiing cfr chi cua tay ho(lc ngon ngfr CO" thg dg bigu d(l.t. D6i v&i nhiing tre thu(lc nh6m c6 tri thong minh v'e vij.n d(lng, moi tru6ng h<;>c tij.p ly tir&ng la c6 cac ho(l.t d(lng song song v&i vi�c h<;>c van h6a, nhir dong kjch, thl,l'C hanh thu cong, thg d1,1c thg thao va cac tro choi vij.n d(lng. D6i v&i tre, nhiing tro choi nhir gilp giily, lam thu cong, choi n(ln dilt set, ... d'eu la nhiing ho(l.t d(lng c6 ich d6i v&i sv phat trign tri thong minh v'e vij.n d1,1ng co- thg cua tre. Nhir vij.y, d6i v&i tre tir o den 6 tu6i, lam the nao dg phat trign tri thong minh v'e vij.n d(lng cho tre? Dau tien chung ta can phai higu r�ng Sl,l' phat trign CO" thg cua tre trong giai do(l.n tir 0 den 6 tu6i la khong gi6ng nhau, c6 thg chia ra lam ba giai do(l.n chinh nhir sau: Tir o den 2 tu6i - Giai do(l.n nay chu yeu phat trign cac chtrc nang CO" ban nhir chtrc nang CUa kh&p XlfO"llg fy phan c6, phan khUYu tay. Tir 2 den 4 tu6i - PhirO"ng hir&ng phat trign cua cac d(lng tac tr& nen tinh tehO"n, nhir tre dii biet each cam diia, du tru<'n: giai do(l.n nay ciing c6 thg cam dirQ'C, nhirng d6 chi la hanh d(lng ti�n tay cam !en choi ma thoi, n6 thu(lc v'e hanh d(lng VO thtrc. Tir 4 den 6 tu6i - Trong giai do(l.n nay, cac b(l phij.n tren CO" thg va nang 11,l'C cua d(lng tac da hoan thanh [y mtrc CO" ban, vi the giai do(l.n nay ]a qua trinh tre biit dau biet each ph6i hc;rp gifra cac h� th6ng khac nhau va ket hc;rp d(lng tac kha nhuan nhuy�n. Cha m� can phai can ctr vao tirng giai do(l.n khac nhau trong qua trinh phat trign cua tre, dg c6 phir=g phap ren luy�n thich hc;rp giup nang cao tri thong minh v'e vij.n d(lng cho tre. ,

Phi.fangphip I: De tre thu&ng xuyen ho trlfdn trong giai ao:J.n d§.u •

Hanh d(lng bo tru6n cua tre rilt c6 !Qi d6i v&i vi�c ren luy�n miit, tay va Sl,l' phat trign cua nao b(l, c6 tac d1,1ng h6 trcr d6i v&i nhiing ho(l.t d(lng sau nay nhir viet chfr, choi dua...

Phi.fangphip 2: Tuan theo cic nguyen tic ren luy?n tl1J cl1it 1. Tuan theo trinh t1,l' Khi tij.n d1,1ng nhftng nhan t6 tl,l' nhien dg ren ]uy�n than thg, cha m� can can Ctr vao cac d(lc digm sinh ly cua tre, tuan theo trinh tv nhilt djnh, dan dan nang cao cac nhan t6 d6i v&i cir6ng d(l kich thich cua CO" thg, va tir tir keo dai thiri gian luy�n tij.p. Cac phirO"ng phap tij.p ]uy�n phai tir dO"n gian den phtrc t(l.p, dg cac b(l phij.n CUa CO" thg CO thg dan dan thich (mg v&i vi�c tij.p luy�n.

2. Kien tri Trai qua qua trinh ren luy�n !au dai, VO nao cua tre se xay d1p1g dl.l'Q'C cac moi lien h� c6 lien quan, khi moi tru<'mg xung quanh d9t ng(it thay d6i, tre vii:n c6 thg dieu tie't cac b9 ph�n c6 lien quan m(it each linh ho(lt, chuii'.n xac, nhanh ch6ng d= ra phan (mg phu hgp, dam bao dQ can b�ng gifra CCY thg v6i moi trrr(mg ben ngoai. Thong qua vi�c kien tri ren ]uy�n, cac moi quan h� co lien quan cua VO nao se hinh thanh cac dieu ki�n phan X\l nhanh ch6ng va 6n dinh, giup sfrc khoe thg chat dl.l'Q'C tang Cll'Cmg va giam thigu nguy CCY miic b�nh.

3. Chu y si,r khac bi�t gifra cac ca thg Moi tre c6 tinh tr(lng sfrc khoe khac nhau, nen khi li,ra chc;>n phrrcrng phap, thCri gian va crr<'mg d9 t�p luy�n cung phai khac nhau. Ch&ng h(ln ren luy�n sfrc khoe cho nhfrng tre c6 thg li,rc ye'u thi toe d9 t�p luy�n phai ch�m, thCri gian ngiin va phai c6 ngrrCri quan sat cii'.n th�n. -

4. Bao dam chi!' d9 sinh ho(lt hgp ly, du dinh drri'ing Vi�c ren luy�n thg chat se lam tieu hao m(it ]rrgng nhi�t nang trong CCY thg, nen phai CO chi!' d(i an uong phu hgp dg b6 sung. Luc luy�n t�p can chu y da d(lng h6a n(ii dung, Cll'Cmg d9 t�p luy�n phai phu hgp v6i d(ic digm cua tu6i tac, phai bie't kigm soat th<'ri gian, ne'u khong Se gay ra Sl,f mat nhip nhang gifra cac chfrc nang sinh ]y, ttr do khong d(lt dl.l'Q'C m1,1c dich cua ho(lt d(ing nay. 5. Phai c6 d(ing tac kh&i d(ing va d(ing tac dieu chlnh TruCn: khi biit dau phai lam tot cac d(ing tac kh&i d(ing, sau d6 dan dan tang them lrrgng v�n d(ing, dg h� tuan hoan c6 du th<'ri gian nang cao mfrc d9 cua cac ho(lt d(ing khac, dong th<'ri giam b&t tr(lng thai c(mg nhiic cua ccr biip va kh&p xrrcrng, giam nguy ccr t6n thrrcrng ben ngoai. Cac d(>ng tac dieu chlnh sau khi luy�n t�p c6 thg giup h� than kinh lay l(li tr(lng thai thrr gian, dg tranh trrr<'mg hgp "bi soc do v�n d(ing". 6. Quan sat ti ml phan (mg cua tre Cha m� can xem xet, theo doi phan (mg cua tre doi v6i cac d(>ng tac luy�n t�p, dg dieu chlnh phu hgp, quan trc;>ng la tre phai c6 cam giac thoai mai, khoe m(lnh.

Phi.fangphip 3: Nl16 c;ly cic thiet bf ren luy?n ngoai tr&i danh cl10 tre ,

em Du hi�n nay dieu ki�n kinh ti!' cua cac gia dinh trrcrng doi 6n dinh, nhl.l'Ilg da so cac h(i gia dinh vii:n khong c6 cac thie't bi ren luy�n l&n danh cho tre. Vi the' khi cha m� dii:n tre de'n cac khu ho(lt d(ing vui chcri ngoai tr<'ri, trong thay cac b(ln nho khac dang no dua tren xich du, cau trrrc;rt ho(ic b�p benh, hau he't tre deu cam thay VO cung hao hfrc va phan khich. Luc nay, cha m� c6 thg dap (mg tinh to mo va ham me cua tre, hay be' tre ngoi !en xich du, cau truc;rt ho(ic ngoi b�p benh. Khi cha m� cho tre chcri dua tren nhfrng thie't bi nay, yeu cau

quan trQng lil phai dam bao an toiln cho tre, t6t nhat lil phai c6 m(lt ngtrm dirng hen c:;inh bao v�, ne'u khong chi can SO' suat m(lt chut se rat nguy hi€m. Ho:,it d(lng vui chcri ngoili trm c6 th€ giup tre tich ci.rc, chu d(lng tham gia vilo cac ho:;it d(lng th€ chat, vil t�n htrCm.g dtrQ'C n1em vu1. ·�

Phi.fangphip 4: Ren luy�n kha nii.ng can bang cha tre '

Khi ren luy�n kha nang can b�ng th€ Ii.re cho tre, c6 th€ nang cao kha nang t�p trung cua tre vil boi dtr6ng tinh than dung cam cho tre. C6 hai phtrO'Ilg phap dtr6i day cha m� c6 th€ tham khao: 1. Tro chcri ngoi thuyen D€ lilm tro chcri nily, cha m� can chu�n bi cai chan bong ho(ic m(lt tham long, d(it tre n�m ngrra vilo trong d6, cha m� nil.m lay hai dau, roi tir tir Iil.c qua trai, Iil.c qua phai, sau d6 tang dan v�n t6c vil m(rc d(l chuy€n d(\ng. Ho(ic c6 th€ dung m(lt chie'c chan mong quan ngang ngtrm cua tre, m� d�y ngtrm tre Ian di Ian !:;ii vili Ian, sau d6 !:;ii nil.m m(\t dau chan vil d€ cho ngtrm tre tung ra, l(ip di l(ip !:;ii m(lt vili Ian hilnh d(lng nily, se khie'n tre cam thay rat thich thu. Trong qua trinh chcri tro chcri nily, ne'u tre cam thay khong thoai mai, cha m� hay dirng !:;ii, khong nen mi�n ctr6ng ep tre chcri.

2. Tro chcri cau trtrc;rt, b�p benh Trong cong vien ho(ic nhfrng khu vui chcri thtr<'mg c6 cau truc;rt, b�p benh. Khi cha m� dii:n tre de'n nhfrng ncri d6, c6 th€ cho tre chcri dua v6i nhfrng thie't bi nily, tre se cam thay rat thich thu. Khi cho tre luy�n t�p kha nang thang b�ng tren cau b�p benh ho(ic cau truc;rt, bil.t bu(lc cha m� phai giup d& vil trong tre c�n th�n, chu y giam va d�p m:;inh, dong thm luon dirng ben c:;inh d€ c6 vii cho tre. Cha m� nen dan dan tha long tay d€ tre ti.r chcri. Cheri cling v6i nhfrng b:;in nho khac se giup tre boi dtr6ng long dung cam vil bie't tuan thu tr�t ti.r, xe'p hilng fan 11.rc;rt chcri. Nhtrng cha m� viln phai htr&ng dii:n tre chu y khoang each gifra cac be, d€ tranh gay ra xung d(\t.

TR.f THONG MINH VE AM NHAC - DUNG GIAI DIEU DE THUC DAY TR.f TUE ,

•

Tri thong minh ve am nh:;ic (giai di�u) lil kha nang phan doan chu�n xac am thanh, kha nang thay d6i vil bi€u d:,it am nh:,ic. Tri thong minh ve am nh:,ic dtrQ'C bi€u hi�n lil S\f nh:,iy cam ve tie't tau, am di�u, giai di�u ho(ic am sil.c. Thong thtr<'mg nh:;ic sl, ca sl, nh:;ic cong, giao vien d:;iy nh:;ic lil nhfrng ngtrm c6 tri thong minh am nh:;ic. Nhfrng ngtrm thu(\c ki€u nily da s6 deu c6 giQng hat kha t6t, hQ c6 th€ d� dilng doan ra am di�u c6 chu�n hay khong, rat nh:;iy cam d6i v6i tie't tau, hQ c6 th€ vira hat vira lilm vi�c, chi can nghe m(lt bili hat m6i vili fan lil c6 th€ hat theo m(lt each d� dilng. M(\t moi trtr<'mg hQc t�p ly ttrCm.g d6i v6i nhfrng d(t-a tre CO tri thong minh thien ht.rang ve am nh:,ic Jil ben c:,inh vi�c hQC van h6a con CO them cac ho:,it d(\ng nhtr: hQC nh:,ic C\l, thanh nh:,ic, tro chcri lien quan de'n am nh:,ic, thi bi€u di�n am nh:,ic, nh:,ic C\J...

Cha m� c6 th€ d(ly tre each dung CO' th€ lam nh(IC khi di! cam th\l tiet tau, liic lir cac b(\ ph(in khac nhau tren CO' th€ theo nhjp tiet tau CUa bai hat, chu y S\f thay d6i CUa nhjp di�U phai phu hQ'P v6i mac d(\ phat trii!n cua tre. Khi tre da quen thu(\c v6i giai di�u thi cha m� c6 th€ t(lo ra cac giai di�u phac t(lp hO'll. Thao tac go nhip theo ng6n tay ciing la m(\t each rat hay, no khong chi giup tre cam th\l dlfQ'C tiet tau giai di�u, ma con CO ]Qi doi v6i S\f phat trii!n tri thong minh v'i\ v(in d\)ng CO' th€ CUa tre. Tri thong minh v'e am nh(lc c6 th€ mang l(li nhihlg !Qi ich gi cho tre? 1. Nh(in biet phir=g vi khong gian Tre se can c(r vao giai di�u cua bai hat va dira ra dong am thanh do S\f chuyi!n d(\ng CO' th€, do ]a S\f thay d6i cac vi tri khac nhau nhir Jen XUOng, trai phai, tru6-c sau CUa tay, chan va nhihlg b(l ph(in khac. Ngoai ra, cac ho(lt d(lng v'e tro chm am nh(lc hay nhay t(ip th€, ciing c6 th€ giup tre phat trii!n nang Ii.re cam nh(in phirO'llg vi khong gian, ch!ng h(ln nhir S\f thay d6i gifra ca th€ v6i ca th€, ho(ic S\f bien d6i d(\i hinh gifra nh6m v6i nh6m.

2. Tang cirbng S\f cam th\l tiet tau N6 c6 th€ giup tre ti.r cam nh(in dir<;rc cai d(\ng va cai tinh, cai dai va cai ng:in, cai m(lnh va cai yeu cua am thanh trong ho(lt d(lng, dir<;rc trai nghi�m sac hut ma Ii.re cua cac tiet tau am nh(lc.

3. Thuc dfry kha nang ket hQ'P gifra cac d(\ng tac Khi tre Jam cac d(\ng tac CO' th€ theo tiet tau, kha nang kii!m soat hanh d(\ng CUa h� than kinh va kha nang duy tri can b�ng d'eu phat trii!n. Cac ho(lt d(lng binh thirbng cua phan nao bQ am nh(IC CUa tre (ban cau phai) con CO th€ thuc dfry ho(lt d(\ng CUa ban cau trai, tang ClfOng moi quan h� gifra hai ban cau CUa nao bQ, t(IO CO' s& vfrng ch:ic cho S\f phat trii!n tri Ii.re.

4. Phat trii!n tri tir&ng tirgng va kha nang sang t(IO Khi tham gia cac ho(lt d(lng am nh(lc c6 n(\i dung phong phu, tre se c6 cO' h(\i sU- d\lng tri tir&ng tirgng di! sang t(IO. Vi d\l, trong ho(lt d(\ng nhay, tre phai "nghe nh(IC va nghl", cam nh(in linh ho(lt cac tr(lng thai cam xuc trong thOi gian, khong gian co djnh, chuyi!n am thanh bien thanh hinh tirgng, sau d6 ttr trong dau phan anh ra cac hinh tirgng va cam xuc song d(\ng. Kham pha tri thong minh v'i\ am nh(IC cho tre, nen b:it dau cang SOm cang tot, nhirng ttr "s6m" 6- day khong phai ]a khi vtra b:it dau da b:it tre hQC danh dan hay m(\t nh(IC C\l nao do. V(iy, cha m� phai lam the nao di! boi dir&ng tri thong minh v'e am nh(lc cho tre?

Phi.fangphip I: Ren luyefn thinh giic Doi v6i tre, thinh giac la yeu to CO' ban nhat trong tri thong minh v'e am nh(lc. Khi tre

dtrQ'C hai thang tuili da CO cam hfrng V&i nhieu St,r v(it hi�n ttr<)'Ilg xung quanh, rat nhieu tre bitt dau chu y den nhfrng am thanh xung quanh nhtr tieng btr<Yc chan, tieng m& crra, am thanh cua may hut bl,li, tieng reo bao hi�u ntr<Yc soi cua binh dun ntr&c, tieng ntr<Yc chay, tieng bat dia va vao nhau, tieng chuong gi6, tieng ngtrOi n6i & ngoai crra s6, tieng xe ch(ly, v.v... Tat ca nhfrng am thanh song d(\ng nay, cha ID<i' c6 th€ t(in dvng d€ ren luy�n thinh giac cua tre. ,

Tat nhien, khi ren luy�n thinh giac cho tre, neu chi dt,ra vao nhfrng am thanh ton t(li ti.r nhien & xung quanh la cht.ra du, con phai di.ra vao nhfrng am thanh ma cha m<i' t(lo ra phu hc;rp v&i kha nang thinh giac cua tre. Vi dl,l, cha c6 th€ lite !tr nhfrng do chcri phat ra am thanh d€ ben C(lnh tre, ID<;' vii-a hat vira nhay mua trtr<Yc m(it tre. Tre se dt,ra theo giai di�u roi nhin ve phia phat ra am thanh d6. Ho(ic c6 th€ nitm lay tay cua tre, lite lite do chcri d€ n6 phat ra am thanh, hay deo vao eel tay tre m(\t cai chuong nho d€ mi\i Ian tre err d(\ng tay se t(IO ra am thanh Ieng keng thu vj. Khi ren luy�n thinh giac cho tre, can phai lay St,r chu y am thanh cua tre lam kh&i nguon. Qua trinh ren luy�n nay can phai kien tri !au dai, nhtrng cling khong nen ren ]uy�n m(\t each lien tl,IC, neu khong d� ]am cho tre mat di cam hfrng.

Phi.fangphip 2: Cich ren luyefn kh:i nanggl1i nh<i am nhflc Tir nam thang tuili tr& di, tre da c6 th€ ghi nh& giai di�u cua am thanh, va chung khong chi bi€u hi�n tinh cam r6 rang, ma con CO kha nang cam thl,l am nh(IC 6- btr<Yc dau, CO th€ err d(\ng chan tay ket hc;rp v&i tiet tau cua giai di�u. Trong giai do(ln nay tre d(ic bi�t yeu thich nhfrng bai hat thieu nhi c6 tiet tau r6 rang, m(ic du chung chtra th€ hi€u dtrQ'C y nghla cua cau tir, nhtrng l(li rat thich tiet tau nhanh va am thanh c6 giai di�u cua cac bai hat. Trong qua trinh ren luy�n kha nang ghi nh& am nh(lc, phtrcmg phap hi�u qua la d€ tre nghe di nghe l(li m(\t bai hat, neu c6 dieu ki�n, c6 th€ dung nhfrng bfrc tranh c6 hinh anh va mau site ho(ic do v(it ttrcmg frng v&i hinh ttrQ'Ilg d€ ket hc;rp cling bai hat. Vi dv khi cho tre nghe giai di�u cua bai hat "Chu ech con", c6 th€ cho tre xem m(\t viii tranh ve va cha m<i' dtra ra nhfrng giai thich ttrcmg frng, nhtr v(iy c6 th€ ket hc;rp dtrQ'C ca am thanh, hinh anh va site thai cling m(\t luc, dieu nay se khien tre cam thay VO cling hfrng thu va vui ve. Ngoai ra, cha ill<;' con c6 th€ cho tre nghe cac am thanh mo phong tieng d(\ng v(it ho(ic cac am thanh trong cu(\c song, ti.r nhien, d€ cam nh(in cua tre ve am thanh dtrQ'C phong phu.

Phi.fangphip 3: De tre nl1cin nh:iy tl1eo giai diefu ,

Thong thtrimg, cha m<i' c6 th€ li.ra chQn m(\t so giai di�u nh<i' nhang, c6 tiet tau ch(im nhtr nh(lc Waltz ho(ic dan ca, co th€ dung bang dia nhtrng tot nhat la nen ti.r hat, dong thOi om tre trong long, sau d6 dung dt.ra ngtrOi theo di�u nh(lc, vira dtra d�y nh<;' nhang, vii-a nhun btr<Yc nhay theo. Khi cho tre nhay cling, tre se cam thay vui ve, c6 tac dvng kich thich nao b(\ va cac CO' quan cam giac, boi dtrcmg kha nang cam thl,l tiet tau CUa tre. Dtr&i day la m(\t so ban nh(lc phu hc;rp danh cho tre. Cac ban nh(lc giup phat tri€n tri thong minh: 1. J. S. Bach: Brandenburg concerto No 2

2. 3. 4. 5. 6.

J. S. Bach: Prelude No 1 in C Beethoven: For Elise Haydn: Symphony No 101 in D "The Clock" Mozart: Clarinet concerto in A Mozart: Serenade Cac ban nh(lc danh dg ru ngu:

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

J. S. Bach: Jesu, Joy of man's desiring J. S. Bach: Minuet J. S. Bach: Orchestral suite No 3 Beethoven: Moonlight Sonata, chirOTig 2 Beethoven: Pathetique Sonata, chirOTig 2 Debussy: Moonlight Schumann: Dream

TR.f THONG MINH VE QUAN SAT Tf!IEN NHIEN sv THAU HIEU SAU sAc GIUP TRE CAN THAN HON -

•

Dinh nghla cua tri thong minh ve quan sat ti,r nhien la "kha nang phan lo(li va nh�n biet cac loai d/?ng v�t, thi,rc v�t trong moi tririmg". Nhfrng ngirCri c6 kha nang chuyen ve quan sat thien nhien bao gom nong dan, nha thi,rc v�t h9c, chuyen gia sinh thai, ngirCri di san, ngirCri thiet ke san V\fCm. . Khong giong nhir cac tri thong minh khac, tri thong minh hir6ng ve thien nhien chu yeu t�p trung vao cac hinh th(rc sinh ton trong nhfrng moi truimg co dinh nhir trong thien nhien, ti,r nhien. Ren luy�n kha nang quan sat cua tre, giup tre chu y vao nhfrng chi tiet nh6 be trong cu/?c song, tir d6 c6 thg tr& thanh nhfrng ngirCri c�n th�n, ti mi, chu dao. .

Phi.fangphip I: Kl1ai g<;fi cam hung quan sit cua tre Khcri gQ"i cam hfrng, hir6ng di\n tre V�n dl,lng cac giac quan dg quan sat Sl,I" V�t va mieu ta i(li Sl,I" v�t do. Tinh hieu ey cua tre rat m(lnh me, nhlfllg neu khong dirQ"C ren luy�n trong CUQC song hang ngay, thi tinh hieu ey va cam giac m(ri i(I doi v(ri Sl,I" V�t CUa tre Se bi mat Gan di, kha nang chu y cling khong con nh(ly ben. Vi the, cha m� can hir6ng diin tre, dg chung cam nh�n dirQ"C rdng trong CUQC song nay Jue nao cling CO nhfrng dieu m(ri 1(1. Tren thi,rc te, day cling la m/?t trong nhfrng phirOTig phap giup tre phat trign kha nang t�p trung, quan sat si,r v�t, si,r vi�c.

Phi.fangphip 2: D{ly tre each quan sit va mieu ta s!fv?t Si,r quan sat va mieu ta cua tre thirimg la khong c6 mvc dich, thieu tinh keho(lch, khong phan bi�t r6 chu quan, khach quan. Khi cha m� d(ly tre each quan sat va mieu ta, tru&c tien can phai dira ra nhfrng ml,IC tieu ro rang, sau do hir6ng d[n tre quan sat theo mQt trinh ti,r nhat dinh, ch&ng h(ln nhir tir gan den xa, tir tren xuong dir6i ho(lc tir xa den gan, tir dir(ri Jen tren. Khi quan sat v�t th� can phai tir chinh thg den tirng bi? ph�n, tir cai 16n den nhfrng cai chi tiet, cling CO thg bdt d'i\u t\r nh�n th(rc d(lc digm CUa Sl,I" V�t. Khi quan sat Sl,I"

bie'n d6i cua S\l' v�t, phai htr6ng dil.n tre chn y b.it dau nhtr the' nao, do(ln gifra xua't hi�n nhfrng bie'n d6i gi, cuoi cung la ke't qua ra sao. Doi v6i nhfrng tre con nh6 chi can yeu cau tre quan sat nhfrng dfj.c digm r6 rang cua S\)' v�t, tre 16n hon mc)t chnt thi yeu cau trong qua trinh quan sat hai v�t thg khac nhau hay so sanh nhfrng digm khac bi�t, sau do tie'n hanh phan lo(li, tir do co thg boi dtr&ng cho tre kha nang phan tich, t6ng hc;rp. Ne'u cha m� cho tre ngiim boa, tre co thg chi nhin tha'y th(r don gian nha't la nhiing bong boa da n&, Inc nay cha m� hay dtra ra nhfrng cau h6i lien quan nhtr: "Con xem cai cay nay co bao nhieu bong boa", "Nhiing bong boa nay mau gi?", "a gifra bong boa co nh1,1y boa hay khong?" ... , roi htr6ng dan tre each quan sat ti mi, theo trinh t1)'. -

Phi.fangphip 3: Glin gui v&i thien nhien ae boi di.fang tr! thong 1ninl1 hu&ng ve tl1ien nl1ien cho tre .

Muon boi dtr&ng tri thong minh htr6ng v'e thien nhien cho tre, cha m� phai cho tre tie'p xnc v6i thien nhien. Ra't nhi'eu b�c ph1,1 huynh than phi'en rdng s& thich duy nha't cua con em h9 chi la ngoi xem ti vi, th�m chi ca Inc an ccnn cling vira an vira xem. Cac chuyen gia khuyen rdng, can phai dung nhfrng ho(lt dc)ng thay the'khac dg di'eu chinh thoi quen xem ti vi, nhtr xem sach, ra ngoai d(lo chcri... Tuy nhien di'eu quan tr9ng la, ban than cha m� cling can phai thoat khoi "rung be tong" nay, chAng h<tn, vao ngay nghi khong nen chi er trong nha chcri bai, xem ti vi, ma nen ra ngoai d<to chcri, ngiim nhin thien nhien.

TR.f THONG MINH HVONG NGOAI Dt TRE TV TIN TRONG cAc MOI QUAN Ht xA HQI -

Tri thong minh htr6ng ngo(li con dtrQ'C g9i la "tri thong minh cua tam hon", no la kha nang quan sat va phan tich tinh cam, y nghi va dc)ng CCY CUa ngtrm khac, do ]a S\)' nh(ly cam doi v6i bigu hi�n cua siic mfj.t, gi9ng noi va dc)ng tac Cr ngtrCri khac, kha nang phan bi�t cac da'u hi�n ngam cua nhiing moi quan h� khac nhau va dtra ra phan (mg thich hc;rp v6i nhiing da'u hi�u do. NgtrCri co tri thong minh htr6ng ngo(li cao thtremg thich tham gia vao cac ho(lt dc)ng hofj.c tro chcri mang tinh cha't t�p thg nhtr chcri bong r6, ch(r khong thich cac ho(lt dc)ng don le, ca nhan nhtr ch(ly be). Khi h9 gfj.p phai nhiing va'n d'e kho giai quye't, h9 luon muon tim ngtrCri khac ginp d&, dong thm cling thich dtra ra each giai quye't, sach ltrQ'C doi v6i chuy�n cua ngtrCri khac. Nhfrng ngtrCri the' nay luon cam tha'y thoai mai t1)' do trong moi trtremg t�p thg, va thtremg la ngtrCri lanh d<to t�p thg. Cac ngh'e nhtr chinh tri gia, bac si tam ly, kinh doanh... luon doi h6i cac ki nang v'e t6 ch(rc, quan h�, phoi hc;rp, lanh d(lo ... v6i nhfrng d(ra tre co tri thong minh htr6ng ngo(li, moi trtremg h9c t�p ly ttr&ng la ke't hc;rp nhiing ho(lt dc)ng ngo(li khoa kem v6i chtrong trinh h9c van boa, vi d1,1 th\l'C hanh ngh'e nghi�p ttrong lai, tro chcri t�p thg... Lg.c Binh du tu6i viln con nho, nhimg dii. kha kheo leo trong giao tiep. G(in nl1u: c(iu be rat nhg.y cam k/1i quan sat cam xUC CUQ ngu:i'ri khac Va chu y den yeu c(iu CUQ ngu:i'ri khac. Crtru:&ng milu giao, Lg.c Binh du:<;rc b(iu lam 16p tru:&ng, nhifm vv la giup th(iy giao tl1u v& bai t(ip cua cac bg.n, trong gii'r vui choi, c(iu be bao gii'r cling la ngu:i'ri tich eve nhat, du:<;rc th(iy giao rat quy men. Khong chi v(iy, doi v&i cac bg.n khac, Lg.c Binh luc nao cling

hroi cum vui ve, neu trong thay c6 b(ln ngoi trong g6c choi m()t minh, c(iu be se chu d()ng ciJ.m do choi den choi cung b(ln. Thl,l"C ra, d€ lam mi}t dfra tre dU"Q'C m9i ngu-Oi quy men khong phai la chuy�n kh6, chi can cha ill<;' kham pha ra "tri thong minh hu-&ng ngo;:ti" cua tre.

Phi.fangphip I: T.ao cl10 tre ca l1(Ji du<;1cgiao tiep v<ii ngu&i khic ,

a nhfmg tre hem 6 thang tu6i v[n chu-a biet "ngu-<;rng ngung khi ket giao" nen hau het ' tinh each cua tre rat c6i m&. Tre trong giai do;:tn nay thich gan gui v6i nhfmg ngu-Oi than thiet, va c6 th€ phan bi�t dau la ngu-Oi than, dau la ngu-Oi l;:t, tre cung c6 th€ dung cac hinh thfrc khac nhau nhu- mlm cu-Oi hoi).c v[y tay d€ th€ hi�n moi quan h� tot. Cho nen, cha ID<;' can nitm bitt thOi kY thu�n lc;ri nay, thu-emg xuyen be tre sang nha hang x6m chao hoi hoi).c d[n tre di tan bi}, d€ tre tiep xuc v6i nhieu ngu-Oi, nhieu si,r v�t. Di).c bi�t, cha m"' nen cho tre chcri dua cung cac b;:tn nh6, t;:to ra moi tru-emg giao tiep cho tre, t�n dvng luc giao tiep v6i ngu-Oi khac d€ d;:ty tre mi}t so phep titc, I� nghla trong xa hi}i, vi dv nhu- bitt tay chao hoi, cui d'au chao, mim ctrCri khi n6i cam on...

Phi.fangphip 2: D{ly tre l19c cicl1 ''quan sit ngon ngu cu cl1i'' Ngay khi tre con nh6, cha m<i' hay d;:ty cho tre biet thai di}, phan frng cua ngu-Oi khac doi v6i minh, qua d6 tre c6 th€ khong che dU"Q'C cam xuc cua ban than. Khi tre co tinh nem do chcri hoi).c pha hong mi}t cuon sach d<;'p, cha ill<;' hay th€ hi�n site mi).t "nghiem tuc'', hoi).c "khong vui" d€ ngan chi).n hanh vi nay cua tre, vira chau may vira nhin chdm chdm vao tre, vira "hir" mi}t tieng dfr ddn, sau d6 quan sat xem tre c6 nh�n biet du-gc tam tr;:tng cua cha m<i' ma dirng !;:ti hay khong. Neu tre v[n chu-a cam nh�n du-gc, cha ill<;' nen lay cuon sach ra khoi tay tre. Khi tre muon doi !;:ti nhfmg thfr nay, cha ill<;' hay li).p !;:ti bi€u hi�n site mi).t nhu- tren, tre se dan d"an hi€u du-gc thai di} cua ngu-Oi khac v6i minh.

Phi.fangphip 3: Bai di.fang cam l1ung cho tre kl1i giao tiep v<ii ngu&i kl1ic '

Khi tre dU"Q'C khoang 2, 3 tui\i, do Sl,I" phat tri€n CUa ngon ngfr va hanh d(}ng ngay cang tr& nen thanh thvc, ph;:tm vi nh�n thfrc cung dan dU"Q'C m& ri}ng, tri to mo va nhu cau tim hi€u kham pha cang m;:tnh, nen tre c6 mong muon dU"Q'C ket b;:tn v6i nhfmg b;:tn nh6 khac. Nhll"Ilg thl,l"C tel;:ti c6 nhfmg cha m<i' SQ' con minh bi bitt n;:tt, hoi).c SQ' tre ham chcri anh hu-&ng den h<;>c t�p, the la ca ngay nhot tre trong nha bitt d<;>c sach, luy�n chfr, h<;>c toan... khong cho tre ra ngoai giao IU"U v6i cac b;:tn, chinh each lam sai lam nay cua cha m<i' da t;:to cho tre cam giac tam ly bat an va co di}c, th�m chi con dan dan hinh thanh tinh each hu-&ng ni}i bien d;:tng (tam than, ti,r Id, quai dan). Cha m<i' nen cho tre ra ngoai cung chcri v6i cac b;:tn hang x6m, d€ tre giao tiep nhieu v6i ngu-Oi khac. Khi chcri cung b;:tn be, tre c6 th€ h<;>c t�p I[n nhau, mo phong I[n nhau, nitm bitt du-gc cac ki nang va kien thfrc tir cac tro chcri, ngoai ra con c6 th€ h<;>c dU"Q'C each giai quyet van d'e

kh6 khan, thuc d�y si.r phat tri€n cua nang Ii.re nh�n thfrc. Dong th&i, thong qua ho(lt d(\ng vui chcri nay c6 th€ boi dir6ng cho tre tlnh hfru nghj, long cam thong, cilng tang them si.r tin tir&ng vii. hi€u biet J[n nhau gifra nhfrng ngir&i b(ln. Khi b9n tre cling nhau vui dua, se kh6 tranh kh6i chuy�n cai va th�m chi la danh nhau, nhfrng Jue nay cha m� khong nen dfrng ra bao v� con mlnh, mil phai di.ra vilo tlnh hlnh thi.rc te d€ giang giai cho tre hi€u, hir6ng d[n tre ti.r tlm each giai quyet mau thu[n vii. khoi ph1,1c 1(1.i tlnh b(ln.

TR.f THONG MINH HVONG NOI - "TOI LA AI?" VA "TOI TU DAU DEN?" •

Tri thong minh hir6ng n(\i la nh�n thfrc lien quan den the gi&i n(\i tam cua con ngir&i: hi€u ve S\f bien dbi cam XUC Va d&i song tinh cam chinh ban than minh. V6i nhfrng ngir&i CO tri thong minh hir6ng n(\i tircmg doi tot, trong dau h9 se c6 m(\t mo thfrc hilnh vi hfru hi�u lien quan den ban than. Tri thong minh hir6ng n(\i la chi nang Ii.re ti.r nh�n thfrc ban than vii. di.ra vilo d6 d€ dira ra nhfrng hilnh d(\ng thich hQ'JJ . GardnerC1l cho rli.ng tri thong minh hir6ng n(\i chinh la si.r thau hi€u vii. dieu khi€n tam ly n(\i tam & trong con ngir&i, giong nhir y thfrc dirQ'C tlnh cam cua mlnh vii. nh�n biet ra cac ki€u cam XUC khac nhau, hem nfra con CO th€ di.ra vao tr(lng thai tinh cam do d€ chi d(IO hilnh vi cua ban than. Tri thong minh hir6ng n(\i se giup con ngir&i hi€u ve chinh mlnh, ki€m soat dirQ'C chinh mlnh. Ngir&i c6 tri thong minh hir6ng n(\i cao thir6ng c6 th6i quen viet nh�t k:Y hoi).c thir6ng hay ng[m nghl, co gdng tlm hi€u ve nhfrng \fU khuyet di€m cua ban than, xem xet vii. l�p ke ho(lch cho nhfrng m1,1c tieu trong cu(\c song vii. thich m(\t mlnh ti.r giai quyet van de. Nhfrng ngir&i nhir the rat thich hQ'JJ lam nhfrng cong vi�c lien quan den h6 tr<;r tam ly. Nhfrng tre c6 tri thong minh hir6ng n(\i c6 th€ ti.r mlnh giai quyet kh6 khan, doi v&i chung, moi tru6ng h9c t�p ly tir&ng la t(lo cho tre nhfrng ncri bi m�t, c6 th&i gian rieng tir vii. dirQ'C ti.r mlnh li.ra ch9n... Tri thong minh hir6ng n(\i cua tre chu yeu la chi trlnh d('> ti.r nh�n thfrc ban than, n6 bao gom kha nang ti.r nh�n thfrc, danh gia, phe blnh, giam sat, dieu tiet vii. ki€m soat chinh mlnh. Trong d6 chu yeu la nang Ii.re ti.r danh gia.

