Villa Grafica Boeken en POS materiaal portfolio by Marlijn van der Lans

DA A

DA TL AS

LA GE LA ND EN

-4

-45 2-1 0

N9 78 -90

ISB

59%

BERICHTEN UIT EEN VERGETEN LANDSCHAP LAGE LANDEN

18.5 80

TE R

VA N

49%

56%

EN KOGELGATEN LADE N

WO U

MI S LA DAA GE VAN D

-------------M

M EI T E E N V O O R W O O R D V A N J I M M Y N E L S O N SD AA DA TL AS V A DE N LA GE LA ND EN W

. a v e ld n o ook s tc. N ele tie e ijn on ge ol me crim Een b r ten, m n a nm itu d bra t in isb atie ast d isdrij Ope erge ch feite inalit oek d fog n b t. ra aa v n e eit a r b sche e vele en baar rach n w . D t onv phic t oe ete e M erw s e ka en p Min t in v k v sen isd ns ac n van ar te ros iste ers oo w c rd n e titu rie, aa aad hte hil e t een r le t n D d ie n igh atlas er rue ta aa , d ed crim ntal belle Drug echt e hoo er v en an L e-lie geru n ge s, G bank fdst r we oon fhe cht eft W eva , Ge ukk is d e n rkt o bb ma ke oute genis rgan n, zo er. 24. voor o ata-jo nd a urn H nd e li r van sen isee ls r qu tsell ij schre er an alist d ida Loon en t de er C ef o dere ie a b tie o ls rim s. met se To k mee Crimes Ko dit p1 it r a e t a om 00. n de , ,

knnv uitgeverij

56%

Peter Smit

In w is d elke van e gem provi n VA mo een l iddel cie v DE N t d i i en orclu jntje e mo nden b c een wat b zit i oke? orden de m arr etaa n we Waa aar? eest est em l l ati je in ke st r zitte Wat isd ete i a De am Belg d? W n de s in d rijven dia Misd me at e eru ië? a e k H en gram ada ste loop plaat i o t? oe st t m w e van onge en las v z en iet der j s? H iet o a k p ove de L end ver d n de d e u rost kwek aren oe ou e m La r c age e in eri de itru itu d g rim z L ina and ichte isdaa e Lan s De tin ee in jen? W prijs lite en is n g d in de gv n e it, Ge in ka an Nede elke ove een eft in Ned bev we ar t a e b mis ld rzic een rla th rla lad de en gebra o n d h n e h n d a teli klin r d e ch lid ad mo jk boek den en B derde van bo ieke , Se ord, te da in d n, ek be prop aag elgië n ka e ksu Poli ta z e s

17.3 55

Door anders

16.6 20

kun je kilo’s verliezen

16.7 05

vinders te kiezen -----------------------

22-05-15 12:25

VA OUT N L ER OO N

Villa Grafica presenteert > boekverzorging

Met dit boekje willen wij onszelf graag aan u voorstellen. Villa Grafica is een grafisch ontwerpbureau in Diemen. Een no-nonsense bureau dat dagelijks met veel plezier en inzet aan de meest uiteenlopende opdrachten werkt. Flexibel, eigentijds en veelzijdig, van logo tot krant, van website tot slogan. Heldere communicatie vanuit een eigenzinnig en sterk concept. Vormgeving waarbij typografie en beeld elkaar versterken. We hebben een selectie uit ons portfolio voor u op een rijtje gezet.

➻

Score ✦ berekenen ✦

Hoe kun je mindful aanwezig zijn?

Door je bewust te zijn van wat je voelt: ✤ Extern: aanraking van je huid door bijvoorbeeld kleding, een voorwerp, de wind, de gevoelstemperatuur, water op je huid ✤ Intern: je fysieke houding, ademhaling, hartslag, pijn, beweging, spierspanning

➻

Tel je scores op. De kruisjes in de linkerkolom tellen mee voor 1 punt, in de tweede kolom 2 punten, etc. Draai van de volgende vragen de scores om (1=5; 2=4; 4=2; 5=1) vraag 4, vraag 5, vraag 7, vraag 8, vraag 11, vraag 12, vraag 14, vraag 17, vraag 19, vraag 22, vraag 23, vraag 24 Tel vervolgens alle punten op voor de totaalscore: ...........................

24 - 53 = Lager dan gemiddeld mindful

Indien je score in deze categorie valt, betekent dit dat je waarschijnlijk veel bezig bent met de toekomst en/of het verleden. Je zit veel in de doe-modus waardoor je weinig meekrijgt wat zich in het moment, het hier en nu, voordoet. Het risico van deze modus is, dat het leven zo aan je voorbij gaat zonder het echt zelf beleefd te hebben. Je was te druk bezig met andere dingen. Het is dan ook aan te raden om je meer te gaan verdiepen in de vaardigheid mindful te zijn.

54 - 88 = Gemiddeld mindful

Je kunt je aandacht regelmatig naar het huidige moment verplaatsen en open staan voor de ervaringen die hier aanwezig zijn. Er is echter nog ruimte voor verbetering!

89 - 120 = Hoger dan gemiddeld mindful

Je bent bedreven in het richten van je aandacht op wat er in het hier en nu te beleven is. Je bent goed in het stilstaan bij zowel wat er op dat moment in je binnenwereld aanwezig is, als bij wat er in de buitenwereld te ervaren is.

Door je bewust te zijn van je gedachten of emoties, als observant, waarbij je niet verder gaat dan: ✤ Emoties benoemen, bijvoorbeeld als ‘verdriet’, ‘boosheid’ of ‘angst’ en die emotie welkom heten zonder erin mee te gaan. Dit benoemen wordt nog uitgebreid behandeld in week 5. ✤ Gedachten benoemen, bijvoorbeeld als ‘herinnering’, ‘verwachting’, ‘analyse’ of ‘bezorgdheid’ en die welkom heten zonder erin mee te gaan. ✤ Na het benoemen van je emotie of gedachten onderzoek je de fysieke component die erbij hoort. Waar zit die emotie in je lichaam en hoe voelt dat precies?

➻ Door je bewust te zijn van wat je ziet, ruikt, proeft of hoort: ✤ Zien: focus op kleuren, licht/donker, dichtbij/veraf, licht, structuur, beweging ✤ Ruiken: geur of geuren, scherpte, intensiteit ✤ Horen: geluiden dichtbij/veraf, toonhoogte, timbre, klank, zuiverheid, snelheid/ritme ✤ Proeven: smaak of smaken, textuur, temperatuur, gevoel in de mond, hard/zacht

Wat wil jij bereiken? If you focus on results, you won’t change, change, if you focus on you’ll get results.

VAN KILO’S NAAR GEDRAG In al die jaren dat ik aan de lijn deed, dacht ik altijd in kilo’s. Ik wilde 5 of 10 kilo kwijt, dat was mijn doel. Toen ik echt naar slanke mensen ging kijken, veranderde mijn doel. Ik wilde voortaan relaxed omgaan met lekker eten, niet te veel eten en dus slanker worden. Op feestjes wilde ik concreet kunnen kiezen: wijn of hapjes. Ik wilde drie keer per week sporten en ik wilde niet langer overeten uit verveling, stress of moeheid.

echt slank zou kunnen worden. Het kan echt, maar je hebt er tijd voor nodig. Weeg je nu veel te veel, bepaal dan ook tussentijdse mijlpalen. Wees reëel en niet te drastisch. Bedenk dat elke 5 procent die je minder weegt al heel veel effect heeft op je gezondheid.

trap op, geen diabetes meer? Voordat je begint met afvallen is het essentieel dat je bedenkt wat jij het liefst (weer) wilt bereiken. Waar doe je het voor?

2 // STREEFDOELEN: WAT IS JOUW VERLANGEN?

DURF TE DROMEN

Wat is jouw grootste wens? Weer in een maatje 31 spijkerbroek, trots in bikini of zwembroek, zonder buiten adem te raken de

Kies iets wat echt uit jezelf komt. Iets wat jij al heel lang wilt, maar wat je door (de onzekerheid over) je gewicht nu niet doet/kan/durft. De meeste mensen die willen afvallen, hebben in hun achterhoofd wel dingen waar ze van balen en juist daar gaat het om. Benoem deze in positieve zin en maak het beeld concreet. Bedenk maar eens hoe jij je voelt als dat beeld straks werkelijkheid is. Want het kan zeker! Je ontwikkelt een lekker basiseetpatroon en kiest voor dat ideaal, ook in lastige situaties, dan is het bereiken van dat beeld slechts een kwestie van tijd. Zonder frustratie genieten en afvallen. Fantastisch toch?

KILO’S ZONDER TE VERANDEREN? OF VERANDEREN ÉN MINDER KILO’S

RELAXED ZONDER HAKKEN

Kilo’s zijn dus eigenlijk ondergeschikt in Skinnyminds. Sterker nog: een focus op de weegschaal, of op kilo’s alleen, is totaal niet effectief. Het weerhoudt je ervan om echt te veranderen, voorgoed.

KILO’S, DOELEN ÉN GEDRAG! Voordat je start met afvallen is het essentieel om doelen te bepalen. Formuleer je ideaal dan in een combinatie van streefgewicht (kilo’s), streefdoelen (verlangens) en streefgedrag (acties): dát ga jij bereiken. 1 // KILO’S KNALLEN: WAT IS JE STREEFGEWICHT? Wat is je streefgewicht? Wees niet te snel tevreden. Ik dacht ook altijd dat ik nooit

Mijn ideaalbeeld was dat ik in een jurkje met flipflops eronder en een wijntje in de hand relaxed op een borrel of picknick rond zou lopen. In mijn dikkere periodes voelde ik me altijd wat opgelaten met slippers aan, omdat ik mijn benen daarvoor te dik vond. Het idee om alle kleding te dragen die ik wilde, leek me heerlijk. Als ik het al eens moeilijk had in een lastige situatie, dan riep ik het flipflopbeeld met slanke benen in me op en daardoor koos ik steeds vaker voor: ik mag, maar ik wil niet.

VISUALISEER JE SLANK Het eindresultaat moet belangrijk voor je zijn, anders is je kans op succes veel kleiner. Probeer je doelen om te zetten in een beeld. Dat roep je soms makkelijker even op als je het nodig hebt.

DROMEN VAN TENNISBENEN NOT DONE? Femke had een beetje een vaag doel: gezonder met eten omgaan en 10 tot 15 kilo afvallen. Het liep niet zo lekker. Ik vroeg haar tijdens een training wat ook alweer haar langetermijndoel was. ‘Iets met gezonder zijn,’ zei ze. Kortom: ze wist eigenlijk helemaal niet precies wat ze wilde bereiken, waar ze het voor deed. Vind je het gek dat het moeizaam ging. Ik vroeg wat ze voor zich zag, als ze dacht aan haar droombeeld. Femke zag zichzelf in een tennisrokje op de tennisbaan staan, ze voelde zich heel aantrekkelijk en had een mooie slanke taille. Ze realiseerde zich dat ze ‘gezonder met eten omgaan’ altijd riep als doel, omdat ze ijdelheid eigenlijk not done vond. Na het visualiseren erkende ze dat ze zich heel graag wat aantrekkelijker wilde voelen. Dat was stiekem wel degelijk belangrijk voor haar. Haar ideaalplaatje werd gevuld met de woorden: aantrekkelijk, sportief en in control. Om dit doel kon ze glimlachen. Bij elke eetkeuze dacht ze: werkt dit mee aan aantrekkelijk, sportief en in control zijn? Ze verloor haar doel niet zo snel meer uit het oog en viel met blijvend succes af.

VOOR 1 PERSOON

Salade

met gerookte kip en crunchy pecannoten ~S~ 391 KCAL

Ingrediënten

Bereidingswijze

1 handje pecannoten

Rooster de pecannoten kort in een droge koekenpan tot ze

½ zakje veldsla 50 g gerookte kip, in

knapperig zijn. Laat afkoelen op een bord. Meng de sla, gerookte kip en avocado en besprenkel de salade met de

blokjes ¼ avocado, in plakjes

dressing. Breek de pecannoten in stukjes en strooi over de salade.

1 el honingmosterddressing

Slanktip ~ XS ~ 236 KCAL Vervang de pecannoten door 1 tomaat in plakjes.

220

LUNCH

221

mijn leuke leven zonder taaie huisjes van taaie koek

k zou mijn leven kunnen omschrijven als een sprookje, maar dat doe ik niet want sprookjes zitten vol met ellende. Zoals heksen met taaie koekhuisjes, giftige appels en lelijke prinsen op veel te grote paarden die je hele oprijlaan onderschijten. Nee. Ik zou mijn leven liever omschrijven als een vaatwasser: bijna alleen maar voordelen en vrijwel geen nadelen. Ja, je moet een vaatwasser soms even in- en uitruimen. Maar ik heb zo’n hekel aan afwassen dat ik dat met liefde doe. Zodra de eerste zonnestralen van de dag me doen realiseren dat het tijd is voor koffie, ervaar ik meestal hetzelfde gevoel dat ik heb als ik de vaatwasser open: blijdschap. Nee, niet altijd natuurlijk. Want soms gaat er iets fout met de vaat en moet ik de helft van de kommetjes met de hand afwassen – dan voel ik frustratie. En zo word ik soms ook wakker met een gevoel van: waarom voelt het alsof er een vrachtwagen over me heen is gereden? Wat een ellende!

Mijn leuke leven zonder huisjes van taaie koek 6

BW Steeds leuker Vierde druk 170x220 mm.indd 6

25-01-18 10:59

BW Steeds leuker Vierde druk 170x220 mm.indd 7

de broednestmethode

ga zitten op het juiste broednest

door muren lopen. Maar niet zomaar. Door een dichte deur kun je niet lopen. De deur gunt je alleen de superheldstatus als je hem opent. Stel je eens voor dat er geen open deuren waren. Hoe zou je dan je huis in komen? Door het raam? Dan moet je steeds je kamerplanten aan de kant schuiven als je na het eten naar de buurtsuper wilt lopen voor die stroopwafels die je eigenlijk niet wilt kopen. Niet praktisch. De open deur is dus onze vriend. Maar hij heeft een slecht imago. Want als je een boek leest met allemaal dingen die je al vaker hebt gehoord, dan gooi je je handen in de lucht en roep je: ‘Dat boek zit vol met open deuren!’ En dat vinden we niet wenselijk. Want dingen moeten origineel zijn, anders vinden we ze niet leuk. Het grappige aan open deuren is dat mensen doen alsof ze geen waarde hebben. Het is waar, een open deur is minder spannend en minder origineel. Omdat de deur open staat kun je gluren naar wat er zich aan de andere kant van de muur bevindt. En dat neemt een deel van de spanning weg. Maar dat maakt de deur niet waardeloos. Waarom niet? Simpel: je betreedt een pretpark door een soort deur. Je komt een voetbalstadion binnen door een deur. En ook bij een luxe cruiseschip word je via de loopplank door een deur geleid. En hoewel je door de deuropening een glimp kunt opvangen van wat er te beleven is aan de andere kant, is dit slechts een fractie van de enorme wereld die zich achter de deur bevindt. Naar binnen gluren door de ingang is écht anders dan je longen eruit schreeuwen in een enge achtbaan of bijkomen op een massagetafel met een piña colada aan je zijde. Stel dat je gék bent op achtbanen en toch het pretpark nooit betreedt omdat je langs die open deur moet. Dit is precies wat de meeste mensen doen. Het is wat ík doe. Dan ben ik op zoek naar een oplossing voor een probleem, en voel ik me vooral aangetrokken tot vernuftige en vernieuwende oplossingen. Ik wil iets origineels – geen open deuren! Want ja – ik heb het idee dat ik het hele cruiseschip al heb verkend door een kijkje te nemen in de ontvangstruimte. Dan claim ik dat ‘geen taart’ eten niet werkt, omdat ik het een week probeerde en nog steeds geen wasbord heb. Of dat meditatie onzin is omdat ik al vier dagen aan

het mediteren ben en me nog steeds niet wijs, kalm en liefdevol voel. Precies – onzin. We zijn allemaal bekend met de open deuren. Maar er zijn maar weinig mensen die echt door de deur heen lopen. Open deuren worden vaak herhaald omdat ze waar zijn. Omdat ze wijzen naar dat wat werkt. Niet altijd, maar vaak wel. En ondertussen worden ze door de meeste mensen genegeerd. En dat is jammer, want open deuren helpen je door muren te lopen. En dat is ontzettend cool. Dus laten we dat nu doen, een open deur intrappen. Want het is één ding om voor de hand liggend advies te herkennen, het is iets heel anders om het ook daadwerkelijk toe te passen in je leven. Bijvoorbeeld: als je gezonder wilt worden moet je minder troep naar binnen schuiven en meer groente en fruit eten. Het is een open deur. En het klinkt saai. Als je écht geïnteresseerd bent in gezond eten, dan laat je je niet beetnemen door zo’n vanzelfsprekendheid. Nee, je zoekt door. Want dat van die groente weet je nu wel. Je hebt een keer een week meer groente gegeten en je merkte geen verschil. Het moet toch origineler kunnen? Je zoekt naar hippe technieken, naar ingewikkelde schema’s, naar peperdure groene poeders en bessen uit een ver gebergte waarvan het vitaminegehalte minstens zo astronomisch is als de prijs per kilo. Maar ondertussen blijft het vanzelfsprekende advies dat je in de wind slaat gewoon gelden. Eet meer groente, minder troep en alles komt goed. Het is saai, het is precies wat je allang wist. Maar je moet het toepassen voordat je profijt hebt van het advies. Zolang je er niets mee doet, gebeurt er niets. Een open deur heeft pas waarde als je erdoorheen loopt. En dat brengt me bij de open deur die ik hier wil bespreken: doen wat werkt gezien de doelen die je wilt bereiken. Het klinkt logisch, maar in werkelijkheid is het een revolutionair idee. De meeste mensen doen niet wat werkt. Ze doen wat niet werkt, en raken gefrustreerd. En frustratie is zelden het doel.