Phi.fangphip I: Xie djnh r6 ''toi'' la cii gl Ngay ti'r khi con nh6 m(\t ca nhan da khong ngi'rng tich liiy nhfrng khai ni�m ve ban than vii. the gi&i quanh mlnh, roi dan d'an hlnh thilnh nen cac khai ni�m ve nh�n thfrc, gia tri quan... Trong qua trlnh hlnh thilnh khai ni�m ve ban than, nhfrng kinh nghi�m c6 dirge ti'r hoi con nh6 rat quan tr9ng. Vi d1,1, m(\t dfra tre thir6ng xuyen nh�n dirQ'C nhfrng Im khen ng<;ri cua ngir&i khac nhir: "Dfra tre nay vi'ra dang yeu, 1(1.i vi'ra thong minh", thl sau m(\t khoang th&i gian, VO hlnh trung dll-a tre nay se tin rli.ng ban than mlnh rat dang yeu vii. thong minh. NgirQ'C 1(1.i, neu Jue nilo tre ciing bi chi trich rli.ng lam cai gl ciing khong nen chuy�n, dieu nay se khien tre ti.r hlnh thilnh kha nang frng ph6, thieu ti.r tin, can tr& den nang Ii.re lam vi�c cua tre.

Khai ni�m v'e ban than c6 th€ Ia mc)t thfr gi d6 tich ci.rc va c6 tinh xay di.mg, nhU'llg cling c6 th€ la tieu C\fC va d� bi pha hong. Chinh vi the', bat lu�n la trong gia dinh hay & tririm.g h9c, cha m� va giao vien GeU phai quan tam chu y t&i tre nhi'eu hOTI, phai giup tre hinh thanh tir tir&ng va thai de) dung ditn, d(lc bi�t la ngon ngfr err chi hanh dc)ng cua ngirOi 16n Jue nao cling c6 th€ anh hir&ng de'n tre, ngirOi 16n phai lay minh lam girOTig cho tre.

Phi.fangphip 2: D{ly tre nl1#n thuc ve Cd the cua mlnl1 '

Khi tre dirQ'C khoang 2 tu6i, cha m� se thay tre cang ngay cang thich titm va thich ngoi trong bon titm dua nghich. Khi tre quan tam de'n cac be) ph�n tren co- th€ minh, chung thirim.g hay cam lay be) ph�n cua minh va so sanh v&i be) ph�n cua cha m� nhir: "Tay cua con nho the" ho(lc: "Tay cua m� to the"'. Thi.re chat nhfrng hanh dc)ng nay Ia bi€u hi�n vi�c tre bdt dau tham do tim hi€u v'e CO' th€ minh, cac bi€u hi�n nay cho thay ro tre dii CO cam hfrng v&i CO' th€ CUa minh va con chfrng to rli.ng tre dii di!'n giai do(ln can dlfQ'C boi dirfuig kii!'n thfrc v'e than th€. Luc nli.m trong noi, tre dii nh�n bii!'t dirQ'C tay va chan cua minh, va bie't rli.ng tay c6 th€ giup minh cam do, c6 th€ cho vao mi�ng ng�m, c6 th€ d�y nhfrng thfr ma minh khong thich ra chi'i khac. Khi dirQ'C 18 thang tu6i, tre bitt dau quan tam de'n cac be) ph�n khac tren CO' th€, hi€u dlfQ'C ten g9i va tac dvng CUa nhfrng be) ph�n nay, dong thOi bdt dau bie't phan bi�t si,r khac nhau gifra co- th€ minh v&i co- th€ ngirOi khac, va hi€u rli.ng co th€ mi'ii ngirOi la khong giong nhau. Trong giai do(ln nay, tre can dirQ'C cha m� hir6ng dil.n thong qua vi�c nh�n thfrc CO' th€ CUa minh, d€ CO th€ hi€u dlfQ'C ban than va ti,r nh�n d(lng ban than. Khi tre che giau mc)t be) ph�n nao do tren CO' th€, cha m� can phai nhiJ.n n(li cung tre tim kie'm, va tham do xem n6 dirQ'C giau & chi'i nao. Ho(lc c6 th€, cha m� hay thirim.g xuyen dil.n tre de'n soi girOTig, va n6i cho tre bie't rli.ng, titng be) ph�n tren co- th€ c6 hinh dang nhir the' nao. Cung c6 th€, d(lt tay tre Jen mc)t ter giay tril.ng, sau d6 ve ra hinh dang ban tay cua tre va d€ tre nhin, c6 th€ d€ tre ti,r to ve them cac mau site yeu thich Jen tren hinh cac ng6n tay d6. Vi�c tre tim hi€u v'e mi'ii be) ph�n tren co- th€ minh aeu mang tinh giai do(ln, ne'u cha m� khong can thi�p, tre se nhanh ch6ng bir6'c qua giai do(ln nay, va tii!'p tvc phat tri€n. NhU'llg ngirQ'C 1(1.i, ne'u mi'ii Ian tre ti,r tim hi€u, kham pha v'e co- th€ minh, cha m� 1(1.i tuy y can thi�p ho(lc qu& trach, se lam qua trinh tang tru&ng cua tre bi dinh tr�, tir d6 keo dai thOi gian tim hi€u than th€ cua tre.

Phi.fangphip 3: D{ly tre nl1#n tl1uc ve c:i1n xuc cua ban than '

Bitt d'iiu tir 6 thang tui\i, tre dii c6 th€ ti,r phan doan cac ki€u tr(lng thai tinh cam, nhU'llg vil.n chira th€ phan bi�t ro rang va chira bie't each bi€u d(lt ra. Cung v&i si,r tang tru&ng titng ngay cua tre, nang Ii.re ly giai cam xuc cling tang Jen, hOTI nfra tre con bitt dau tim hi€u v'e nguyen nhan dli.ng sau nhfrng tr(lng thai cam xuc d6. Tuy nhien tre se khong hi€u dirQ'C nhfrng tr(lng thai cam xuc phfrc t(lp, ch�ng h(ln khi m� n6i v&i tre rli.ng: "M� rat yeu con, nhU'llg m� khong thich con nhir v�y, ne'u con lam nhir v�y mc)t Ian nfra m� se ph(lt con d6", Jue nay tre se cam thay kh6 ly giai va khong thich ki€u cam xuc mau thuil.n nhir v�y cua m�. Trong giai do(ln khi tre bitt dau bir6'c sang thang tu6i thfr 6 cho de'n tru6'c Jue di h9c,

m� c'an giU.p tre tim hiJu m(>t sO ye'u tO c6 Iien quan de'n cam xU.c: 1. Bat k€ la ngrrOi nao, ho ciing c6 cam xuc cua rieng minh. 2. Si.r xuat phat cua cam xuc la c6 nguyen nhan. Vi d1,1, tre khong vui la do bi b(ln khac gianh mat do chcri. 3. Cam xuc truyen tai each cam nh�n cua m(\t ca nhan. Vi d1,1, khi cam thay kh6 chju, tre se b�t kh6c d€ moi ngU"Oi bie't de'n cam nh�n d6 cua minh. 4. C6 rat nhieu phrrong thire d€ bi€u d(lt tinh cam, khi buon thi kh6c, khi vui ciing c6 th€ kh6c. 5. Si.r bi€u d(lt cam xuc cua m6i ngrrOi m6i khac. Vi d1,1: Dinh Dinh Jue tire gi�n se kh6c, D�u D�u Jue tire gi�n thi keu la, N\l"U N\l"U tire gi�n thi nem v& do d(lc... Tat ca nhfrng dieu nay cteu ]a each bi€u d(lt S\l" tire gi�n nhll"Ilg khong ai giong ai ca. 6. C6 th€ thong qua vi�c lam m(\t chuy�n gi d6 d€ thay d6i cam nh�n cua ban than va cua ngrrOi khac. Vi d1,1, khi trong thay b(ln dang buon, tre c6 th€ drra cho b(ln chcri do chcri cua minh, d€ giup b(ln cam thay vui hon.

Phi.fangphip 4: D{ly tre dinl1 gii khich quan ve ban than '

1. Khen ngQ"i vira phai Cha m� phai t(lo cho tre moi trrrirng phat tri€n luon tran day S\l" d(\ng vien, khich I� va khAng djnh. Tat nhien, khen ngQ"i hay tan drrong ciing can phai co mire d(\ vira phai, khong nen qua khich, khi tre lam drrgc vi�c tot, cha m� co th€ chi can nhin b�ng anh miit khAng djnh vai tro cua tre la dU"Q'C.

2. So sanh, danh gia So sanh, danh gia minh v&i ngrrOi khac ciing chinh la m(\t each ti.r nh�n thire ve ban than. Cha m� c6 th€ hrr&ng d[n tre each so sanh v&i nhfrng b(ln nh6 khac tren m(\t so van de nao d6, d€ tre ti.r rut ra ke't lu�n, nhU" each n6i nang cua minh nhU" v�y dung hay sai, bi€u hi�n cua b(ln nhrr v�y c6 dung diin khong... Dieu ma cha m� du c6 the' nao ciing khong drrgc lam, chinh la vi�c so sanh tre theo ki€u: "Con xem, b(ln XX kia bie't cai nay, bie't cai kia, gioi giang hon con nhieu!"

3. Ti.r khAng djnh chinh minh Cha m� can lam grrong cho tre, tr& thanh hinh m[u "ti.r khAng dinh chinh minh" trong cu(\c song hang ngay cua tre. Sau khi tre hoan thanh vi�c gi d6 m(\t each xuat siic, cha m� hay dung cau hoi nhrr: "Con c6 vui hay khong? C6 thich khong?" d€ hrr&ng diin tre bi€u d(lt cam nh�n cua ban than, tang crrirng S\l" khAng djnh cai toi, tang S\l" ti.r tin cho tre.

Giao d9c sdm phat trien kha nang h9C t�p cua tre ?

•

MO- rpng nhu cau tim hiiu kien thtrc tW S\f' dam me cua tre Tw duy la apng l\f'C ht)C tl;j.p cua tre Toan ht)c - Bai ht)c mO- diiu Ngoq.i ngir giup tre tw duy nhfeu h07l Kha nang tl;j.p t1·ung - Lam thenao ae· dU-U tre ham choi tl;j.p t1·ung hpc tl;j.p ? Kha nang ghi nh6- - Lam thenao ai tl;j.n d11-ng th&i ky vang cua b(J nao? Kha nang sang tq.o - Sang tq.o la strc san xudt diiu tien cua tre. Kha nang tw&ng tuvng - Chdp doi canh cho tre tung bay D9c such can phai auvc htr6-ng ddn Sau bi quyet giup tre yeu thich vifc hpc tQ.p

- (Ii sao vi�c h9c tQ.p /Qi khien rat nhieu tre cam thay kh6 khan? M6i khi nh&c den chuy�n h9c Iii b9n tre /Qi ki!u dau dau vii co tinh chQy di choi, rlJi tlm du m9i l(J do ctlbi�n c&... t/1Q.t Iii qua bir&ng binh! Nhirng tl1v:c techo thay, c/1inh cha m� Iii ngiri'ri gieo r&c cho tre khai ni�m - h9c tQ.p Iii c6ng vi�c v6 cung nghii!m we. Tuy nhii!n, vi�c h9c hiinh /Qi c6 moi lien quan chi;i.t chi! den sv: hlrng thu vii niem vui. Muon blJi dircrng khd nang /19c tQ.p cho con minh, cac bQ.c cha m� hay al tre yi!u thich h9c tQ.p, chu ai)ng hQC tQ.p Vii hQC tQ.p mi)t each VUi ve!

MO RONG NHU c.Au TlM H1tu KIEN THuc Tu sv DAM ME COA TRE •

•

HQc ti).p lil qua trinh con ngirCri tiep nhi).n giao due, nhi).n thrrc the gi&i vil kham pha nhfrng dieu chira biet. Dam me lil d(>ng IU'C thuc d�y con ngirCri trong hQc ti).p, khi ngirCri ta c6 hfrng thu m(l.nh me doi v&i linh V\fC gi, hQ se don toiln b\i S\1' chu y vilo d6. Boi dir6ng niem dam me hQC ti).p CUa tre chinh ]a ti).n dung tat ca nhfrng hoiln canh CO thg, dg cho mdt, mi�ng, tay, nao cua tre dirgc ho(l.t d(ing, dirgc tham gia vilo qua trinh nhi).n thrrc, dieu khign dirgc cam XUC tich C\l'C a mrrc toi da, dirgc song trong moi trirc'mg vui ve, nhi).n thrrc the gi&i, higu biet xii h(ii, dong thCri c6 thg phat hi�n ra van d'e, thu tim each giai quyet nhfrng yeu to bat 6n, duy tri tam ly Iilnh m(l.nh. Vi).y cha m� phai lam each nilo dg boi dir6ng niem dam me hQC ti).p cua tre ngay ti'r khi con nh6?

Phi.fangphip I: T.ao ra moi trlidng, kl16ng khfkfc/1 tl1fcl1 sµ'l1ung thu cua tre ,

Neu cam thay tre d@ c6 hfrng thu v6i nhfrng thfr drrQ'C tiep xuc nhfeu Ian, v�y cha m� hay tl)O ra m(lt moi truemg trong gia dinh th�t phu hQ'P d€ CO th€ kich thich S\f hfrng thu CUa tre. ,

Cha ctla nha thii!n van h9c, vQ.t ly h9c, trii!'t /19c... ngui'ri Y Galileo Galilei la milt nha toan /19c, nhimg nghii!n c&u ctla ong khien cho Galileo ngay tit khi con n/16 du chju dnh l1u&ng ctla Toan h9c, tit d6 cQ.u be bat dau thich thu v&i nhimg con sO. Galileo ngay di!m nghien ngdm nhimg cong trinh Toan /19c ctla cha va thuimg xuyi!n thdo luQ.n v&i cha ve nhimg van de kh6 lii!n quan den man Toan. Sau nay Galileo cfing tr& than/1 milt nha khoa /19c n6i tieng. Neu tren ban h9c cua tre bay qua dja cau, sach dilnh cho thieu nhi, nhfrng m6n do choi tri tu� - thi tre se cam thay the gi6i nay c6 bao dieu kY di�u vil mong muon kham kha th�t nhi'eu.

Phi.fangphip 2: Tang cam l1ung hr;>c t#p Nhil v�t ly h9c n6i tieng Drrong Chan Ninh da titng chia se ve kinh nghi�m cua ban than: "Tri!n t(lp chi T/1u{J71g Hai c6 viet milt bai bao, gi&i thifu ve cuilc di'ri toi. Trong bai bao d6 c6 milt cau n6i la "Cd ngay tin/1 toan, ngQ.p chim trong suy nghi kh6 sO-". Cl1ua can /16i y kien ctla toi, toi du khong d'Ong y, nhat la doi v&i chir "k/16" trong cau n6i d6. Thenao m&i la "kh6"? La tv minh khong muon lam, ho(i.c vi ap lire tit bi!n ngoai khien lam khong du(Yc, cai d6 m&i g9i la kh6. Trong qua trin/1 nghii!n c&u ve vQ.t ly khong c6 khai nifm kh6. VQ.t ly h9c la bil man khoa h9c vo cung hap ddn, c6 sU-c hut m(lnh mi! v&i toi. Neu ngui'ri nao d6 cam t/1ay lam milt vifc la kh6, thi anh ta can xem xet /(Ii ban than minh c6 can phdi bat builc lira ch9n n6 hay khong, c6 p/1di tiep tvc lam n6 nira khong". Tir khi di h9c Drrong Chan Ninh chrra bao giir cam thay "khb'', ngrrQ'C !;:ti, 6ng luon cam nh�n dl.l'Q'C rat nhieu "niem vui" tir chinh vi�c h9c, nhir v�y mil 6ng m6i c6 dl.l'Q'C thilnh cong nhrr bay giir. Neu vi�c h9c t�p c6 th€ mang !;:ti niem vui, thi chiic chiin tre se rat thich h9c. Doi v6i nhfrng tre nh6 tu6i, cam hfrng !;:ti cilng quan tr9ng d€ khoi d�y niem dam me h9c t�p. Vi d\1, v6i nhfrng tre yeu thich mon ve, c6 th€ la do xuat phat tir vi�c tre thich dung but milu ve !en tren giay, khi nhin vilo nhfrng drremg ve nhieu milu siic, trr duy vil tri trr6ng trrQTig cua tre ciing ti.r nhien drrQ'C khai pha vil chuy€n d(lng ... D€ tre vui ve h9c t�p, cac b�c cha m� can phai chu y m9t vili di€m sau: 1. Co giing phat hi�n ra = di€m cua tre, nen khen ngQ'i vil h;:tn che phe binh. Rat nhieu cha m� thrremg hay miing con b�ng cau: "Don gian the mil ciing khong lam drrQ'C, luc nilo ciing chi biet choi". Do cha m� khong chju kien nh�n v6i qua trinh h9c t�p cua tre, nen thrremg VO tinh trach miing vil phe binh tre. Neu tinh tr;:tng nay keo dili, !au dan

tre se ti,r cho rli.ng ban than minh rat kem coi, Jue nao cling lam sai, nen cam thay VO cling ap li,rc doi v&i chuy�n hQc hanh, the' la phai hQc mi}t each mi�n crri'ing. Vi the' cha m� khong nen CO thai di} nay khi giao dl,IC ky nang hQC t�p cho tre.

2. Hay cho tre trai nghi�m cam giac thanh cong ngay khi vira bitt dau. Khi tre vira bitt dau lam quen v&i h9c t�p, cha m� hay t(l.o dieu ki�n d€ tre h9c hi€u, each lam nay khong chi lam tang si,r ti,r tin cua tre, ma con d€ tre dU'Q'C trai nghi�m niem vui trong hQc t�p.

3. Hrr6ng dan tre each h9c t�p Cha m� hay cling h9c v&i tre, moi khi tre giai dap drr<re nhfrng bai t�p kh6, hay cling chia se niem vui v&i tre. Ne'u tre h9c khong hi€u, hay cling suy nghi vii tinh toan v&i tre. Dieu nay c6 th€ khie'n tre cam thay vi�c hQc t�p la mi}t chuy�n rat -

•

VU!.

Ngoai ra, moi truemg h9c t�p vii thai di} cua cha m� cling c6 th€ anh hrr6ng de'n cam XUC CUa tre trong qua trinh hQC t�p.

Phi.fangphip 3: Xie c!jnl1 r6 mµc tieu h9c t#p Chuyen gia nghien cl'.ru tam ly tre em ngrrCri Thvy SI - Jean Piaget tirng n6i cam hfrng chinh la "ngrrCri dieu khi€n nang lrrQ'llg". Mi}t chuyen gia tam ly n6i tie'ng khac ngrrCri Trung Quoc - Phan Thuc cung cho r!i.ng: "Cam hfrng la thanh phan hi�n thi,rc nhat, song di}ng nhat trong bi} may hQC t�p". Kinh nghi�m cua nhfrng b�c cha m� d(l.y con thanh cong cung da chfrng minh: mvc tieu h9c t�p phai gitn v&i thi,rc te' vii trr trr&ng cua tre, kien tri d(l.y tre nhfrng khai ni�m dung ditn thong qua nhfrng vi dl,l song di}ng, hap diin, ap dvng nhieu phrrong phap da d(l.ng, gitn ke't ml,IC tieu hQC t�p v&i ml,IC tieu trong CUQC song, CO nhrr v�y m&i CO th€ d(l.t dU'Q'C hi�U qua tot nhat. Chinh vi the', cac b�c cha m� phai tri,rc tie'p t�n dvng niem cam hfrng, si,r dam me cua tre, kich thich tre phan dau hQC t�p d€ d(l.t ml,IC tieu mong muon. Vi dl,l, bQn tre thrremg chan nan v&i vi�c hQC ngo(l.i ngfr, nhll'llg 1(1.i cam thay rat hfrng thu khi nghI r!i.ng ne'u hQc xong ngo(l.i ngfr se c6 th€ giao IU'U v&i ngrrCri nrr&c ngoai hoij.c tham gia cac ho(l.t di}ng mang tinh quoc te', nhrr v�y niem cam hfrng nay c6 th€ se thuc dii'.y tre h9c ngo(l.i ngfr mi}t each ti,r giac.

Phi.fangphip 4: Cha m� phai la nl1ung nglf(fi a:J.u tien yeu tl1ich h9c hanl1 Cha m� nen lam grrong cho tre, va phai la nhfrng ngrrCri yeu thich vi�c h9c t�p. Ne'u cha m� thrremg xuyen dQc sach chitc chitn tre se h9c theo vii cling se thrremg xuyen xem sach, hQC t�p giong nhrr cha m�. Mua cho tre mi}t so cuon sach ve nhfrng tac phii'.m van hQC n6i tie'ng c6 ni}i dung don gian, hoij.c nhfrng cuon truy�n kich thich tri ru&ng tll'Q'llg va kha nang sang t(l.O CUa tre, nhrr truy�n cc\ tich, truy�n ngl,l ngon, ti€u thuy@'t khoa hQC vi�n tll'Crng ...

Ph I.fangphip 5: T?n dµng tinl1 l1ieu kj cua tre c!e kl1ai d?y cam hung h9c t?p ,

Tre con rat to mo, hieu d(\ng, ngiriri l&n nen biet nitm bitt di).c digm nay d� khcri g<;ri cam hfrng h9c t�p cho tre. C6 tre thich pha dong ho, c6 tre hay hoi t;:ti sao, cha m� neu khong higu di).c digm nay se coi d6 lil hilnh d(\ng nghjch ngQ'lll, pha phach, roi phe binh, cau gitt v6i tre. Chinh di'eu nay se lam t6n h;:ti den si,r phat trign tri tu� cua tre, gay tr& ng;:ti cho nhu cau tim higu kham pha & tre. Cha m� phai tra liri nhfrng cau hoi cua tre, neu khong c6 thg d;:ty tre biet lam the nilo dg di'eu tra, hoi).c lam r6 van d'e roi m6i n6i cho tre biet. Cha m� can phai ton tr9ng, bao v� vii. hir&ng diin chinh xac si,r hieu k)r cua tre. Ngoili ra vi�c boi dir&ng tri to mo cua tre trong cac ho;:tt d(\ng ciing rat quan tr9ng, nhir dg tre tham gia vilo cac l&p nang khieu, hoi).c diin tre ra ngoili tham quan, hoa minh vilo cac ho;:tt d(\ng giao liru ... Qua cac ho;:tt d(\ng nay tre se to mo, muon kham pha nhi'eu hem. Nhi'eu cha m� cho rdng h9c li,rc cua con h9 khong cao, neu tham gia vilo cac l&p nang khieu, boi dir&ng dam me se lam phan tan tir tir&ng h9c hilnh, nen khong cho tre tham gia bat cfr ho;:tt d(\ng nilo khac. Suy nghl nay se lam mat ccr h(\i kich thich ni'em dam me h9c t�p cua tre.

Phi.fangphip 6: Vita l19c vita chai C6 ngiriri n6i rdng vui chcri chinh la hinh thfrc h9c t�p tot nhat, cau n6i nay hoiln toiln c6 ly. M(Jt giao vii!n ngir01 Nga tnr&c giO- li!n l6p di'i. chudn bi m(Jt "qua bong noi", di d!rng Ur tr/!n b\IC giang nem xuong, k/zi hoi "hai c(Jng ba bang may", neu hQC sinh nao bdt dtrQ'C qua bong, se plzai tra 101 cau hoi do, di�u nay di'i. khien bQn tre cam tlzay rat vui va hao lz!rng. M(Jt giao vii!n khac thay tht, to mo hoi: ''Anh co can phai ton cong sil'c nhtr v(i.y khong? c& tr(rc tiep hoi cfing dtrQ'C, can gi phai dung den 'bong noi'?", ngtr01 thay giao nay tra /01: "Du khong co 'bong noi', tat nhii!n la vdn co th/hoi dtrQ'C, nhirng nhtr thebQn tre cfing se khong muon tra 101". D6 chinh la ma thu�t cua tro chcri, tro chcri luon c6 sfrc hut manh li�t v6i tre nh6. Thi.re ra ngay ca doi v6i ngiriri l&n, tro chcri ciing c6 sfrc quyen rii vo cung l&n. Tre khong thich h9c, mil thich chcri, ciing giong nhir ngiriri l&n thich chcri hem thich lam vi�c. Vl v�y cha m� hay tim each bien vi�c h9c t�p cua tre thilnh cac tro chcri.

TV DUY LA D6NG LVC HOC TAP C0A TRE •

•

"H9c mil khong nghI ciing coi nhir khong h9c", khong biet suy nghl khong bdng khong h9c, m\!C dich cot 16i CUa vi�c giao d\!C chinh la d;:ty tre biet suy nghl, tlf duy trong hQC t�p. Ban chat cua qua trinh giao dvc la kha nang suy nghl d(\c l�p. M(\t dfra tre biet each suy nghI m6i c6 n(\i tam phong phu. M(\t ngiriri c6 thong minh hay khong, c6 tri tu� hay khong, chu yeu la xem nang li,rc tir duy cua ngiriri d6 c6 m;:tnh hay khong. Nhil tir tir&ng Pascal cho rdng: "Di'eu quan tr9ng nhat cua chung ta chinh la n�m & tir tir&ng". Suy nghI chinh la di'eu quy bau nhat cua con ngiriri, la kha nang quan tr9ng nhat, ccr ban nhat. Ngiriri c6 suy nghl m6i la ngiriri c6 ti'em li,rc. Cung nhir Balzac tizng n6i: "M(\t ngiriri c6 tir tir&ng, m6i la ngiriri c6 slrc m(.lnh vO bien''.

Thomas J. Watson - c1,111 c/1u tich TQ.p doan IBM cho rdng: Thanh cong cua IBM khong p/1ai /a dJ,ra vao ngu1Jn van, cfing k/1ong phai dJ,ra vao S\J: n6 /J,rC phan dau, ma chu yeu dJ,ra vao S\J: tu' duy CU a toan t/1e nhan Vien trong Cong ty. (r tat ca CclC phong ban trong IBM deu treo m(lt bang hifu, tren do co ghi hai chii "tu- duy", de luc nao ciing co the nhac nh& m9i ngiriri r&ng tu' duy la th(r quan tr9ng nhat. TU' duy chinh lil sfrc m(lnh! Con ngll'iri c6 thg tr& thilnh chu nhan cua V(ln v�t, chinh lil vi h9 c6 nang 11,l'C tll' duy. M6i thilnh ti,ru cua con ngll'iri, mbi b!l'&c tien b(\, deu bltt nguon tir t!l' duy. Hau het nhfrng ngll'iri thilnh cong tren the gi6i deu lil nhfrng ngll'iri biet tll' duy. Thanh ti,ru vi d(li cua h9 dU'Q'C xay di,rug di.ra tren nang 11,l'C tll' duy n6i b�t, xuat chung d6. Bill Gates ngay tir khi con nho di'i thehifn ri5 d(lc diem /{m n/1at cua minh la: khong ngimg suy nghf. Khi m� gQi ra ngoai an com, ong cfing khong nghe thay, t/1Q.m chi ca ngay chi tron trong phong. Khi cha m� hoi dang lam gi, thi ong tra 101: "Con dang suy nghf", thQ.m chi co Ian ong con trach ngiriri nha r&ng: "Ch&ng nhe m9i ngiriri k/16ng bao gii'r suy ng/1! sao?". B(l ni'io cua ong gan nhir luc nao ciing vQ.n d(lng v&i toe d(l rat nhan/1. Cho den tQ.n bay gii'r, cong ty Microsoft vdn truyen nhau each noi thenay: noi chuyfn v&i nhieu ngiriri giong n/1ir uong nir&c tir dai phun nir&c, nhirng noi chuyfn v&i Bill Gates thi giong nhir uong nir&c tir dau voi chfra chay vQ.y, khien ngiriri ta khong kip (mg pho, vi ong dy luOn dtra ra vO sO vdn d�. Tre tir 3 den 6 tu6i cfi.ng c6 kha nang suy nghl giong nhll' v�y, ngily nilo tre cfi.ng hoi cha ill<;' ve nhfrng van de mil chung cam thay ki 1(1., day lil ket qua vi�c tre nay sinh suy nghl doi v6i the gi6i mil chung nh�n thfrc. Cha m"' phai boi d!l'Cing th6i quen tll' duy cho tre the nilo?

Phi.fangphip I: Hlf{fng din tre tlf duy c!(Jc l#p tit kl1i con nho Rat nhieu tre khi g(ip phai m(\t van de kh6, thll'Cm.g hy v9ng cha m<i' se d!l'a ra dap an h(\ chung. Neu cha m<i' tra liri tre, m(ic du c6 thg giai quyet d!l'Q'C van de cua tre luc d6, nhrmg xet ve !au dili, se khien tre hinh thilnh th6i quen y 1(1.i, luc g(ip chuy�n kh6 lil khong thg ti.r suy nghi, khong tl,f tim dU'Q'C dap an, dieu nay tat nhien khong CO !Qi cho S\f phat trign tri 11,l'C cua tre. cha ill<;' doi di�n v6i van de cua tre, hay gQi y tre nen ti.r suy nghl, ti.r phan tich, v�n d1,1ng nhfrng kinh nghi�m vil kien thfrc d!l'Q'C h9c, ho(ic d9c sach, tim tll' li�u tham khao... dg ti.r di tim liri giai. Trong qua trinh may mo tim dap an, nang 11,l'C tll' duy cua tre cfi.ng se d!l'Q'C nang cao. Neu thl,l'C t<ti tre khong thg giai quyet van de m(\t each d(\c l�p, cha ill<;' c6 thg lam miiu, thong qua cac phll'O'llg phap nhU' hoi y kien cua nhfrng ngll'iri khac, nghien cfru tili li�u, suy nghl nhieu Ian... dg tre h9c dll'Q'C phll'OTig phap t1I' duy, h9c each giai quyet van de, tac d1,1ng cua vi�c lam nay lil VO cung l&n. Vi the, khi cac b�c

Phi.fangphip 2: D{ly tre danl1 ra I5 phut 1nai ngay de suy nghl -

M(\t ngay cua b(ln c6 1440 phut, b(ln c6 th€ chi can danh 1% trong so d6 - trrc la 15 phut m(\t ngay - ct€ h<;>c t�p, trr duy va l�p keho(lch. Sau khi hinh thanh drrQ'C th6i quen nay, b(ln se vo cung kinh ng(lc khi phat hi�n ra r�ng: bilt lu�n la luc nao, & bilt c(r chi\ nao, vi d1,1 nhrr rua bat, hay trong luc d(lp xe hoi).c luc tiim, b(ln deu c6 th€ c6 drrQ'C nhfrng suy nghi hfru ich. Khi giao d1,1c tre, hay boi drr&ng cho tre th6i quen tll' duy 15 phut mi\i ngay tir khi con nh6. 15 phut nay c6 th€ la khoang thiri gian mi\i toi ct€ ti.r ki€m cti€m, t6ng ket, sll-a ct6i ban than. Cung c6 th€ la v(lch ra keho(lch, hoi).c suy nghl den nhfrng viln de h<;>c t�p, hi�n trr<;mg xii h(\i, trr&ng trr<;mg ve hoan canh ly trr&ng ct€ thi.rc hi�n m1,1c tieu. Th�m chi la 15 phut ct€ mcr ve trrcrng lai. Day la phrrcrng phap thi.rc d1,1ng ct€ "n(lp di�n cho tinh than", c6 tac d1,1ng hi\ trg trong vi�c nang cao nang suilt h<;>c t�p cua tre. Khi th6i quen tot nay drrQ'C hinh thanh, no Se CO tac d1,1ng thuc d�y tinh than tich C\fC h<;>c hoi CUa tre.

Phi.fangphip 3: Bai di.fang tinl1 thil.n kl1im pl1i, tlm l1ieu cua tre '

Tre c6 tinh hieu ey m(lnh me, chung thich "tim hi€u ro m<;>i nguon goc viln ae", mi\i Ian trong thily m(\t do v�t m&i, l(li cang muon di sau tim hi€u, luon muon tre sir m6, nghe ng6ng, thao riri, Iiip di).t... Nhieu cha m� cam thily VO cung phien toai v(ri cac ki€u hanh d(\ng nay cua tre, nen thrrirng xuyen phe binh, th�m chi la quat miing, ngan cilm. Thi.re ra, tilt ca nhfrng dieu nay deu bi€u hi�n s& thich kham pha va nhu cau muon tim hi€u CUa tre, S\f trach miing cua cha m� c6 th€ se gay can tr& qua trinh tU' duy cua tre. Cha m� nen d(\ng vien tinh than ham me kham pha cua tre, gc;ri y tre drra ra nhfrng y trr&ng khac thrrirng. Vi d1,1, ct€ tre pha v& th6i quen m duy thong thrrirng, xem xet viln de tir m(\t g6c ct(\ khac, tre se phat hi�n ra bat an ccrm m<;>i ngay c6 th€ dung lam nh(lc c1,1, ilm dun nrr&c ciing c6 th€ dung ct€ nilu ccrm ... Day chinh la each "phat tan trr duy" hoi).c "trr duy khac thrrirng". Hinh thrrc m duy phat tan ki€u nay c6 th€ giup tre khong th€ nghe giang nham trong h<;>c t�p, khi giai quyet viln cte se biet xem xet tir nhieu phia, tir d6 nang cao kha nang tll' duy va cam h(rng h<;>c t�p.

Phi.fangphip 4: Bai du&ng kl1a nang suy lu�n cha tre '

C6 m(\t cau chuy�n crriri nhrr the nay: Cha hoi con trai: "Con trai a, sau nay l&n li!n con muon lam gi?", cQ.u con trai dap: "Con muon lam linh", cha /Qi hoi: "Sao /Qi lam linh? Lam linh si! bj quan djc/1 giet chet d6!", cQ.u con trai nghe xong, lil!n n6i: "VQ.y con si! lam quan djch!" C�u con trai trong cau chuy�n tren la do khong hi€u ro djnh nghla quan djch, nen m&i dii:n den suy lu�n sai lam d6. Kha nang suy lu�n la m(\t phan quan tr<;>ng trong nang Ii.re trr duy. Suy lu�n can phai c6 S\f hi€u biet sau siic ve cac khai ni�m m&i c6 th€ lam UU'Q'C. Cha m� can phai giai thich cho tre m(\t so quan ni�m cua S\f v�t, boi drr5ng cho tre kha nang suy lu�n. Trong cu(\c song

hang ngay c6 th<! di! tre lam m(lt so cong vi�c suy lu�n c6 y thfrc.