BW Steeds leuker Vierde druk 170x220 mm.indd 18

25-01-18 10:57

25-01-18 10:59

BW Steeds leuker Vierde druk 170x220 mm.indd 19

25-01-18 11:00

de Voeding Amsterdam

specialiseerd

Eibertje kiest meer...

alteren

ddelen-

, maar wel

ek, Eibertje

end ontvan-

de direct in

8825646

& helpt je wekelijks duizenden calorieën besparen!

rtje houdt

gezond eten.

& helpt je wekelijks duizenden calorieën besparen! Door anders te kiezen kun je kilo’s verliezen

825646

22-05-15 12:25

Tips & weetjes 14

De ingrediënten staan altijd vermeld op volgorde van hoeveelheid. Van het eerste ingrediënt zit dus het meest in het product en van het laatste ingrediënt het minst.

verzadigde 2. Van vetten kun je het

staat vaak ook de voedingswaarde per portie. 3. OpDezeverpakkingen waarden zijn meestal onrealistisch, waardoor jij denkt dat je minder suiker, vet en calorieën binnenkrijgt dan je daadwerkelijk krijgt. Zo worden vaak de voedingswaarde per half meeneemflesje gegeven, maar je drinkt het hele flesje leeg.

Zie je in de ingrediëntenlijst ‘plantaardige oliën’ staan, dan is er een grote kans dat er palmolie is gebruikt. Palmolie is een goedkope olie die in een groot deel van de levensmiddelen wordt gebruikt. Het bevat veel verzadigd vet.

Staat er alleen natrium op het etiket in plaats van zout? Vermenigvuldig dit getal dan met 2,5 en je weet de hoeveelheid zout in het product.

Vaak staat er ‘Rijk aan vitamine C’ op een etiket. Tegenwoordig krijgen we ruim voldoende vitamine C binnen door het eten van groenten en fruit, dus hoeven we ons over een tekort geen zorgen meer te maken. Bovendien plassen we een teveel aan vitamine C gewoon weer uit. Wat producenten niet op het etiket zetten, is dat vitamine C vaak toegevoegd wordt als antioxidant om het product goed te houden.

beste zo min mogelijk binnenkrijgen. Ze zijn bij kamertemperatuur niet vloeibaar en zitten vaak in koek, gebak en snacks.

Zie je een product waar de voedingswaarden niet of onduidelijk op staan, vraag je dan af waarom het er niet op staat. Waarom heeft de producent er baat bij om het niet te vermelden? Inderdaad! Vaak zijn het producten met veel suiker, vet of zout.

8. 9.

E-nummers mogen zowel met volledige naam als met nummer worden vermeld. Het hoeft dus niet beide op het etiket te staan, waardoor het lastig kan zijn om ze te vinden. Let er bij bijvoorbeeld maaltijden of soepen op dat de voedingswaarde van een bereid of onbereid product vermeld staat. Soms moet je nog ingrediënten toevoegen waardoor er veel extra calorieën bij komen.

15 15

We drinken veel frisdranken in Nederland en krijgen daarmee ook veel suiker en calorieën binnen. Drink je bijvoorbeeld elke dag een glas cola, dan heb je na een jaar bijna 40.000 calorieën gedronken. En dat staat weer gelijk aan zo’n 5,5 kilo lichaamsgewicht. Door hiermee te minderen of te stoppen kun je veel kilo’s besparen.

meeneemflesjes suikerklontjes meer dan 16ene in dit flesje!

Geen suiker geen zoetstoffe, goede keuze! n,

Mountain Dew

Arizona green tea

Spa citron

7up

Dubbel Frisss appel & perzik

Coca-Cola life

Crystal Clear lemon

Fanta Orange zero

Pepsi Max

Cassis Light

Rivella

Spa Bruisend munt

Per flesje (500 ml)

255 kcal 63 g kh (63 g suiker)

115 kcal 34 g kh (33,5 g suiker)

200 kcal 48,5 g kh (48,5 g suiker)

210 kcal 53 g kh (53 g suiker)

140 kcal 33,5 g kh (33 g suiker)

135 kcal 33,5 g kh (33,5 g suiker)

4,5 kcal 0 g kh (0 g suiker)

20 kcal 3,5 g kh (3,5 g suiker)

2 kcal 0 g kh (0 g suiker)

25 kcal 5 g kh (5 g suiker)

0 kcal 0 g kh (0 g suiker)

Verreweg de meeste suiker van alle flesjes.

Bij de naam ‘green tea’ verwacht je niet dat er zo veel suiker in zit.

Je denkt misschien dat je bronwater drinkt, maar dit drankje bevat meer dan 12 suikerklontjes.

Je moet bijna een uur wandelen om dit drankje te verbranden.

Kies de light-variant en bespaar zo veel suiker en calorieën.

Deze cola is misschien gezoet met stevia, maar bevat daarnaast nog steeds 8,5 klontjes suiker per flesje.

Met dit drankje krijg je bijna geen calorieën binnen.

Vervang dagelijks de originele door deze en je kunt jaarlijks zo’n 5000 suikerklontjes besparen.

Gezoet met twee zoetstoffen en daardoor geen suiker.

Bespaar 55 gram suiker door deze soort te nemen in plaats van de originele.

Met slechts 25 calorieën per flesje is dit een prima keuze.

Dit drankje is een goede keuze. Alleen water met aroma. Geen suiker en geen zoetstoffen.

--------------- Uitvinders

Peter Smit

Hoofdstuk 4

De ontdekker van de kleine diertjes

------------------------------------

ANTONI VAN LEEUWENHOEK --------------

(1632-1722)

--------------

Antoni van Leeuwenhoek en Jan

kreeg hij bij een lakenhandelaar

vergrootte tot dertigmaal, vol-

Leeghwater hebben veel met

in Amsterdam. Toen hij klaar

doende om een vlo goed te kun-

elkaar gemeen. Ze hebben geen

was, keerde Antoni naar Delft

nen bekijken. De microscoop die

van beide een wetenschappelijke

terug, trouwde en begon een

Van Leeuwenhoek bouwde was

opleiding gevolgd, ze interesseer-

winkel in linnen, garen en band.

bijna tien keer sterker. Hij zou er

den zich allebei voor heel veel

Handelaren in linnen gebruikten

al snel dingen mee ontdekken die

verschillende zaken en volgden

vergrootglazen om te kunnen zien

Robert Hooke niet kon zien, ook

de ontwikkelingen van hun tijd

hoe fijn het linnen was geweven.

al bestudeerden ze hetzelfde.

op de voet. Beiden namen, toen

Hoe hij op het idee kwam is niet

ze bekend werden, een andere

bekend, maar Antoni leerde in de avonduren het vak van glasblazer

Antoni van Leeuwenhoek deed,

en leerde zichzelf lenzen slijpen.

beschreef hij als volgt: ‘Om mijn tanden wit te houden en om

den waren ze gegrepen door één

Een van de boeken die toen veel

onderwerp. Bij Leeghwater was

gelezen werden was

dat het droogleggen van meren,

Micrographia, van

bij Van Leeuwenhoek het bouwen

de beroemde Engelse

van microscopen.

natuurkundige Robert

Antoni van Leeuwenhoek werd

ook in het Nederlands

Hooke. Dat boek was

Portret van Van Leeuwenhoek gemaakt door Jan Verkolje (ca. 1680). Eigendom van Boerhaave Museum in Leiden.

30 ANTONI VAN LEEUWENHOEK

Een van de experimenten die

achternaam aan. Ze schreven over wat hen bezighield en bei-

in Delft geboren als Theunis

vertaald en het is

Philipszoon. Later koos hij de

zeker dat Antoni van

bloedingen te voorko-

talent voor het bouwen van microscopen

men, gebruik ik een tandenstoker en een poetsdoekje. Tussen mijn kiezen en tanden groeit een wit goedje, dik als het beslag van meel. Dit (onder mijn

naam Leeuwenhoek, omdat het

Leeuwenhoek het heeft gelezen.

microscoop) observerende oor-

huis waar hij opgroeide op een

In het boek omschrijft en tekent

deelde ik dat er levende diertjes

hoek stond, naast de Delftse

Robert Hooke onder andere

in waren. Ook in mijn speeksel

Leeuwenpoort. Antoni volgde na

een vlo, een luis, een steekvlieg

ontdekte ik diertjes, soms wel

het lager onderwijs een opleiding

en een plantencel. De micros-

duizend in een druppeltje ter

tot boekhouder. Die opleiding

coop waarmee Hooke werkte

grootte van een fijne zandkorrel.