TOAN HOC BAI HOC MO DAU -

•

Trong miit m9i ngrrOi, nha toan h9c "chinh thong" la ngrrOi deo mc)t cij.p kinh day, mai h9c den ni\i quen an quen ngu, di dfrng khong c�n th�n Ia va phai cc)t di�n. Con n6i den mc)t drra tre - "nha toan h9c", hinh trrQTig hi�n ra trong dau m9i ngrrOi ciing se la mc)t d6-a tre deo cij.p kinh day cc)m, suot ngay ciim cui d9c sach... Tuy nhien c6 m(lt co be 5 tu6i l<ti khien ngrrOi khac phai kinh ng(lc: Vi Vi bu(lc t6c duoi ngi,ra, mij.c ao mau xanh da trOi cung chiec vay mau tim nh(lt, dang ve ho(lt bat, lanh l<;'n khien ngrrOi ta khong th<! nghi co be la "nha toan h9c". Nhll"Ilg cu(lc song cua Vi Vj l(li khong th<! thieu dU"Q"C toan h9c: Tri!n gia sach cua Vi Vi dur;rc tl1u d9n rat SQ.ch se, tir cao den thap d�u t/1&.ng hang ngan nap, trong rat d�p mat. H6a ra, sv sap xep nay cling la tuan theo "quy luQ.t toan /19c". Sac/1 trong tU cua Vi Vi c6 tfing c(ing ban loi;i.i kich ci'Y: ci'Y l&n nhat la tai li�u tdi xuong tir tri!n mi;i.ng ho(l.c la hinh ve photo. Tiep d6 la sach ci'Y mui'ri sau, chinh la cac cuon sach toan h9c ma co be yi!u thich nhat. LoQ.i nh6 h071, la nhfrng cuon sach gidi tri. Cuoi cung ci'Y nh6 nhat la sach cong cv. Luc Vi Vi chu y den moi quan h� gifra cu(ic song cua minh v&i toan h9c, co be phat /1i�n ra rang toan hQC la th(r khong thef thieu trong CUQC di'ri minh, Va cang tr& ni!n yi!u thich b(i mon k/1oa h9c nay. Du tufii con nh6 nhung co be di'i. t/1am gia cac 16p boi dui'Yng nang cao Olympic Toan h9c. C6 le doi v6i tre, di'eu quan tr9ng nhilt khi h9c Toan kh6ng phai la kha nang tU" duy logic, ma la si,r ti,r tin. Neu tre tin rdng minh c6 th€ lam drrgc vii kh6ng c6 viln d'e gi, chiic chiin se yeu thich man Toan, err nhrr v�y du tre c6 h9c bilt err cai gi cling kh6ng cam thily chan nan.

Phi.fangphip I: H9c toin qua tro cl1ai Neu vU-a biit dau h9c toan, dii d€ tre tiep xuc v6i nhfrng phep tinh kh6 khan nhrr "6 + 7 = 13 " thi tilt nhien man toan trong miit tre se chi la m(lt nhi�m V1,l h9c t�p can phai hoan thanh ma th6i. Cho nen khi tre biit dau lam quen v6i nhfrng phep tinh, cha m<i' hay co giing thu bien vi�c hQC toan tr& nen phong ph(t Va th(t vj hOTI. V6i nhfrng tre dU"6i 6 tu6i, chung chrra can den cac lo(li d'e toan do hay v& bai t�p, thrr khien chung thich thu nhilt chinh la nhfrng do chcri lien quan den toan h9c hoij.c chcri tro chcri tinh toan. Cha m<i' c6 th€ t�n d1,1ng cac tro chcri hoij.c nhfrng m6n do chcri c6 lien quan den con so, d€ tre th€ nghi�m dU"Q"C "toan hQC a ngay trong CUQC song CUa chung ta".

Phi.fangphip 2: Gicip trephit huy sif trlf&ng, tang them sif tif tin Cha m"' phai chu y giup tre phat huy s& trrrimg trong qua trinh h9c toan, giup tre tang

them si.r tg tin. Trong qua trinh hQc, tre se kh6 tranh g(lp phai nhiing tr& ng(li hQc t�p, cha m"' nen thirimg xuyen d(>ng vien, giup tre t(lo di.mg long quyet tam chien thiing kh6 khan vii . vir<;rt qua trcr ng(l.1. ,

Dieu d(\c bi�t la phai nh�m vao dung di€m yeu cua tre d€ d(ly h9c, vi d\1, c6 tre luc h9c phep c(ing thi rilt xuilt siic, nhirng doi v6i phep trir l(li cam thily dau aau. Thgc chilt tir duy cua tre luc nay vfin chira hoan thanh vi�c chuy€n bien, cha m<;' cang phai duy tri hir&ng dfin cho tre, neu CO th€ Vlf<;rl: qua ell-a ai kh6 nay, Se giup tre cang tang them S\f tg tin d€ hQC toan.

Phi.fangphip 3: Tang clf&ng ren luyefn tfnl1 nl1?y c:i1n doi v<ii toin l19c ,

Trong CUQC song hang ngay 0- bilt k)' dau, chung ta ciing deu trong thily S\f CO m(\t cua toan h9c, cha m<;' phai la nhiing ngir6i biet each ap d\lng nhiing phircrng th(rc linh ho(lt, phong phu d€ d(ly toan cho tre. Luc Quan Quan con nho, cha thu:irng di;i.t cau hoi c/10 c(lu be: "Sao tren dieu khiln ti vi nay c6 nhieu so den v(iy? Tren d'i'lng h'i'J cling c6 nhieu s{f, & difn tl1og.i con nhieu sohem, khfing biet trong nha chung ta con nhfmg chli nao c6 cac con so nhi, nhfmg so nay c6 tac d1,1.ng gi?" Cam hlrng cua Quan Quan bat dau du:Q'c khO'i gQ'i ra, c(lu be bat dau dung mat al quan sat va tim kiem, the/a Quan Quan bat dau tra liri cha: Du:6i degiay cfi.ng c6 s{f, algiup chung ta biet kich ciY cua dfii giay. Tren ci;i.p nhift di) cfi.ng c6 s{f, al cho chung ta biet nhift di).

(r trong sach cling c6 s{f, d6 la so cua trang sach. <'rthang may c6 nhieu s{f, al chung ta biet minh dang & tang may ... Cha cua Quan Quan con dg.y CQU be each xem d'i'lng h'i'J, albiet luc nao c6 thllam nhfmg VifC gi; dg.y each xem /ich, al biet ngay /1{im nao /a sinh nh(it CUa m9i ngu:(ri trong gia din/1, ngay nao la 1€ tet... nhfmg chi tiet nho trong cu{)c song khien tre bu:&c dau cam nh(in GU:Q'C khai nifm ve thiri gian, chfr so va moi lien quan den cu{)c song. Khi tre phat /1ifn ra trong mfii tru:irng song cua minh c6 nhieu con so thu vi nhu: v(iy, q,. nhien tre se c6 cam /1(rng doi v6i VifC /19c nhfmg chfr SO nay.

Phi.fangphip 4: ''H9c m¢t hieu mlf(fi'' ,

Toan h9c la mon khoa h9c vo cling linh ho(lt, ciing la m(it ki€u tro choi tir duy. Khi d(ly tre h9c toan, cha m<;' can phai chu y den phircrng phap ren luy�n "h9c m(it hi€u mir6i." Vi d\1, khi tre c6 th€ dira ra dap an chinh xac cua cau hoi: "Ga m<i' de dirge tam qua trung, bi con qu(I tha milt nam qua, hoi trong t6 con l(li bao nhieu qua trung", cha m<i' c6 th€

nhan C<Y hQi nay va hoi tiep tre: "Neu con chuQt tha dirge bay h1,1t th6c, ma trong hang cua n6 da c6 ha h1,1t, vi).y t6ng c9ng n6 se c6 bao nhieu h1,1t th6c?". Nhfrng d'e bai the nay tuy n9i dung khi\c nhau nhirng tht,rC chat d'eu c6 phir<Yilg phi\p tinh toi\n giong nhau, neu tre c6 th€ nhanh ch6ng dira ra di\p an & d'e bai thfr hai, di'eu nay cang chfrng minh rdng tre da hoan toan hi€u dirge each vi).n dvng linh ho1,1t cua phep tinh & cfe bai thfr nhat. v6i each ren luy�n nhir vi).y,

neu sau nay c6 gi).p phai nhfrng van d'e phfrc t1,1p h<Yil, tre cling se nhanh ch6ng hi€u dirge vii biet each giai quyet, do d6 kha nang "h9c m9t hi€u mirOi" la vo cling c6 ich doi v6i tre.

NGOAI NGO' GIUP TRE TV DUY NHIEU HON •

Tir 0 den 6 tui\i, hau het nhi�m Vl,l hQC ti).p cua tre cfeu hoan thanh trong gia dinh, dong thOi, cha m� cling chinh la ngirOi thay trong cu(\c song cua tre, nen vai tro cua cha m� c6 anh hir&ng rat l&n doi v6i tre. Neu cha m� c6 phir<Yilg phi\p d1,1y tre dung diin, se c6 tac dvng thuc dii'.y rat J&n doi v6i vi�c hQC ti).p CUa tre, ngirge J1,1i, neu Jam khong tot, Se t(lO ra nhfrng anh hir&ng xau doi v6i vi�c hQC ti).p CUa tre. Tre trong d9 tu6i milu gii\o la thOi kY quan tr9ng d€ tre hQc ngon ngfr. Tht,rC chat tieng Anh khong giong tieng m� de, n6 dirge gQi la ngon ngfr thfr hai, vii doi hoi phai c6 moi tru<'mg ngo1,1i ngfr nhat djnh. Trang tru<'mg hQ"P tre chira n6i soi tieng m� de ma hQc tieng Anh qui\ SOm Se khong phai la chuy�n tot, thi).m chi con anh hir&ng den vi�c hQC ti).p sau nay. Tat nhien, chung ta CO th€ ti).n dl,lng hoan canh Cl,! th€ trong CUQC song hang ngay d€ d1,1y tre m9t viii tir tieng Anh d= gian, giong nhir nhin thay con meo thi n6i "cat'', hoi).c cho tre hQC m9t viii bai hat tieng Anh thieu nhi d<Yil gian... HQC tieng Anh c6 th€ giup tre xay dl,l"Ilg dirge c<Y s& hQc ti).p m& r(\ng tam nhin, c6 them nhi'eu khong gian tir duy, nhirng quan tr9ng nhat viln la ni'em cam hfrng cua tre. Vi the, di'eu quan tr9ng la cha m� can hir&ng dlln tre, cho tre thay h9c tieng Anh vo cling thu vi chfr khong biit ep tre h9c. Rat nhi'eu tre c6 nang khieu hQc ngo1,1i ngfr, di).c bi�t trong thOi kY milu gii\o, nang lt,rC tiep xuc cua tre ffi(lnh nhat, kha nang cam thl,l rat tot, neu c6 moi trir<'mg ngo1,1i ngfr thich hQ"P, vi�c hQc ngo1,1i ngfr doi v6i tre se khong con la chuy�n kh6. Chi co di'eu tre von ham chcri, kha nang tv khong chekem, nang lt,rC ti).p trung cling chira cao, dlln den vi�c tre ghet hQC tieng Anh, them VaO do neu cha m� thir(mg xuyen qui\t mdng tre Se Jam anh hir&ng den cam hfrng hQC ngo1,1i ngfr CUa tre. Chinh vi the, dau tien cha m� phai xi\c djnh r6 y nghla vii mvc dich vi�c hQc ngo1,1i ngfr CUa tre, Jam sao kich thich dirge "nQi d(\ng it,rC" muon hQC ngo1,1i ngfr tir hen trong con ngir(ri tre, dong thOi biet each bao v� vii gifr gin long nhi�t tinh hang say hQc ngo1,1i ngfr d6. Thong qua ci\c cu9c di'eu tra nghien cfru, chung toi phi\t hi�n ra rdng, hi�n nay, cha m� rat coi trQng vi�c hQC tieng Anh CUa con ci\i, nhirng J1,1i thieu phir<Yilg phi\p gii\o dl,IC hi�U qua. Vi dv nhi'eu cha m� khi cho tre luy�n viet tir d=, l1,1i yeu cau qui\ cao: khong dirge sai chinh ta, nhfrng tir hQc horn nay nhat djnh phai hQc thu(\c trong horn nay, di'eu nay doi v6i tre qua tht,rC la m9t vi�c rat kh6 hoan thanh, nen cang v'e !au dai, tre se mat h�n long tl,I" tin

v&i chinh ban than, dong thm mat !non S\f ham me muon hQC tieng Anh. Do d6, phuemg phap giao dvc cua cha m� la VO cung quan trQng.

Phi.fangphip I: Bit d�u h9C ngo{li ngusong song vdi tiing m� de HQC ngo(li ngfr thi.rc chat khong co thm digm xuat phat chinh xac nao ca, nhU'Ilg neu ttr giai do(ln dau hc;ic tieng m� de, cha m� cho tre nghe nhfeu phat am phrrc t(lp thi se c6 tac dvng hi\ tr<;r rat 16n doi v&i vi�c hc;ic ngo(li ngfr sau nay. Ngoai ra, khi tre vii:n chua higu chinh xac khai ni�m "hc;ic hanh", thong qua nhfrng tro choi va n9i dung sinh ho(lt dg tiep xuc v&i ngo(li ngfr, tre se cam thay day la m9t vi�c rat ti.r nhien, ma khong phai la m9t mon hc;ic kho khan.

Phi.fangphip 2: T?-o 1noi trlf&ng song ngu Nhfeu cha m� lo Iiing r�ng khi tre dang hc;ic n6i, ma dii cho tre tiep xuc v&i ngo(li ngfr thfr hai thi Se gay ra S\f roi lo(ln, Jam anh hu6ng den vi�c h9c tieng m� de. Thi.re te, neu tre du<;rc (y trong moi truemg ngon ngfr tuemg doi phrrc t(lp ngay ttr nh6 thi rat c6 !Qi doi v&i vi�c hc;ic cac ngo(li ngfr trong tuemg lai cua tre. Muon dg tre tiep xuc v&i ngo(li ngfr ttr s&m, khong nen yeu cau tre niim biit qua nhfeu trrvi.rng, qua nhfeu cau n6i thuemg ngay. Qua nghien cfru cho thay, khi tre con qua nh6, c6 thg phan bi�t du<;rc m9t so phat am di).c thu, nhU'Ilg khi bu&c qua giai do(ln nay, tre se ti.r nhien mat di kha nang nay. Cho nen, cha m� can xac djnh mvc dich dg tre tiep xuc v&i ngo(li ngfr thfr hai la dg tich luy cho vi�c hc;ic sau nay, cha m� khong nen lo Iiing tre se "quen" khi hc;ic s&m qua.

Phi.fangphip 3: Khaig<;1i c:i1n l1ung cua tre doi v<ii ngo?-i ngu ,

Lam the nao dg tre cam thay hc;ic ngo(li ngfr la m(lt vi�c rat thu vj va duy tri du<;rc S\f dam me v&i mon hc;ic nay? Neu cha m� thuemg xuyen dii:n tre den nhfrng noi vui choi ti).p trung nhfeu ngum nu&c ngoai, hoi).c thuemg xuyen cho tre nghe cac bai hat quoc te, xem phim ho(lt hinh nu&c ngoai, tre se c6 cam giac ngo(li ngfr la m9t thfr rat "hfru dvng". Khi tre thay ngo(li ngfr can thiet doi vffi CUQC song, ti.r nhien chung Se muon tim higu nhieu hem va yeu thich mon hc;ic nay.

Phi.fangphip 4: Khong nen qui khit kl1e v<ii each phit am cua tre Trong qua trinh hc;ic ngo(li ngfr, nhieu khi each phat am cua tre chua du<;rc chu�n xac, Jue nay cha m� khong nen qua n6ng v(li. Doi v&i tre nho, chi can khong lam can tr& S\f bigu d(lt va ly giai cua tre ve ngo(li ngfr, thi vi�c phat am dung hay sai khong con la dieu quan trc;ing. Hem nfra, cung giong nhu tieng Anh, & cac quoc gia khac nhau, cac vilng liinh th6 khac nhau, ngfr am cfing se c6 si.r khac bi�t.

Phi.fangphip 5: Di ngo?-i ngugin b6 v<ii sµ' dam me cua tre

Khi tre con nh6, c6 th€ Ii.ra chQn m9t so ban nh(lc thie'u nhi, tro chcri, thO' ve d€ d(ly ngo(li ngfr cho tre. De'n khi Sl,I" hfrng thu cua tre ngay cang tang Jen, CO th€ d€ tre thrr dQC m9t so cuon sach nU"Crc ngoai, va tang dan mU-C d9 kh6. Khi nfem dam me ngo(li ngfr dii hinh thanh ro rang, cha m"' c6 th€ mua cho tre nhfrng cuon sach ngo(li van, vi d1,1: ne'u tre thich d9ng v�t, c6 th€ mua nhfrng cuon sach n6i v'e d9ng v�t; ne'u tre thich v�n d9ng, c6 th€ li,ra chQn m9t so sach lien quan de'n v�n d9ng. D�ng sau m6i lo(li ng6n ngfr aeu ton t(li m9t n'en van h6a trrO'Ilg frng. D€ tre s6m bie't drrgc tren the' gi&i c6 nhi'eu lo(li ng6n ngfr, nhi'eu n'en van h6a khac nhau va hi€u drrgc r�ng m6i n'en van h6a d'eu ton t(li gia tri cua n6 thi hQc ngo(li ngfr se giup tre hi€u them v'e nhfrng �n � h6a �, � � � hQc � se � � h� � coo�.

KHA NANG TAP TRUNG - LAM THE NAO DE DUA TRE HAM CHOI TAP TRUNG HOC HANH? ,

•

Kha nang t�p trung chinh )a nang Ji,rc t�p trung phan anh doi v&i mQt vai Sl,I" V�t nao do trong ho(lt d9ng tam ly cua con ngrrc'ri. M6i qua trinh tam ly cua con ngrrc'ri d'eu t�p trung nh�m vao doi trrQTig nhilt dinh & cac mU-C d9 khac nhau. Khi con ngrrc'ri chuy€n si,r chu y vao mQt Sl,I" V�t nao do thi qua trinh cam nh�n, ghi nh&, trr&ng tU"QTig, tU" duy hoi).c th€ nghi�m tinh cam v&i si,r v�t d6 cung di�n ra, cho nen ban than si,r t�p trung kh6ng phai Ia m9t qua trinh tam ly d9c l�p, n6 la m9t ki€u di).c tinh cua cac qua trinh tam ly. Kha nang t�p trung trong ho(lt d9ng tri li,rc cua con ngrrc'ri c6 tac d1,1ng trrO'Ilg doi I&n. Kha nang t�p trung Ia cO' s& cho kha nang quan sat, kh6ng c6 t�p trung cung coi nhrr kh6ng c6 quan sat. Tilt ca cac ho(lt d9ng tam ly cua con ngrrc'ri d'eu khong th€ tranh khoi Sl,I" tham gia cua kha nang t�p trung, nen cha m"' phai chu trQng vao vi�c boi drr&ng kha nang nay cho tre. ,

Phi.fangphip I: T.ao moi trlf&ngyen tlnh Khi con nh6, kha nang t�p trung cua tre con rilt ye'u, nen d� bi m6i truemg xung quanh lam anh hrr&ng. Moi truemg sinh ho(lt va hQC t�p tot c6 tac d1,1ng rilt l&n doi v&i qua trinh giao d1,1c tre. Vi the', ngay & trong nha, cha m<i' phai chu y t(lo ra cho tre m9t m6i truemg tot, tranh d€ Sl,I" chu y cua tre bi phan tan. Moi truemg hQC t�p phai yen tinh, tranh bi cac ye'u to kich thich Jam phi'en. Khi tre nghiem tuc dQC sach, ve tranh hay Jam vi�c gi do, cha m<i' hay d€ tre drr<;rc yen tinh lam vi�c nhrr kh6ng nen b�t ti vi hay dai radio, hoi).c kh6ng d€ do chcri, banh k"'o & ben c(lnh tre.

Phi.fangphip 2: Rut ngin cµ'Ji Nang li,rc nh�n thU-C cua tre viin con non n&t, doi v&i nhfrng v�t kich thich & qua xa se rilt kh6 d(lt drrgc hi�u qua. Xet v'e phrr=g di�n t�p trung thi giac, ci,r Ii gan se giam dang k€ Sl,I" can tr& thi giac, nen cang tang CU"Cmg tinh i\n dinh cua Sl,I" t�p trung. Vi d1,1, khi tre SO' sinh m&i tlnh d�y, cha m<i' c6 th€ dU"a m9t v�t gi d6 biit miit ra tru6'c mi).t tre each khoang 20 cm, lam nhrr v�y se boi drr6ng drrgc si,r chu y t�p trung cho tre.

Phi.fangphip 3: V;lt cl1uyen c!(>ng cang de thu hutsµ' cl16. f cua tre >

Nhfrng v�t th€ chuy€n di;>ng c6 th€ thu hut si.r chu y cua tre, vi d1,1 mi;>t con bir6m dang bay chitc chitn se khien tre t�p trung chu y hon la mi;>t con bir6m dang d�u; mi;>t chiec o to dang ch(ly bon bon tren diremg ciing se thu vi hon nhfeu la nhin tren tranh ve. Nha van Lam dg.y c(iu con trai nho nh(in biet cac loai d{)ng v(it ve trong sach, nhl17lg luon cam thay c(iu be khong t(ip trung. Co cha ri'ing co th€ do con trai khong nghii!m rue l&.ng nghe n/1img 101 giang giai, ni!n co thvc hifn m{)t cu{)c kilm tra nho, ket qua la c(iu be tra 101 dung, nhl17lg vdn khong hao hlrng. Nha van Lam nghi ri'ing co le la do hin/1 an/1 trong sach qua te nhg.t va VO vi, ni!n CQU be m&i chan nan. V(iy la cuoi tuCln CO s&.p xep th01 gian di cung CQU con trai den tham quan VU"&n bach thu. Nhl17lg cac vir&n bach thu trong thanh pho deu co rat it cac loai d{)ng v(it, hem nfra con trai CO cfing QQ xem het roi, n/!n CO ddn CQU be den VU"&n bach thu 16-n cJ- thanh phogCln do al tham quan. Du day la lCln dClu tii!n den vir&n bach thu nay nhl17lg con trai co lai cam thay nhir quen than v&i nhimg con v(it trong do di'i tir lau, ngay ca chu{)t tUi chau Uc, ca sau CQU be aeu nhcJ- rat ro, den luc Ve CQU con kef cho cac ban CUQ minh nghe.

Phi.fangphip 4: Lam phongphu, c!a d?ng cic hinh thuc ho?t c!(>ng Nhfrng kich thich don di�u se khien tre nhanh ch6ng cam thily nham chan va d� phan tan S\f chu y, cho nen, cha m� khi giao d1,1c tre phai ap d1,1ng nhfrng hinh thfrc da d(lng, nhfrng tro choi sinh di;>ng m&i c6 th€ thu hut dir<;rc si.r chu y cua tre. Cha m� c6 th€ Jen mi;>t thCri gian bi€u v'e cac ho(lt di;>ng vui choi cling con trong tuan: Thfr Hai, cling cha m� h9c each nh�n biet cac loai di;>ng v�t, nhilt djnh phai nh& dir<;rc dau la di;>ng v�t an thit, dau la di;>ng v�t an co. Thfr Ba, an toi xong se den nha ba ni;>i tham con ch6 nh6, sau d6 v'e nha se viet mi;>t bai van ta chu ch6 d6. Thfr Tir, cling b(ln than hoan thanh mi;>t mo hinh litp ghep, v'e den nha li'en khoe v&i m� v'e cam giac h<;rp tac lam vi�c cling v&i ngirCri khac. Thfr Nam, den dai thien van quan sat cac vi sao, nh& dir<;rc ten va vi tri cua titng chom sao. Thfr Sau, cling m� cham soc cay canh trong virem, chu y xem tilt ca c6 bao nhieu lo(li cay, cac cay eta n& ra bao nhieu hoa. •• •

Hang ngay, cha m� hay ap dvng nhfrng ho;:tt d(\ng khac nhau d€ lam phong phu them cu(\c song sinh ho;:tt cua tre, tre se cam thily mi'ii ngay troi qua deu la m(\t ngay VO cung thu vj, va dirc;rc hQc nhieu kie'n thfrc m6i l;:t.

KHA NANG GHI NH6' LAM THE NAO DE TAN DUNG THCTI KY VANG COA BO NAO? .

•

Tre tir o de'n 6 tu6i dang & vao thOi kY vang doi v6i kha nang ghi nh&. Trong giai do;:tn nay, Sl,l' ghi nh(r theo ki€u VO thfrc dong vai tro chu ye'u, tilt ca cac tfl,l'C quan, hinh tirQ'llg, cam hfrng, Sl,l' v(it, Sl,l' vi�c deu CO th€ thu hut cam XUC CUa tre, khie'n tre ghi nh(r m(\t each tl,l' nhien. Tuy nhien cha m� ciing can d;:ty tre each ghi nh& c6 y thfrc tir khi tre con nho. S\l' phat sinh va phat tri€n cua ghi nh& c6 y thfrc la ye'u to quan tr9ng nhilt trong qua trinh phat tri€n tri nh(r. D€ boi dir&ng cho tre nang ll,l'C ghi nh(r c6 y thfrc, trong cu(\c song hang ngay cha m� phai thiremg xuyen giao cho tre nhfrng nhi�m Vl,l ghi nh& ro rang cv th€, d€ thuc d�y Sl,l' phat tri€n CUa b(\ nh(r. Cac nghien cfru khoa hQc chi ra kha nang ghi nh& ye'u hay m;:tnh cua con ngirOi luon lien quan chij.t che de'n dieu ki�n ghi nh& va phircmg phap ghi nh&. Doi v6i nhfrng tre tir o de'n 6 tu6i, ne'u khong th€ ghi nh&, tich liiy kie'n thfrc, thi vi�c hQC t(ip trong tircmg ]ai Se kh6 phat tri€n. Vi the', giup tre vlrt bo nhfrng chir(rng ng;:ti v(it can tr& vi�c ghi nh& la m(\t trong nhfrng nhi�m Vl,l chu ye'u cua cac b(ic cha m� hi�n nay.

Phi.fangphip I: Doi y(fj tre kl1oang I, 2 tuoi ciln pl1ai khuyen khfcl1 viefc ghi nl1(f l1inl1 tlf<;fng, tilo ra 1noi trlf&ng trai ngl1iefm cl10 tre ,

Ghi nh& hinh tlfQ'llg la phircmg phap ren luy�n kha nang ghi nh& hfru hi�u nhilt doi v6i tre trong giai do;:tn dau. Cha m� c6 th€ chi vao hinh anh cua chie'c o to, n6i v6i tre rli.ng "day la 0 to", tre se dan dan nitm bitt dirge khai ni�m "o to" va hinh tirQ'llg nay se dan dirc;rc ghi vao trong nao. Sau d6, cha m� co gitng t;:to ra CO' h(\i, d€ tre dirc;rc nhin t(in mitt, t(in tay cam nh(in o to la the' nao, c6 nhir v(iy, qua trinh ghi nh& m6i d;:tt hi�u qua cao va nhanh ch6ng. Trong qua trinh ren luy�n kha nang ghi nh&, khong nhilt thie't luc nao ciing phai srr dvng hinh ve va do v(it cv th€. Cha m� c6 th€ thrr dung nhfrng d(\ng tac hoij.c m(\t so bi€u cam d€ giup tre c6 iln tlfQ'llg va ghi nh(r d� hem. Khi Ti€u Tir d;:ty con minh ve con tho tritng, co da nghi ra m(\t bi�n phap kha thu vj. D6 la d;:ty con giO' hai tay dij.t !en tren Oiiu bitt chir&c giong tai con tho, sau d6 d€ con vira lam theo vira n6i "con tho, con tho". Lan sau luc khong c6 hinh anh ve con tho, co !;:ti cung con lam !;:ti d(\ng tac d6, the' la con co lien nhanh ch6ng nh& ra con v(it c6 doi tai dai nay la con tho.

Phi.fangphip 2: Cho tre kl1oang 2, 3 tuoi h9cghi nl1(f dlja tren ca sci •

hieu biet ,

Th6i quen thong thir<'mg cua tre la ghi nh(r m(\t each rat may m6c, tre nhanh nh(r nhirng cling nhanh quen. Cha m� phai co gitng d(l.y tre sU- d1,1ng kY U-C ct€ hi€u dirge ban chat cua van ae. Vi d1,1 nhir khi d(l.y tre hc;ic thu(\c long m(\t bili tho-, tru<'rc tien cha m� c6 th€ mieu ta cho tre ve canh tirgng xuat hi�n trong bili tho-, ne'u c6 di�u ki�n, c6 th€ dii:n tre di ct€ c6 th€ dirge tl,I" minh trai nghi�m. Khi tre dirge trai nghi�m, tre se nher nhanh h= vii. li\u hO"U.

Ph I.fangphip 3: Tre tu3 den 6 tuoi ciln boi di.fang de tang clf(tng kha nangghinh<i /

Khi tre dan nitm bitt dirge phirO"Ilg phap ghi nher, cha m� phai d(l.y tre phirO"Ilg phap tang cir<'mg kha nang ghi nher.

1. Thong qua cac ci\u h6i, c6 th€ d�y m(l.nh kha nang ghi nher cua tre Vi d1,1, khi di qua nhil hang x6m, m� c6 th€ h6i tre: Ai song & day nhi?", tre c6 th€ se suy nghl m(\t lat roi tra !Oi: "Lil nhil cua chu Tri�u". Tre se phai tl,l"tim ra dap an cua van de b�ng each l1,1c lc;ii tir ben trong kY u-c, ren luy�n nang 11,l"C tir duy cua tri nher. "

2. D€ tre ho(l.t d(lng chi\n tay nhieu h=, c6 th€ giup tre nher si\u site h= Khi tre quan sat ngirc'ri ](rn lam vi�c gi d6 roi bitt chir<'rc lam theo thi tre se ghi nh(r rat li\u. Vi d1,1 choi tro ghep tranh, ne'u tre khong tl,I" tay lam, mil chi la ngirc'ri l<'rn n6i cho tre bie't phai lam the' nilo, thi Ian sau tre se rat kh6 nher 1(1.i dirge each lam. Nhirng ne'u tre tl,I" tay ghep tranh, thi Ian sau tre c6 th€ lam dirge. Thc'ri gian ghi nher cua tre rat ngitn, cho nen phai l(lp di l(lp 1(1.i hilnh d(lng m6i c6 th€ giup tre nher dirge li\u.

3. Khuye'n khich tre k€ ci\u chuy�n cua minh Cha m� c6 th€ hir<'rng dii:n tre 11,l"a chc;in m(\t ci\u chuy�n, m(\t ki ni�m mil tre c6 an tirgng si\u site, roi cung tre ngoi k€ 1(1.i. DQ.i /1/)i thl t/1ao ICln tnr&c & tnri'mg mCln non k/1ien Nvu Nvu rat vui, vi trong tr(i.n etau etanh bong, co be va ngu:iri bQ.n t/1an Lam Lam eta gianh etu:(Yc gidi quan quan. Mdi khi co khach eten choi, m� IQ.i nh&c eten chuy�n eto va etlco be tir kl IQ.i cau chuy�n cua minh. H'Oi etClu Nvu Nvu khong nh& ro etu:(Yc het hoan toan, va m� eta giup co be nh&c IQ.i. DCln dCln Nvu Nvu eta co thl tir kl IQ.i cau chuy�n tit etCi.u eten cuoi mi)t cac/1 hoan chinh, /1o-n nfra con b&t etCi.u y thlrc eten vi�c ghi nh& IQ.i n/1img chuy�n eta xdy ra & tru:i'mg etlve nha klcha cha m� nghe.

Phi.fangphip 4: Hay quan tam den khonggian va cl1it 11.f<Jnggiic ngu cua tre ,

Giac ngu la nhi\n to quan trc;ing anh hir&ng cte'n kha nang ghi nher cua con ngirc'ri. Giac ngu chinh la "tr(l.m bO"Ill xang" giup con ngirc'ri khoi ph1,1c 1(1.i sire 11,l"C cho co- th€ vii. b(l nao

sau m(Jt ngay lao d(Jng m�t moi. D€ b(J niio di.rc,rc khoe m1,1nh h9c t�p, lam vi�c, thi bat bu(Jc phai c6 giac ngu dam bao chat li.rQ"llg. Doi v6i tre, giac ngu con c6 m(Jt y nghla d((c bi�t khac. Tir khi sinh ra de"n giai do1,1n d�y thi, d1,1i niio cua tre luon (y trong tr1,1ng thai phat tri€n, m(\t giac ngu day du se c6 !<;Yi doi v6i sv phat tri€n cua niio b(\, dong th<'ri ho6c-mon sinh tru&ng ciing di.rc,rc tie"t ra nhieu trong khi tre, ne°u thie°u ngu, S\f phat tri€n khoe m1,1nh CUa bQ nao Va CO" th€ CUa tre Se bj anh hi.r&ng. Khong khi la m(\t trong nhfrng V�t chat khong th€ thie°u doi v6i S\f song CUa con ngi.r(ri, d((c bi�t la khi con ngi.r<'ri dang cang th�ng lam vi�c, h9c t�p. Ne"u khong du khong khi d€ ho hap, kha nang chu y cua tre se khong di.rc,rc t�p trung, kha nang ghi nh& ciing giam ro r�t. Vi v�y, cha m<i' phai d€ tre di.rc,rc h9c t�p trong m(Jt moi tru<'rng c6 khong khi trong lanh, I= thong. Ne"u dieu ki�n cho phep, tot nhat cha m"' nen cho tre h9c t�p & hen ngoai, nhi.r de"n cong vien, ngo1,1i o, rirng cay, vi.r<'rn hoa ... , moi tru<'rng (y day luon tran ng�p khong khi, rat c6 Jgi doi v6i S\f phat tri€n tam sinh Jy CUa tre.

KHA NANG SANG TAO - SANG TAO LA sue SAN XUAT DAU TIEN COA TRE •

•

Th6i quen thong thi.r<'rng cua m9i ngi.r<'ri doi v6i m(\t van de nao d6 la luon yeu cau phai c6 m(\t dap an ro rang, hqp ly, mil d(ic di€m cua tinh sang t1,10 l1,1i yeu cau ti.r duy khong di.r<;rc dt,ra vilo nhfrng quy lu�t d<'ri thi.r<'rng, tir d6 tim ra st,r khac bi�t, di.ra ra cac lo1,1i dap an, vil phat tan ti.r duy. Cho nen, cha ID<;' phai d(Jng vien tre di.ra ra nhieu dap an tra Im doi v6i m(Jt van de nilo d6. Khi tre c6 th6i quen nay thi kha nang phat tri€n cua tre se VO t�n, vi kha nang sang t1,10 la VO h1,1n, S\f tie"n b(\ vil phat tri€n cua nhan lo1,1i luon doi hoi phai c6 S\f sang t1,10. Trong qua trinh giao dl,IC, cha ID<;' phai co gang phat tri€n kha nang sang t1,10 cua tre. M(Jt dzra tre 4 tu6i hoi cha: "BQ.t quQt se co gio, digiup min/1 du:Q'c mat. TQi sao bc'f khong dong czra /Qi? Dong czra thi gio se khong chQy du:Q'c ra ngoai, nhu: thekhong phai cang mat h071 sao?". Ngu:Oi cha giang cha dzra con hiiu vii mc'fi quan h� gifra gio quQt khi hQ.u v&i vi�c dong cua hay khfing dong cua, roi fing hoi con: "Gio co tac d1,1.ng gi?", va cQ.u be dii du:a ra rat nhiliu dap an nhu:: gio th6i lam la bay ra khoi cay, gio th6i lua di nau com, gio th6i vao trong phong cha mat... Cho du dap an tre di.ra ra kha buon ci.r<'ri, nhi.rng each giao dvc nay l1,1i rat c6 ich doi v6i vi�c boi di.r&ng, phat tri€n ti.r duy va tang kha nang sang t1,10. Nhi.r v�y, cha ID<;' phai lam the° nilo d€ phat tri€n kha nang sang t1,10 cua tre?

Phi.fangphip I: Phit trien sµ'sing t;io cua tre trong am nl1;ic, l1(Ji hQa •

Hi.Ji h9a la hinh thirc kich thich tri ti.r&ng ti.rQ"llg d� dang nhat, tre thich thu nhat. Kha nang ve cua tre du chi.ra cao, nhi.rng dii c6 th€ bi€u d1,1t di.rc,rc qua trinh ho1,1t d(\ng ti.r duy cua tre. Khi tre ve, khong can yeu cau tre ve d<;'p mil can yeu cau tre ti.r&ng ti.rQ"llg d€ ve ra nhieu th(r.