ANTONI VAN LEEUWENHOEK

------------------------------------

Uitvinders

VAN DE LAGE LANDEN

VAN DE LAGE LANDEN --------------

Peter Smit

--------------

die vliegtuigjes deed het, maar dat

‘Spin 3’, stuurde Von Daum de laan

gaf meteen een probleem. De testpi-

uit en ging met zijn vliegtuigje te-

loot wist niet hoe hij moest landen,

rug naar Haarlem. Daar maakte hij

zodat het vliegtuigje toen de brand-

op 31 augustus 1911 zijn beroemde

stof op was in een weiland stort-

rondvlucht. Hij was bepaald niet

te. De ‘Fachschule für Flugwesen’

de eerste Nederlander die boven

ging hierdoor failliet. Uit de boedel kocht Anthony Fokker voor 1500 gulden het overgebleven vliegtuigje, waarin geen mo-

Clément van Maasdijk

tor zat. Een medeleerling, Von Daum, zorgde

Franse wrakstukken zorgen voor succes

Nederlandse bodem vloog, maar wel de eerste die dat deed in een zelf ontworpen vliegtuigje. Anthony Fokker was in één keer een beroemdheid, maar zijn pogingen

voor een motor en in de herfst van

om een vliegtuigfabriek te starten

De eerste Nederlandse piloot

1910 maakte Anthony Fokker zijn

liepen telkens op niets uit. Dat ver-

die boven Nederland vloog zou

eerste vlucht.

moeten zijn. Van Maasdijk haalde eerder de kranten doordat hij

anderde toen in 1914 in Frankrijk een testvliegtuigje van het Franse

eigenlijk Clément van Maasdijk

‘Spin’

Anthony Fokker noemde het vlieg-

18 maart 1918, Richthofens Flying Circus boven Cambrai in gevecht met de Engelse luchtmacht.

leger neerstortte. Anthony Fokker kocht de wrakstukken en zag dat

bij zijn vlieglessen in Frankrijk

tuigje de ‘Spin’. Zijn compagnon Von

het vliegtuigje voor die tijd heel mo-

de woorden Flying Dutchman

Daum bleek echter een rasechte

dern was. Hij besloot het als voor-

Eerste Wereldoorlog

Het overleg had succes. Fokker

stapte hij over op Fokker.

stalen plaatjes op de achterkant

De Fokker Dr.3 was een driedek-

van de propellers, waarop de eigen

kreeg een grote order, maar

ker met een mitrailleur die tussen

kogels afketsten zodat de propeller

moest beloven om zijn fabriek

de propellerbladen door schoot.

heel bleef. Anthony Fokker paste

altijd in gebruik is. Op 30 juli

Fokker bouwde werden door hem

geslaagde vliegdemonstratie werd

in Duitsland neer te zetten.

De Fransen en Engelsen hadden

een ander systeem toe. Door een

1910 maakte Van Maasdijk een

achter elkaar in de vernieling gevlo-

Fokker door de Duitse legerleiding

Uiteindelijk kwam de fabriek,

proefvlucht boven Heerenveen.

gen. Fokker bouwde vervolgens de

uitgenodigd voor overleg.

op zijn vliegtuigje schilderde,

brokkenpiloot. Zowel de ‘Spin’ als

beeld te gebruiken voorzijn eigen

een naam die bij de KLM nog

het tweede vliegtuigje dat Anthony

ontwerp, de Fokker M-5. Na een

Helaas had een dag eerder Jan

‘Fokker Aeroplanbau’, in de stad Schwerin terecht. Op het moment

Hilgers op de heide bij Doesburg

dat de fabriek de eerste toestel-

een serie korte vluchtjes ge-

len afleverde, brak de Eerste

Vrouwelijke piloten

Op 25 november 1910 haalde

De eerste Nederlandse vrouw met een brevet was Beatrix de Rijk. Deze bankiersdochter was

maakt. Hilgers had geen brevet

Wereldoorlog uit. De jagers van

Hélène Dutrieux als eerste

in Soerabaja geboren en was

en wist niet hoe hij bochten

Fokker werden al snel berucht bij

Belgische vrouw haar vliegbre-

mannequin in Parijs, waar ze

moest maken. Hij vloog daar-

de Fransen en de Engelsen. Dat lag

vet. Dutrieux was in Doornik

hoorde van een Franse vlieg-

om in een rechte lijn, maakte

aan de goede wendbaarheid van de

geboren, was driemaal wereld-

school. Ze haalde haar brevet op

een landing, stapte uit om het

toestellen, maar ook aan een van

kampioen wielrennen, deed mee

6 oktober 1911, waarna ze haar

toestel om te draaien en vloog

de Duitse piloten, Manfred von

aan autoraces en was lid van

eigen vliegtuig kocht en mee ging

vervolgens terug naar zijn

Richthofen. Von Richthofen werd

een stuntteam van motorrijders.

doen aan vliegdemonstraties. In

startpunt. Van Maasdijk werd

‘De Rode Baron’ genoemd, omdat hij

Ook als vliegenier ging zij op re-

1914 stopte ze met vliegen. In de

wel de eerste Nederlander die

zijn vliegtuigje knalrood had laten

cordjacht. Zij bracht de grootste

jaren ’50 zei ze in een interview:

bij een vliegongeluk om het le-

verven. Ook de andere vliegtuigjes

afgelegde afstand, het hoogtere-

‘Vliegen was voor mij een gewel-

ven kwam. Dat gebeurde op 27

van zijn eenheid vielen op door hun

cord en de langstdurende vlucht

dige sensatie. Het werd in die tijd

augustus 1910, toen zijn vlieg-

felle kleuren. De Engelsen noemden

op haar naam. Tijdens de Eerste

gelijkgesteld met een poging tot

tuigje tijdens een demonstratie

de eenheid daarom ‘Richthofens

Wereldoorlog werd zij chauffeur

zelfmoord. Er gebeurden inder-

vlakbij Arnhem een te steile bocht maakte en neerstortte.

Anthony Fokker stijgt op en maakt zijn beroemde vlucht boven Haarlem.

Flying Circus’. Von Richthofen

van een ambulance en later direc-

daad vrijwel dagelijks ongeluk-

vloog eerst in vliegtuigen uit de

teur van een militair hospitaal.

ken waarbij doden vielen.’

Duitse Albatros-fabriek, maar later

60 ANTHONY FOKKER

ANTHONY FOKKER

Porto Praya op het eiland St. Jago (Santiago), door Thomas Medland, 1806

REIS VAN DE BEAGLE

CHARLES DARWIN

CHARLES DARWIN de

reis beagle van de

DE GEÏLLUSTREERDE EDITIE VAN ZIJN BEROEMDE REISVERSLAG

KNNV UITGEVERIJ

reis

hoofdstuk 1

van de

ST. J A GO — KA A P VERD I SCHE EI LA N D EN

beagle

Charles Darwin geniet grote faam als schrijver van Het ontstaan der soorten, zijn opus magnum uit 1859 waarin hij zijn evolutietheorie uiteenzette en de biowetenschappen met elkaar verenigde. Zijn eerste bekendheid als evolutiewetenschapper en geoloog verwierf hij echter met het verslag van zijn expeditie met de H.M.S. Beagle. Meer dan 175 jaar nadat dit boek voor het eerst verscheen is De reis van de Beagle nog altijd een klassieker, als reisverhaal en verslag van zijn wetenschappelijke ontdekkingen. Toen de Beagle op 27 december 1831 Devonport in Zuid-Engeland verliet, was Darwin pas 22 jaar. Het werd de reis van zijn leven. In de aantekeningen die hij onderweg maakte, gaf hij er blijk van een geduldig en scherp waarnemer te zijn van geologische en natuurhistorische fenomenen, maar ook van mensen, plaatsen en gebeurtenissen. Onderweg observeerde en beschreef hij zulkegroot dier verwant aan het eerstgenoemde. Ten derde, Scelidotherium, eveneens een verwant dier waarvan verschillende zaken als de herfstdraadspinnende ik een bijna compleet skelet wist te bemachtigen. Het van Patagonië, de beroemde vinken van de moet zo groot geweest zijn als een neushoorn en in de vorm van zijn kop benadert hij het meest de Kaapse Galapagoseilanden, de koraalriffen van Australië miereneter, maar in sommige andere opzichten lijkt hij meer op de gordeldieren. Ten vierde, de Mylodon daren Oceanië en de fel oplichtende vuurvliegjes winii, een soort die nauw aan de voorgaande verwant is, maar dan kleiner. Ten vijfde, wederom een enorme van Zuid-Amerika. Veel van zijn waarnemingenviervoeter met weinig of geen tanden. Ten zesde, een groot dier, met een beenachtige gelede wapening, zijn terug te vinden in dit bijzondere reisverslag. die sterk lijkt op die van het gordeldier. Ten zevende, Dankzij de inzichten die hij opdeed tijdens zijneenbijna uitgestorven type paard, waarop ik later nog zal moeten terugkomen. Ten achtste, een tand van een vijf jaar durende reis, vestigde hij zijn reputatiedikhuidig als dier, waarschijnlijk hetzelfde als de Macraueen enorm dier met een lange nek als een wetenschapper en kon hij de eerste schredenchenia, zetten kameel, waarop ik ook later nog zal terugkomen. Ten slotte de Toxodon, misschien wel een van de vreemdste op een intellectuele ontdekkingsreis die uiteindelijk dieren die ooit ontdekt zijn. In omvang was hij gelijk een olifant of Megatherium, maar, zoals de heer zou leiden tot zijn meest spraakmakende boek:aanHet Owen zegt, bewijst de vorm van zijn tanden dat hij ontstaan der soorten. nauw verwant was aan de knaagdieren, een orde die, op heden, veel van de kleinste viervoeters omvat. In deze prachtig geïllustreerde uitgave vanIntotDe veel opzichten lijkt hij op de dikhuiden. Gezien de van de ogen, oren en neusgaten leefde het dier reis van de Beagle kunt u nu zelf kennismakenligging met waarschijnlijk in water, net als de doejong en de lamantijn, waaraan de landschappen en het dierenleven dat Darwin op hij verwant moet zijn. Hoe wonderbaarlijk zijn de verschillende ordes, die nu zo duidelijk van elzijn reizen aantrof, zowel zoals hij ze zag, als hoe kaar gescheiden zijn, met elkaar vermengd als we naar bepaalde aspecten van de bouw van de Toxodon kijken. ze er vandaag de dag uitzien. Het boek over deze De resten van deze negen grote viervoeters, baanbrekende expeditie bevat ook fragmentenevenals uit vele afzonderlijke botten, werden ingebed Darwins latere werken en uit het reisverslag van de BOV E N, L I N K S : lithografie van het skelet van een Megatherium, dat rond 1796 in Paraguay werd ontdekt kapitein van de Beagle, Robert Fitz-Roy. L I N K S : reconstructie van een grondluiaard (Megatherium) in het Natural

Porto Praya – Ribeira Grande – Atmosferisch Stof met Infusoriën – Gedrag van de Zeeslak en de Inktvis – Sint Pieteren Sint Paulus-rotsen, Niet-vulkanisch – Bijzondere Aanzettingen – Insecten als eerste Kolonisten van Eilanden – Fernando de Noronha – Bahia – Gepolijste Rotsen – Gedrag van een Egelvis – Pelagische Algen en Infusoriën – Oorzaken van verkleurd Zeewater.

a tot tweemaal toe door harde zuidwestenwinden te zijn teruggedreven, vertrok Zijner Majesteits schip de Beagle, een brigantijn met tien kanonnen, onder commando

van kapitein Fitz-Roy, R.N, op 27 december 1831 uit Devonport. Doel van de expeditie was het verder in kaart brengen van Patagonië en Vuurland, een taak die begonnen was door kapitein King in de jaren 1826 tot 1830, het verder in kaart brengen van de kusten van Chili, Peru en sommige eilanden in de Grote Oceaan en het uitvoeren van een reeks chronometrische waarnemingen rondom de wereld. Op de zesde januari kwamen we bij Tenerife, maar kregen daar geen toestemming om aan land te gaan, omdat men vreesde dat wij de cholera zouden verspreiden. De volgende ochtend zagen wij de zon opkomen boven het grillig gevormde silhouet van Gran Canaria. Vervolgens viel het zonlicht plotseling op de Pico del Teide op Tenerife, terwijl de lagere hellingen in schapenwolkjes gehuld waren. Dit was de eerste van de vele heerlijke dagen die ik nooit zal ver-

· 17 ·

Job:06-61154 Title: MBI - Voyage of the Beagle 06-AC74037 Dtp:LY Page: 17

Job:06-61154 Title: MBI - Voyage of the Beagle Dtp:LY Page: 16

History Museum te Londen.

gevonden bij het strand in een gebied van ongeveer

volkt door de meeste van zijn huidige bewoners. Ook

tweehonderd vierkante meter. Het is zeer opmerkelijk

hebben we de opmerkelijke wet bevestigd, waarop de

dat zoveel verschillende soorten op één plek gevon-

heer Lyell zo vaak hamerde, dat de “levensduur van

den werden. Dit bewijst hoeveel verschillende soorten

de zoogdier-achtige soorten in het algemeen korter is

dieren in het verre verleden geleefd moeten hebben.

dan die van de schaalamoeben.”3

Op ongeveer dertig mijl van Punta Alta, in een klif van rode aarde, vond ik meerdere botfragmenten, waarvan sommige zeer groot waren. Hieronder bevonden zich tanden van een knaagdier, die in omvang en vorm sterk overeenkwamen met die van een capibara, waar-

De grote omvang van de botten van de Megatheroïden, inclusief de Megatherium, de Megalonyx, de Scelidotherium en de Mylodon, is waarlijk opzienbarend. De leefgewoonten van deze dieren waren voor de natuuronderzoekers een compleet raadsel, tot

van ik het gedrag beschreven heb. Ook dit was waar-

professor Owen4 dit op zeer ingenieuze wijze oploste.

schijnlijk dus een waterdier. Ook vond ik hier een deel

De eenvoudige vorm van de tanden wijst erop dat deze

van een kop van een Ctenomys, een soort die verschilt

Megatheroïden plantaardig voedsel aten, en dan voor-

van de toekotoeko, maar daar wel sterk op lijkt.

al de bladeren en twijgjes van bomen. Hun logge vorm

De resten in Punta Alta waren ingebed in lagen

en grote gebogen klauwen lijken niet geschikt te zijn

grind en rode modder, net zoals de zee deze in de huidige tijd op een ondiepe bank kan deponeren. Daarin kwamen drieëntwintig soorten schelpen voor, waarvan er dertien recent zijn, en vier andere nauw verwant zijn aan

Schets van een Mylodon darwinii

recente vormen.1 Aangezien de botten van de Scelidotherium, inclusief de knieschijf, in hun oorspronkelijke stand ten opzichte van elkaar begraven waren, en omdat de beenachtige wapening van het grote gordeldier-achtige beest zo goed bewaard is gebleven, evenals de botten van een van zijn poten, mogen we er zeker van zijn dat deze resten nog vers en door hun bindweefsels met elkaar verbonden waren, toen ze samen met de schelpen in het grind begraven werden.2 Daarom hebben we nu degelijke bewijzen dat de bovengenoemde reuzenviervoeters, die sterker van de hedendaagse dieren verschillen dan de oudste dieren uit het Tertiair in Europa, leefden in een tijd dat de zee werd be-

Bahia Blanca · 81

Job:06-61154 Title: MBI - Voyage of the Beagle 06-AC74037 Dtp:LY Page: 80

Job:06-61154 Title: MBI - Voyage of the Beagle Dtp:LY Page: 81

O R I G I N E L E V E R H A L E N VA N D E

CAMILLA LÄCKBERG

EET PUUR GELUK

Sinds het moment dat Stieg Larsson met zijn internationale bestseller Mannen die vrouwen haten de schijnwerper op het Zweedse thrillerschrijversgilde deed schijnen, hebben lezers over de hele wereld zich op het Zweedse genre gestort. In deze gedenkwaardige uitgave staan bijdragen van de meest illustere Zweedse thrillerauteurs, onder wie Stieg Larsson zelf, wat het tot dé ultieme anthologie maakt voor liefhebbers van het genre, en speciﬁek van thrillers uit Zweden. De bundel bevat namelijk behalve een oorspronkelijk verhaal van Stieg Larsson ook niet eerder vertaald werk van Maj Sjöwall en Per Wahlöö, het auteursechtpaar dat de Zweedse thriller internationaal op de kaart zette in de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw, maar ook een schitterend gearrangeerd stuk waarin Henning Mankells Kurt Wallander en Håkan Nessers Van Veeteren elkaar ontmoeten. Andere Zweedse grootheden als onder meer Tove Alsterdal en Åsa Larsson kunnen uiteraard niet ontbreken.

Deze zeventien nog nooit eerder vertaalde verhalen maken Een duistere schaduw tot een betoverende verzameling die laat zien waarom het Zweedse thrillergenre zo geliefd is. ‘Een geweldige anthologie… Samensteller Holmberg geeft een prachtig overzicht van het Zweedse thrillerlandschap.’ – Mystery Scene ‘Boeiend… Deze verontrustend duistere vertellingen bevestigen de Zweedse dominantie op het gebied van de thriller.’ – The Sun

RECEPTEN VOOR 52 WEKEN VAN DAG TOT DAG

‘Zeer vermakelijk.’ – The Times

ISBN 978 90 452 0952 4

ORIGINELE VERHALEN VAN DE GROOTSTE ZWEEDSE THRILLERAUTEURS

O R I G I N E L E V E R H A L E N VA N D E G R O OT ST E Z W E E D S E T H R I L L E R AU T E U R S

EEN DUISTERE SCHADUW

Dymphina Jooren

G R O OT ST E Z W E E D S E T H R I L L E R AU T E U R S

‘EEN PRACHTIGE COLLECTIE SCANDINAVISCHE CRIME,

Kook je gelukshormonen weer op OP peil! MET STIEG LARSSON ALS KERS DE TAART.’ –

Dymphina Jooren

EEN DUISTERE SCHADUW M E T E E N N I E T E E R D E R G E P U B L I C E E R D V E R H A A L VA N

STIEG LARSSON E N V E R H A L E N VA N H E N N I N G M A N K E L L , H Å K A N N E S S E R , Å S A L A R S S O N , M A J S J Ö WA L L & P E R WA H L Ö Ö E .V. A . SAMENGESTELD DOOR JOHN-HENRI HOLMBERG

OMSLAG Holmberg g.indd 1-3

13-05-15 15:46

13-08-15 16:00

Je loopt vandaag mee met Bram Spreeuw,

een ex-crimineel voor wie Amsterdam een bijzondere stad was. Je leert zijn leven kennen en de plekken die voor hem

CHALLENGES BOEKJE

In dit boekje vind je verschillende vragen die je kunt beantwoorden, en challenges die je kunt uitvoeren.