Vi dv ve nhieu hinh tron Jen tren giay, roi d€ tre tir6ng tirQ'llg ra nhfrng hinh tron nay co th€ bien thilnh nhfrng gi. Tre co th€ nghl den m(\t ong m(it trm, m(\t qua bong... roi co th€ lien tir6ng ra m(\t diln gau true hinh tron, hay m(\t chum bong bay... Ngoili ra cha m� co th€ b�t nhfrng ban nh(lc khac nhau, v&i nhieu site thai tinh cam khac nhau, d€ tre dl,fa vilo am nh(lc ve ra S\f cam nh�n cua minh ve giai di�u. Doi v&i nhfrng bfrc tranh cua tre, cha m� khong nen lam "ngirCri phan xet", mil hay tr& thilnh "nhil phe binh" danh gia ve tri tir6ng tirQ'llg, khong nen coi do lil bdng ch(mg d€ xem tre co th€ tr& thilnh hQa sl hay khong, mil chu yeu lil xem tri tir6ng tirQ'llg cua tre phat tri€n co phong phu hay khong.

Phi.fangphip 2: Nghlra cau cl1uy?n l1o?c sing tic bai hit Sang tac truy�n ho(lc bili hat lil hinh thfrc bi€u hi�n cao ve kha nang sang t(lo cua tre trong giai do(ln tre tho-. Cau chuy�n lil m(\t lo(li ngh� thu�t ngon ngfr ve hinh tirQ'llg, dirge bQn tre rat yeu thich. D€ phat tri€n tri tir6ng tirQ'llg, sang t(lo cua tre, trong Jue k€ chuy�n cha m� co th€ g<;ri y, ho(lc hir&ng dfin tre nghl phan tiep theo cua cau chuy�n, thirc'mg xuyen sll- dvng each hoi gQi mer, vi dv: sau do se xay ra chuy�n gi, anh ta se nhir the nilo? ... D€ hir&ng dfin tre mer r(\ng tri tir6ng tirQ'llg, t(lO dl,fllg cot truy�n tir nhieu goc d(\.

Phi.fangphip 3: Khuyen kl1ich tre nang ho?t c!(>ng tay chan trong lao c!(>ng va vui cl1ai ,

Cau noi cua nhil giao dvc n6i tieng Dao Hanh Tri: "Trong giao dvc sang t(lo, khong chi la phai d(ly, mil con phai h9c, phai lam, phai ket hw chan tay v&i b(\ nao". Trong gia dinh, cha m� phai d(\ng vien vil yeu cau tre nang ho(lt d(\ng chan tay. Ngay tir nho hay bitt tre thvc hi�n "vi�c cua minh phai do minh tv lam", co th€ d€ tre lam nhfrng cong vi�c nhil phu h<;rp v&i kha nang, ngoili ra co th€ thong qua nhfrng ho(lt d(\ng mil tre yeu thich nhir choi xep hinh, n(ln dat set, gap giay thu cong... d€ boi dir&ng nang Ive ho(lt d(\ng tay chan cho tre. Trong Jue vui choi tre se mo phong i(li cac ho(lt d(\ng cua ngirCri l&n, chung dva vilo tri tir6ng tirQ'llg cua minh d€ dong vai cac nhan v�t, th€ hi�n cac ki€u tr(lng thai cam xuc, tv minh giai quyet nhfrng van de kho khan g(lp phai trong Jue choi, vi dv nhir lay cac mieng ghep hinh Jdp thanh chiec giiremg cho bup be, Jay COC Jam noi nau CO"ffi, citt giay V\Jn Jam thilnh s<;ri my, vil cung cac b(ln khac chia nhau phan vai, slip xep cong vi�c...

Phi.fangphip 4: Tl16ng qua m(>t so l1o?t c!(>ng kich thich nio phai c!e pf1it trien kf1a nang sing t?O czia tre ,

•

Nao b(\ cua con ngirCri dir<;rc chia lam hai phan lil ban cau trai vil ban cau phai, mi'ii ban cau nao i(li co nhfrng chfrc nang khac nhau. Ban cau trai lil trung tam ve xll- ly ngon ngfr, tien hilnh triru truQ'llg tir duy, t6ng h<;rp tir duy vil phan tich tir duy. Con ban cau phai lil trung tam xU- ly bi€u tirQ'llg, tien hilnh tir duy hinh tirQ'llg cv th€, phat tan tir duy vil tir duy trvc giac. Co chuyen gia cho rdng, ban cau nao phai co lien quan m�t thiet den nhfrng ho(lt d(\ng mang tinh sang t(lo cua con ngirCri.

Vi�c khai pha nao phai cua tre nen tien hanh trong cac ho(lt d(\ng thlfemg ngay va trong Jue vui choi. Cha m� can phai hlf6ng dii:n tre thlfemg xuyen sfr dvng tay trai, chiin trai dg ho(lt d(\ng, ren luy�n tam nhin cho miit trai, va kha nang thinh giac ben tai trai, ch&ng h(ln nhU' d(ly tre nem bong, ve tranh, cam niim do V�t, ciit giay, dlfa do d(IC bdng tay trai, dung chiin trai dg da bong, da cau ...

Phi.fangphip 5: Pl1it trien tinl1 l1ieu kf cua tre .

Tinh hieu kY va nhu cau tim higu, kham pha cua tre trong giai do(ln tre thcr VO cung manh li�t, trong aau tre thll'Cmg xuyen xuat hi�n nhfrng y nghi kY quai ma ngll'Oi l(m kh6ng thg nao ly giai dU'Q'C, ch&ng h(ln: co tre cho riing neu chi).t cay roi se kh6ng th6i dU'Q'C gio; con Edison hoi nh6 tr6ng thay ga m� ap tnmg ciing nghi riing neu minh niim Jen qua tnmg thi se n& ra ga con. Nhfrng y nghi kY qui).c nay cua tre co thg khien ngll'Oi ta cam thay ni,rc cll'Oi, nhrmg chinh nhfrng each suy nghi nhlf v�y da thuc dii'.y tre di siiu tim higu, kham pha. Bigu hi�n to mo CUa tre doi v&i Sl,l' V�t chinh la m(\t kigu sang t(IO, nen cha m� khong dU'Q'C C\1'00 che tre. Tri to mo cua tre khi nh6 se tr& thanh d(\ng li,rc m(lnh me trong ho(lt d(\ng sang t(IO cua tre khi tru6ng thanh. M(\t so cha m� cam thay kho chju v&i vi�c suot ngay tre suy nghi lung tung, h6i no h6i kia, doi v&i nhfrng suy nghi kY quai va hanh vi bat thll'Cmg cua tre, ho chi thay buon Cll'OO, hoi).c th�m chi la miing mo, nghiem cam, dieu nay Se giet chet kha nang sang t(lo cua tre. Cha m� phai co giing phat hi�n ra y thfrc d6i m&i tir trong tinh hieu ey cua tre, higu dU'Q'C quy d(IO d6i m&i trong Sl,l' dua nghjch CUa tre, va boi dll'Ong kha nang sang t(IO ngay trong nhfrng hanh vi m(IO higm CUa tre.

Phi.fangphip 6: T?O tinh huong de khuyen kl1icl1 tre al.fa ra cau hoi nghi vin ,

Ngll'Oi xm noi: "Hoc ma kh6ng nghi ciing coi nhlf kh6ng h0c'', "hoc t�p coi tr0ng vi�c dlfa ra van de nghi nger, nghi it thi tien b(\ it, nghi nhieu thi tien b(\ nhieu". Neu kh6ng khuyen khich dU'a ra nhfrng nghi van thi tre chi hoc t�p m(\t each thl,l d(\ng, va kh6ng thg khoi d�y nhfrng tai nang mang tinh sang t(IO cua tre. Lam the nao dg khuyen khich tre di).t ciiu h6i cho cac van de? Th(r nhat, cha m� can phai kien tri va t6 ra hao hfrng v&i nhfrng ciiu h6i cua tre. Th(r hai, co thg d(\ng vien tre mf>i ngay nen dm ra m(\t ciiu h6i. Th(r ba, thlfemg xuyen h6i dap v&i tre. Th(r tlf, bo tri cho tre cac tinh huong phai ma kh6ng phai, higu ma kh6ng higu, dg thuc dii'.y tre d(\ng nao tlf duy, xem xet van de, tim each giai quyet. Kha nang sang t(IO dU'Q'C boi d11'0ng, phat huy trong qua trinh phat trign CUa tre, gifr gin va bao V� nang il,l'C sang t(IO chinh la vi�c Jam CO !Qi doi v&i CUQC dc'ri tre.

KHA NANG TVO'NG TVONG - CHAP DOI CANH CHO TRE TUNG BAY •

Tri tlf6ng tll'QTig la lo(li tai nang chi con ngll'Oi m&i co. Trong qua trinh sang t(lo, phat minh va tim toi ra nhfrng kien thfrc m&i, tri tll'Crng tll'QTig la kh&i nguon cua tat ca nhfrng hi Vong va Jinh cam. No khong chi dfrn diit chung ta phat hi�n ra nhfrng Sl,l' v�t m&i, ma con kich thich, thuc dii'.y chung ta n6 li,rc t(lo ra nhfrng cai m&i va doan biet dll'Q'C h�u qua co thg

xay ra trong ttrong lai. Einstein n6i: "Ttr&ng ttrgng quan tr<;>ng hon kie'n thire, vi kie'n tht'rc c6 h(ln, con ttr&ng ttrgng thi c6 th€ bao gom tat ca mc;ii tht'r tren the' gi6i, hon nfra n6 chinh la nguon goc cua kie'n thire". M(\t chuyen gia giao dvc tre em n6i tie'ng ngtr6i Nh(it cho rdng: Giao dvc tre em phai thu(in theo tv nhien, ton tr9ng tri ru&ng ttrgng cua tre, bat lu(in tre c6 nhfrng suy nghi ky di, quai dan de'n mire nao, ve ban chat vii:n la ton trc;ing quyen lc;ri t1,1" do suy nghi cua tre. Day chinh ]a Sl,I" bao V� J&n nhat doi v6i ban nang tl,I" nhien CUa tre. V(iy lam the' nao d€ bao v� ban nang tl,I" nhien, kich thich va boi dtr&ng tri ttr&ng ttrgng cua tre?

Phi.fangphip I: Lam pl1ongpl1u kl10 kien thuc cua tre ,

Cho tre thtr&ng thire, quan sat cac bire tranh va nhfrng b(\ phim ho(lt hinh giau tri tlfOng ttrgng, d€ trong bQ nao tre ng(ip tran nhfrng hinh ttrgng ve cac Sl,I" v(it do, day chinh ]a CCY SQo CUa vi�c phat tri€n tri tlfOng ttrgng Qo tre. Di).c di€m ttr&ng ttrgng & tre nh6 la tir ttr&ng ttrgng vo thire de'n ttr&ng ttrgng c6 y thire, nhrmg chu ye'u la ttr&ng ttrgng tai t(lo. Di).c bi�t khi tre 1, 2 tu6i, sv ttr&ng ttrgng khong c6 m\JC dich, ma dtr6i anh htrOng CUa m(\t Sl,I" v(it kich thich nao do, tl,I" nhien tre Se nghi de'n hinh ttrgng CUa Sl,I" v(it do. Vi the', ni\'u tre CO ho(lt d(\ng cang phong phu, tre Se cang CO dtr<;rc nhieu nhfrng hinh ttrgng CUa Sl,I" v(it, dieu nay cang CO Jc;ri cho Sl,I" phat tri€n tri tlfOng ttrgng. Cha m� phai Jen ke'ho(lch thtremg xuyen cho tre di tham quan, du ljch ... d(ly tre nh(in thire ve cac Sl,I" v(it trong t1,I" nhien va cac Joai d(\ng thl,l"C v(it. Khi tre dtr<;rc bii\'t nhieu nhin nhieu, tre Se d� dang lien h� de'n cac di).c di€m CUa Sl,I" v(it d€ tlfOng ttrgng, hon nfra kha nang tlfOng ttrgng trong qua trinh nay cfing Se d(lt dtr<;rc Sl,I" phat tri€n tlfong doi toan di�n, day chinh ]a CCY SQo CUa sang t(IO.

Phi.fangphip 2: Khuyen kl1fcl1 tre 1n{lnh d{ln tlf6'ng tlf<Jng ,

Trong Jue chcri dua, bc;in tre thtremg lay m(\t chie'c que nh6 lam thia cho bup be an, hoi).c lam m(\t chie'c h(\p thanh chie'c o to tai, hoi).c luon mer rdng minh dang & tren cung trang chcri dua... Trong tri ttr&ng ttrgng cua tre luon day i1p nhfrng ao ttr&ng, rat phong phu va b(lo d(ln. Du tre c6 ru&ng ttrgng ra nhfrng dieu kY quai, cha m� viln nen khuye'n khich, d(lng vien tre nen m(lnh d(ln va th6a sire ru&ng ttrgng.

Phi.fangphip 3: Duy tri tfnl1 l1ieu kf cua tre, boi di.fang tfnh chu c!(Jng trong ti.fang tlf<Jng ,

Tre em c6 tinh hie'u k}' rat m(lnh, d6 la di).c di€m xuat phat cua Sl,I" phat tri€n tri ttrOng ttrgng. Khi tre dtra ra cau hoi , cha m� phai kien nhiln giai thich cho tre hi€u, sau d6 c6 th€ hoi l(li: "T(li sao con l(li hoi nhtrv(iy? Con nghl the' nao?". Tir d6 c6 th€ boi dtr&ng tinh chu d(\ng trong ttr&ng rugng, di).c bi�t la phai dtra ra nhfrng van de ma tre cam thay h{rng thu, d€ chung dtr<;rc thoai mai ttr&ng rugng.

Phi.fangphip 4: D9c sich ae kich thich tr! tlfifng tlf<;fng cua tre •

Kg chuy�n, giai ciiu do la nhfrng phirOTig phap chu yeu dg kich thich tri tir&ng tirQ'llg cua tre. Nhfrng ciiu chuy�n c6 tich, than tho(li giilu tri tir&ng tirQ'llg c6 thg khoi gQ"i cha tre nhfrng suy nghl siiu xa, cha nen, cha m� phai l\fll ch<;>n c6 m\)c dich nhfrng tac phdm van h<;>c c6 thg kich thich tri tir&ng tirQ'llg cua tre, ngoili ra c6 thg ap d\)ng cac hinh thfrc kg chuy�n noi tiep ho(\c tran thu�t cau chuy�n dg gi(tp tre tir&ng tlfQ'llg nhfeu hOTI.

Phi.fangphip 5: Kfch thich tr! tlfifng tlf<;fng trong cic l1o{lt a¢ng vui chai Vui choi la ho(lt d/?ng co- ban nhat cua tre. Do choi vil nhfrng d\lng C\l vui choi la co- s& v�t chat kich thich den tri tir&ng tirQ'llg cua tre. Cha m� nen cha tre choi cac lo(li do choi khac nhau, d/?ng vien tre dira ra nhfrng tro choi tirOTig frng v&i do v�t, d[n den sv tir&ng tirQ'llg. Vi d\l dira ra m/?t hinh thang, hay thuc ddy tre 1\1" do tir&ng tirQ'llg, dg tre xiiy d\l"Ilg vil m& r/?ng thilnh v�t thg c6 hinh dang mil chung yeu thich, hinh thang d6 c6 thg la ru/?ng b�c thang, ho(lc la m/?t cai nhil 16-n ... Cha m� nen cung cap cha tre nhfrng v�t li�u ban thilnh phdm, dg tre thu gia cong, che t(lo, tir&ng tlfQ'llg. Trang qua trinh che tac hay trong Jue vui choi, cha m� phai khoi gQ"i tre tir&ng tirQ'llg m/?t each tich C\l"C chu d/?ng, linh ho(lt vil sang t(lo. Vi d\l, khi tre choi tro choi gia dinh, cha m� hay gia viY s<Yvilo b\lng cua bup be, vil coy to ra kinh ng(lc hoi: "Oil Vay ngiin the nay khong S(/ em b(tp be bi i(lnh sao?". Nhirv�y, tre Se nghi den van d'e "Jam the nilo dg tranh cha bup be bi i(lnh" vil tha ho tir&ng tirQ'llg ra cac bi�n phap.

uoc sAcH cm PHAI uvoc HVONG DAN •

•

D<;>c sach la vi�c vo cung quan tr<;>ng doi v&i con ngirc'ri. Edison titng n6i: "D<;>c sach doi v&i tir tir&ng cling giong nhir sv v�n d/?ng doi v&i co- thg, v�n d/?ng giup con ngirc'ri khoe m(lnh, d<;>c sach khien con ngirc'ri phat trign". Con Gorky i(li n6i rdng: "Sach v& rat c6 ich doi v&i CUQC song CUa cac b(ln, no giong nhir m/?t ngirc'ri b(ln gi(tp b(ln tim ra Joi thoat khoi nhfrng van d'e riic roi v'e tir tir&ng, tinh cam, n6 d(ly b(ln biet ton tr<;>ng ngirc'ri khac, cling la ton tr<;>ng chinh minh, n6 lay tinh yeu the gi&i, tinh yeu con ngirc'ri dg c6 vfi cha tri tu� vil tam hOn cUa b<.tn''. Ngirc'ri Do Thai rat thong minh, khi b<;>n tre vira c6 kha nang nh�n thfrc vil higu biet, h<;> se boi m�t ong Jen tren sach, sau d6 cha tre nem thu, each lam nay se khien b<;>n tre nghl rdng sach la m/?t thfr gi d6 rat ng<;>t ngilo. Khi d<;>c sach tr& thilnh m/?t th6i quen, n6 se chinh la tili san mil tre dir(/C hir&ng th\l ca dc'ri. V�y cha m� phai lam the nilo dg boi dir&ng th6i quen d<;>c sach cha tre?

Phi.fangphip I: T.ao moi trlf&ng a9c sicl1

Khi boi dtr&ng nfem ham me dQC sach cho tre, thi khong khi van h6a trong gia dinh rat quan tr9ng, dfeu mil rat nhfeu gia dinh hi�n d(li ngily nay thieu chinh la "nc)i ham van h6a". Trong gia dinh khong c6 gia sach, khong c6 sach, bao, t\lp chi, ciing giong nhir con ngirOi bi thieu mau, CO" thg khong thg khoe m(lnh, do do cha m� can phai higu gia trj: cho tre dQC nhfeu sach chinh la st,r d'iiu tir tri !t,re quan tr9ng nhat. Neu muon tre yeu thich sach, dQc nhfeu sach, dau tien cha m� phai cho tre song trong mc)t moi truemg dQc sach tot, hay ch9n cho tre mc)t so tili li�u sach bao mil tre thich vii. c6 cam hfrng, dg tre tt,r do dQC nhfrng nc)i dung minh thich, nh!im phat huy ban nang dQC sach tt,r nhien cua tre. Cha m� khong nen lam "ngirOi chi d(lo'', mil chi nen dong vai tro lam "ngtrOi g6p y", hay kien tri cung tre dQC sach, dfeu nay khong chi t(lO ra khong khi dQC sach, mil con dg tre muon dtrc;rc dQc sach cung cha m�. HO"Il nfra cha m� c6 thg xem tru&c nc)i dung nhfrng cuon sach mil tre thich dQC, roi dtra ra cho tre mc)t so van de, dg tre !t,ra y khi dQc sach, tir d6 se nang cao tinh mvc dich cua vi�c dQc sach. Doi v&i mc)t so tac ph�m kinh dign, cha m� c6 thg cung tre thao lu�n, giao liru, dg tre phat bigu quan digm vii. y kien ca nhan, dieu nay c6 thg boi dtr&ng kha nang ly giai cua tre vii. kich thich niem dam me dQC sach cho tre. Cha m� ciing can d\lY tre biet each gifr gin sach. Cha m� c6 thg !lip cho tre mc)t cai gia sach, d�t !en d6 nhfrng cuon sach, truy�n tranh cua tre. Khi c6 dtrc;rc tu sach rieng, tre se c6 thg liru gifr cuon sach cua minh. Nhfrng d(ra tre c6 thg liru trfr, gifr gin sach sau nay 16n !en rat c6 thg tr& thilnh ngtrOi yeu thich sach ca dOi.

Phi.fangphip 2: Bai di.fang niem cfam me cf9c sich cl10 tre '

Dam me dQc sach khong phai la kha nang b�m sinh, mil dtrc;rc hinh thilnh qua qua trinh dili khong ngirng dQc sach. Cha m� hay boi dtr&ng st,r dam me dQc sach cho tre ngay khi con nh6. Mc)t vili b�c cha m� vi muon nang cao long dam me cua tre doi v&i vi�c dQc sach, nen luc dQc truy�n cho tre nghe hQ chi dQc mc)t nil-a, den do(ln tre thich nhat, sau d6 dira cho tre cuon sach, vii. n6i v&i tre r!ing: "Cau chuy�n d6 n!im trong cuon sach nay, con c6 muon biet ket Cl,IC cua cau chuy�n khong? Hay tt,r minh dQC sach di nhe". The la, tre se cam lay cuon sach vii. tt,r minh dQc tiep.

Phi.fangphip 3: G<;1i f cho tre nhung cuon sich hay ,

Xet ve d�c digm tam ly, tre & nhfrng de) tu6i khac nhau se c6 kha nang dQc khac nhau. Tre dtr&i 3 tu6i da so la thich xem hinh ve trong sach; tre tir 3 den 6 tu6i thich xem truy�n c6 tich, truy�n than tho(li vii. nhfrng cau chuy�n lien quan den dc)ng v�t. Tre tir 7 den 10 tu6i thich dQc truy�n c6 tich, than tho(li c6 tinh tiet vii. nhfrng cuon truy�n tranh thieu nhi c6 nc)i dung kjch tinh, phieu liru. Tre 10 den 13 tu6i thich dQc sach ve tham higm, khoa hQc vi�n tir&ng, than bi. Tre khoang 14 den 16 tu6i c6 khuynh htr6ng thich dQc nhfrng cuon sach ve tir duy, phat minh, chinh lu�n, vii. nhfrng nhan v�t truyen Icy. Khi !t,ra ch9n sach cho tre, cha m� nen chu y tuan theo trinh tt,r, phai can nhltc, giam

djnh vi\. li.ra ch9n c�n th�n doi v6i tfrng lo(li sach C\J thg, giup tre ch9n dll'c,rc nhfrng cuon sach hay, b6 ich, dong thOi m& r(\ng ph(lm vi d9c cha tre, dg lam phong phu them kho tang kien thfrc cua tre.

Phi.fangphip 4: Giam s!fkf v9ng doi v<ii vi�c d9c sich cua tre ,

M(\t so cha m� kY v9ng qua cao vi\.o vi�c d9c sach cua tre, hy v9ng tre d9c sach c6 thg nhanh ch6ng nang cao dll'c,rc thi\.nh thich h9c t�p. Vi d\l, ban than tre rat thich xem nhfrng cuon truy�n tranh nhieu mi\.u siic, nhl!'Ilg cha m� i(li hy v9ng chung se xem nhfrng cuon sach c6 y nghla giao dl,lc. Khi n6i den d9c sach, da phan cac b�c cha m� d'eu coi d6 li\. "cong C\l c6 chfrc nang giao dl,lc", vi\. nghl r�ng "m(\t cuon sach hay c6 thg thay d6i dl!'(,YC ca cu(\c dOi". Chinh vi tll' ru&ng nay mi\. cha m� rat d� xay ra mau thuil.n v6i tre ve van de d9c sach. Li�u c6 cuon sach ni\.o c6 thg thay d6i ca cu(\c dOi tre chfr? Tre em ngi\.y nay dang song trong m(\t thOi d(li da nguyen h6a, trong the gi6i cong ngh� thong tin r(\ng 16n, nen chung phai doi di�n v6i nhieu li.ra ch9n hem so v6i cha m� thOi tru&<:. Ngoi\.i sach, tre con c6 thg xem ti vi, Jen m(lng... Vi v�y, tru&<: het cha m� hay giam b6t S\I' ky v9ng qua nhieu doi v6i vi�c d9c sach cua tre, sau d6 m6i c6 thg hl!'6ng dil.n tre d9c sach.

SAU Bf QUYET GIUP TRE YEU THICH VI�C HOC T4P '

Khi tre den tu6i di mil.u giao, vi�c h9c t�p tr& thi\.nh m(\t phan tat yeu cua cu(\c song, n6 dong hi\.nh cung v6i vui choi vi\. tr& thi\.nh hai chu dC 16n trong cu(\c song cua tre. Tat nhien, dg c6 thg thich frng v6i nhjp h9c t�p Cr tru<'mg tigu h9c sau nay, tre can dl!'(,YC tiep xuc v6i vi�c h9c t�p ttr s6m. Ngoi\.i m(\t so mon h9c thu vj, con rat nhieu mon h9c khac kho khan, cfrng nhiic, vi the dil.n den tinh tr(lng ghet h9c & tre nh6. Nhll' v�y, phai lam the ni\.o dg tre yeu thich vi�c h9c t�p? M(\t ngl!'Oi cha vi muon giai quyet chfrng bieng an cua con trai, nen da nghl ra m(\t quai chieu: ong b6 m(\t trai drra, sau d6 cha cO'lll vi\.o ben trong trai drra vi\. xuc cha con an, ket qua Ii\. dfra tre da an het phan CO'lll m(\t each rat ngon mi�ng. Ban chat cua n6 chinh Ii\. thay d6i m(\t hinh thfrc cii sang m(\t hinh thfrc m6i, dap frng nhu cau tam ly doi hoi cam giac m6i '" cua tre, tlr d6 d(lt dl!'(,YC hi�u qua tot hem. ' Vi�c giao dl,lc tre khong nen tien hi\.nh m(\t each co l�p, cfrng nhiic, tinh l(ing, mi\. phai d((c bi�t chu y den tinh thu vj trong giao dl,lc, niim biit dll'c,rc tam ly hieu k)r, thich m6i 1(1 vi\. muon thay d6i CUa tre, thi vi�c giao dl,lC m6i d(lt hi�U qua cao.

Bi quyet I: nm pl11fang thuc hQC t?p thich h<!p v<ii tre ,

"Mong con thi\.nh ti\.i" Ii\. mong muon cua tat ca cac b�c cha m�. Nhll'Ilg, trong khi cha m� hy v9ng con minh se tr& thi\.nh ngl!'Oi xuat siic thi i(li thieu xem xet den moi tru<'mg tri 11,l'C cua tre, vi\. can nhiic li�u nhfrng phll'emg thfrc h9c t�p d6 c6 thich hQ'P doi v6i con minh hay khong? Nghien cfru cua cac nhi\. khoa h9c cha thay, khong c6 hai ngl!'Oi ni\.o c6 phll'emg phap suy nghl van de vi\. xU- ly thong tin hoi\.n toi\.n giong nhau.

C6 tre c6 kha nang ghi nh& rat tot, nen khi h<;>c se lay ghi nh& lam chu; nhUTig c6 tre l(li thich ngoi to ve tren giay trong Jue h<;>c, va se b6 sung them hinh ve cho nhfrng phan giai thich; c6 tre thich suy nghi d9c li).p, c6 tre l(li thich ban lui).n, h<;>c nh6m... Chinh vi vi).y, cha m� hay cho phep tre drr<;rc dung nhfrng phrrong thfrc d((c thu dg phat trign tai nang cua ban than, di.ra tren nhfrng digm khac bi�t cua tre dg dm ra phrrong phap h<;>c ti).p trrong (rng, phu h<;rp v6i d(ic digm cua tre.

Bi quyet 2: Nuoi duang long l1am me ae nang cao tinh ticl1 cµ'c trong h9C t#p ,

M� Tilu Tri thay con minh rat t/1ich d9c bao thieu nhi, sach truy?n tranh, c6 luc con ngl'ii cum mi)t minh. Tuy nhien be /Qi khong thich vii!t chfr. The/a m� li"en nghi ra mi)t bi?n phap. Dau tien m� yeu cau Tilu Tri tl1uQ.t /Qi cilu chuy?n trong sach, sau d6 dua ra mi)t yeu cau kh6 h071, d6 la al Tilu Tri vii!t /Qi mi)t cilu chuy?n ma minh thich nhat, c6 thl tiiy h!rng ve them nhfrng gi minh muon. Tilu Tri cam thay d"i! nghi nay rat m6i me, d(lc bi?t la con ve thoai mai. The/a Tilu Tri ngay nao cfing tim mi)t cilu chuy?n ma minh yeu thich al vii!t /Qi, sau d6 ve them hin/1 vao, ban than co be con tir tu6-ng tur;mg den cac tinh tiet trong cilu cl1uy?n sao cho phu l1QP v6i hinh ve. Gach lam nay vira ren luy?n nang lire viet cho Tilu Tri, dl'ing th&i vira lam phong phu them kha nang tu6-ng tur;mg cho be. Lam the nao dg bien ho(lt d(lng h<;>c ti).p kh6 khan cua tre tr& nen linh ho(lt, song d(lng, dg tre h<;>c ti).p vui ve, chfr khong phai ngay nao ciing n(ing ne doi m(it v6i nhi�m vu h<;>c ti).p ma cha m� giao ph6? Day la van de ma chinh cha m� phai la ngrrOi giai quyet. Ban than tre chrra c6 nhfrng suy nghi thi,rc te nhrr ngrrOi 16-n, di;lng 11,l'c duy nhat khien tre lam vi�c chinh la: Minh c6 thich khong? C6 vui khong? C6 y nghia khong? Dg tre cam thay c6 y nghia - day m6i chinh la ccr s& giup phat huy tac d\lng cua "hi�u t'.rng v6 dira". Cho nen, khi tre cam thay chan ghet vi�c h<;>c ti).p, cha m� hay dg tre drr<;rc tl,I' y lam nhfrng gi chung thich, drr<;rc vui choi theo y minh. Hay n6i v6i tre r�ng: "Cho phep con drr<;rc choi mrrOi phut, sau d6 quay l(li lam not bai ti).p". Neu thay tre vui mimg vi khong phai ngoi h<;>c, cha m� ciing khong nen vi cam thay tre thich choi hon thich h<;>c ma that v<;>ng, vi "choi" von la m9t ban nang tl,I' nhien cua tre.

Bi quyet 3: Thay aoi moi trlfdng h9C t#p, duy tri cam giic 1n(ii i?- cua tre aoi v(ii l19c t#p ,

Bo quyet din/1 Chu nhQ.t nay se ddn Tilu Nguyen di choi cong vien, nhung ca hai bo con da cung thong nhat, Ian nay di cong vien khong phai al choi xe di?n hay ngl'ii quay ng>,ra g6, ma la cung bo di cilu ca. Tuy nhien cilu ca van la mi)t vi?c rat bul'in chan va ton th&i gian, c6 thlphai ngl'ii het ca mi)t ngay, cho nen bo da d"e nghi Tilu Nguyen mang theo

m{lt cuon truyfn cd tich va v& bai t(ip. Tilu Nguyen se ngoi ben cgnh ho vira cilu ca vira /1oan thanh nhifm V\l hQC t(ip la OQC xong cuon truyfn va viet c/1inh ta. Sang /1om do, khi ti.ffn hai bo con ra cua, m� tir nhu rling: hy vQng hai bo con co thl vira cilu dur;rc ca, vira hoan than/1 xong bai t(ip, dlbfra toi nay ca nha se cung an uong chuc mirng thi th(it la tuyft viri! Hoang hon, hai bo con Tilu Nguyen tr& v<? mang theo chien lr;ri phdm - do chi la may con ca n/16 khong du al nau canh, m� danh phai tha chung vao trong bl ca. Nhung ca Tilu Nguyen va bodu trai qua m{lt ngay rat vui ve. Trong luc ngoi cilu ca, Tilu Nguyen du dQc xong m{lt cuon truyfn, va hoan thanh xong bai t(ip. C(lu be noi rling, bu6i lam bai t(ip horn nay rat di;i.c bift thu vi. Khi nhltc den moi tnr<'mg h9c t�p, m9i ngtr<'ri thtr<'mg nghi den ban h9c ho(lc phong sach. Cho tre vao m/?t can phong va dong crra 1(1.i, bon phia la ttr<'mg, m/?t moi tnr<'mg yen tinh, khong CO bat Ctr phien nhi�U nao, nhtrng neu ngay nao ciing (y trong moi tru(mg nhtr v�y, h9c di h9c 1(1.i nhfrng thtr nhtr v�y se khien tre cam thay nham chan. Cho nen, thay d6i moi tnr<'mg h9c t�p m/?t each phu hc;rp se khien tre c6 cam giac m6i 1(1, h(rng thu hem rat nhieu. MU.a xuan c6 thg dii:n tre ra ngo(l.i 6 da ngo(l.i, dem theo sach v&, truy�n d9c, dg tre ngoi d9c sach gifra thien nhien va viet nhfrng cau van mieu ta mil.a xuan, each lam nay chitc chitn se giup tre nh& !au hem. The gi6i cua tre khong nen chi b6 bu/?c & trong phong, ma thien nhien bao lase khien tre h9c dtrgc cang nhieu dieu b6 ich.

Bi quyit 4: Di tre tµ' sip xip th<'figian h9c t#p va vui chai Cha m� khong nen slip xep cho tre nhfrng keho(l.ch h9c t�p kh6 khan, cfrng ngltc, nguyen tltc, ciing khong nen dg tre chi biet den h9c va h9c. Nhfrng b�c cha m� sang suot se dg tre ti,r h9c each slip xep th<'ri gian h9c t�p va vui choi cua ban than, l�p keho(l.ch h9c t�p hc;rp Jy, va tuy y dieu chinh kehO(l.Ch can Ctr theo tinh hinh thi,rc te. Dg tre ti,r slip xep keho(l.ch h9c t�p, cfi.ng giong nhtr dg tre ti,r li,ra ch9n cho minh chiec bat an cam, tre se ch9n bat VO dtra hay bat Str. Va chung se rat d� Jen y ttr&ng doi v6i nhfrng li,ra ch9n cua minh. Cha m� can phai nhitc tre itrU y, c6 thg tuy theo cam hfrng va nhu cau dg dieu chinh cac keho(l.ch, nhtrng Jue nao cfi.ng phai chu y den tien di? h9c t�p. Keho(l.ch co thg dieu chinh nhtrng tien di? tuy�t doi khong dtrgc thvt Jui ve sau. Cha m� se phat hi�n thay rdng, khi nhfrng d(ra tre biet ti,r l�p keho(l.ch cho minh, cam h(rng h9c t�p ciing cang ngay cang sau site hem.

Bi quyet 5: De tre ali<JC tr:ii ngl1i�m niem vui thanl1 cong ,

Nhfrng dtra tre ghet chuy�n h9c t�p, da phan d'eu la nhihlg tre chtra titng trai qua cam giac thanh cong doi v6i vi�c h9c t�p. Neu trong qua trinh h9c t�p cua tre, cha m� thtr<'mg xuyen che trach, phe binh, it khi khen ng<;ri, tan dtremg, se gay can tr& den si,r ti,r tin trong h9c t�p cua tre. M/?t d(ra tre luon cam thay that b(l.i se khong trai nghi�m dtrgc niem vui cua

thanh cong, nen cang khong biet each n1\ li.rc, co gang V1r<Y11 len. Cha m� c6 thg phan tich m(it chut ve nguyen nhan khien tre chtra c6 dtrQ"C cam nh�n thanh cong, d6 la do vi�c h<;>c t�p qua kh6 khan hay do yeu cau cua cha m� dtra ra qua cao. Neu la nguyen nhan thfr nhat, cha m� c6 thg hrr&ng dii:n tre nhfrng ph1r<Y11g phap h<;>c t�p hi�u qua, c6 thg miri gia srr hofi.c thay giao den d(l.y kem dg nang cao thanh tich h<;>c t�p. Neu la nguyen nhan thfr hai, cha m� nen dg cho tre dtrQ"C "tha long" m(it each hc;rp ly, h(l. thap cac tieu chu�n, yeu cau, h(l.n che phe binh, dg tre xay di,rng dtrQ"C S\f ti,r tin doi v&i vi�c h<;>c t�p. Doi v&i m1\i btr6-c tien b(i cua tre, du la nh6 be, cha m� ciing nen thg hi�n thai d(i ti,r hao, han hoan, dg tre cam nh�n dtrQ"C si,r co gang cua minh c6 thg mang 1(1.i niem vui cho cha m�, dg co gang h= nfra.

Bi quyit 6: Nang c!(>ng vien tre, h{ln chi trich ming Cha m� khong nen qua xem tr9ng thanh tich h<;>c t�p, cang khong nen dem con cai minh ra so sanh v&i nhfrng dfra tre khac, ch�ng h(l.n n6i: "Con toi khong dtrQ"C nhtr con nha bac, den bay gier vii:n chi biet c6 viii chfr", "Con toi khong thong minh nhrr con anh dau, con anh thu(ic long dtrQ"C tram bai thO", con n6 thi cha biet gi ca", v.v... Khong nen dtra nhfrng liri phe binh, chi trich vao trong qua trinh giao d1,1c tre. Cha m� hay co gang tim ra nhfrng tien b\i du la nh6 be cua tre, dg kh�ng dinh vii khen ngQ"i chung, phai dg tre nh�n thfrc drrgc r�ng, phai n1\ li,rc, co gang, thi h<;>c t�p m&i c6 thg d(l.t dtrQ"C thanh tich tot. Cha m� phai c6 long tin vii si,r kien tri doi v&i tre.

Giao d9c s&m: Lam the nao de b oi duong ,

th6i quen tot cho tre ? •

•

Th6i quen c6 vai tro quyet d.inh den ca cu(lc diri cua tre Boi dtrihtg th6i quen clln ap dvng phwo-ng phap ren luy�n c6 khoa hpc Chu tr9ng den ''llln dllu tien'' cua tre Hmnzg dlin tre hinh thanh th6i quen v� sinh Boi dtrihtg cho tre th6i quen li phep Boi dtrihtg cho tre th6i quen yeu lao d(lng Boi dtrihtg cho tre th6i quen biet qu(J tr9ng thiri gian Boi dtrihtg th6i quen kien nhlin

- (lo ni!n m{Jt thoi quen tot cho tre co le cl1i ton m{Jt vai ngay cua cha mi:, nhu:ng /Qi CO ich doi v6i ca CUQC diri tre. Con t(IO ni!n m{Jt thoi quen xau cho tre CO le chi can do m{Jt Ian SO' suat cua c/1a mi:, nhu:ng m9i tam huyet cua cha mi: tir tnr&c den nay trong vi?c dQy con deu co the tr& than/1 vo ich. Gae bQ.c cha mi: can biet rang, blJi du:i'i'ng thoi quen tot cho tre cang s&m cang tot.

TH6I QUEN c6 VAi TRO QUYET D�NH DEN cA CUQC DOI COA BE '

Chuyen gia giao due ngiriri Anh Locke n6i rli.ng: "Khi th6i quen da dtrQ'C hinh thanh, thi de'n Jue SIT dung khong can thie't phai di.ra vao kY frc ma v�n c6 th€ phat huy tac dung mc)t each d� dang nhat va ti,r nhien nhat". Co m{Jt cong ty thvc phdm ky ket hQP dlJng lam an v6i doi tac nu:&c ngoai. Ve CO' ban m9i dieu k/1oan trong l1QP dlJng deu dii du:(Yc /1ai bi!n thong qua, chi con c/1ir den ngay ky nhQ.n. Tuy nhii!n, phia nu:&c ngoai du:a ra yi!u cau muon den thi'im quan m{Jt soxu:&ng san suat. Tdng giam doc ddn hQ den thi'im m{Jt cong xu:&ng da du:(Yc d9n dt:p S(!Ch se. Sau khi bi!n doi tac nu:&c ngoai tham quan m{Jt lu:(Yt, /19 gQ.t dau to y rat hai long. Nhu:ng dung luc do vi tdng giam doc cam thay nglra c6 l19ng, ong /10 hang may tieng rlJi nhd luon m{Jt biii nu:&c bQt xuong dat. Phia doi tac nu:&c ngoai trong thay vQ.y lien cau may, m{Jt luc sau xin phep ra ve. Sau khi ve, phia doi tac nu:&c ngoai da thong bao se huy bo budi ky hQP dOng v6i bi!n cong ty thvc phdm. Nguyen nhan rat do-n gian, do chinh la do biii nu:&c bQt cua vi tdng giam doc kia. Ong noi: "San suat thvc phd.m can phai tuan theo nhimg quy dinh v? sinh nghii!m ng(i.t, neu ngay ca /iinh d(IO Cong ty cfing CO thoi quen khong tot nhu: vQ.y thi chac hdn thoi quen v? sinh cua ca cong ty khong can noi cfing biet". Vi mc)t bai ntr<'rc bQt ma huy ca mc)t hQ'P

dong lam an, phai chang nhan nguyen la do

th6i quen xa'u? M(\t hilnh d(\ng mang tinh cha't th6i quen theo ban nang nhirng doi khi da lam thay d6i ca cu(\c dOi cua m(\t con ngrrOi. MQi ngrrOi d'eu biet r�ng cong ty Ford cua Hoa Ky n6i tieng khitp the gi&i, n6 khong chi dtra ngilnh cong nghi�p san sua't 6 to cua My Jen vj tri hang aau the gi&i, mil con cai thi�n toiln b(\ tinh tr(lng kinh te cua ngrrOi dan nrr6'c My. Nhirng c6 le khong ai biet r�ng ngrrOi sang l�p ra Ford hoi dau dtrQ"C tuy€n dvng vilo cong ty chi b�ng m(\t d(\ng tac ra't dcm gian la "nh(lt gia'y nhap". H'Oi d6 Ford vita m6i tot nghi�p di;i.i hQc, an/1 n(lp 11'0 so- (mg tuyln vao m(lt cong ty o to, nhWlg hau /1et nhfmg ngu&i (mg tuyln cung dQt khi d6 deu c6 hQc Ive tuo-ng doi cao nen Ford cam thay khong c6 chut /1y VQng nao. Luc anh m6- ell-a bu6-c vao phong cua gi6.m doc, ph6.t hi�n thay c6 m(lt ti'r giay roi dtr6i dat, anh cui xuong nh(it n6 !en m(lt each rat ti'" nhien, r'Oi xem qua, h6a ra chi la m(lt ti'r giay nh6.p, sau d6 anh ti�n tay nem chung vao thung r6.c. Tat ca mQi hanh d(lng cua anh, gi6.m doc deu nhin thay. Khi Ford vita n6i m(lt cau: "Toi la Ford den ph6ng van tuyen d1,1.ng". Ngay l(i.p we ong gi6.m doc da dua ra l&i m&i: ''Rat tot, rat tot, anh Ford, c/1ung toi da tuyen anh". Quyi!t dinh nay khien anh cam thay rat kinh ngq.c, th\l"C teanh dtr{J'C tuyen d1,1.ng chfnh do han/1 d(lng nh(it rac CUa minh. Day chinh la kh6i diem c/10 sv nghi�p cua an/1 sau nay. M(\t so cha m� luon thitc mite r�ng: T(li sao minh da b6 ra ra't nhi'eu cong sU-C d€ quan Ii vi�c hQc hilnh cua tre nhirng thilnh tich viin khong tot. T(li sao c6 nhfrng ong bo bil m� khong can quan tam dau ttr nhi'eu nhirng kha nang hQC t�p CUa con hQ vi\n d(lt thanh tich cao. Thgc cha't nhan to quan tr9ng & day chinh la hQ da boi drr6ng dtrQ"C cho tre nhiing th6i quen hQc t�p tot. Giai do(ln ttr o den 6 tu6i la thOi ki d@ uon nitn tre nha't, nhfrng th6i quen dtrQ"C boi dtr6ng trong giai do(ln nay se di theo tre den suot cu(\c dOi. Hanh vi theo ban nang cua m(\t ngtrOi la xua't phat ttr th6i quen cua ngtrOi d6, con th6i quen i(li la ket qua sau m(\t qua trinh tu drr6ng. B(ln c6 mong muon sg nghi�p cua con minh se d(lt dtrQ"C thilnh tich xua't site trong trrcmg lai? Neu nhrr v�y, hay t�p trung chu y vilo vi�c vun ditp nhiing th6i quen tot cho tre ngay trr bay gier, th6i quen tot chinh la ccr s& vfrng chitc cho cu(\c dOi tre.

BOI DVONG TH6I QUEN CAN AP Dl)NG PHVONG PHAP REN LUYEN CO KHOA HOC •

•

Cac chuyen gia tam ly hQc cho r�ng, hilnh vi dung ditn cua m(\t ngrrOi luon xua't phat trr nh�n thU-C dung ditn, vii. nh�n th(rc dung ditn phai trai qua qua trinh ren luy�n nghiem tuc m&i phat tri€n thilnh nhiing hilnh vi dung ditn. Tuy nhien, neu nhiing hilnh vi dung ditn chi thl,l"C hi�n m(\t Ian thi chtra th€ t(IO thilnh th6i quen, mil can phai lien tl,IC ren luy�n, nang cao vii. duy tri gifr vfrng, m&i c6 thg bien hilnh vi dung ditn tr& thilnh nhiing hilnh vi tg d(\ng h6a. Luc nay th6i quen dtrQ"C hinh thilnh. Neu m(\t ngrrOi c6 nhfrng th6i quen khong tot, dau tien can phai thay d6i nh�n thU-C, roi m&i thay d6i dtrQ"C hilnh d(\ng, nhirng k€ ca khi nh�n

th(rc da thay deli thi vll.n khong thi1 gQi d6 la th6i quen. Vi dl,l: m(lt d(ra tre c6 sci- thich pha hong do choi, du n6 da nh�n th(rc drrQ'C pha hong do choi la di'eu khong nen, nhrmg n6 vll.n khong thf1 ti.r khong chehanh vi cua minh. Luc nay cha m� can phai huiln luy�n nghiem khitc doi v6i tre di1 giam dan so Ian pha phach do choi, tl'tng brr&c huiln luy�n tre tr& thanh m(\t d(ra tre biet gifr gin do choi. Qua trinh boi drr&ng, ren luy�n th6i quen la yeu to dij.c bi�t quan tr9ng. C6 nhfrng tre vi tuili con nho nen chrra thf1 c6 drrQ'C nhfrng nh�n th(rc dung ditn doi v6i m(\t so viln ae. Vi d\l, v6i nhfrng tre vlra vao hQC mfru giao, neu giang cho tre nghe v'i\ vi�c can b�ng che d(\ dinh drr&ng, chitc chitn tre se ch= hii1u. Khi doi di�n v6i tinh huong nay, cha m� phai boi drr&ng cho tre nhfrng th6i quen an uong tot.

Phi.fangphip I: Ren luyefn hanl1 vi ciln pl1ai nghiem kh:fc Nhfrng th6i quen hanh d(\ng khac nhau se c6 nhfrng tieu chu�n danh gia khac nhau, sau khi cung tre xac djnh tieu chu�n, can phai yeu cau tre tuan thu m(\t each nghiem tuc. M(\t so cha m� khi hrr&ng d[n ren luy�n cho tre l(li di.ra vao cam tinh cua ca nhan: Jue tam tr(lng vui ve, du tre lam khong tot ciing c6 thi1 bo qua; Jue tam tr(lng kh6ng vui thi du tre lam tot, ciing cam thily kh6ng vira mitt. Th�m chi con c6 tru6ng hw: Jue tam tr(lng khong tot se khong di1 y den tre; con khi tam tr(lng tot l(li yeu cau khitt khe doi v6i tre.

Phi.fangphip 2: Ren luyefn l1anh vi ciln phai kien trl Boi drr&ng th6i quen la m(\t qua trinh lau dili, neu khong kien tri ren luy�n thi hilnh d(\ng se rilt kh6 tr& thanh th6i quen ti.r d(\ng h6a. Tiiu T/1anh rat t/1ich an k�o nhu:ng IQ.i khong thich danh rang nen co be dii bi sau rang. Sau khi kham rang cho co be, bac si noi v&i boTiiu Thanh rdng: "Phdi duy tri vi�c danh rang hang ngay cha tre". Bo co be gat dau dlJng (J, vii den nha ong bat dau giam sat vi�c danh rang m6i ngay cua co be, m6i Ian nhu: VaY ong IQ.i noi v&i co be rdng: "Con yeu, chi can ngay nao con cfing danh rang SQ.Ch se, con Se khong bi SQU rang nfra". Tiiu Thanh noi: "Bo cri con khong muon bi sau rang, con se dan/1, ngay nao bocfing nhac con nhe!". Bo co be dlJng (J. Nhu:ng vi cong vi�c cua ong boqua ban r(ln, nen chi vai ba ham IQ.i quen khong nhac nh& con. Khong chi Vay, (J th(rc tJ,r d(lng cua co be cfing rat kem, chi can bolo /a, co be se k/1ong danh rang nfra, lau dan thoi quen danh rang cfing bi mat hdn. Sau nay, du bo co nh&.c n/1&, co be cfing khong chiu lam. Khong lau sau, trong mi�ng co be IQ.i bi them m(lt ch6 sau nfra. Khong con each nao, boco be IQ.i ddn con den kham nha khoa, bac si 16.c dau noi: "Neu anh vd.n khong giam sat con minh danh rang nghiem rue, thi Ian xuat /1i�n cai rang sau tiep theo se c/1i la van di! thi'ri gian ma thoi." Ngu:i'ri bo nghe xong lil!n hit m(lt hcri that sau, ht;1. quyet tam tir nay tr& di ngay nao cfing giam sat nghiem ng(!t vi�c co be danh rang.

Phi.fangphip 3: Pl1ai khuyen khicl1 tre khong ngitng nang cao hanh vi ,

Vi�c hinh hanh th6i quen cua con ngrrOi c6 lien quan tri.rc tiep den si.r tang crr6ng nang

cao, ma tac d1,1ng cua n6 l�i dij.c bi�t dang kg. Vi v�y, cha m� khi dira ra yeu cau doi v&i hanh vi cua tre phai thirimg xuyen quan thuc vii kigm tra. v6i nhfrng hanh d(\ng phu hQll vii dap fuig dung yeu cau, nen khen ng<;ri, d(\ng vien tre, dg thuc d�y tre kh6ng ngimg nang cao vii cling co hanh vi ma cha m� mong d<;ri, dan dan chuygn h6a thanh th6i quen.

CHU TRONG DEN "LAN DAU TIEN" COA TRE '

•

"Lan dau tien" CO thg la S\f kh6i dau thanh Cong CUa rilt nhieu ngirOi, nen khi boi dir&ng th6i quen tot, chung ta cang phai chu tr<;>ng vao "Ian xuilt hi�n dau tien" doi v&i mi'ii th6i quen cua tre. Chuyen gia giao d1,1c Tran H�c Cam cho r/ing bilt lu�n la vi�c gi, ne'u Ian dau lam tot, thi Ian th(r hai cling d� dang lam tot, ngir<;rc l�i, ne'u Ian dll.u lam kh6ng tot, Ian th(r hai cling se bi hong theo. Tilt ca nhfrng th6i quen cua tre, dCu do khi Ian dau xuilt hi�n, cha m� da kh6ng chu y hir&ng diin tre, khie'n cho sai s6t cang them sai s6t, dll.n dan tr& thanh ban nang cua tre. Cho nen muon tre lam tot, biit bu(\c phai d�y tot ngay tir Ian dau tien. Doi v&i nhfrng hanh d(\ng Ian dll.u tien nay, cha m� phai ilfll y hir&ng diin, dg tranh gay ra sai s6t. Hay lily vi�c ren luy�n vie't chfr lam vi d1,1, cha m� hay yeu cau tre vie't timg net timg chfr, kh6ng thie'u m(\t dilu nao, ngay tir Ian dll.u vie't, ne'u phat hi�n ra sai s6t thi yeu cau vie't l�i, de'n khi nao d�t yeu cau m&i th6i.

Phi.fangphip I: Kl16ng c6 trlfdng l1<;1p ngoµ 1� Sau khi cha m� dira ra m(\t viii yeu cau nao d6, tre c6 thg kh6c dg phan doi l�i, vi thircrng yeu con nen cha m� rilt d� dg xay ra ngo�i I� doi v&i nhfrng hanh vi cua tre. Nhir v�y, th6i quen tot vira m&i biit dau boi dir&ng da d� dang bi danh milt. M(\t chuyen gia giao dvc chia se viln de nay nhir sau: "Khi muon b'Oi du:i'mg cho tre n/1img thoi quen tot, c/1a m� khong nen alxuat hi?n cac chuy?n ngoq.i l? doi v6i nhimg han/1 vi chu:a dung mi.re czla tre. Vi dv. muon ren luy?n tre /1inh thanh thoi quen dq.i ti?n vao budi sang, ngay dil.u tien hily yeu cil.u tre ng1li /en b1ln cil.u, tre se cam thay chan va khong muon ng1li. Luc nay chung ta kheo leo SU d1,1.ng cac phu:071g phap alkeo tre tiep tl,l.c, sau do nghi m(Jt lat, dil.n dil.n tre se /1ilu du:r;rc. Den ngay thu hai lq.i yeu cil.u tre lam v(J.y. Lien tv.c duy tri den ngay t/1u ba, thzr tu:, thzr nam, thoi quen gil.n du:r;rc hin/1 thanh. Tuy n/1ien, sang den ngay thzr sau, luc tre ail ti,r minh muon di dq.i ti?n, nhu:ng nghe thay nhimg am thanh ben ngoai, nen to mo muon chq.y ra xem, m� ail co ngan can nhu:ng khong thl du:r;rc, danh chap nh(J.n cho tre ra ngoai xem, ket qua la thoi quen vlra m6i hinh thanh ail bi thay adi. Thi'ri gian sau, m� c(J.u be phai ton kha nhi�u cong sue al b1Ji du:i'mg lq.i tlr dil.u, m6i co thlgiup c(J.u be hinh thanh thoi quen dq.i ti?n vao m6i budi sang. Do do, trong qua trinh dao tq.o tre, nhat thiet khong du:r;rc alxay ra tru:i'mg /1r;rp ngoq.i l?".

Phi.fangphip 2: Khong tl/f thay aoi th6i quen •

Cha m� phai d((c bi�t chu y, kh6ng nen d� dang nh�n !Oi cho tre thay d6i th6i quen. M(\t khi dg xay ra ngo�i I�, th6i quen tot dii hinh thanh se d� bi danh milt, con th6i quen xilu

l<1i d� dang t(lo thanh m(lt each nhanh chong. Kg ca khi thoi quen chira hinh thanh, cling khong nen dg xuilt hi�n ngo(li I�, sau khi th6i quen dii hinh thanh, cang khong nen dg xay ra chuy�n gi thay dbi thoi quen. Cho nen, cha m� can phai chu y trong giai do(ln tre t�p t(lo dt,mg thoi quen, can phai kien tri thong nhilt, khong nen vi nhfrng ye'u to khach quan ma dg xay ra tririmg hqp ngo(li I� doi v6i tre.

HVONG DAN TR.E HINH THANH TH6I QUEN v� SINH Thoi quen v� sinh tot Ia dieu ki�n thie't ye'u giup baa v� strc kh6e than thg cha tre. Cha m� can phai boi dirCing cha tre thoi quen nay ngay tir khi con rilt nh6. Vi�c v� sinh ca nhan du chi la m(\t vi�c nh6, nhirng no l<ti phan anh dir<;rc cu(lc song sinh ho(lt va tinh than di�n m(lo cua con ngir6i. Mai ngir6i thirimg noi r�ng song la dg nang cao chilt liri;mg cu(\c song, tir do d(lt dirQ'C st,r thoai mai, tt,r do ve m(it tinh than.

Phi.fangphip I: Yeu c�u tre ti/O dljng tl16i quen baa v¢ than tl1e va an macsacl1 se •

•

� �n nb boo �m: � � � �. � �b, � &. � � tiq �. � d1,1ng khan tay phu hqp, thirimg xuyen thay dbi va baa dam S(!Ch se. Ren Juy�n thoi quen danh rang sang toi va sau khi an xong. Bao v� khoang miii, khong dira tay vao ngoay miii. T�p thoi quen th& b�ng miii, nhir v�y co thg giup khong khi Iiru thong qua miii dir<;rc 10c b&t b1,1i b�n, nhi�t d(l ilm va co d(\ �m, baa V� h� ho hi(p va phbi, tranh CO" thg bj b�nh. Khong dung tay ngoay tai, khong cha bilt cfr v�t l<t nao nhet vao tai. Luc rU-a m(it va tiim khong nen dg nir&c lot vao tai, tranh gay t6n thirO"ng cha mang nhl, dii:n de'n viem tai gifra, anh hir&ng de'n thinh lt,re. Gifr gin dang ve s(lch se. Phai thirimg xuyen chu y xem quan ao minh m(ic co s(lch se, chinh te hay khong. Doi v6i cac be gai con phai chu y de'n chuy�n dau toe, luon gQn gang va S(!Ch se, m� hay hir&ng dfrn cha tre each chai dau va bu(\c toe.

Phi.fangphip 2: Yeu c�u tre ti/O dljng th6i quen an uong v¢ sinh ,

D(ly tre khong dirQ'C an nhfrng do an khong S(!Ch, hoa qua tiroi phai � S(!Ch tru&c khi an, tot nhilt la nen gQt v6. Thoi quen v� sinh nay khong chi thg hi�n dfra tre dirQ'C giao d1,1c tot, ma con giup baa V� Slrc khoe CUa ban than. Binh Binh rat thich an /1oa qua, d(lc bi�t la tao va le, nhu:ng c(lu be c& cam /1oa qua !en la i'in luon. C/1a m� dii nhieu Ian nhac nh& rli.ng trzr&c khi i'in hoa qua phai nhi'r cha m� g9t vo giup, ho(lc la p/1ai r&a sQ.ch m&i du(Yc an. Nhu:ng ci;'lu be vdn to ra than nhien: "G9t vo rac roi lam, tren sach noi la trong vo co n/1ieu chat dinh duiYng n/1at". Ml)t Ian, Binh Binh cam qua tao /en an, nhu:ng vfra can dtr(YC vai mieng, d{)t nhien cam t/1ay dau b1,1.ng dfr d{)i. M� nghe thay tieng dl)ng lien vl)i vang chQ.y den, thay tin/1 hinh nghiem tr9ng, li;'lp tire dua

cgu be den bilnh vii!n kiim tra. Ket qua kham bilnh cho thay cgu be eta bi ng(j a(jc thU:c an. Hoa ra tri!n v6 qua tao ma cgu be an viln con dinh m(jt ltrQ'llg l&n thuoc trir silu. Kinh nghifm /(in nay aa dq.y cho CQU be m(jt bai /19c rat SQU s&c, fir a6 Ve sau, mdi /(in an hoa qua, khong c11n cha m{' phai nh&c n/16-, cgu be ciing tir a(jng nhO- cha m{' g0t v6.

Phi.fangphip 3: Yeu c:Zu tre t;zo dµng th6i quen b:io v� moi trlf&ng xung quanh Khong vU1: rac, giay nhap, VO k�o bira bai, khong nh6 ntr&c bot lung tung, khong dtrQ"C phong ue', ve bi).y !en ttr<'mg. Dieu quan tr0ng la cha m� phai lam mii:u d€ tre noi theo. Ne'u nhfrng ngrrOi 16n xung quanh tre khong ti,r giac tuan thu quy djnh bao V� moi tru(mg xanh, S(l.Ch, d�p, thi du muon chlnh srra nhfrng thoi quen khong tot cua tre cung la dieu rat kho thi,rc hi�n .

Phi.fangphip 4: T;zo cho tre nhung quy djnh v� sinh cy the

•

Cha m� phai cling tre thao lui).n va drra ra nhfrng quy djnh v� sinh c1,1 th€, va giang giai cho tre ve y nghia cua nhfrng quy djnh nay. Co th€ dung hinh thU-C bi€u ngfr d€ dan nhfrng quy djnh nay !en ttr<'mg, ch�ng h(l.n rITa tay tru&c khi an, danh rang sau khi an, phai rITa hoa qua tru&c khi an... each lam nay co th€ nhil.c nh& tre nen chap hanh n(\i quy ve v� sinh an toan & m0i luc, m0i noi trong gia dinh.

Phi.fangphip 5: Tl1eo d6i xem tre c6 hoan tl1anh vi�c v� sinl1 l1ay kl1ong Ne'u tre phai til.m rU-a, g(\i dau hoi).c rua tay trrr&c khi an, cha m� hay chu y theo doi xem tre co thi,rc hi�n quy trinh m(\t each nghiem tuc khong hay chi lam qua loa, SO" sai. Du toe cua tre rr&t nhrrng cung chrra chil.c tre da g(li Oiiu. Khi phat hi�n thay tre khong nghiem tuc chap hanh n(\i quy v� sinh, hay trung ph(l.t b�ng each bil.t tre lam 1(1.i m(\t Ian nfra va huy bo thOi gian giai tri bu6i toi cua tre. Vi d1,1, b(l.n co th€ noi r�ng: "Con dam doi m� la con da rll-a roi, m� rat buon, toi nay m� khong cho con choi di�n tu- nfra. Con bay gier di rU-a 1(1.i Ian nfra''. Bai dtr&ng thoi quen v� sinh tot cho tre la cong vi�c rat thong thrr<'mg nhrrng cung doi hoi phai ti ml. Cac yeu cau cua cha m� phai duy tri !au dai, va co tinh nhat quan. Co th€ ap d1,1ng cac phtrO"llg phap thj ph(l.m, giang giai, ]uy�n ti).p ... d€ giup d& va htr6ng dfrn tre Cl,l th€.

BOI DVONG CHO TRE TH6I QUEN LE PHEP Rat nhieu cha m� to ra bang quan v&i tinh tinh cua tre, ho cho r�ng m(\t so thai d(l vo I�, thich gay chuy�n thi,rc chat la m(\t ki€u "trOi sinh" cua tre, khi 16n !en tre ti,r di vao quy cu. Thi,rc chat, tre cung can dtrQ"C boi dtr&ng ren luy�n tinh tinh. M(\t d(ra tre hi€u I� nghla se dtrQ"C nhieu ngtrOi yeu me'n va quan tam chu y. L� phep la ye'u to dau tien giup tre tr& thanh con ngoan tro gioi, I� phep cung la kh&i dau trong vi�c tre h0c lam ngrrOi, la to chat

CO' ban c'il.n phai c6 trong cac mili quan h� v6i ng1rCri khac. Vi).y cha m� phai giao d1,1c the nao dg tre higu d1rgc I� nghla?

Phi.fangphip I: Cl1a 1n� pl1ai fly 1ninl1 la1n guang Neu cha m� I� phep, c1r xU- lich si,r v6i nhfrng ng1rCri trong gia dinh, tre se rilt d� h0c d1rgc tinh I� phep. Neu binh th1r0ng cha m� khong ap d1,1ng nguyen tiic !� phep" dili v6i nhfrng !Cri n6i err chi cua ban than, thi den khi yeu c'il.u tre phai biet I� phep se la di'eu kh6 thi,rc hi�n. "

Cho du cha m� la nhfrng ng1rCri n6i nang va hanh d(lng I� phep, nhrrng neu ap d1,1ng thai d(l khong thich h<;rp dili v6i hanh vi Cir xi!- khong I� phep cua tre, tre ciing se khong higu d1rgc phep tiic I� nghla. Tre viln b�m sinh khong phai la ng1rCri khong biet I� phep, chi la kha nang phan doan "dung" "sai" hoi be cua tre chrra cao. Khi tre cai 1(1.i ng1rCri 16n, gij.p ng1rCri khac khong chao hoi, lam sai khong biet n6i "xin !bi" ... neu cha m� khong ngan cilm nhfrng hanh d(lng nay, tre se cho r�ng nhfrng hanh di;lng d6 cua minh la dung, sau nay khong chi tiep t1,1c c1r xU- vo I� nh1r vi).y, ma thi).m chi con lily d6 lam ni'em ti,r hao.

Phi.fangphip 2: Ciao dµc tre hQC le ngl1Ia ngay trong CUQC song -

Trong CUQC silng hang ngay, neu cha m� chi la m:ing tre khong ]� phep thi khong c6 tac d1,1ng gi, d6 khong phai la each giup tre higu v'e si,r ]� phep. HO'll nfra si,r chi trich cua cha m� con khien tre c6 xu h1r6ng chilng dili 1(1.i cha m�. Cha m� phai giao d1,1c tre nhfrng kien thrrc cO' ban nhilt v'e I� nghla ngay trong titng chi tiet nho, dg tre cam nhi).n d1rgc mili quan h� gifra I� nghla va thi,rc te. Ngay tlr khi con nh6, m� eta thu&ng xuyi!n ddn Lam Vz cti ch{Y, cti tan b(i, m6i khi gi;i.p nguiri quen, Lam Vz cleu Ion ton c/1ao rat to: "C/16.u chao co", "chau chao c/1u", tat ca m0i nguiri cteu k/1en Lam Vz tl1(i.t 1€phep. Day chinh la ket qua cua qua trinh ren luy�n lau dai. Luc m&i b&t ct11u, Lam Vz rat /1ay ngq_i ngung, gi;i.p ai cung khong chao hoi, khi ay m� lien phai n6i v&i c(i.u be: "Mau chao chu cti" cti nh&c nh6- c(i.u be. Di ren luy�n Lam Vz khong con 1\lt re, e th�n nfra, th(i.m chi khi gi;i.p m(it ba lao clang d&t chu ch6 nh6 cti tri!n ctu&ng, m� eta ddn Lam Vz cti!n nhin chu c/16 ct6 va cl1ao h6i n6. c/1ao hoi eta tr& thanh th6i quen cua Lam Vz, vi rat 1€phep ni!n c(i.u be con ket giao cfU{YC v&i rat nhieu bq_n be. CU n/1u v(i.y,

Khi giao d1,1c I� nghla cho tre trong cu9c silng hang ngay, cha m� phai chu y r�ng quan digm d1ra ra phai nhilt quan ti'r d'il.u den cuili va phai d1rgc tich liiy hang ngay.

Phi.fangphip 3: D{ly tre bietphep tac trong tiep khich ,

Nha c6 khach den choi chinh Ia co- h/?i tot d€ tre h9c I� nghla phep tiic, b&i vi trong qua trinh tiep khach se de ci).p rift nhieu den S\f I� phep, hay cho tre cung tham gia vao qua trinh nay, tre Se dl.l'Q'C cam nhi).n va th€ nghi�m, dan dan, tre Se hi€u dl.l'Q'C nhfrng phep tiic Jjch S\f. Vi dv, khi c6 khach den nha, cha m� c6 th€ di).n tre: "Khi nao chu vao nha, phai miri chu x6 vao doi dep di trong nha, sau d6 miri chu ngoi uong nrr&c, con biet chrra?'', hoi).c c6 th€ d€ tre lam giup b(ln nhfrng chuy�n nh6, tre se cam thify minh rift hfru dvng va vui ve lam theo nhfrng yeu cau cua m�. Dong thiri, cha m� con phai gi6i thi�u tre v6i khach, hay nhiic den vi tri cua "ti€u chu nhiin" trong nha, nhrr vi).y m6i c6 th€ lam th6a man tam ly muon tiep xuc v6i ngrriri khach kia CUa tre, vlra CO th€ giup tre boi drr6ng dl.l'Q'C thoi quen Jjch S\f khi tiep dai khach.

Phi.fangphip 4: De tre l19c cicl1 trao aoi vai tro '

Khi tre khong hi€u ve I� nghla, cha m� can phai chu y khong nen ep bu/?c tre. Vi dv, doi v6i m/?t so tre c6 xu thehrr&ng n/?i, hay ng(li ngung, khi c6 khach den nha thrremg tron bi�t trong phong khong dam ra, va khong hay chao h6i m9i ngrriri... , Jue nay, cha m� khong nen biit tre ra chao h6i khach bdng drrQ'C, vi vi�c ep bu/?c nhrr vi).y cung chinh Ia each err xU khong Jjch S\f CUa cha m� doi v6i tre. Neu tre khong muon chao hoi, cha m� c6 th€ Iva liri d€ n6i cho tre hi€u rdng: "Chao h6i ngrriri khac )a phep Jjch S\f toi thi€u, neu con den nha ngrriri khac choi, hQ cfing khong chao h6i con, con se cam thify the nao?'', neu can thiet, c6 th€ d€ tre dl.l'Q'C th€ nghi�m m/?t chut cam giac bi doi xll- l(lnh nh(lt. C6 m(lt lCin, di h9 den nha Ctr6-ng Cu:6-ng chm. Ctr6-ng Ctr6-ng van la m(lt c(iu be rat bu:&ng binh va lzay gay chuy�n iln ao, khong bao giir them di y den liri chao h6i cua kh6.ch. M? rat t&c gi(in, vi muon dq.y bcio Cu:6-ng Ctr6-ng, nen m? di'i. miri di giup dii". Ngay lzom sau, m? ddn Ctr6-ng Ctr6-ng den nha di chm, di co tin/1 khong lay b6.n/1 k?o, nu:&c ng9t ra miri CQU be, ma th(im chi con khong them di y den CQU be. Nhin thay each doi xU czla di nhu: v(iy, Cu:6-ng Ctr6-ng ccim thay rat tzli than, /16i m?: "C6 plzcii di khong thich con khong?", luc d6 m? n6i v&i c(iu be rang: "C6 plzcii vi di khong di y den con nen con khong vui phcii klzong? Thehom qua luc di den nlza minlz, con ciing klzong diy den di, nen c6 phcii di ciing khong vui phcii khong ?'', Ctr6-ng Cu:6-ng di'i. hilu ra, sau nay m6i khi c6 kh6.c/1 den nlza, c(iu be klzong chi chu d(lng chq.y ra chao h6i ma con mang di\ uong ra miri kh6.ch.

D\lY tre h9c each hoan d6i vai tro, th€ nghi�m drrQ'C cam nhi).n va phan (rng cua ngrriri khac, tre se nhanh ch6ng h9c drrQ'C phep Iich sv khi tiep khach.

Phi.fangphip 5: Nghiem elm tre n6i ''l<'fi xiu'' "Co la lQTI, co ngu nhu: lQTI!"

''ChU oi, m()m chU thdi qu6.!'' ''M? oi, cO dllu nG.y xdu qu6.!'' Khi nhfmg Im n6i "v6 duyen" nhir v�y that ra tir mi�ng cua tre, chil.c chil.n cha m� cam thily rilt xilu h6. Nhirng, nhfmg cau n6i nay 1(1.i chira chil.c thg hi�n rling tre dang coy lam t6n thircrng hay si nh1,1c ngirm khac, ma d6 la nhfmg Im n6i thl,l'C long cua tre. Tuy nhien nhfmg cau n6i nay qua la kh6ng diri;rc ljch Sl,l' rilt kh6ng nen n6i ra. Cho nen, cha m� phai nhil.c nh& tre nhfmg cau nao nen n6i, cau nao kh6ng nen n6i. Khi tre 16n hem m(\t chut, nhfmg th(r tre can hQC khong chi ]a "mm", hay "cam cm" nfra, ma ]a thai d(\ dung dil.n khi xii- ly moi quan h� v&i ngirm 16n. Vi d1,1, trong tru6ng hQ'P tre dang c6 mi).t & dam cir&i va che c6 dau xilu, m� c6 thg cher sau khi ket thuc bu6i ti�c dg nhil.c nh& tre, kh6ng nhilt thiet phai giao huiln tre ngay Jue d6. Hoi).c chi can ghe sat vao tai va thir hoi tre rling: "Neu ngirm khac n6i con nhir v�y, con c6 cam thily kh6 chju kh6ng?", nhir v�y c6 th€ hir&ng diin tre each di).t minh vao vi tri cua ngirm khac d€ can nhil.c. Thao lu�n v&i tre v'e cam giac cua ngirm khac, chQn thm digm thich hQ'P dg ngan cilm nhfmg Im n6i bilt ljch Sl,l' cua tre, day la di'eu ma cha m� phai chu y.