Aan het eind van de wandeling

Beantwoord een vraag Kom in actie met een challenge!

worden je punten opgeteld; de winnaar krijgt een mooie prijs.

Bram Spreeuw groeit op in Amsterdam bij ouders die altijd dronken zijn. Al jong komt hij in een internaat terecht met jeugd-tbs. Terug in Amsterdam ontpopt hij zich als een drugscrimineel. Hij wordt door meerdere ‘grote jongens’ gezocht en is zijn leven niet meer zeker. Hij maakt bizarre avonturen mee. In Amsterdam staat Bram bekend als ‘Rooie Bram’. Na jaren met zijn criminele activiteiten bezig te zijn geweest komt hij in aanraking met biddende mensen. En dat verandert zijn leven. Bram is helaas in 2015 overleden. Maar hij wilde graag dat wij zijn verhaal zouden blijven vertellen.

Je gaat vandaag met een gids op pad door Amsterdam. Normaal gesproken wijst zo’n gids je op wat je ziet. Vandaag gaat het om wie je ziet. THDV ziet al meer dan 160 jaar kwetsbare

Neem de tijd voor foto’s

mensen zoals prostituees, daklozen, kinderen

voor je Snap of Insta.

in armoede en verslaafden. Vandaag geven we je een inkijkje in ons werk.

We vinden het leuk als je je ervaringen vandaag deelt op Instagram, Snapchat of Facebook. Gebruik de hashtag #wandelenmetbram

zodat wij je posts kunnen zien en delen!

STAT 1 ION w a nd ele n me tb ra m

WAN DELEN MET BRAM

UI TLE G

belangrijk waren.

MAAK KENNIS MET BRAM

Welke van deze stellingen is waar? Streep door welke volgens jou niet waar zijn.

We g a a n b e g i n n e n ! • In Amsterdam wonen meer dan 1 miljoen mensen.

In een stad zie je heel veel mensen. Al die mensen hebben een verhaal. Wie zie jij? Fijne dag!

2 ?

• Amsterdam heeft meer fietsen dan inwoners.

Welk verschil zie jij tussen

• 33% van de Amsterdammers is eenzaam.

het hotel vroeger en nu?

• Amsterdam is de stad met de meeste bruggen ter wereld.

• Amsterdam heeft ongeveer 50 coffeeshops. • Er zijn in Amsterdam meer dan 30.000 dakloze mensen. • Op zondag worden er in Amsterdam 350 kerkdiensten gehouden. • In Amsterdam werken ongeveer 6.000 prostituees. • Minstens 600 prostituees werken onder dwang. • In Amsterdam wonen 125 verschillende nationaliteiten.

VICT ORIA H OTEL

ars schouders en

wel me bezworen

ssen”, heeft een

ager, verhalen over mensen

stroom oproeien en bestem

it beeld dreigen te raken. WWW.KNNVUITGEVERIJ.NL ISBN 9789050114875

OVER ELFJES EN KOGELGATEN BERICHTEN UIT EEN VERGETEN LANDSCHAP

OVER ELFJES EN KOGELGATEN

cole Franken en journalis

de Bundel, alias de dames

ANNEKE DE BUNDEL EN NICOLE FRANKEN

n te horen moet

MET EEN VOORWOORD VAN JIMMY NELSON

knnv uitgeverij

in 1692 toen 120 soldaten hun zwaard tegen hen ophieven

Wat in deze contreien het einde betekent. Ik besloot plaats

en ze een voor een werden vermoord. Diezelfde 120 solda-

te nemen op een steen en mijzelf, aan wie of wat het ook

ten die ze al twaalf dagen gastvrij onderdak verleenden.

was, uitgebreid voor te stellen. Daar zat ik dan midden

De clanoudste had te laat trouw aan de koning gezworen.

in de nacht op een plateau te verhalen over mijn ouders,

Dit was hoe koning William ongehoorzaamheid bestrafte.

mijn familie. Toen ik klaar was, voelde ik een enorme rust.

Ben Nevis 42

Eenmaal in de tent viel ik in een diepe slaap. Een etmaal later werd ik pas wakker. Net als Rip van Winkle.”

We slaan af richting Fort William. Opnieuw verandert het

Ook wij slapen die nacht diep als Rip van Winkle, al vermoe-

landschap. Opnieuw water. Loch Linnhe. De granieten

den we dat de Guinness daar geen onbeduidende rol in heeft

bergen schrompelen ineen tot groene heuvels. Dit is het

gespeeld. De volgende morgen als de mist voorbij onze pa-

thuisland van de Ben Nevis, de hoogste berg van het Britse

trijspoort drijft, verlaten we Gairlochy richting Isle of Skye.

eiland die zich rond de zuidflank van de stad drapeert.

Skye betekent ‘bewolkt eiland’ in het Noors van de

Door naar Gairlochy waar de jonk van Charlie ligt. “Ik trek

Vikingen en dat is toepasselijk op deze morgen.

veel door de Highlands”, vertelt Charlie die avond als de forel op ons bord ligt. “Soms loop ik weken door de wilder-

Loch Duich

nis. Op een avond liep ik op een plateau hoog in de bergen

Boven Loch Duich is het zo mistig dat het lastig te zien

en voelde ik de aanwezigheid van iets achter mij. Het was

is waar de granieten bergen ophouden en de wolken vol

pikdonker. Je weet dat je kwetsbaar bent.

regen beginnen. Het water is donkerblauw, afgezet met

Eén verkeerde beweging en je valt en breekt een been.

gele biezen van zeewier. Een meisje op een paard rijdt

Nee

Zeg eens eerlijk: hoe vaak betrap jij jezelf erop dat je JA zegt tegen de verkeerde dingen? Vervelende verzoeken van je baas, negatieve gedachten die je maar niet uit je hoofd krijgt, relaties of vriendschappen die je alleen maar energie kosten, een baan die je eigenlijk allang niet meer leuk vindt …

In dit boek, dat leest als een trein, laten James Altucher en Claudia Azula Altucher je zien wat er dan gebeurt. Het scheelt je niet alleen veel tijd en narigheid, het kan zelfs letterlijk je leven redden. Als je leert om NEE te zeggen tegen alle negativiteit in je leven, creëer je ruimte. Voor jezelf, voor nieuwe kansen, een positievere blik op de wereld, voor mensen die bij jou passen. De auteurs laten zien dat je ook het recht hebt om NEE te zeggen. En wie dat eenmaal onder de knie heeft voelt zich vrij om JA te zeggen tegen al het goede in het leven.

Nee

James Altucher is een succesvol ondernemer, schaker, spreker, schrijver en blogger voor 15 miljoen lezers. Claudia Azula Altucher geeft les in yoga, meditatie en ﬁlosoﬁe. Samen inspireren ze anderen met hun blogs, lezingen, boeken, online seminars en hun Q&A-sessies via Twitter.

De kracht van het

En heb je er wel eens over nagedacht wat er zou gebeuren als je hier NeE tegen zou zeggen?

James Altucher & Claudia Azula Altucher

Maak ruimte voor JA met de kracht van het

James Altucher & Claudia Azula Altucher

De kracht van het Nee

ISBN 9789020211610

Geluk zit in een klein woordje De kracht van het nee 13,5x21cm f.indd All Pages

03-03-15 16:18

Yvonne Hoebe

T I M O’ R E I L LY

Máxima

DENIEUWEECONOMIE

Yvonne Hoebe

Máxima 5 jaar koningin in Nederland royalty

T I M O’ R E I L LY

H E T G EW E T E N VA N SI L IC ON VA L L E Y

D E N I EUWE ECON O M I E

WTF? WHAT’S THE FUTURE AND WHY IS IT UP TO US

Hoe gaat de technologie de wereld veranderen en wat betekent dit voor jou?

karakter

economie

OMSLAG DE NIEUWE ECONOMIE d.indd Alle pagina's

karakter

24-10-17 17:35

WOUTER VAN LOON

Voelt zich wel eens onveilig: leeftijd (2014)

Voelt zich wel eens onveilig per provincie (2014)

In de Randstad en het zuiden van het land voelen de meeste mensen zich wel eens onveilig. In Zeeland, op de Veluwe en in het noorden zijn de minste burgers die zich wel eens onveilig voelen. Bron: Veiligheidsmonitor

Personen die zich wel eens onveilig voelen, 2005 = 100 Het onderzoek verandert zo nu en dan in opzet, onder meer de vraagstelling verandert. De kleuren in de grafiek stellen de verschillende onderzoeksmethoden voor.