Phi.fangphip 6: Lam S?-Ch 1noi trlf<'fng ngon ngu cua tre Nhfmg Im n6i kh6ng van minh cua tre thir6ng bil.t nguon tir m6i tru6ng xung quanh, neu muon giup tre tr& thanh m(\t con ngirm Jjch Sl,l' CO van hoa, dau tien cha m� phai Jam s(lch m6i tru6ng ng6n ngfr xung quanh tre. Vi d1,1, cha kh6ng thg n6i t1,1c v&i m� tru&c mi).t tre, m� ciing kh6ng th€ mil.ng mo cha tru&c mi).t con. Cha m� can phai co gil.ng d€ tre tranh xa hoi).c it tiep xuc v&i nhfmg m6i tru6ng nhirthe, c6 th€ h(ln chetre qua 1(1.i v&i nhfmg b(ln be hay vang t1,1c, chm b�y. Cung c6 th€ thiet l�p moi quan h� v&i giao vien, nh(r thay c6 thuc ddy nhfmg tre khac boi dir6ng th6i quen Jjch Sl,l', van minh. Cha m� phai d€ tre biet rling, n6i Im tho 16, t1,1c tiu la kh6ng diri;rc phep, hem nfra d6 la hanh vi kh6ng van minh, la bigu hi�n cua vi�c chira diri;rc giao d1,1c, ren luy�n.

BOI DVONG CHO TRE TH6I QUEN YEU LAO DQNG Ngay nay tre diri;rc cham soc chu dao, th�m chi diri;rc cha m� nu6ng chi'eu qua mfrc. Trong cu(\c song cua tre d6i khi cha m� quan tam theo ki€u "thai qua", cho rling tre con qua nho, nen chuy�n gi ciing phai d€ dich than cha m� lam, kh6ng cho con minh d(\ng tay vao. B(ln hay nh& rling, chinh lao d(\ng sang t(lo m&i t(lo ra con ngirm, lao d(\ng la ti'en d'e phat tri€n va sinh ton cua nhan lo(li, la n'en tang cu(\c song cua con ngirm. Thl,l'C te chfrng minh rling neu Jao d(\ng cY m(rc d(\ phu hQ'P v&i kha nang, Se khong chi khong Jam ti\n h(li den Slrc 11,l'C cua tre, ma con giup tre tiep thu diri;rc nhi'eu kien th(rc trong qua trinh lao d(\ng, kich thich tre nay sinh ni'em cam h(rng doi v&i the gi&i lu6n tran ng�p di'eu ey di�u nay. Chung ta

nen biet r�ng, doi v6i tre dU'6i 6 tuili, S\f tiep XUC, giao ]rm v6i the gi6i hen ngoai Se kich thich S\f phat tri€n tU' duy CUa nao b(i. Tat nhien la, tre dU'6i 6 tuili vii:n con qua nh6, chua th€ lam dU'c;rc nhfrng c6ng vi�c lao d(>ng phfrc t(lp, nhrmg chung da co th€ hi€u ro cai gila tot, cai gila xau. Cha m� phai noi v6i tre rdng: lao d(>ng la m(it phfim chat d(lo dfrc tot d�p, cung la hanh vi tot.

Phi.fangphip I: Hlf{fng din tre xay dµ'ng quan ni?m dung aifn vJ lao a(Jng Muon tre hinh thanh phfim chat can cu lao d(ing, dau tien cha m� phai co nhfrng quan ni�m dung ditn, ditng cho rdng tre vii:n con nh6, nen kh6ng cho tre lam vi�c. Cac chuyen vien nghien cfru & Hoa Ky phat hi�n ra rdng: ngU'Oi yeu lao d(>ng tir nh6 sau nay l&n Jen khi di lam, co th€ co thu nh�p cao gap hon Ian so v6i ngU'Oi kh6ng yeu thich lao d(ing tir nh6. Hem nfra, can cu lao d(ing cung giup tre thanh tai tir s6m, b&i vi sieng nang lao d(>ng kh6ng chi giup tre h<;>c dU'c;rc nhieu kien thfrc thiet thi.rc kh6ng co trong sach v&, ma con ren luy�n cho tre nhfrng kY nang sinh ton nhat djnh, boi dU'&ng phfim chat y chi cho tre.

Phi.fangphip 2: Hay c!e tre tµ'lain tl1eo sue minh •

M\it ter bao titng dua tin rdng: tre em Trung Quoc vii tre em Nh�t Ban cling tham gia m(it CUQC huan Juy�n ve kha nang sinh ton CUa con ngU'Oi (y the gi6i hen ngoai, ket qua ]a CO S\f khac bi�t rat l&n gifra kha nang sinh ton cua tre em Trung Quoc v6i tre em Nh�t Ban. Bi€u hi�n chu yeu la tren phU'cmg di�n sinh ho(lt, tre em Trung Quoc kh6ng th€ ti.r cham soc ban than, khong lam tot dU'Q'C phan vi�c cua minh. Dieu nay co lien quan m�t thiet den each giao dvc qua nu6ng chieu con m(it & Trung Quoc hi�n nay. Binh thIT<'rng neu kh6ng sieng nang lao d(ing, se kh6ng co each nao d(lt dU'Q'C nhfrng kY nang lao d(ing, den khi tru&ng thanh kha nang sinh ton cung ti.r nhien bi kem di. Cha m� kh6ng nen qua thITcmg xot tre, phai co gltng d€ tre biet each ti.r cham soc ban than ngay khi con s6m, vii lam tot vi�c cua minh. Vi dv hay d€ tre ti.r m(lc quan ao, ti.r gap chan man, ti.r xep sach v&, do chcri, ti.r ma tay, titm rfra, gi(\t quan ao... Trong CUQC song thi,rc tehay d€ tre Jam m(it SO cong vi�c ti,r phvc vu ban than, boi dIT&ng y thfrc lao d(>ng cho tre.

Phi.fangphip 3: Hu8ng din tre nang lao a(Jng, mf!nh d?n thusue v8i viee 18n, viee nl16 •

•

ThIT<'rng thi dfra tre nao cung rat ho(lt bat hieu d(ing, co nang Ii.re mo phong cao. M(it nghien cfru ve kha nang lao d(ing & h<;>c sinh ti€u h<;>c dua ra ket lu�n rdng: Thai d(i cua b<;>n tre doi v6i lao d(ing da phan d'eu rat hao hfrng vii vui ve, coi vi�c th€ nghi�m lao d(ing la niem vui. Vl the, chi can cha m� thIT<'rng xuyen diin tre di lam nhfrng c6ng vi�c vira sfrc v6i kha nang, se kh6ng chi khien tre cam thay vui ve, ma con giup tre co dU'Q'C nhieu IQ'i ich. Co Jue tre ti.r giac tham gia lao d(ing cling cha m�, thi l�p tfrc cha m� xua di: "Mau di lam bai t�p", ho(lc vi SQ' tre lam hong vi�c, nen ra tay lam giup tre. Co nhfrng cha m� lo !ling tre con

nho, khong biet Jam, nen SQ' tre bj vat va. Nhung tat ca J�j khong biet r/ing chinh nhiing each ]am nay Se giet chet St,r nay mam y thfrc ]ao d(\ng CUa tre. DU"&i day la kinh nghi�m rat dang h9c t�p cua m(\t ong ho: M(Jt ham luc dang d9n d�p nha cua, dua con gai h071 3 tu6i cua toi t/1ich tl1u dtl-ng nhin cha quet nha, giong nhzr n6 dang thzr&ng thuc m(Jt tac phdm nghf thu(i.t v(i.y. Toi trong thay v(i.y lien czriri va n6i: "Nao, con thu lam di!", con be rat vui ve chQy den, cam ch6i giong nhzr each toi da cam va bat dau quet, tuy nhien c6 m(Jt so v6 hQt dzra va may t& giay vvn vdn con s6t IQi, nhzrng toi khong he qu& trach con be, ma tiep tvc vira chi bdo, vira kien nhdn quan sat. Khong lii.u sau, con gai toi da c6 thi w d9n sQc/1 se can phong nh6 cua min/1. Toi da biiu dzr071g co be bdng each t(i.ng cho m(Jt g6i k�o lam phan thzr&ng. Tir do Ve sau, con be rat t/1ich hQC /am nhfrng VifC ma minh thay vira SUC, /1071 nfra tinh tich C\l'C ngay cang dzrQ"c nii.ng cao. Tom l�i, khi giao dl,lC tre, phai dg tre higu dU'<;YC y nghla cua lao d(\ng, v&i nhiing vi�c phu h<;rp v&i kha nang thi nen tt,r ]am, vi�c horn nay ch& dg den ngay mai, dg tre tich Cl,l'C tham gia m(\t so cong vi�c (y mfrc d(\ vi'ra phai, t�o th6i quen lao d(\ng sieng nang, tir d6 giup tre niim biit dU'<;YC cac ey nang sinh ton, d�t dU'<;YC St,r phat trign ]anh m�nh toan di�n. Ngoai ra, cha m� can phai chu y m(\t so van de sau: - D�y tre lam vi�c nha, m(\t tuan m(\t fan drra ra nhiing n(\i dung lao d(\ng phai lam. - Chi djnh cho tre lam m(\t so nhi�m V1,1 nhat djnh, xac djnh chinh xac thiri h�n phai hoan thanh nhi�m Vl,1. - Lien tvc t�o ra nhiing cong vi�c m&i, dg tre c6 CO' h(\i thU- sfrc v&i nhiing th(r ma minh khong thich ho(ic d� lam nhat. - Kigm tra ket qua sau khi hoan thanh qua trinh lao d(\ng, hay dg tre c6 dU"<;rc cam giac hU"&ng thl,1 thanh qua doi v&i vi�c lao d(\ng cua ban than. NhU" v�y, Cl,1 thg cha m� phai siip xep cho tre nhiing Cong vi�c gi? - T�o cho tre m(\t so cong vi�c d9n d�p nha ell-a d= gian vi'ra sfrc, dg tre tt,r !t,ra ch9n cong vi�c trong so d6, dieu nay se giup tre cam thay ban than minh c6 quyen dU'<;YC !t,ra ch9n va tt,r khong che, tir d6 se tinh nguy�n lam cong vi�c ma minh da ch9n. - M(\t cong vi�c t6ng thg (vi dv nhU": "Hay d9n d�p s�ch se phong cua con") c6 thg gay kh6 khan va tr& ng�i den tich tich Ct,re cua tre. Hay phan tach m(\t nhi�m V1,1 thanh nhieu bU'&c ro rang (cat do chcri vao thung, xep sach v& g9n gang !en gia sach... ) c6 nhU" v�y tre m&i hoan toan higu dU'<;YC yeu cau cua cha m�. - Cha m� phai dich than lam mil.u cho tre, giai dap nhiing thiic miic cua tre, cho den khi tre c6 thg tt,r hoan thanh nhi�m V1,1 m(\t each d(\c l�p.

- Si.r kien nhli:n cua cha m� la vo cung quan trQng, cho du tre c6 quen m(it vili bir&c nilo d6, ciing khong nen trach miing mil vui ve nhiic nh& tre, cho de'n khi nilo tre nh& dir<;rc m&i thoi. Ne'u tre gi(it quan ao khong S(l.Ch, dQn d�p ban khong gQn gang, ciing khong nen miing mo hay phe binh, vi di"eu nay se lam anh hir&ng de'n long ti.r trQng cua tre, lam giam y muon hQ"P tac v&i ngirCri khac. - Cung cap cho tre nhfrng cong Cl,! lam vi�c phu hQ"P, khong nen dira cho tre chi\i quet nhil cao qua tam v&i tre, mil hay li.ra chQn m(it chie'c ch6i nh6, nh�, vira tam niim. - Tru&c m(lt tre cha m� khong dir<;rc ca than r�ng lam vi�c nhil la cong vi�c te nh(l.t vii. vo vj, vi di"eu nay se gieo riic cho tre y nghl r�ng - lam vi�c nhil la m(it chuy�n vo cung kinh khung. - L�p cho tre m(it ke'ho(l.ch hQ"P ly: ve bi€u do sau mbi bir&c hoiln thilnh nhi�m Vl,l, v&i nhfrng cong vi�c hoiln thilnh thu�n IQ"i, thir&ng cho tre m(it ngoi sao, khi hoiln thilnh tot d�p tat ca cac nhi�m Vl,l, hay thir&ng cho tre m(it m6n qua mil tre mo- ir&c. - Khong ngimg thay d6i n(ii dung cua nhi�m Vl,l, nhirng tuy�t doi khong dir<;rc pha vfr nhfrng cong vi�c th6i quen truy"en thong. Vi dv, c6 th€ d€ tre dQn d�p nhil be'p, lam m(it so Cong vi�c doi hoi ti mi, nhirng khong nen cho tre be vac nhfrng do d(l.C n(\ng, d@ vfr.

BOI DVONG CHO TRE TH6I QUEN BIET QUY TRQNG THOI GIAN Quan ni�m v"e thCri gian cua tre dir&i 6 tu6i con rat kem, th�m chi c6 nhi"eu tre con chira y thfrc dir<;rc vi�c phai c6 quan ni�m v"e thCri gian. Di"eu nay doi hoi cha m� phai boi dirfrng cho tre th6i quen nh�n th(rc thCri gian vii. bie't quy trQng thCri gian. CUng bdng tu6i nhau nhu:ng quan nifm ve thi'ri gian cua hai dlra be 5 tu6i Tiiu Tjnh va Lvc T(r /Qi rat khac nhau. Tiiu Tjnh luon cho r&ng ngay nao cfing co rat nhieu t/1i'ri gian, nen tat ca m9i c/1uyen deu co thi di den ngay mai. Vi dv, k/1i m? noi co be dQn d?p b(i do chO"i xep hin/1, du con nh6 nhu:ng co be da biet vien ly do: ''Ngay mai con dQn cfing dU"Q"c", m? noi: "Neu viec hom nay di sang ngay mai m&i lam, thi ngay mai lam gi?", co be to y khong hai long noi: "Thi vtln cOn nhieu thiri gian mU". Lvc T(r t/1i ngU"Q"C /Qi. Ngay nao c(iu be cfing sdp xep thi'ri gian cua minh, tit trU"&c den gii'r, nhfmg cong vifc ma m? giao cho c(iu be cl1U"a bao gii'r bj tri hoan. Di;i.c bift la cuoi tuCin, la thi'ri gian ma Lvc T(r thich nhat, vi CQU be co thi dU"{YC di chO"i ca ngay v&i bo m?, /1071 nfra CQU be con rat quy trQng t/1i}i gian, sang s&m da t/1(rc d(iy thu dQn S(!Ch Se phong ngu, roi cung ill? di chO"i cong vien. Tre c6 th€ ti.r siip xe'p dir<;rc thCri gian cua minh hay khong, di"eu nay c6 lien quan rat l&n de'n nang suat hQC t�p cua tre. Nhi°eu tre khong bie't coi trQng thCri gian, khong bie't each siip xe'p thCri gian se luon thie'u di nang Ii.re ti.r khong che'ban than, thie'u d(ing Ii.re tie'n thu. Ne'u cha m� d(l.y cho tre bie't quy trQng thCri gian chinh la cho tre kie'n thfrc, sfrc m(l.nh, m(it si.r

m& dau tot d�p vii thong minh. Bcii. vi ngITiri biet t�n dl,lng thiri gian se biet ap dl,lng nhfrng phITong phap lam vi�c d(lt hi�u qua cao, cling Ia ngll'iri c6 thg lam ra dIT<re ket qua tot. Vi the, khi tre

chU'a biet each t�n dl,lng thiri gian, cha m� can phai v�n dl,lng mi}t viii phlrong phap dg giup tre hinh thanh th6i quen slip xep thiri gian h<;rp ly. V�y phai lam the nao m&i c6 thg boi dU'6ng th6i quen nay cho tre?

Phi.fangphip I: De tre nh?.n thuc al.f<JC cl1inl1 xicgii tr! cua tl1<'fi gian •

Mi}t nha khoa h9c n6i tieng cua D(rc titng chia se v'e kinh nghi�m kh6 quen cua ban than khi con nh6: D6 la sinh nhQ.t 111.n thu nam, vao dem trzr&c ham sinh nhQ.t, cQ.u be ndm dai tren giu&ng, hao hue nghf den vi?c ch&c ch&n cha m? se ti;i.ng cho minh m{Jt m6n qua l&n cung nhfrng liri chuc tot d?P· TQ.p quan cua nguiri Due van rat coi tr9ng ngay 1€ sinh nhQ.t. Nhung k/1i thuc dQ.y vao budi s&m ham sau, cha cQ.u be viln nhu m9i ngay, an sang xong lr;ii nghien c(ru sach v&, con m? ddn cQ.u sang nha ba ngor;ii gm ca ngay. CQ.u be cam t/1ay rat buon va tUi than, chinh nguiri m? da p/1at hi?n ra dieu nay, ba nh? nhang n6i v&i cQ.u: "Luc con sinh ra, cha con viln chua h9c xong, cha nen bay giir cha phai co g&ng cham chi UQC sach, al ngay mai c6 th/ thi tot. M? khong muon vi chuc mimg sinh nhQ.t con ma tri /1oan vi?c hQC tQ.p CUa cha, cha m? cfing Vi tuCYng /ai CUa nha chung ta ma cang COg&_ng tQ.n tam tQ.n Ive nhieu 110'11. Con cfing cl1n phai h9c each quy tr9ng thiri gian, h9c thQ.t tot nhe!". Liri n6i cua m? v6 cung sau s&c, tham t/1ia khien cQ.u be nh& mai. Khi tr& thanh m{Jt nha khoa h9c ndi tieng, 6ng luon n6i rdng: "Luc sinh nhQ.t nam tudi, m? da ti;i.ng toi m{Jt m6n qua tuy?t viri nhat, gia tri nhat!". Muon tre nh�n thfrc dIT<re dung ditn gia tri cua thiri gian, cha m� hay chu y nhfrng di'eu sau:

1. N6i v&i tre rii.ng thiri gian Ia thfr quy gia nhat, khong nen Jang phi thiri gian. 2. N6i cho tre biet thiri gian la thfr khong thg ditng l(li dll'Q"C, nen phai kjp thiri nltm bitt no. 3. Hay n6i v&i tre thiri gian co sfrc m(lnh than ey, khong nen Jang phi thiri gian, neu khong tre Se phai chju S\f trfrng ph(lt CUa thm gian. '

Phi.fangphip 2: Lam vi�c va ngl1i ngai cungphai c6 quy lu?.t Tinh tuy ti�n, VO kY lu�t trong tam ly cua tre rat m(lnh, hon nfra kha nang ti,r khong che ban than l(li kem, nen Jue nao tre cling vira an, vira chcri, c6 mi}t chuy�n lam mai ch= xong, dang lam vi�c nay l(li nghi den vi�c khac, tac phong lam vi�c thi roi tung, khong biet each di'eu chinh. Luc nay, neu cha m� khong quan tam, chu y se khien tre hinh thanh th6i quen xau v'e each lam vi�c "fe m'e", cang v'e sau, th6i quen nay cang kh6 srra. Doi v&i tre, thiri gian la thfr VO cung triru tll'QTig, cho nen chung vil.n chU'a higu dU'Q"C tam quan tr9ng cua thiri gian. Nhll'Ilg cha m� phai duy tri dg tre boi dIT6ng dIT<re th6i quen lam vi�c vii nghi ngcri c6 quy lu�t, th6i quen tot nay cling la ti'en dg xay di,rng khai ni�m v'e thiri gian. Cha m� c6 thg cung tre thiet l�p mi}t thiri gian bigu: khi nao th(rc d�y, tltm trong khoang bao lau, an sang

het bao nhieu thm gian, tan hQC xong phai lam gi trir&c, lam gi sau, may gi(r di ngu ... Khi thiet l�p dirge thOi. gian bi€u co djnh, tre m&i c6 th€ c6 dirge nh�n th(rc dung dlin ve thOi. gian, tir d6 xay di,mg dirge khai ni�m dung dlin ve thOi. gian.

Ph I.fangphip 3: Hlfdng din tre can cu vao JD UC a¢ cua cong vi�c aJ sip xep trinh tµ'lam vi�c ,

Dir&i 6 tu6i, tre chira th€ phan bi�t r6 m(rc d(\ n(lng, nh� cua c6ng vi�c, m9i c6ng vi�c cua tre da phan deu do cha m� slip xep, day chinh la nguyen nhan l&n dfrn den vi�c tre kh6ng biet each t�n dvng thOi. gian. Tren thi,rc te, chi c6 nh�n thtrc dirge day du moi quan h� gifra nhfrng vi�c phai lam v&i ban than, tre m&i c6 th€ xIT ly tot nhfrng vi�c nay. Neu tre c6 th€ tuan theo trinh ti,r d€ slip xep nhfrng nhi�m vu phai lam, tre se c6 th€ bao dam dirge tien d(\ hoan thanh cua nhfrng vi�c quan trc;ing vii bo tri 6n th6a vi�c hc;ic t�p. Doi v&i vi�c dc;ic sach, cha m� phai d€ tre hi€u r�ng d6 la vi�c v6 cung quan trc;ing. Doi v&i nhfrng chuy�n vui chcri giai tri cua tre, cha m� phai d\lY tre tru&c khi lam chuy�n gl, dau tien nen ti,r h6i ban than: "Minh c6 nhat thiet phai lam chuy�n nay kh6ng?". "Lilm chuy�n nay se ton bao nhieu thOi. gian cua minh?", "Chuy�n nay c6 quan trc;ing hem nhfrng vi�c mlnh can phai lam kh6ng?" Dieu nay c6 th€ giup tre giam b6t si,r Jang phi thOi. gian vi m(\t vai chuy�n kh6ng quan trc;ing, tir d6 nang cao dirge hi�u suat SIT dvng thOi. gian.

Phi.fangphip 4: Giup tre l19c cicl1 sip xip th&igian h<!p if Cha m� can phai chu y, quan sat tre SIT dvng quy thOi. gian cua mlnh nhir the nao, hay khen ngc;ii tre nhfrng Jue tre sIT dvng thOi. gian hc;rp Ii va c6 ich, phe blnh nhfrng Jue Jang phi thOi. gian, dong thOi. nen khuyen cao tre ti,r biet each slip xep thOi. gian sao cho phu hc;rp, ch�ng h(ln nhir m(\t tuan xem ti vi may Ian, dc;ic may cuon sach... , d€ tre th€ nghi�m dieu tuy�t vOi. cua kY nang sIT dvng thOi. gian. Ngoai ra, cha m� ciing c6 th€ giup tre lam m(\t thOi. gian bi€u ve che d(\ lam vi�c va nghi ngcri, yeu cau tre nen tuan theo thOi. gian bi€u d€ hc;ic t�p, sinh ho(lt va vui chcri. Khi m&i blit dau, c6 le tre chira th€ tuan theo dung quy tlic da de ra m(\t each nghiem tuc, nhirng cha m� c6 th€ giup d&, giam sat d€ tre d'iin dan thich ll-ng, cuoi cung se ti,r giac lam dirge.

Phi.fangphip 5: De tre trai ngl1i�m h?.u qua cua vi�c tri 11oan th&i gian •

Ngay nay rat nhieu tre em c6 tac phong lam vi�c ch�m ch(lp, le me, kh6ng biet quy trc;ing thOi. gian. Can b�nh nay c6 lien quan rat nhieu den si,r nu6ng chieu cua cha m�. Ch�ng h(ln, da so tre ham ngu, lirOi. lam la do slip xep thOi. gian bi€u kh6ng hc;rp Ii, sang gc;ii m(\t fan kh6ng d�y, gc;ii hai Ian vfrn kh6ng d�y, dc;ii cha m� gc;ii den Ian thfr ba m&i chiu d�y, den Jue nay nhin dong ho thay th(ri gian khong con s&ln, i(li VQi VQi Vang Vang, cha m� phai giup m(lc quan ao, chu�n bi sach v&, th�m chi ngay ca bfra sang ciing kh6ng kjp an ma di hc;ic lu6n.

Cha m� c6 th€ d1,1ng bi�n phap sau: Di).t & dau girremg cua tre m(\t chiec dong ho bao thl'.rc, nhrr v�y den sang cha m� khong can phai vao phong g<;>i tre d�y. Bu6i sang khi chuong bao thl'.rc keu, tre se tl,I' d�y, hay n6i v(ri tre r�ng neu tre d�y mu(\n, se khong con thiri gian di! an sang, neu cfr keo dai thiri gian, se l(li den truemg mu(\n, va bi thay co phe binh. Neu tre lam theo yeu cau cua cha m�, tre se lam cha m�, thay co hai long. Neu khong, chi vi muon ngu nrr&ng, khong d�y dung gier tre se bi "tn'rng ph(lt" - khong drr<;rc an sang, den truemg mu(\n, bi trach miing. Khi tre nem h�u qua do vi�c tri hoiin thiri gian gay ra, tre se thily khong thoai mai, roi tl,I' rut ra bai h<;>c, dan dan kha nang tai ph(lm se giam di. PhrrOTig phap giao d1,1c nay g<;>i la "tn'rng ph\lt h�u qua tl,I' nhien". Tuy nhien, trong truemg h<;rp Cl,1 th€, cha m� nen biet IU'Q'llg thfr, bo qua va giup di'Y tre, ngoai vi�c dung chuong bao thfrc, cha m� ciing nen thuc gi1,1c tre d�y dung gier.

BOI DVONG TH6I QUEN KIEN NHAN Long kien nhfrn khong phai ai ciing co, trong CUQC song CO nhfrng tre thrremg hay cau giit va v(\i vang, doi v&i m<;>i chuy�n luc nao ciing hilp tilp, n6ng v(\i. Thong thrremg, thay co giao chi thich giao vi�c cho nhfrng b(ln h<;>c sinh c6 tinh cdn th�n, biet kien tri, ti ml. N6i each khac, nhfrng h<;>c sinh nay la nhfrng ngrriri co long kien nhfrn, vi thekhi lam vi�c se khien ngrriri khac yen tam. Sau nay khi tre tru&ng thanh, long kien nh[n v[n la m(\t trong nhfrng phdm chilt drr<;rc m<;>i ngrriri xem tr<;>ng nhilt, vi v�y cha m� phai boi drri'Yng cho tre tir som. '

V�y cha m� phai lam the nao di! boi drri'Yng cho tre?

Phi.fangphip I: G<;!i f tre trong cay '

Neu tre thich trong cay, hay di! tre drrc;rc thfr sl'.rc v&i cong vi�c nay. Trong qua trinh trong cay, c6 th€ giup tre hi€u r�ng: hilt lu�n b(ln c6 gilp gap the nao, muon trong drr<;rc m(\t cai cay l&n !en la ca m(\t qua trinh dai, dau tien la tir h(lt giong roi nay mam, m<;>c la, ra hoa, ket qua, chfr khong phai trong cay horn nay, ngay mai da l&n. Neu muon c6 thu ho(lch, nhilt dinh phai c6 long kien nh[n cher dc;ri, thrremg xuyen ru&i nrr&c, b6n phan va cho cay hilp thu anh sang mi).t triri. Thong qua cong vi�c trong cay, cha m� c6 th€ yeu cau tre doi v&i hilt cfr chuy�n gi ciing phai kien nh[n lam tir aau den cuoi, giong nhrr qua trinh trong cay phai cher dc;ri m&i den hrr&ng th1,1, tir d6 long kien nh[n cua tre se dan nan drr<;rc hinh thanh.

Phi.fangphip 2: Hay n6i v8i tre: ''D<!i mc;)t cl1ut'' v(rj dfra tre thrremg hay n6ng v(\i,

neu muon boi drri'Yng tinh nh[n n(li cho tre, doi luc chung ta nen di! tre cam nh�n S\I' cher dc;ri. M(\t vj ph1,1 huynh da lam the nay: Tr(mg ga vira lui)c clzin vdn con rat n6ng nhzmg co con gai lzau an cir ni'ing ni;i.c cloi an bi'ing clzrr;rc. Toi eta n6i v6i con be ri'ing trirng ga con rat n6ng, phdi ngam vao nzr&c ngui)i ctr;ri mi)t luc m6i c6 tlzi an clzrr;rc, nhzmg n6 klzong chiu nghe va nhin toi v6i an/1 mat

gi(in dJi, giong nhll' toi dang co tinh khong cho no an v(iy. The/ii toi diinh di cho con be thu, no vfra cam viio qua tr!mg di'i. l(ip tire nJ.t tay lr;ii, sau do toi lay nU'&c lr;inh di con be ngam tay cho dii' nong. Toi di'i. dung hiinh df)ng thvc tedi con be tin rang tr!mg vfra luf)c xong cl1U'a tl1i an ngay dU'(YC.

Phi.fangphip 3: De tre tl1am gia cic 110?-t c!(>ng 1nang tinh tl1icl1 thuc '

Khi nfem dam me cua tre ngay cang du-<;rc m& r(\ng, thi vi�c ren luy�n tinh kien nhii:n cho tre ciing d� hOTI. Thi.re te', khi boi du-ii'ng tinh kien nhfrn cua m(\t ca nhan, mau chot n�m & vi�c xay di.mg du-<;rc kha nang tri hoan st,r th6a man tru&c mitt cua con ngu-Oi. Vl the', cha m<i' can phai sitp xe'p dg tre tham gia m(\t so ho(lt d(\ng mang tinh chat thU-thach khac nhau. Chung ta hay cung xem m(\t giao vien mam non da lam nhu-the' nao: Toi phat hi�n trong /6p minh co m{)t sohQC sinh hor;it bat n/1U'ng khd nang nhdn nhjn lr;ii rat kem, nang Ive t(ip trung chu y trong gii'r hQc cfing ng&n, th(im chi con gay dn/1 l1U'&ng den cac br;in ben cr;inh. Mf)t hom, co biii h9c thvc hiinh thu cong, de tiii Iii liim mf)t chu meo con, yeu cau nay tll'cmg doi kho. M{)t sohQC sinh khi vfra b&t tay viio lam di'i. chr;iy den tim toi, noi rang k/1ong biet /am, nhU'ng cfing CO m{)t viii hQC sin/1 /r;ii khong n/111' v(iy. Toi thay b9n tre ngai nguyen tr;ii vi tri cua min/1, /1l h1,1.c lam thu rat nhieu Ian, tuy khong thiin/1 cong, nhll'llg suot cd bu6i c/1ieu vdn khong ri'ri ch6 ngai. Ki tfr do ve sau, mJi Ian co /1or;it df)ng t(ip thihay /1or;it df)ng ca nhan, toi deu dU'a ra mf)t so van de k/10 dibQn tre suy nghi, ho(i.c t(IO ra cho chung m{)t sohor;it d{)ng CO CU'Crng d{) tll'cmg doi /&n, dan dan, toi thay tinh kien n/1dn CUa bQn tre ciing ngiiy ciing dU'(YC tang /en rat nhieu SO v&i trU'&c day.

Phi.fangphip 4: Cha m� cungphai c6 kien nhin Thai d(\ va tac phong lam vi�c cua cha ill<;' c6 anh hu-&ng rat 16n de'n thai d(\ lam vi�c cua tre. Ne'u cha m<i' "ca them ch6ng chan", se rat kh6 boi du-ii'ng du-<;rc m(\t d(ra con co long kien nhii:n. St,r giam sat cua cha m<i' rat quan tr9ng, ne'u horn nay cha m<i' yeu cau tre t�p ve khoang nii-a tie'ng dong ho, nhu-ng sang ngay mai l(li quen khong nhitc nh& tre tie'p t1,1c luy�n ve, sau nay ctr xay ra chuy�n gi l(li tri hoan khong quan thuc xem tre horn d6 c6 h9c hay khong, thi vi�c boi du-ii'ng long kien nhfrn cho tre rat kh6 c6 hi�u qua. Ngoai ra, yeu cau ma cha ill<;' du-a ra doi v6i tre phai kien quye't, dg tre bie't day la m(\t chuy�n rat quan tr9ng, khong thg lam bira bai, tuy ti�n du-<;rc, nhu-ng tuy�t doi khong nen luc nao ciing quat n(lt, de d9a, trach mitng tre. Dg boi du-ii'ng long kien nhii:n cho tre, tru&c he't cha m"' ciing phai la ngu-Oi c6 long kien nhan. -

Phi.fangphip 5: Ren luy�n tinh kien nhin ngay trong Jue vui cl1ai giai tr! Trong tam Ii h9c, st,r t�p trung chu y du-<;rc phan thanh t�p trung c6 y th(rc va t�p trung vo thtrc. Ne'u thOi gian t�p trung c6 y thtrc keo dai them m(\t chut c6 nghia la st,r kien nhii:n cua tre ciing du-<;rc tang them m(\t chut. St,r t�p trung c6 y thtrc cua tre doi v6i tat ca nhfrng chuy�n ma tre cam thay h(rng thu chitc chitn ciing se keo dai them m(\t chut, vi the', cha ill<;'

nen boi d1r0ng cho tre tinh kien nhiin ngaytrong nhiing vi�c ma tre yeu thich (vi dv nhuvui chcri). Thong tbuirng trong cac lo(li tro chcri tri tu�, tro chcri thg l\fC, tro chcri am nh(lc, can phai chu y nang cao kha nang ti).p trung cua tre, keo dai thOi gian ti).p trung, vi dv trong cac tro chcri "tim digm khac nhau", "nhanh mitt tim vi).t" ... Thi).m chi ngay ca trong Jue litng nghe kg chuy�n, hay co gitng dg tre ti).p trung sg chu y, co tbg lam tang them tinh kien nhii:n khi lam m(\t vi�c gi do.

Nhung vin de thuCing g�p trong giao d9c som ,

•

Lam the nao di ren luyfn tre each dq.i, tiiu fifn co khoa hpc? Doi ph6 v6i Vifc kh6c dem cua tre nhtr thenao? Lam the nao khi tre ngu ngay? Boi dtrihtg th6i quen an uong tot cho tre Doi ph6 v6i chintg bieng an, S(J" an cua tre bdng each nao? LJ!!a ch9n frtrt'ntg mdu giao Phai lam gi khi tre hay quen? Lam the nao khi tre n6i h,lc? Lam the nao khi tre nghifn xem ti vi? Khi nao nen tien hanh giao dJ!-C gi6i tinh cho tre? Lam thenao di giai dap thdc mdc cua tre vll van de ''Con den tU- dau?'' Cha mf xtl- l(J ra sao v6i nhfm.g xung d(Jt cua tre? Khi tre thieu cam giac an toan, lam thenao di giup tre khoi phf!-C lq.i trq.ng thai binh thtrt'm.g? Lam the nao khi tre bmnzg binh, khong nghe liri?

- rang qua trinh p/1at triln, tru&ng thanh cua tre khong it van de phuc tQp xdy ra k/1ien cha m� v6 cung dau dau. Nhung tat ca nhfrng dieu d6 deu gidi quyet dur;rc neu cha m� biet each. Trang chu071g nay chung toi se gi6i t/1i�u ve nhfrng van de quan tr9ng, thuimg g(!p nhat trong qua trinh phat triln cua tre, d(Jng t/1iri giup bQn c6 nhfrng phu071g phap phu /1r;rp gidi quyet nhfrng k/16 khan nay.

LAM THE NAO DE REN LUYEN TRE cAcH DAI, TIEU TIEN CO KHOA HOC? ,

•

Nhfrng tre drr6i 2 tu6i, do h� bai tiet vii:n chira phat tri€n hoan thi�n, nen tre chira th€ ki€m soat dU"Q'C van de d(l.i, ti€u ti�n CUa ban than. Khi phat tri€n den giai do(l.n nhat djnh tre se ki€m soat drr<;rc vi�c d(l.i ti€u ti�n, nen cha m<i' khong can qua lo litng ve van de nay. Du b(l.n c6 co gitng ren luy�n s&m cho tre, thi ciing phai d<;ri 2 tu6i, tre m6i c6 th€ ti.r ki€m soat dU"Q'C van de d(l.i, ti€u ti�n cua minh.

Phi.fangphip I: Gia1n so l:W SU dµng ti 16t ,

Sau khi tre hinh thanh quy lu�t bai tiet, cha m"' c6 th€ giam dan vi�c sU- d1,1ng ta 16t ho(lc bim, cuoi cling la hoan toan khong can dung den chung nfra, dieu nay rat c6 l<;ri vi c6 th€ giam dang k€ nguy co- vi khu�n lay nhi@m den bi;> ph�n bai tiet. Neu sU- d1,1ng ta 16t qua

nhfeu, de'n khi tre 16n se d� gay ra tlnh tr:;i.ng dai d'am vila ban dem, haij.c trang tnrang hqp tre bi cang th�ng, m�t m6i hay thay d6i m6i tnrang.

Phi.fangphip 2: Ch9n cha tre m9t cii bo yeu thfch Cha m� c6 th€ diin tre cling di mua m(>t cai bi\ c6 kigu dang vii mau site mil tre yeu thich. Vi khi tre cam thily c6 hfrng thu v6i do v�t nay, chung m6i c6 th€ cam thily yen tam vii muon dir<;rc ngoi vaa d6 di! tigu, d:;i.i ti�n. Day chinh la bir&c lam VO cling quan tr9ng trang qua trlnh ren luy�n v� sinh cha tre.

Phi.fangphip 3: Khong nen cho tre ngoi bo trong th<'fi gian dai '

Cha m� kh6ng nen vi tie't ki�m ta 16t ma dg tre ngoi bi\ qua !au. Khaang thiri gian thich hqp d€ tre ngoi bi\ la tir nam de'n miriri phut. Ne'u tre kh6ng c6 bii!u hi�n muon bai ti�n, hay g9i tre dfrng d�y, m(>t luc sau !:;ii ngoi tie'p. Ngaai ra, cang kh6ng nen cha tre ngoi tren bi\ vira bai ti�n vira an Uong, choi do choi haij.c dQC sach truy�n, tranh ]am phan tan Sl,I' t�p trung vaa vi�c bai ti�n cua tre.

Phi.fangphip 4: Tuyen di.fang nhung l1anh vi acing cua tre Doi v6i nhfrng tre c6 thg t\l' haan thanh d:;i.i, ti€u ti�n m(>t each thu�n !Qi haij.c c6 tie'n b\> trang qua trinh bai ti�n d'eu phai khen ng<;ri, tan dirO'llg. Nhfrng liri khen ng<;ri nay kh6ng chi c6 tac d\lng thuc d�y S\l' phat trign tam ly va ng6n ngfr cha tre, ma con mang !:;ii cha tre ni'em vui vii tam tr:;i.ng thaai mai. Ne'u vi�c ren luy�n bi thilt b:;i.i, cha m� ciing kh6ng nen trach mltng tre, ma c'an phai kien nhiin, d(>ng vien tre nhi'eu hO'll.

Phi.fangphip 5: Quilii cl10 trephai r9ng thoing, tl1uf.n tiefn m?c vao, ca1 ra ,

Khong nen cha tre mij.c qu'an qua ch�t, d€ tranh cam giac b6 bu(>c, kich thich tie't ni�u nhi'eu l'an. Bi€u hi�n tie'n b(> cua mbi d(ra tre trang qua trinh tie'p nh�n Sl,I' ren luy�n bai ti�n haan tailn khac nhau, luc nay cha m� c'an phai kien trl, nang d(>ng vien vii h:;i.n che' trach mltng, nhir v�y tre m6i c6 th€ chilp nh�n h9c d:;i.i, ti€u ti�n m(>t each vui ve.

DOI PHO VOI VIEC KH6C DEM COA TRE NHVTHE NAO? •

C6 rilt nhi'eu nguyen nhan diin de'n vi�c tre quily kh6c vaa bu6i dem, cha m� c'an phai tlm higu k)i, ne'u nghi ng<'r d6 Iii dilu hi�u cua CO'll dau, c'an phai kjp thiri dira tre de'n b�nh vi�n d€ ki€m tra. Sau khi tlm ra nguyen nhan, cha m� c6 th€ t1,I' tlm ra each giai quye't, dg mang !:;ii giilc ngu ngan cha tre.

Thieu canxi ,

Neu bi thieu canxi tre thiremg quay kh6c luc niht dem, nhirng ngoili vi�c kh6c ra, con c6 m(it so bigu hi�n khac nhir ra nhfeu mo hoi, c6 dau hi�u r1,1ng t6c vilnh khan, dau c6 thg bi b<;'p nhir ca tre, co c(mg toiln than ... Hay b6 sung cho tre vitamin D vii. uong canxi, nen cho tre tiim niing hang ngily (tru<'rc 9 giir sang), tinh tr(lng cua be se dan dan tien trign.

So l1ai •

Neu ban ngily tre sg hai m(it chuy�n gi d6, den dem ndm ngu tre thiremg nAm mo- ac m(ing vii. gi�t minh, quay kh6c. Luc tre kh6c thiremg c6 bigu hi�n SQ" s�t, vii. khong kh6 dg tim ra nguyen nhan khien tre bi kinh SQ". Khi ay cha ill<;' hay om tre vao long, an ui, n6i v(ri tre rdng khong CO gi dang SQ" ca, cfiin dan vi\ v'e tre tr(r l(li giac ngu.

Con cfau

Neu tre bi sot ho�c miic b�nh truy'en nhi�m cap tinh, nhfrng CO"Il dau cua tri�u ch(mg b�nh se khien tre khong thg ngu ngon vii. quay kh6c. M\it so b�nh man tinh nhir thieu mau, n6i h(lch... cung lam cho tre cam thay kh6 chiu vii. khong ngu dirQ"C. Ngoili ra tre bi ng(lt mui, hay bi ng(ra do con trung dot cung se thiremg quay kh6c vilo ban dem. each giai quyet nhfrng truemg hgp nay la tim ra nguyen nhan vii. di'eu ttj kjp thiri, se giup tre nhanh ch6ng lay l(li giac ngu.

Qu�n io

Do m�c quan ao qua day, lam tre cam thay b(rc bi vii. kh6 ell- d(ing nen khong ngu dirQ"C. Ho�c do diip it chan, khien tre bi l(lnh nen cung quay kh6c. M\it so nguyen nhan khac nhir d�m ndm bi go gh'e, quan ao ch�t ch(ii, hay bi day dai quan qua ch�t... tat ca aeu khien tre khong ngu dirQ"C vii. quay kh6c niht dem. Ngoili ra, cha m<i' can phai kigm tra xem tren giiremg c6 do v�t gi lam vir(rng viu tir the ndm cua tre khong, sau khi tim ra nguyen nhan phai kjp thiri di'eu chinh, chi can tre cam thay thoai mai tr& l(li, chung se l�p tirc nin kh6c vii. ngu say. >

Doi V6i nhfrng tieng kh6c mang tinh chat gan nhir co dinh c6 thg c6 lien quan den vi�c tre

bi d6i. Khi nuoi con bdng sfra m<;', ngiriri ID<i' khong nen c(mg nhiic tuan theo m(it khoang thiri gian cho an co dinh, neu tre d6i hay cho tre an, trong luc bu sfra tre c6 thg ngu rat nhanh, nen m<i' hay xoa xoa vilo long ban chan dg tre an xong roi m6i ngu tiep. Neu tre khong bu sfra ill<;', can phai theo d6i roi di'eu chinh lirQ"Ilg sfra sao cho dap (mg du nhu cau, dg tre khong bi d6i.

6. K11n l1am

bai tien •

Doi v6i nhfrng tre da trai qua qua trinh ren luy�n, c6 thg biet each ti.r kigm soat van ae

bili ti�n cua minh, nhung nrra dem viin khong thg tv d:i.i tigu ti�n m9t minh, c6 luc tre se n6i ra dieu nay, nhung ciing c6 luc tre l:i.i dung tieng kh6c dg bigu hi�n S\f kh6 chiu vi khong thg bili ti�n dirQ'C. Cha m� can phai nitm bitt dirge quy lu�t nay, vi sau khi bili ti�n xong tre se l:i.i nhanh ch6ng quay l:i.i giac ngu. NgirQ'C l:i.i neu cha m� khong higu dirQ'C ham y vi�c quay kh6c nay cua tre, c6 thg tre se bili ti�n ngay tren giiremg.

Tran tr9c suot aem ,

C6 nhfrng tre do ban ngily ngu qua nhieu, nen den dem l:i.i rat tinh tao, cha m� vi qua m�t moi khong thg thrrc dem cung chcri v6i tre, nen chung Se quay khoc dg thg hi�n S\f khong dong y. Bi�n phap giai quyet rat dem gian, chi can giam thOi gian ngu ban ngily cua tre, chcri dua v6i tre nhieu hem, dg tre ngu nhieu ve dem. Sau m9t thOi gian ren luy�n, sinh ho:i.t cua tre se tuan theo quy lu�t, ban ngily thi chcri dua, den dem se ngu rat ngon.

Doi hoi su'vo ve -

•

C6 nhieu tre quay kh6c la dang co tinh lam niing, vi chung muon dung tieng kh6c dg gay S\f chu y v6i cha m�, dg cha m� d6 dilnh vii v6 ve an ui. Do cha m� cua nhfrng drra tre nay qua b�n biu v6i cong vi�c, khong c6 nhieu thOi gian cham soc con cai, hoij.c do ho da th\fC hi�n thai qua vi�c boi dir&ng tinh "t\l' l�p" cho tre, khien tre bi rcri vilo tinh tr:i.ng "them khat S\f yeu thiremg". Chi can cha m� quan tam t6i tre nhieu hem, dap rrng du doi hoi cua tre ve mij.t tinh cam, tre se khong quay kh6c.

LAM THE NAO KHI TRE NGO NGAY? M0i ngirOi thiremg nghl rAng ngu ngay chi thiremg gij.p & ngirOi l&n. Tuy nhien, tre con ngu ngay ciing khong phai la hiem gij.p. Mij.c du day khong phai la m9t can b�nh, nhung no ciing cho thay vi�c ho hap dang gij.p phai van de, khien cho qua trinh hit khi oxy vii thai ra khi cacbonic deu tr& nen kh6 khan hem. Do khi cacbonic bi tich t1,1 l:i.i, rat d� gay ra cam giac kh6 chiu, quay kh6c, ngu khong ngon giac ... Nghiem trong hem la chrrc nang cua tim, ph6i vii nao b9 ciing se bi anh hir&ng. Dir6i day la m9t viii bi�n phap dieu tri chrrng ngu ngay & tre:

Ph u'angphip I: Thay aoi tu' the ngu cua tre .

Hay thrr dg cho tre nAm ngu nghieng, tir the nay giup cho lir6i khong bi nga ve phia sau qua nhieu lam can tr& h� ho hap vii giam dirQ'C ngu ngay.

Phuongphip 2: Tien l1anh kie1n tra than the cl10 tre ,

Hay nhir bac sl chuyen khoa nhi kigm tra kY cac b9 ph�n khoang miii, c6 h0ng, xiremg ham xem c6 van de gi bat thiremg hoij.c c6 khoi u khong, ngoili ra ciing nen kigm tra ca chrrc nang CUa h� than kinh Va CO" bitp.

Phi.fangphip 3: Giam can cho tre beo pl1l Beo phi cling la m(\t trong nhfrng nguyen nhan gay ra ngu ngay. Neu tre beo phi miic chfuig ngu ngay, dau tien can phai thl,l'C hi�n che dQ giam can, dg giam b6t phan thjt mem i':t cb h<;>ng, giup cho ong dfin khi dl.l'<;YC thong thoang hem, dong th(ri khi CCY thg gay b6t, ll.l'<;>Tig oxy tieu hao cUng se giam xuong, dan dan vi�c ho hap cUng tr& nen thu�n l<;>i hem.

Phi.fangphip 4: Lam phiu thu�t Neu nhl.l' amidan trong vom h<;>ng tre qua l&n, hoi).c co qua nhieu thjt mem trong khoang mlii h<;>ng lam can tr& den dl.l'Cmg ho hap, gay ra nhfrng anh hl.l'i':tng nghiem tr<;>ng, can phai dl.l'a tre den b�nh vi�n dg kham va lam phiiu thu�t ciit b6.

BOI DVONG TH6I QUEN AN UONG TOT CHO TRE Muon CO m(\t CCY thg khoe m(lnh, chiic chiin chung ta phai CO nhfrng th6i quen an uong tot ngay tir khi con nh6.

Phi.fangphip I: De tre hlnh thanh th6i quen tµ' an uong .

Khi tre dl.l'<;rc vai thang tu6i, c6 thg cho tre t1,1' cam binh sfra dg bu. Tre dl.l'<;rc m(\t tu6i c6 thg tl,I' cam coc uong nl.l'Crc, hem m(\t tu6i dii biit dau h<;>c each tl,I' cam thia an ccrm. Huan luy�n ey nang t1,I' an uong t(lo ra nguon cam hfuig rat ](rn doi v6i tre. Thong thl.l'emg m(\t dU-a tre hai tu6i ruOi dii c6 thg hoan toan tl,I' an uong nhl.l' ngl.l'Cri l&n.

Phi.fangphip 2: Cho tre ngoi an if 1nc;)t vj tr! co ajnh '

Luc dang an khong nen cho tre ch(ly qua ch(ly l(li, cling khong dl.l'<;rc vira an vira chcri, neu dg thCri gian an uong keo dai qua !au se anh hl.l'i':tng den qua trinh tieu h6a th6-c an. Trong truemg hc;rp cho tre ngoi an cung ban v6i ngl.l'Cri l&n, khong nen dg tre tr& thanh tam digm chu y cua tat ca m<;>i ngl.l'Cri. Neu m<;>i ngl.l'Cri trong gia dinh deu an uong ngon mi�ng, chiic chiin cling se anh hl.l'i':tng den tre, thuc d�y nhu cau an uong cua tre.

Phi.fangphip 3: H?.n cl1e cl10 tre an vift, tuy�t aoi khong cho an vift trlf(fc baa cam mc;)t tieng ,

Mi).c du nhfrng do an vi).t c6 gia trj dinh dl.l'6ng thap, nhrmg n6 cling anh hl.l'i':tng den vj giac cua tre khi vao bfra. v6i nhfrng tre chi thich an vi).t ma khong thich an ccrm, chiic chiin se bi miic b�nh suy dinh dl.l'6ng.

Phi.fangphip 4: Khong cha tre an qui nhieu '

Nhfrng do an ngon cUng chi nen an i':t m6-c d(\ cho phep, di).c bi�t doi v6i nhfrng d6-a tre ham an can phai tim each khong che va kim ham cam giac them an, neu khong se gay ra cac

b�nh lien quan den d(l. day, d(l.i trang, sau nay c6 muon an cung khong dtrgc. Ngoai ra, cac bi).c cha m� can phai chu y den chilt ltrQTig thfrc an cua tre, vi mau siic mui vi cua thfrc an cung g6p phan giup lam tang cam hfrng an uong cho tre.

Dor PH6 v6'r CHUNG BIENG AN, sa AN cOA TR.E BANG CACH NAO? •

Hi�n ttrQTig tre khong thich do an khong phai la m(\t b�nh nghiem tr<;>ng, nhtrng neu tinh tr(l.ng nay keo dai rilt c6 thg lam milt can bAng chilt dinh dtr6ng trong CO' thg, nen bo m� can phai boi dtr6ng cho tre th6i quen an uong tot ngay khi chung con nh6. Dg tranh chfrng bieng an, S(/ an cua tre, can phai chu y den "ba dung" cua tieu chu�n m(\t ngay ba bfra: m(\t la an dung gier. Du d6i den dau, nhtrng chrra den gier thi chrra drrgc an, duy tr) each Jam nay dg giup tre hinh thanh dieu ki�n phan X(l. CUa h� tieu hoa trong CO' thg tre, chtra den gier se chtra thily d6i, Jue d6i se ti,r giac muon an. Hai la dung ltrQTig. Can phai tranh tinh tr(l.ng tre Jue an nhieu, Jue an it vi bilt cfr ly do nao, can phai dam bao ltrQTig thfrc an du tieu chu�n v6i tre. Ba la dung chilt. Tuy�t doi khong nen dg tre tuy hfrng theo kh�u vi ma thich an gi thi cho an cai d6, cha m� phai ket hw s& thich an uong cua tre v6i tieu chu�n dinh drr6ng. Cha m� cung can phai itrU y den th6i quen thich an vi).t cua tre. C6 nhfrng tre an qua vi).t khong ng6t mom, vira di vil'a an, vira chcri vira an, day chinh la th6i quen an uong xilu nhilt. An qua nhieu do vi).t linh tinh, se pha hong quy lui).t ho(l.t d(\ng cua h� tieu h6a, gay roi lo(l.n doi V6i phan X(l. tieu hoa thong thtrerng, anh htr&ng den vi giac, t\r do Jam Cho CO' thg khong thg an uong binh thtrerng. Doi v6i chfrng bieng an, S(/ an cua tre, cac bi).c cha m� can phai lam dtrQ'C ba vi�c sau:

Hieu ve aj.c die1n tieu h6a sinl1 lj cua tre, niu an m9t each c6 khoa hoc .

•

M(\t so tre bieng an va tron tranh gi(r CO'ffi, co thg la do cha m� ket h(/p thfrc an m(\t each khong phu hw. Chung ta biet r6 rAng, thg tich d(l. day cua tre ttrO'Ilg doi nho, niem m(l.c con mong, cac mo CO', s<;ri dan hoi va mo than kinh & thanh d(l. day V�n chtra phat trign hoan thi�n, nen chfrc nang chtra dtrQ'C nhtr ngtriri l&n. So tuyen trong d(l. day tre v�n con it, nen hi�u nang ve d(\ axit, dung moi va ca chilt, ltrQTig trong dich vi tiet ra chtra thg giong v6i ngtriri l&n, chfrc nang tieu h6a cua tre con rilt yeu. Ngoai ra, thiri gian r6ng cua d(l. day cUng c6 lien quan den so ltrQTig va thanh phan cua thfrc an. Nhieu cha m� do khong higu biet ve nhfrng di).c digm tieu h6a sinh ly nay, nen Jue nao cUng S(/ tre bi d6i, cUng khong can cfr vao cam xuc an uong cua tre, cfr nhoi tilt ca nhfrng thfr boi b6 nhtr thit ga, thit bo, ca, trfrng, thfrc uong nhieu dtrerng va do an vi).t. Chinh dieu nay m6i pha huy quy lui).t ho(l.t d(\ng binh thtrerng cua h� tieu h6a, lam cho chfrc nang tieu h6a cua tre bi giam sut, d�n den milt cam hfrng an Uong, Jau dan hinh thanh chfrng S(/ an va bieng an. Chinh vi the, cac bi).c cha m� can phai xuilt phat tir nhu cau can bAng cac chilt dinh dtr6ng cho tre, tim higu them ve si,r thay d6i kh�u vi cua tre, lam thfrc an da d(l.ng, ca ve mau

sac, mui vi liln hinh dang, di! tre iin uong c6 khoa hQC, c6 ngh� thu�t. vii c6 ca cam hfrng.

T.ao moi tr/.fdng an uong vui ve eho tre ,

Cam hfrng an uong cua tre c6 lien quan m�t thiet den cam xuc khi tre vao bfra, d6 la vi ho(lt d(\ng CUa dtr<'rng tieu hoa va tuyen tieu h6a chju S\f chi phoi CUa h� thong than kinh. Neu tinh than cling th�ng, than kinh giao cam thuc d�y djch vi tiet ra se bi kim chel(li, lam giam ltrQ"llg djch vi, khien cho cam hfrng an uong cung giam xuong. Cho nen cha m� khong nen xU-ly nhfrng viln de lien quan den hanh vi cua tre vao Jue tru&c bfra an, ngtrQ"C l(li phai CO gang t(lO cho tre moi tru(mg an Uong thoai mai, vui ve, va giao d\IC tre khong nen an Uong qua nhieu, khong dtrQ"C CU"Oi dua trong l(tc an com, gi(tp tre dan dan hinh thanh th6i quen an uong khoa hQC.

Khong nen gay qua nl1ieu ap ilje c!oi v<ii tre bieng an '

Nhieu cha m� khi thily tre bieng an thrr<'rng to ra bi.re b(li vii thrr<'rng chi trich, quat mang tre, tuy nhien dieu d6 l(li khien cho tam ly bieng an cua tre cling m(lnh hon. Vi�c lam nay khong he c6 lc;ri doi v(ri di.r phat tri€n tam sinh ly & tre, do v�y cha m� nen tuy�t doi tranh.

LVA CHON TRVONG MAU GIAO •

•

Neu b(ln muon tim cho tre m(\t trtr<'rng mii:u giao thich hqp, can phai tuan thu theo cac nguyen tac sau:

Xie cfinl1 mue c!ieh •

•

M(\t so cha m� dtra ra mvc dich li.ra ch9n tru<'rng mii:u giao cho tre gan ch�t v&i vi�c muon tre dtrQ"C hQC ngo(li ngfr, hQC dan, hQC ve ... Nhrmg nhfrng mvc dich bao gom nhtr tren can phai dtrQ"C ban b(lc: m(\t m�t. giao dvc s& tru<'rng khong phai tre nao cung c6 th€ thich hqp, m�t khac, dieu ma tre can trong giai do(ln nay chinh la S\f phat triJn toan di�n, neu cha m� djnh htr&ng qua s&rn ho�c qua mu quang theo du6i boi dtr&ng niem dam me cho tre, chiic chiin se anh htr&ng den vi�c th€ hi�n vii phat tri€n nhfrng tiem niing khac cua tre. Cha m� can phai chu trc;ing vao vi�c giao dvc gc;ri m&, khong th€ lily giao dvc kY niing, kY xao lam mvc dich vii tieu chudn.

Tµlu<Jng sue mlnh

Hi�n nay, cac CO" quan chfu: niing dii dga vao cac yeu to danh gia ve n(\i quy, CO" sa v�t chilt, che d(l quan ly, dao t(lo, trinh d(l giao vien, chilt ltrQ"llg giao dvc, tieu chudn bao dam an toan v� sinh sfu: kh6e di! phan lo(li tru<'rng milu giao thanh nhieu cilp khac nhau. Hau het cac gia dinh deu it con, tre con bay gier deu la con m(\t, nen rift nhieu cha m� khong con quan tam den viln de tien hc;ic phi cao hay thilp, ma hc;i lam mc;ii each di! cho con drrgc hc;ic & tru<'rng tot nhilt. Tuy nhien d6 khong phai la tieu chu�n duy nhilt di! chc;in tru<'rng mam non cho tre. Khi tham khao va lga ch9n tru<'rng, can phai can Ctr vao dieu ki�n gia dinh va tinh

hinh ell.a tre, vi dv, hc;ic phi qua cao, tnremg each xa nha, tinh tr(lng sfrc kh6e ell.a tre ... c!'eu la nhfrng yeu to quan trc;ing can phai xem xet.

Cl19n llfa can th?.n •

Ngay nay, khong it cac vj phv huynh khi !t,ra chc;in tnremg cho con em, chu yeu la nhin xem triremg nay c6 tieng tam gi hay khong, ccr s& v�t chilt ra sao va c6 l&p boi dir6ng nang khieu di).c bi�t khong... The la nhfrng triremg mfru giao nay vi muon dap frng nhu cau cua phv huynh, nen c!'eu co giing dira ra nhfrng yeu to di).c siic, ch�ng h<tn tnremg mam non song ngfr, triremg mam non dao t(l.O ngh� thu�t ... Nhlfllg v&i nhfrng tnremg di).c bi�t nay cha m� cang phai chc;in Iva cdn th�n.

Tham khiio nghien cU'u

Tvc ngfr c6 cau: "Tai nghe la hir, miit thily la tht,re". Khi cha m� !t,ra chc;in tnremg mfru giao cho tre, can phai Iiing nghe phan anh cua cac b�c phv huynh dang c6 con em theo hc;ic & tnremg do, d€ co th€ thu th�p dirge nhfrng thong tin bir&c dau, tim hi€u tht,rc tebdng each den tham khao y kien cua giao vien trong tnremg. Du la hilt cfr viln de nao cung khong dirge quen va phai dich than tham khao, chinh each tim hi€u tht,re te nay m&i c6 th€ dira ra nh�n xet khach quan xem tnremg d6 c6 tht,re st,r phu hc;rp v&i tre hay khong.

PHAl LAM GI KHI TIU HAY QUEN? Hi�n tirc;mg miic chfrng hay quen & tre la chuy�n thiremg gi).p, day khong phai la viln de qua nghiem trc;ing. Nhlfllg neu tre quen thiremg xuyen, cha m� cung can phai chu y, quan tam tre nhieu hem, tim hieu nguyen nhan ttr chinh ban than, moi tnremg va gia dinh. C6 thg ca nha hay cung ngoi ](Ii v&i nhau, cung thao ]u�n ve viln de nay, t(l.O cho tre nhieu CCY h(\i d€ tre c6 thg n6i ra het suy nghl trong long. Tilt nhien cha m� cung can phai tt,r ki€m di€m l<ti minh, vi chiic chiin rdng trong d6 se c6 m(\t phan trach nhi�m thu(\c ve cha m�. Neu muon thay d6i th6i quen xilu nay cho tre, can phai c6 m(\t so phircrng phap khoa hc;ic:

Phi.fangphip I: D?n di d?n ff!i nhieu fin gaypl1iin tic dµng '

M� luc nao cung lo Iiing tre quen mang theo do nen thiremg nhiic hoi: "Con mang but chira? Mang thir&c ke chira? Mang binh nir&c chira?", nh=g kha nang t�p trung cua tre l<ti rilt d� bi cac chuy�n khac thu hut hoi).c lam phan tan, vi the ma quen milt !Oi di).n cua ngirOi l&n, quen milt ban than phai mang cai gi, th�m chi con quen ca !Oi ell.a cha m�. Vi v�y, n6i di n6i l<ti qua nhieu Ian luon khien tre milt t�p trung, phan tac dvng. Cha m� co th€ d6i phircrng phap nhiic nh& tre, vi dv, c6 th€ n6i rdng: "Gan day con rilt gioi, it khi quen mang theo do, dung Ia tien b<'.\".

Phi.fangphip 2: Xay dljng m¢t vai trlnh tlf trong cu¢c song hang ngay ,

Muon tri ch(mg hay quen cho tre, nen biit dau tir vi�c thiet l�p trinh ti.r ngay trong cu/?c sOng:

1. Do d(lc nen d�t & vi tri co dinh. Nhfrng do dung thu(mg ngay hay mang di cua tre nen dg & gan cihl. Luc ra ngoai se ti�n mang theo, luc v'e thi ti�n treo !en. 2. Viet giay ghi nh&. C6 thg viet vao trong si\ch ho�c trong v& hai, ba dong d�n do, lam cho tre nhfrng tir giay ghi nh& c6ng vi�c, sau d6 di\n !en tu0ng, tre se di.ra vao d6 dg kigm tra xem ci\c c6ng vi�c minh da lam hay chua. 3. Tui di.mg do chuyen d1,1ng. Khi ra ngoai c6 thg d�n tre mang theo it do, tot nhat nen dg het vao m/?t chiec tui d�c bi�t, lu6n deo & tren nguiri, nhu v�y nhfrng do linh tinh se kh6ng bi that l(lc, lay ra cat vao cilng rat thu�n ti�n.

Phi.fangphip 3: De tre ginl1 cl1ju h?.u qua czia vi�c quen ling '

Khi tre quen mat m/?t vi�c gi d6, chiic chiin cha m� se kh6ng thg thir O". Ro rang la tru&c khi di h<;>c da nhiic tre kigm tra l(li xem c6 quen mang theo thfr gi kh6ng, nhll"llg tre viin kh6ng mang v& bai t�p, con g<;>i di�n v'e n6i m� dem den tru0ng, luc nay m� hay co gil.ng tir choi yeu cau cua tre, dg hu&ng diin tre ti.r tim each giai quyet. Sau khi c6 kinh nghi�m v'e nhfrng chuy�n the nay, tre se ghi nh& va dan dan thay d6i th6i quen hay quen nay.

Phi.fangphip 4: Duy trl cong vi�c co djnh hang ngay de tre c6 tl1e nhci lau han ,

Dg ren luy�n kha nang ghi nh& cho tre, cha m� c6 thg biit dau tir vi�c boi dui5ng tinh than tri\ch nhi�m. Hang ngay hay cho tre lam m/?t vi�c gi d6 co dinh, vi d1,1, sau khi ngu d�y phai cho con chim nh6 an. Luc m&i biit dau c6 thg tre se kh6ng nh& du<;rc vi�c nay, m� hay nhiic nh& nh� nhang va tir tir, ngoai ra hay n6i v&i tre riing neu kh6ng cho chu chim nh6 an n6 se chet d6i. Dgi sau khi tre hoan thanh xong c6ng vi�c nay, m� hay kjp thiri khen nggi va d/?ng vien tinh than tri\ch nhi�m cua tre. Nen dgi den khi nao tre kh6ng thg quen vi�c nay, m&i l(li tiep t1,1c giao cho tre m/?t nhi�m Y\l khi\c. Ci\ch lam nay se ren luy�n dugc kha nang ghi nh& va tinh than tri\ch nhi�m cho tre.

Phi.fangphip 5: Nen kiem tra nl1ung vin de sinl1 lf doi vcii nhung tre hay quen '

Nhfrng tre bi roi lo(ln cam gii\c phoi hgp, do kha nang xi\c dinh phU"O"llg hu&ng, khoang each khi ket hgp tay miit tU"O"llg doi yeu, nen se gay ra tri�u ch(mg hay quen. Vi the, neu tre quen nhi'eu den mfrc kh6ng sU-a d6i du<;rc, cilng can phai xem xet c6 phai do tinh tr(lng neu tren diin den kh6ng. Luc nay, cha m� nen g�p chuyen gia tam ly, dg du<;rc tu van hu&ng diin nhfrng bi�n phi\p khoa h<;>c, m&i c6 thg giup tre sihl d6i th6i quen hay quen nay. '

LAM THE NAO KHI TRE NOi TUC? •

C6 m/?t so tre khi phi\t trign den m/?t di? tu6i nao d6, d/?t nhien tr& nen thich n6i t1,1c, chm b�y. Cha m� rat kh6 chiu, c6 nguiri thi quilt miing tre, c6 nguiri thi di\nh, tuy nhien luc

d6 c6 th€ tre se khong dam n6i nfra, nhung m9t thOi gian sau c6 th€ tre l<ti n6i b�y. Th\l'C ra, dieu ki�n tnrCrc tien khi cha m<;' muon giai quyil°t viln de n6i t\IC a tre chinh la dieu tra nguyen nhan gay ra hi�n tU"Q"llg nay, sau d6 m6i hU"&ng d[n tre sfut dan. Ba nguyen nhan chu ye"u d[n de"n vi�c n6i t\IC & tre em:

1. To mo ve ngon ngfr Tre c6 ban nang mo phong khong th€ tg kiem chi!", chi can nghe thily ngU"Oi khac n6i t\IC m9t cau, du tre khong bie"t y nghia cau d6 la gi, nhung v[n c6 th€ h<;>c theo. 2.

Chiu anh hU"&ng tir cha m<i' ho(lc moi tnremg ben ngoai

Tre khong phai song trong moi trU"emg chan khong, nen kh6 tranh khoi vi�c bi anh hU"&ng b&i nhfrng ell- chi !Oi n6i khong hay, nguyen nhan n6i t\IC cung tir day ma ra.

3. Bi U-C hie"p Sau khi nay sinh mau thu[n, gay gi\; ho(lc bi ngU"Oi khac biit n(l.t, tre se mU"Q"ll IOi chm b(ri ngU"Oi khac d€ th€ hi�n cam giac bilt man cua minh. Vi v�y.

doi v(ri nhfrng tnremg hw neu tren, ne"u muon thay d6i th6i quen xilu nay, cha m<;' can phai chu y m9t vai di€m dU"6i day:

Phi.fangphip I: Xay dljng moi trlfdng ngon nguvan minh Ne"u cha m<i' thU"emg xuyen vang t\IC chm b�y, tre se rilt d� biit chU"6'c h<;>c theo. Vi the", cha m<i' nen co giing tu dU"&ng ban than, lam m9t tilm gU"ang gU"ang miiu d€ tre noi theo. Ngoai ra, cha m<i' con phai lga ch9n nhfrng b9 phim c6 m\Jc dich cho tre xem, d€ tre ke"t b(l.n v6i nhfrng ngU"Oi b(l.n nh6 an n6i van minh, co giing ngan ch(ln nhfrng con dU"emg d€ tre tie"p xuc v6i ngon ngfr t\IC tiu.

Phi.fangphip 2: Trinl1 clf&ng c!i?u h6a cau n6i tµc cua tre Nhfrng cau n6i t\IC ma tre n6i, dan gian chi la m9t each biit chU"6'c theo ngU"Oi khac, con ban than tre von chrra th€ hi€u ro ham y cua nhfrng cau n6i d6. Luc nay, ne"u cha m<i' cam thily qua ng(l.c nhien ho(lc to ra qua khich, tre se hi€u lam r!ing nhfrng cau n6i t\IC la nhfrng cau n6i thu vi va c6 sire hut d(lc bi�t, tir d6 cang thich biit chU"6'c theo. Chinh vi the", dieu cha m<;' can lam la co giing gifr thai d9 binh tinh, d€ tre cam thily nhfrng cau n6i d6 khong c6 gi khac bi�t v6i nhfrng cau n6i thong thU"emg, khi tre thily nhfrng cau n6i t\IC khong c6 kha nang thu hut S\f chu y cua ngU"Oi khac, chung se tg cam thily VO vi, va se khong coy mo phong 1(1.i nhfrng cau nay them Ian nao nfra.

Phi.fangphip 3: Hut:Jng dan tre dung nhung l&i n6i thfcl1 l1<;1p ae dien ta cam xzic cua 1nlnl1 -

Neu cha m� muon hrr&ng dfrn tre dung nhfrng liri n6i van minh d€ bi€u d\lt each nghi cua minh, tnr6'c tien phai d\lY tre each sU- d\lng nhfrng tir ngfr thich hQ'P, vi d\1: "Miri b(ln di cho", "B\ln n6i nhrr the rilt xilu ... " Nhrrv�y khi tre giai quyet nhfrng mau thufrn se n:im b:it drrgc cang nhfeu tir ngfr van minh.