100

74,3

80,8

77,5

75,8

78,1

79,2

87,8

59%

15-17 jaar

18-24 jaar

25-34 jaar

35-44 jaar

45-54 jaar

55-64 jaar

65-74 jaar

75 jaar en ouder

Bron: Veiligheidsmonitor

< 32 32 - 34 34 - 38,6 > 38,6

100 90

26,5

28,1

32,1

33,8

38,5

40,7

42,5

45,9

50%

Nederlanders lijken zich de afgelopen tien jaar een stuk minder onveilig te voelen. Helemaal hard te maken is dat niet: het onderzoek waarin het onveiligheidsgevoel wordt gemeten, is in deze periode drie keer veranderd. Daardoor zijn de cijfers moeilijk één op één met elkaar te vergelijken.

Vrouwen en jongeren

Voelt zich wel eens onveilig: mannen & vrouwen (2014)

sneller bang

27,5%

Veel ouders laten hun zonen gewoon midden in de nacht alleen over straat fietsen. Maar dochters laten ze vaak liever niet in het donker over straat gaan. Vrouwen zijn kwetsbaarder, en sneller doelwit voor een verkrachting, zo is de gedachte. Vrouwen voelen zich dan ook sneller onveilig dan mannen.

Mannen

Daarnaast valt op dat jongeren zich vaker onveilig voelen dan ouderen. Dat zou er wel eens mee te maken kunnen hebben dat jongeren sneller in situaties komen waarin je je sneller onveilig voelt: bijvoorbeeld als je ’s avonds van de kroeg terug moet fietsen.

50 40 30

44,2%

20 10 0 2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

Vrouwen

2014

Bron: Veiligheidsmonitor

16.620

17.355

M I S D A A D A T L A S

16.705

WOUTER VAN LOON

18.580

56%

LAGE LANDEN

oals erde tbst dit tom,

96-4

Nederlanders voelen zich minder onveilig

VAN DE

s en chte atlas eden

VAN DE

LAGE LANDEN

80,8

oud prijs elke and van

MISDAADATLAS

49%

56%

V A N

D E

L A G E

L A N D E N

M I S D A A D A T L A S

V A N

D E

L A G E

L A N D E N

Meest meegenomen buit van een inbreker

71%

Sieraden Geld

Vier

Televisie

2% 0

Identiteitspapieren

70%

25%

Bron: ‘Hoe doen ze het toch? Modus Operandi Woninginbraak’ (2009)

25%

Bron: EenVandaag Opiniepanel (2015)

Zo komt een inbreker

je huis binnen

De gereedschapskist van een inbreker

Zo gebruiken inbrekers vaak schroevendraaiers of andere puntige voorwerpen om een raam of deur mee open te wrikken. Ook wordt er met een stuk ijzerdraad gehengeld naar sleutels of de schieter van de deur. Anderen gebruiken meer geweld, en breken met een bahco de cilinder van het slot af.

De uitrusting

Belgen mogen ramkraker in Frankrijk nu wel oppakken

van een politieagent

Als een inbreker eenmaal binnen is, neemt hij meestal sieraden, geld of gadgets als laptops of smartphones mee, blijkt uit een peiling van EenVandaag. Op ruime afstand volgen televisies en identiteitspapieren.

0-4 4 - 15 15 - 30 30 - 34

Ramkraken in België (2014)

In 2012 had België er plotseling weer last van: ramkraken. Voornamelijk de regio’s in de grens hadden er last van. Want als een crimineel werd achtervolgd en hij stak de landsgrens over, moest de politie de achtervolging staken.

De politie mag geweld gebruiken, en heeft een ‘koppel’ (een riem) met allerlei wapens eraan. Wat heeft een agent allemaal aan die koppel hangen?

Een jaar later daalde het aantal ramkraken weer flink. Begin 2013 sloot België een akkoord met Frankrijk: er kwamen gezamenlijke patrouilles en Belgische agenten mochten ook criminelen arresteren als die de Belgisch-Franse grens over vluchtten.

Multitool: bij ongelukken bijvoorbeeld gebruikt om kleding open te knippen. Ook wordt hij soms gebruikt om deuren of hekken te openen.

Handboeien: die worden natuurlijk gebruikt bij aanhoudingen.

Tasje met reanimatiemasker: voor de eerste hulp bij ongelukken.

Bron: Belgische politie

Ramkraken in België (2005-2014)

500

400

RAAM INSLAAN

WRIKKEN

Pepperspray: wordt bijvoorbeeld gebruikt als een arrestant zich hevig verzet en daarbij geweld gebruikt. De spray wordt in de ogen gespoten, waardoor er een acute ontsteking aan de ogen ontstaat. De arrestant is daardoor even uitgeschakeld.

300

D E

L A G E

L A N D E N

Zaklampring: van het zoeken van een verdachte in het donker tot het lezen van documenten: een zaklamp komt altijd van pas.

100

Deurklem: in tegenstelling tot wat de naam doet verwachten, houdt de deurklem de deur open. Hij wordt over de schieter en het slot geplaatst zodat de deur niet dicht kan vallen. Ook is duidelijk welk pand of welke kamer de agent is binnengegaan.

0 2005

V A N

Patroonhouder: extra munitie voor het vuurwapen.

Portofoon: daarmee kan de politieagent met de meldkamer communiceren.

HENGELEN

SLOT UITBREKEN

2006

2007

2008

2009

2010

2011

D E

L A G E

2012

Bron: ‘Hoe doen ze het toch? Modus Operandi Woninginbraak’ (2009)

M I S D A A D A T L A S

185

166

171

168

238

FLIPPEREN GAATJES BOREN

186

170

224

200 GLASLATTEN WEGHALEN

246

VEILIGHEIDSSTRIPS WEGHALEN

CILINDER AFBREKEN

Mobiele telefoon: sommige agenten zijn erg actief met Twitteren.

Holster/vuurwapen: een Walther P99Q, mag alleen gebruikt worden bij vuurwapengevaarlijke verdachten of bij verdachten die worden aangehouden bij een ernstig misdrijf.

%02

Verreweg de meeste inbrekers werken alleen. Liefst 71 procent gaat in zijn uppie op pad. De meeste inbrekers hebben gereedschap bij zich om binnen te komen. De politie verstrekt geen cijfers over het gereedschap van inbrekers, maar er is wel een lijst met veelgebruikte methoden.

Procent

23%

Computer/tablet/mobiel

Vijf of meer

26%

€€

€

17%

Drie

411

Aantal verdachten per inbraak Een Twee

2013

2014 Bron: Belgische politie

M I S D A A D A T L A S

V A N

L A N D E N

M I S D A A D A T L A S

V A N

138

D E

L A G E

L A N D E N

M I S D A A D A T L A S

V A N

139

D E

L A G E

L A N D E N

Hoe word slank, gezond en gelukkig?

Wat is dan de oplossing? De Afslankguru beschrijft een goed en gezond eetpatroon, met een slanke, gezonde en gelukkige lifestyle die je helpt het verschil te begrijpen tussen voeding en vulling. Het boek geeft eetschema’s met ondersteuning van kruiden, slimme combinaties die gezondheid en een blijvend laag gewicht bevorderen en helpt een positieve en gelukkige levenshouding te vinden.

Ga met Martha Green op reis. Een reis waarin je niet alleen ontdekt wat het beste is voor jezelf en waar je moeiteloos mee kunt afslanken, maar ook wat de helende werking is van acceptatie, liefde en geluk. Patty Harpenau: ‘Ik ben een coach, trainer en auteur van boeken met een vleugje ziel. Ik ben een kei in afslanken, maar in aankomen net zo goed. Ik heb gewikt en gewogen, calorieën en punten geteld, afslankpleisters geplakt en druppels geslikt tot het moment dat ik dacht: nu is het wel welletjes, waar draait het nu eigenlijk echt om? En toen vond ik het antwoord. Ik hoop dat De Afslankguru voor jou vermakelijk is om te lezen, maar dat het je ook een blijvend, gezond en gelukkig gewicht geeft.’

De Afslankguru

Martha Green, de hoofdpersoon van dit boek, is een succesvol schrijfster over gezondheid, voeding en lifestyle. Ze heeft alles op de rit, behalve haar gewicht. Als haar echtgenoot haar verlaat stort de veilige wereld die ze heeft opgebouwd in elkaar. Zoals gewoonlijk zoekt ze haar heil en troost in de keuken en aait ze haar hart met een crème brûlée, het wijze levensrecept van haar moeder. Het helpt voor even, maar dan ziet ze zichzelf in de spiegel en dringt het tot haar door dat er een nieuw leven op haar wacht. Haar uitgever en beste vriend, Simon Gray, stuurt haar naar een heuse afslankguru. Deze leert haar dat voeding meer is dan eten. Hij vult haar hart, vernieuwt haar ziel en deelt zijn verwonderlijke ayurvedische kennis met haar. Zo belandt Martha in een wereld waarin liefde niet langer voeding is en ontdekt zij zijn motto: leven is liefde en liefde is leven.

Patty Harpenau

Afslanken… het is een verhaal apart. Want je raakt de kilo’s kwijt, maar even snel zitten diezelfde kilo’s plus een extra bonus er weer aan. Want van verkeerd afslanken of crashdiëten word je eerder dik dan blijvend slank, je met het gehate jojo-effect tot gevolg.