Phi.fangphip 4: Trangph?-t nhung hanl1 vi ''aa biet sai nl1ung van lam tiep •

Khi tre coy n6i t\lc, hon nfra con trong trrrimg hQ'P cha m� dii giai thich nhfeu Ian va yeu cau ]a khong dU'Q'C phep ma tre vfrn tiep t\IC, cha m� can phai ap d\)ng m(}t SO bi�n phap d€ nghiem cilm hanh vi nay cua tre, vi d\1, cilm khong cho doc truy�n tranh ho(lc di chcri & Vll'im thu, d€ tre nh�n thfrc drrgc sau s:ic vi�c n6i nhfrng liri tho t\IC se mang l(li nhfrng h�u qua khong tot, tir d6 tre se thay d6i. ,

LAM THE NAO KHI TRE NGHIEN XEM TI VI? •

Khi tre qua say me vi�c xem ti vi ho(lc phim ho(lt hinh, cha m� khong nen qua lo I:ing. Mi}t so cha m� vi muon cilm tre xem ti vi, ma dem ban ca VO tuyen trong nha, nhll'Ilg ho khong th€ ng(r ket qua cuoi cung l(li cang lam tang mau thufrn trong gia dinh, anh hrr&ng den moi quan h� gifra cha m� v&i con cai. Con mi}t so ph\1 huynh khong muon cho con xem ho(lt hinh, nen th�m chi ngay ca ban than minh cung khong dam xem ti vi, ngoai gier di lam cong vi�c duy nhilt la quan thuc vi�c hoc hanh cua tre, dieu nay se khien ca cha m� lfrn con cai deu m�t m6i, l(li cang khong d\lt drr<;rc hi�u qua mong muon. Drr&i day la mi}t so phrrong phap c6 th€ giup cac b(ln giai quyet viln ae nay:

Phi.fangphip I: Liy vifc xem ti vi lam giai thu6'ng horn nay neu tre lam dung het bai t�p toan, ho(lc hoc thui}c long drrgc ba bai thO', c6 th€ cho phep tre drrgc xem ti vi khoang hai mrrcri phut. Nhrr v�y c6 th€ khien tre xac djnh mi}t ffi\IC tieu ni\ 11,l'C thiet thl,l'C - chi can ]am tot, m&i CO th€ di qua dU'Q'C "con drrimg quan ly cua cha m�", va tang thiri gian drrgc xem ti vi, nhrr v�y ch£ng phai vui hon sao? Vi d\1,

Phi.fangphip 2: Cha m� ciln liy mlnh lam glfang Neu ban than cha m� cung khong biet each ki€m soat thiri gian xem ti vi cua minh, vi d\1 nhrr xem phim ho(lc bong da den t�n hai, ba gier sang, thi tre cung c6 th€ h0c theo, th�m chi con biet each ly sl,I': "Khong phai bo m� cung nhrr the sao" d€ doi ph6 l(li S\1' quan ly cua ngrriri l&n. Neu cha m� muon ren drr<;rc tre, tnr6'c het can b:it aau tir chinh minh, h(ln che thiri gian xem ti vi cua ban than.

Phi.fangphip 3: Khong nen tuyft aoi elm tre tiep xuc v<ii ti vi Nhieu cha m� ]o SQ" m(}t vai tiet ffi\IC tren truyen hinh Se anh hrr&ng den tam hon ngay thO', trong sang cua tre, nen tuy�t doi ngan cilm tre tiep xuc v&i ti vi, dieu nay qua la khong can thie't.

Cha m� c6 th€ binh tinh cung thao lu�n, ban b(IC v6i tre ve nhfrng tiet m\)C va cac b(\ phim ho(lt hinh ma tre thich, hoi tre ly do t(li sao l(li thich, trong d6 c6 dieu gi b6 ich. Thong thu(mg tre se cho rli.ng nhfrng thfr minh thich la nhfrng thfr rat dfj.c bi�t, nhu v�y cha m� c6 th€ nhan ca h(\i nay di! chuyi!n hu6ng sang chu de ve cac linh V\l"C khac, vi d\l: "Con n6i thich phim nay sao? M� biet m(\t cuon truy�n viet con hay han la xem, ngay ca m� cUng thich", "Con c6 hii!u cac tinh tiet trong phim ho(lt hinh nay khong? ...

Phi.fangphip 4: Llja cl19n nl1ung tiet mµc bo fcl1 ,

Khi tre biit dau tiep xuc v6i ti vi, cha m� c6 th€ l\fll ch<;>n m(\t viii chuang trinh hofj.c phim ho(lt hinh b6 ich, c6 gia ttj nang cao va ren luy�n tri tu� cho tre xem, di! tre vira cam thay thich thu, vira c6 th€ thu nh�n du<;rc them nhieu kien thfrc trong Jue xem.

Phi.fangphip 5: Cho tre tham gia nl1ieu ho?-t c!(Jng ngo?-i kh6a '

Mai chcri la ban nang b�m sinh cua b<;>n tre, neu tre qua say me ti vi, nguyen nhan chu yeu la do tre c6 it thfr di! chcri va it thCri gian vui chcri. Vl tre, chung ta phai co giing giam tai nhi�m V\l h<;>c hanh, ap d\)ng cac ho(lt d(\ng cam hfrng phong phu da d(lng d\fll tren tinh than h<;>c, h<;>c nfra, h<;>c mai, nghi he, hay cho tre tham gia giao IU"U nhieu han, cung tre ren luy�n than th€, cung tre du ljch kham pha, trong qua trinh giao IU"U tre se xac djnh ro m\)c tieu va ly tu6ng trong cu(\c song va di! tre cam nh�n du<;rc tinh yeu thuang v6i muon loai.

KHI NAO NEN TIEN HANH GIAO DUC GIOI TfNH CHO TRE? '

•

Theo each n6i cua cac chuyen gia thi khong c6 gi6i h(ln (y m(\t d(\ tu6i nhat djnh nao, chi ]a bat cfr khi nao tre dU"a ra van de, thi do GeU ]a CO" h(\i tot di! giao d\IC, han nfra khi giao d\IC cho tre ve gi6i tinh, cha m� phai dung chinh xac ten g<;>i khoa h<;>c CUa cac b(\ ph�n sinh d\IC. Cac chuyen gia chi ra rli.ng giao d\IC gi6i tinh c6 th€ phan chia thanh giai do(ln miiu giao (o den 6 tu6i), giai do(ln nhi dong (7 den 10 tu6i) va giai do(ln thieu nien (11 den 14 tu6i). N6i m(\t each khac, khi tre bu<'n: sang tu6i thfr ba da c6 th€ biet chinh xac S\l" khac bi�t ve gi6i tinh cua minh, va nh�n biet ro minh la nam hay la nfr. Ti'r 3 den 7 tu6i la giai do(ln boi du&ng quan tr<;>ng doi v6i vi�c y thfrc ve vai tro cua gi6i tinh, tre se ti'rng bu<'n: c6 them kien thfrc ve vai tro, chfrc nang va S\l" khac bi�t CUa gi6i tinh ngay trong CUQC song gia dinh hang ngay. Trong qua trinh giao d\IC gi6i tinh cho tre du6i 6 tu6i, vai tro cua cha m� quan tr<;>ng nhat, vi cha m� chinh ]a ngu(ri thay khai sang ve giao d\IC gi6i tinh cho tre. Rat nhieu cha m� cho rli.ng, giao d\IC gi6i tinh chinh la n6i cho tre biet S\l" th�t ve quan h� tinh d\IC, mang thai va sinh con. Nhll"llg cai g<;>i ]a "S\l" nh�n biet ve gi6i tinh" phai ]a biit dau ti'r S\l" quen biet CUa m(\t ngu(ri v6i m(\t ngu(ri khac. Cach cha m� om ap, vb ve tre va each tiep xuc than m�t gifra cha m� chinh la phuang thfrc truyen d(lt thong tin dau tien ve gi6i tinh. M(\t khi tre c6 th€ hii!u du<;rc y tfr cua nguCri khac, cha m� c6 th€ biit Oiiu n6i ve gi6i tinh cho tre biet.

Kl1i tre hoi hf}.n ve vin c!e gi(fi tinh chinh la Cd l1(Ji tot nl1it c!e gii.o due '

•

Khi tre biit dau c6 nhfrng to mo ve ca thg cua minh, vil thrremg hoi cha m<i' rdng: "T<ti sao ngrrOi cua con l<ti the nay", hay n6i v6i tre rdng: ca thg cua chung la m6n qua do ong trOi ban t(lng, drrang v�t hay am d<to cung v6i nhfrng bi;> ph�n khac tren ca thg deu khong c6 bat cir si,r phan bi�t nilo. Bat lu�n hinh dang, milu da the nilo cung d'eu d<i'P· Khi dung nhfrng kien th(rc nhrr v�y, c6 th€ giup tre xay di,rng drrQ"C mi;>t ca s& dung diin doi v6i nhfrng kien thfrc lien quan den gi6i tinh trong giai do(ln d�y thi vil giai do(ln thanh nien sau nay. Thong thrremg khi tre !en 4, 5 tu6i, se khong chi cam thay to mo ve ca th€ cua minh, mil con to mo ve ca th€ CUa ngrrOi khac. Khi tre trong thay S\f khac nhau gifra than th€ CUa ngrrOi khac v6i cua minh, chung rat muon biet r6 nguyen nhan. Con ve chfrc nang cua cac bi;> ph�n tren ca thg, cha m<i' cung phai cho tre nhfrng !Oi giai thich dung diin, dong thOi gQi ten chinh xac cua titng bi;> ph�n.

D?-y tre dung ci.cl1 n6i chinh xi.c, c6 khoa h9c

Neu cha m<i' khong srr dvng each n6i chinh xac, dQi sau khi tre di h9c m[u giao, se gay ra nhfrng kh6 khan trong each giao tiep. Nhfrng kien th(rc mil tre muon tim hi€u vil muon dU"Q"C giai dap, se thay dbi cung v6i S\f phat tri€n CUa tre. Kh6i digm CUa kien th(rc gi6i tinh chinh la biit aau tir nh�n thfrc doi v6i ca th€ minh. Cha m<i' khi cho tre nh�n biet ve ca th€ con ngrrOi, can phai tri,rc tiep vil th&ng thiin, han nfra phai luon duy tri each n6i nhat quan, sau nay trong qua trinh phat trign cua tre, dan dan n6i cho tre mi;>t each r6 rang han, c�n th�n han ve nhfrng van de ph(rc t(lp han. Thong qua each lam nay, tre se c6 m(\t nen tang kien th(rc co djnh vil !au dili doi v6i van de gi6i tinh.

Cl1a m� cl1inl1 la ngli&i th�y tot nhit trong viefcgii.o dµcgi(fi tinl1 cl10 tre ,

Cha m<i' nilo cung mong muon con minh khi l&n !en se c6 hilnh vi gi6i tinh vil quan ni�m gi6i tinh lilnh m(lnh, nhrmg nhieu cha m<i' l<ti khong biet hrr&ng d[n tre the nilo. "Biet phai n6i the nilo?" - chinh la van de khien hQ dau dau nhat. HQ thrremg nghl rdng: Neu c6 mi;>t thay giao gioi trong llnh V\fC nay thi hay qua! Thi,rc chat, nhfrng ong bo bil m<i' nay v[n chrra nh�n thfrc drrQ"C rdng - ban than hQ chinh la ngrrOi thay giao dvc gi6i tinh cho tre dau tien vil cung la tot nhat. Ditng lo rdng minh khong c6 phrrang phap chuyen mon, hay do khong c6 nhieu kien thfrc, nen khong th€ giang giai cho con, b&i vi so v6i giao dvc gi6i tinh dieu quan tr9ng han la xay di,rng drrQ"C mi;>t hinh mfru. Neu nhfrng !Oi n6i, hilnh d(\ng hang ngily cua cha m<i' deu th€ hi�n si,r hoa thu�n, yeu thrrang I[n nhau, khen ngQi I[n nhau, chiic chiin day chinh la each giao dvc tot nhat. Trong suy nghl cua tre, hinh m[u ve S\f khac bi�t gi6i tinh dau tien chinh la cha, ID<;' chung. Tre se ]inh ng(\ dU"Q"C S\f h(lnh phuc cua cha ID<;', moi quan h� nam nfr tot d<;'p, dieu nay rat c6 ich khi tre l&n !en.

Ngoili ra, khi d'e c�p de'n giao d1,1c gi6i tinh, thai d9 cua b(ln con quan tr9ng hem ca kie'n thfrc mil b(ln n6i ra. Vi d1,1, ne'u tre hoi rdng: "Sao b(ln Ti€u Linh l(li khong dfrng te giong nhU" con?" dfeu b(ln can nh& aau tien la thoai mai, tv nhien, vi nhfrng cau hoi ki€u nay cua tre ' thu(lc ve tinh hie'u ey, b(ln khong can phai cam thay lung tung hay lo Iiing, cilng khong can th€ hi�n ra hilnh d(lng la b(ln muon tron tranh nhfrng cau hoi the' nay. Cuoi cling, trong bat ctr tlnh huong nilo cilng khong dU"i;rc a€ tre trong thay vi�c sinh ho(lt tlnh d1,1c cua cha m�. "C�n tiic VO ay nay", tot nhat phong rieng cua cha m� nen c6 kh6a chot. B(ln ditng SQ" tre cam thay khong vui, each nay ngoai bao dam S\l" "an toan" cua b(ln, con giup tre hi€u them rdng: bat ctr ai cilng c6 quyen rieng tU" ca nhan vil ngU"Oi khac phai ton tr9ng dieu d6. ,

LAM THE NAO DE GIA.I DAP TH.Ac MAC COA TRE VE VAN '

DE "CON DEN TU DAU?" '

Thong thU"img b<;>n tre rat hay hoi cha m� chung rdng "Con tl'rdau de'n?". Vi cha m� la ngU"Oi thay dau tien cua tre, nen trong linh V\l"C giao d1,1c gi6i tinh cilng khong phai ngo(li I�, tuy nhien qua dieu tra cho thay, hau he't cac b�c cha m� deu thay a6i siic m�t khi nhiic de'n chuy�n "gi6i tinh", giao d1,1c gi6i tinh tl'r s&m trong gia dlnh chinh la ndm & thai d9 cua cha m�. Rat nhieu cha m� khong th€ chu di;lng d'e c�p de'n nhfrng kie'n thfrc lien quan de'n gi6i tinh v6i tre, cilng khong bie't phai tra l<'ri the' nilo, h<;> vfin thU"img chi n6i bong dua: "M� nh�t con & tren nui ve", "Con la do cha trong mi;lt h\lt mam & trong b1,1ng m�, roi n6 n& thilnh con, chui ra tl'r b1,1ng m�"... , c6 m9t so tre tin d6 lil sv th�t, nen cho de'n khi l&n cilng khong bie't ngU"Oi ta lam the' nilo a€ c6 thai, sinh con ki€u gl, th�m chi de'n luc ke't hon cilng khong bie't each quan h� VQ" chong. C6 mi;lt so tre khi nhln thay nhfrng hilnh vi giao cau cua d(lng v�t tren ti vi ho�c trong t(lp chi thU"img hoi cha m� rdng: "Sao con kia l(li lam nhU"the'?", c6 cha m� to thai d9 qua loa, thO- o-; c6 cha m� l(li cam thay cau hoi nay qua nghiem tr9ng nen co tlnh lap lie'm, che giau; con c6 nhfrng cha m� se n6i "Con con nh6, khong nen xem nhfrng cai nhU" the', sau nay ]an ]en con Se bie't", tat ca h<;> GeU SQ" tre bie't nhfrng thong tin lien quan ae'n gi6i tinh. Th\l"C ra day khong phai la van de gl qua kh6 giai thich, chi can cha m� dung thai d9 thoai mai, c6 logic, c6 khoa h<;>c se khong con cam thay d6 la chuy�n kh6 nfra.

Phi.fangphip I: Cl1fnl1 diefn tra f(fj vln cfe cua tre '

Khi tre dU"a ra cau hoi ve van de gi6i tinh, cha m� khong nen tron tranh, mil c6 th€ tra l<'ri tf\l"C tie'p cau hoi cua tre. Vi d1,1, c6 th€ giang giai cho tre nghe ve 11,l"C hap dfin cua hai gi6i tinh khac nhau m(lt each khoa h<;>c va OCYll gian, giai aap dung S\l" th1,l"C nhfrng bi �n ve sinh d1,1c.

Phi.fangphip 2: Dlja vao slj hJ tr9' cua ''v#t trunggian ''

Do nhfeu nguyen nhan khac nhau ma c6 m9t so cha m� khong bie't nhfeu kie'n thtrc lien quan de'n gi6i tinh, cho nen khong th€ tra !Cri chinh xac nhfrng thil.c mite cua tre. Trong tnr<'mg hQ'P nay, cha m� c6 th€ cung tre hoc kie'n th(rc ve gi6i tinh, vi d1,1, tham quan trii!n lam anh chu d'e sinh de c6 ke'ho(lch, ho(lc thong qua m9t so tai li�u phim anh di! tim hii!u ve gi6i tinh, trong luc hoc t�p va quan sat, c6 th€ cung thao lu�n v6i tre, giang giai cho tre ve Sl,l' khac nhau gifra ch(rc nang va cilu t(IO CUa hai bQ ph�n sinh d1,1c nam nfr, di! tranh tre nay sinh tinh to mo hie'u kY doi v6i viln de nay.

Ye phan dap an tra ](rj nhfrng cau hoi CUa tre, yeu cau chi can dOTI gian d� hii!u ]a dirge, khong nen giai thich qua dai dong ve "c9i nguon cua sinh linh", vi tre chil.c chil.n se khong c6 hfrng thu ngoi dam d(lo v6i cha m� ve kie'n th(rc gi6i tinh. Ne'u ngay ca nhfrng cau tra ](rj dOTI gian ma b(ln vfin chu-a c6, b(ln nen mua m(lt cuon sach. Hi�n nay trong cac hi�u sach c6 bay ban rilt nhieu tai li�u ve giao d1,1c gi6i tinh cho tre (y nhfrng d9 tu6i khac nhau, b(ln c6 th€ Iva ch0n nhfrng do(ln ngil.n, c6 lien quan de'n cau hoi cua tre di! doc cho tre nghe. Trong do con CO them hinh anh minh hoa giup tre hii!u sau hOTI ve CCY th€ con ngu-Cri, Sl,l' khac nhau gifra nam va nfr, b(ln hay du-a cho tre xem ca nhfrng b(rc hinh nay.

CHA ME XO' LY RA SAO VOI NHO'NG XUNG DOT COA TRE? •

•

Phi.fangphip I: Xie djnh r6 khi nao cha m� khong nen can tl1i?p vao Thong thu-<'mg ne'u gifra hon tre chi la cai va, !Cri qua tie'ng l(li khong gay t6n h(li nao va cling khong can ngu-Cri l&n phai can thi�p, thi cha m� khong nen can thi�p vao vi n6 c6 th€ lam milt ccr h9i c6 dirge kinh nghi�m xa h9i quy bau doi v6i tre. Trong tru-<'mg hQ'P xay ra va ch(lm VO h(li, tre c6 th€ dung nhfrng trai nghi�m cua ban than di! nh�n th(rc dirge moi quan h� xa h9i la gi, lam the' nao m6i c6 th€ hoa dong, khi xuilt hi�n viln de se xay ra chuy�n gi ... Ne'u gifra b0n tre vi m9t chuy�n hay vi m9t m6n do chcri nao d6 ma dfin de'n mau thufin, xich mich, cha m� c6 th€ hu-&ng dfin cho tre each lam the' nao di! giang hoa va th6a hi�p. Vi d1,1, ne'u hai dfra tre tranh nhau m9t chie'c xe mo to do chcri, cha m� c6 th€ lily them m9t chie'c khac nfra, di! ca hai d(ra tre deu cam thily hai long. Nhu-ng ne'u chung tranh nhau mi;lt m6n do chcri duy nhilt, cha m� c6 th€ d'e nghi "chcri chuyen" Oan lu-Q'I: thay nhau chcri). Ne'u b0n tre m9t ml,l'C khong chiu nhu-<'mg nhin, cha m� c6 th€ du-a ra nguyen til.c ro rang: ne'u khong dong y chcri nhu- the', thi se cilt do chcri d6 di.

Phi.fangphip 2: Xie djnl1 r6 kl1i nao m<ii nen can tl1i?p Ne'u mau thufin cang th�ng !en de'n m(rc b(lo 11,l'C (danh, cilu, cil.n ... ), cha m� can phai l�p t(rc tham gia di! can ngan. Dirng nen quat mil.ng dfra tiln cong, ma dau tien phai c(ru va an ui d(ra bi thu-OTig. Ne'u con cua b(ln la ke tiln cong, tnr&c tien hay thu hut Sl,l' chu y cua d(ra tre bi tiln cong sang chu de khac, sau d6 keo con b(ln qua m9t ben, thai d9 cua cha m� phai binh tinh, khong nen ni\i n6ng, giai thich dOTI gian cho tre hii!u rli.ng hanh d(lng do CUa tre ]a khong th€ chilp nh�n du-Q'c. Cha m� c6 th€ canh cao tnr&c h�u qua ne'u Ian sau tre con tai ph(lm: "Ne'u con con lam v�y mi;lt Ian nfra, chung ta se ve nha". Sau khi du-a ra canh cao nhu v�y, cha m� nhilt dinh phai nghiem tuc gifr !Cri.

Phi.fangphip 3: Khong nen thien vf bit cu hen nao C6 mi)t so cha m� khi thay con minh xay ra xung di)t thi l�p ti'.rc benh tre, c6 ngrrOi thi n6i chuy�n v&i d(ra b<tn kia, c6 ngrrOi thi hoi cho ra nhe d(ra nao ra tay trrr&c, m(lc du tat ca GeU ]a y tot, nhll'llg ]am nhrr v�y ]a khong hQ'P ]y, du thien vj bat Ctr ben nao cfing ]a khong cong bdng, va cang khong can thiet phai dieu tra xem ai la ngrrOi ra tay tru&c. Khi can thi�p vao nhfrng chuy�n cai va cua bQn tre, cha m� phai la "ngrrOi hoa giai", ch(r khong phai la "lu�t srr" hay "cong an". Ben nao ra tay tru&c khong quan trQng, quan trQng la cha m� phai ngan can va cham d(rt CUQC xung d/)t nay.

KHI TRE THIEU CAM GIAC AN TOAN, LAM THE NAO DE GIUP TRE KHOI PHUC LAI TRANG THAI BINH THVONG? ,

•

Cam giac an toan giai do(ln dau dOi cua tre la do chinh cha m� mang l<ti, khi tre con nho, S\,I' nrrong tl,l'a vao cam giac an toan ]a tien de dg tre nh�n th(rc chinh xac ve the gi&i. Khi m/)t khi tre mat di cam giac an toan nay, Se khien cho vi�c hQC t�p, sinh ho(lt va vui chcri trong qua trinh giao d\IC SOm GeU bj anh hrr6ng. Thfr hoi rdng: m/)t d(ra tre von nh(ly cam, yeu duoi, nhll'llg ]uc nao cfing ]o ]dng bat an ]i�U CO thg song binh thrr(mg dU'Q'C khong? Khi tre mat di cam giac an toan, cha m� phai kip thOi giup tre khoi ph\IC ](ti:

Phi.fangphip I: Om 1p, VO ve -

Sau khi tre drrgc sinh ra, vi�c tiep nh�n thong tin chu yeu la thong qua xuc giac, cho nen nhfrng tre dU'Q'C nuoi bdng sfra m� Se rat d� t(l.O dl,l'llg tinh cam tot d�p v&i ngrrOi m�. Tiep theo la thong qua ngon ngfr va duy tri SU' quan tam chu y, kip thOi d= cho tre nhfrng phan (mg chinh xac. Nhieu cha m� nghi rdng tre con von rat ngoan, nen khong can phai be iim qua nhieu, h<tn che giao IU'U v&i tre, giam cam giac tiep xuc da thit v&i tre, hi�n trrgng nay neu d� !au dai, tre rat d� hinh thanh tam ly tron tranh tinh cam cua cha m� .

Phi.fangphip 2: Tl11u l1ieu nhu c:Zu cua tre •

Cha m� can phai tim higu, quan sat, lil.ng nghe tre, nhrr v�y m&i c6 thg kip thOi drra ra nhfrng phan (mg chinh xac doi v&i nhu cau cua tre. Cac nha tam ly hQc ciing ch(rng minh rdng ngrrOi c6 thg d= ra phan (mg kip thOi va chinh xac nhat se d� dang t(lo dl,l'llg drrgc moi quan h� than thiet v&i tre. v6i nhfrng tre chll'a c6 kha nang bigu d(lt ra bdng ngon ngfr, chung se dung tieng kh6c dg thg hi�n mong muon cua minh, nhll'llg ddng sau tieng kh6c d6 se la nhfrng nguyen nhan khac nhau. Cha m� can phai higu vi sao tre kh6c, neu tre d6i hay cho tre an, neu tre h(m dfii hay chcri dua v&i tre, nhrr v�y tre Se dan dan t(l.O dl,l'llg dU'Q'C moi quan h� tinh cam gil.n b6 v&i cha m�.

Phi.fangphip 3: Tl1u&ng xuyen treu aua tre Treu dua v&i tre ciing la phrrong phap quan trQng giup xay dl,l'llg moi quan h� rui)t thit khang khit. Tre ba thang tu6i c6 thg thrr<'mg xuyen phat ra tieng crrOi, cha m� hay thfr lam

cac tro d€ treu dua cho tre CU'm.

Phi.fangphip 4: Tl1e hi�n tlnh yeu danl1 cl10 ere ,

Tinh yeu la thtr can phai dU'Q'C bi€u d(lt ra, cha m� hay d€ cho tre cam nh�n dU'Q'C tinh yeu cua minh danh cho tre, hay thll'emg xuyen khen ngQ'i, d(>ng vien tre, h(ln che phe binh, khong nen dung each n6i nhU': "Neu khong lam the, cha (m�) se khong yeu con nfra, khong chcri v6i con nfra". Tinh yeu doi v6i tre la VO dfeu ki�n, khong can d6i hoi S\f den dap l(li. Thai d(i cua cha m� doi v6i tre cung phai thong nhat, khong nen hanh d(ing theo cam h(rng khi vui thi yeu thll'OTig tre, con khi buon l(li l(lnh nh(lt v6i tre, khong nen trut gi�n !en ngll'm tre. ,

Phi.fangphip 5: TfIO ra moi trlfdng song c6 quy lu#t, cung tre xay dljng moi quan 11�yeu th I.fang ,

Moi quan h� khang khit gifra cha m� va con cai doi hoi m� phai giup tre xay d\fllg, neu nhU' ngon ngfr va hanh vi khong dong nhat, hay m(it CUQC song khong CO quy ]u�t, tr�t t\l' Se khien tre luon cam thay mau thu�n. M� va mc;ii ngll'm trong gia dinh phai s&in d(ly cho tre each song CO quy titc. Khi ngll'm l&n b�n ]am vi�c, nau CO'Ill, tre phai biet t\l' chcri, t\l' h9c, muon d€ tre hi€u dU'Q'C quy ]u�t nay, tru(n: tien ngll'm l&n phai CO CUQC song CO quy ]u�t. Hay n6i v6i tre may gi<'r m6i la thm gian c6 th€ chcri cling tre, va ngll'm l&n da n6i la phai gifr Im, nhll' v�y tre se dan dan tiep nh�n dU'Q'C chuy�n nay, khi ngll'm l&n an CCYlll tre nen t\l' chcri, luc ngll'm l&n lam vi�c tre cung phai t\l' chcri, dQ'i den khi cha m� ket thuc cong vi�c m6i c6 th€ chcri cling tre.

LAM THE NAO KHI TRE BV6NG BiNH, KHONG NGHE LOI? Th\fC ra, bat ctr ai khi phai chiu t6n thll'OTig, bi da kich hoi).c khong thoa man nguy�n vc;ing, deu d�n den tr(lng thai ph�n n(i, tl'.rc gi�n, day la m(it phan (mg ban nang, hoan toan t\l' nhien. Nhrmg van de ]a ]am the nao d€ giai quyet tr(lng thai cam XUC tieu C\fC nay. Khi tre to ra cau gi�n, cha m� se thay kh6 hi€u, nen to ra b\l'C minh v6i tre, nhat la khi & nhfrng ncri cong c(ing, cha m� cang cam thay lung tung. Khi tre tl'.rc gi�n, chung luon quay nhi�u cha m� va d� gay ra nhfrng hanh vi bi danh don hoi).c doi co v6i cha m�. Doi v6i nhfrng COTI cau gi�n cua tre, tru(n: het cha m� can phai lo(li bo nguyen nhan khien ccr th€ cam thay kh6 chiu. Neu luc tre cau ma c6 nhfrng hi�n tll'Q'Ilg nhll' phat sot hoi).c non tr&, phai l�p tl'.rc mm bac si den ki€m tra tinh tr(lng. Sau khi lo(li bo dll'Q'C nguyen nhan nay, ](li tiep t\IC can Ctr vao cac nguyen nhan khac nhau d€ ap dvng nhfrng bi�n phap xrr ]y thich hQ'P. C6 nhfrng luc tre vi bi cha m� co tinh bltt phai lam nhfrng vi�c ma chung khong c6 kha nang (mg ph6 dU'Q'C, nen cam thay ban than bi t6n h(li va tr& nen cam ghet ngll'm l&n, chung khong mong muon bi cha m� quan thuc, nen m6i d�n den n6i cau. S\l' cau gi�n la bi€u hi�n tr(lng thai cam xuc khong tot cua tre, d6 la thu do(ln phan khang cuoi cling tre dung d€ uy hiep ngll'm l&n. Luc nay cha m� se thll'emg bi rcri vao hai

tinh hu6ng: m(\t Ja quat mi\ng, danh don, nhung each Jam nay khong khac gi them OaU vao JU-a, hai la th6a hi�p, each nay ch(mg to rdng cha ill<;' da bi rcri vao bii:y cua tre, cang g6p sire giup cho CCYil t(rc gii).n CUa tre CO CO' h(\i J(\ng hanh, neu dg tinh tr(lng nay ve Jau ve dai, Se khien dan hinh thanh thai d(\ ci.rc doan, sau nay cha m"' c6 mu6n quan thuc cung la dieu rift kh6 khan. Cac vi phv huynh can phai biet rdng, cac hanh vi nhir vi).y cua tre luon kem theo m(\t s6 mvc dich nhilt djnh, vi�c nbi gii).n chinh la each b(\c I(\ cam xuc cua tre, ca hai each lam nhir da neu 6' tren ]a vi SQ" rile r6i ma m(ic k� tre ho(ic danh don GeU khong CO tac dvng giup dQtre. ,

Vi).y, cac bi).c cha m<i' phai lam the nao?

Phi.fangphip I: Kl1ong nen to tieng quit n{lt tre ,

Sv tirc gii).n cua cha m<;', khong chi khien tre cang tang them xung d(\t v6i cha m<;', ma con keo dai thCri gian "n6i khung" cua tre. Cha m<i' c6 thg ap dvng bi�n phap l(lnh nh(lt, ctrng ri\n dg xrr ]y. Khong nen thay dbi si\c m\(t, gi9ng noi va chi can d(mg ben C(lnh tre cho den khi ccrn b6c h6a tan bien het thi thoi.

Phi.fangphip 2: An iii vua phai hoj.c khong nen an iii C6 nhfrng d(ra tre thu(\c kigu ira mem m6ng ch(r khong ira ctrng riln", nen nhfrng luc nay cha ill<;' hay cam ]ify tay CUa tre, thg hi�n S\l" quan tam d6i v6i tre, dg giam b6t S\l" phltn n(\ trong ngirCri tre. Ho(ic cung c6 thg khong can thiet phai an ui, hay dg tre t\l" d6i m(it v6i cam XUC CUa minh, chi can khong CO them bift Ctr tac d(\ng nao, tre Se t\l" dieu chinh ](Ii tr(lng thai cua minh. "

Phi.fangphip 3: Khong nen giang G{lo If Nhfrng ]uc nay, giang d(IO ]y khong phai ]a bi�n phap hfru hi�u. Vi trong ]uc t(rc gii).n v6n di tre se khong nghe hilt cir cau d(lo ly nao, hem nfra & ben ngoai nhfrng ncri cong c(\ng n6i on lam anh hir&ng den ngirCri khac cung khong t6t. Luc nay cha m<i' c6 thg dii:n tre den m(\t ncri tircrng d6i yen tinh, neu tre khong mu6n di, hay n6i v6i tre rdng: "M<i' (cha) se khong danh con, nhung con mu6n tilt ca m9i ngirCri va cac b(ln nh6 trong thily con nhir the nay ir?". Neu nhir tre vii:n viing vdng gii).n d6i, hay dung thai d(\ l(lnh nh(lt. Neu tre khong mu6n di theo con dirimg cua b(ln cung khong sao, b(ln c6 thg di cling tre theo con dirimg ma n6 mu6n, cho den khi thai d(\ cua tre binh tinh tr& l(li m6i thoi.

Phi.fangphip 4: Khong nen thoa hi¢p v&i tre Cha m<i' khong nen vi ccrn tirc gii).n cua tre ma ch9n each th6a hi�p, vi neu b(ln Iva ch9n each nay, tre rift c6 thg coi each gii).n dfr, n6i khung v6i cha m<i' la m(\t bi�n phap dg kh6ng che cha m<;'. Chung se cho rdng chi can minh lam am !en, cha m<i' se nghe theo va dap (mg yeu cau cua ban than, !au ngay se hinh thanh nen th6i quen xilu.

Phi.fangphap 5: Hu<1ng dan tre l19c cacl1 bay to f kien ca nhan va pl11fangphap xem xet vin de ,

Vi dv, c6 th€ t;:to d\l'llg m<;\t tinh huong cau gi(in v6i tre, luc nay cha m� c6 th€ htr&ng dii:n, di! tre giang d;:to ly v6i minh, nhtr v(iy se thuc ddy tre biit bu<;\c phai suy nghi, th(im chi cha m� con c6 th€ hoan d6i vj tri v6i tre, di! tre dong vai tro cua cha m�, va theo d6i xem tre SC ]am the' nao, each nay CO th€ giup tre hQC dtrQ'C each s\I- dvng cac lo;:ti hinh thrrc thtrong ltrQ'llg di! d;:tt dtrQ'C m\JC dich, ma khong can thie't phai gao kh6c am i, pha phach ]am lo;:tn. Ne'u bi�n phap xrr ly la thich dang, tre se hQC dtrQ'C m(\t vai thfr 6- trong d6, cha m� hay mua cho tre m<;\t m6n do chcri di! lam phan thtr&ng, nh!im khich I� each ctr xii- dung diin cua tre.

Phi.fangphap 6: Xem xet vin de m¢t each binl1 tlnh '

Ngoai nhan to la tre ra, cha m� cung can phai binh tinh xem xet van de "T;:ti sao con cai !;:ti n6i khung !en nhtr v(iy?". Bat ki! m<;\t ngtrc'ri c6 tam ly lanh m;:tnh nao, deu c6 nhfrng tr;:tng thai cam xuc tich C\l'C va tieu C\l'C, tre con cung khong phai ngo;:ti I�. Chuy�n cau gi(in, b1,l'C tll-c la m<;\t phtrong thll-c bii!u d;:tt cam xuc rat ti,r nhien. Cha m� hay cho phep tre dtrQ'C gi(in di\i, nhtrng do kha nang khong che', dieu tie't cam xuc cua tre chtra du, nen luc nay phai can de'n Sl,f giup d& CUa cha m�. Khi tre xuat hi�n cac kii!u tr;:tng thai khong tot nhtr tui than, SQ' hai... cha m� c6 th€ dung nhfrng each an ui nhtr vb ve, hon nh� vao ma, om tre vao long, sau d6 hay nhiln n;:ti htr&ng dii:n tre n6i ra cam xuc cua minh, ne'u tre khong bie't each bii!u d;:tt cam xuc trong long, cha m� c6 th€ dung ngon tir di! giup tre n6i ra cam nh(in cua minh. Tir do CO th€ giup tre giai phong tr;:tng thai cam XUC tieu C\l'C tren m(\t mrrc dQ nhat djnh nao do. Tuy nhien, ne'u tam tr;:tng cua tre viln kich d<;\ng, cha m� con c6 th€ t;:to ra cho tre m<;\t vai phtrong thll-c b<;\c IQ cam xuc m<;\t each an toan nhtr dam goi, xe giay, het l&n... ho(lc nghe nh;:tc, hay ra ngoai v(in d<;\ng cung la nhfrng bi�n phap giup giai ph6ng cam xuc, dieu nay cung c6 tac dvng lam chuyi!n d6i si,r chu y cua tre.