Patty Harpenau

De Afslankguru Een fascinerende ontdekkingsreis naar een nieuwe, heilzame lifestyle en een gezond eetpatroon

ten ediën Ingr silli 15 g) g fu 300 nons (bakje mpig salie jecha 7 g tan g kas jes 250 lie ekreep olijfo e sp el 2 risch vegeta 150 g

ns g volge din de Berei pasta n op ok de inge - Ko nwijz de aa van g. kin salie jes verpak blaad de al de snijd pjes. - Ha en e ree jes nn in de tak in du nons jes en ampig blaad rtuss de ch onde hit Snijd Ver span en. hapje , kwart een nons in e ampig de de oli de ch van bak 2/3 en en eepjes spekr

Dé lifestyle die alle andere diëten overbodig maakt!

ISBN 978 90 452 0799 5

www.deafslank.guru >

leven is liefde, liefde is

l e ve

P A ST O ! K E OT EL F J N BI EE

KOOKBOEK VOOR SENIOREN

HOOFD GERECHTEN

KOOKBOEK

ANDIJVIESTAMPPOT MET SPEKLAPJE

VOOR

SENIOREN

KOOK ZELF STAP-VOOR-STAP DE LEKKERSTE GERECHTEN

BENODIGDHEDEN • keukenmes • snijplank • kookpan • vergiet • pureestamper • houten lepel • koekenpan

1 Schil de aardappels, was ze en snijd ze in vieren.

2 Breng op hoog vuur aan de kook. Zet het vuur

3 Giet de aardappels af in een vergiet en laat ze

4 Doe de aardappels terug in de pan. Voeg de

Doe de aardappels in een pan en zet ze net onder water.

lager zodra het water kookt en kook de aardappels in 20 minuten gaar.

INGREDIËNTEN • 500 gram kruimige aardappels • 50 milliliter melk • 2 eetlepels boter (± 30 gram) • 1 krop andijvie • 1 eetlepel mosterd • 2 speklapjes • peper en zout

MET DIT KOOKBOEK KAN IEDEREEN KOKEN!

uitlekken.

melk en 1 eetlepel boter toe en stamp met een stamper tot een smeuïge puree. 69

Ongrijpbaar, mystiek, transcendent – religie wordt door velen gezien als iets wat zich afspeelt in ‘hogere sferen’. Een geloof in God of geesten, waarbij gelovigen verlangen naar spirituele ervaringen die het lichaam ontstijgen en overstijgen. Maar juist het lichaam is een onmisbaar religieus instrument, zegt religiewetenschapper Birgit Meyer.

T E K S T: B I R G I T M E Y E R

BEELD: SHUTTERSTOCK

Nieuwheilig.nu Magazine BW j.indd 30

21/12/17 09:56

Nieuwheilig.nu Magazine BW j.indd 31

21/12/17 09:56

De heiligen van Snapchat De aureolen van weleer zijn vervangen door mooie filters De moderne heilige is de idool van de massa, gevolgd op Instagram en Snapchat Hashtags en holle leuzen als hedendaags gebed De rusteloosheid als de smartphone niet voorhanden is Liever tien uur Netflix-bingen dan tien minuten beeldloze sereniteit Het zijn maar karige tijden voor godvruchtige heiligheid In onze collectieve waan van persoonsverheerlijking en sterrenstatus, dik met die duim liken dus – willen velen op, maar weinigen vóór dat altaar staan We leven in dit land als katholieken zonder God En maar bidden om aandacht, verdringen onder die ene spot Heiligenverering is de mensheid oud, zo blijkt telkens weer Vroeger ging het echter om grote daden van heldhaftige barmhartigheid Nu zijn we de redenen van de aanvankelijke roem allang kwijt #durftevragen #weetnietmeer We buigen voor zelfgecreëerde goden, om ze vervolgens graag te zien struikelen over hun eigen troon Denkend aan God en de nederige liefde van Zijn zoon, kan ik niets dan zwijgen en verbijsterd kijken naar leeftijdsgenoten die aan hun eigen fear of missing out bezwijken Die druk – burn-out met dertien jaar In de weg naar roem, is de mens voor zichzelf het grootste gevaar In haar verlangen de mens te eren, schoof de kerk God opzij Maar heiligheid gaat niet om jou of mij Niet om wat wij doen, maar wat de Liefde heeft gedaan, Mounir Samuel (1989) is een Egyptisch-

zijn wij heilig en volmaakt vrij

Nederlandse politicoloog, opiniemaker en auteur

Om ons aan alle menselijke verwachtingen en druk te onttrekken

van o.a. de roman Liefde is een rebelse vogel

Onze handen naar boven uit te strekken

(Uitgeverij Jurgen Maas). www.mounirsamuel.nl

En te zeggen; Heer, doe Uw heilig werk in mij

fotografie: no candy

Nieuwheilig.nu Magazine BW j.indd 60

21/12/17 09:57

Nieuwheilig.nu Magazine BW j.indd 61

21/12/17 09:57

Belle

Wat jij nog niet wist over …

make-up!

You were born to be

Real

not te be perfect

Truth or dare

make-up!

DIY

z z

HE T MEIDENMAGAZINE DAT ÉCHT ANDERS IS! JANUARI 2018 - NUMMER 1 - €4,95

Een week lang…

NIEUWE RUBRIEK!

Belle

Jij bent

z z z

Nieuwe muziek

Tips!

z z z 12

De eerste make-up werd gedragen door Egyptische vrouwen. In de achttiende eeuw droegen alleen mensen van adel make-up, om witter te lijken. Een bleek gezicht was namelijk een teken dat je weinig buiten kwam en niet werkte, wat een teken was van je rijkdom. Wist je dat vrouwen 3,5 kilo lipstick opeten in hun leven? Dat is ongeveer één lipstick per jaar. Wist je dat de nagel aan je middelvinger het snelst groeit? Wist je dat maar liefst 80 procent van de vrouwen na een maand haar gezicht zonder make-up laat zien aan haar vriend? Wist je dat als je met het borsteltje pompt in je mascara, je mascara sneller uitdroogt? Je een klein beetje nagellakremover in je nagellakpotje moet doen als die dik en klonterig is? De beste ‘opkikker’ voor je huid is om minimaal één dag per week geen make-up te dragen.

Blondines hebben meer haar dan brunettes, roodharige of mensen met zwart haar. Blondies hebben gemiddeld 140.000 haren op hun hoofd, terwijl brunettes er gemiddeld 110.000 hebben. Mensen met zwart haar hebben ongeveer 108.000 haren op hun hoofd en roodharige gemiddeld ‘maar’ 80.000.

z z

In de zomer groeit je haar sneller dan in de winter.

Vervliegt je parfum te snel? Smeer een klein laagje vaseline op je huid en spray je parfum er overheen! De geur wordt daardoor niet in de huid opgenomen, maar blijft aan de oppervlakte.

z z

Harde en volgt de opleiding Onderwijsassistent aan het Hoornbeeck College in Kampen. Vanaf deze Belle hebben we voor deze rubriek een nieuwe aanpak. Miriam kreeg twintig vragen en vijf dilemma’s toegestuurd. Hieruit mocht ze zes vragen en drie dilemma’s kiezen om te beantwoorden. Miriam heeft onderstaande vragen gekozen omdat ze die het leukst en meest interessant vond.

De nagels op de hand die je het meeste gebruikt groeien sneller dan de nagels aan je andere hand.

Pabo doen. Maar dit weet ik nog niet zeker. Wel weet ik dat ik er enorm van geniet

het eerst gevlogen én veel nieuwe dingen gezien. ’s Avonds liepen we langs de Big Ben en de Londen Eye en dit was ontzettend mooi. Londen is echt heel mooi én het is dichtbij. Een aanrader dus!”

HOE VUL JE JE VRIJE TIJD IN? “In mijn vrije tijd bak ik heel graag, omdat ik het heerlijk

om kinderen dingen te leren en ze te zien groeien tot unieke personen. ik ben blij dat ik hierin wat voor ze kan betekenen.”

HOE OMSCHRIJVEN JOUW VRIENDEN JOU? “Lastige vraag, maar ook een leuke. Ik denk toch wel als eerlijk, open, spontaan, sociaal en vriendelijk.”

vind om lekker met deeg bezig te zijn en nieuwe baksels uit te proberen. Ook ga ik graag met vriendinnen winkelen en haal ik

dan kan ik altijd nog laarzen aan (laarzen zijn

gelezen en gezien. Mega indrukwekkend.

geen schoenen) of dikke sokken.”

heeft overleefd en op zoek gaat naar haar biologische moeder en wie ze zelf is. Hopelijk verklap ik nu niet te veel, maar uiteindelijk vindt ze zichzelf en God.”

een mooie tekst om daarop te zetten. Op internet vond ik de tekst uit Hebreeën 13:8:

SCHOENEN AAN. WAT KIES JE? “Ik kies

22-12-17 15:06

ALTIJD EEN FEESTMUTS OP OF ALTIJD CLOWNSCHOENEN AAN. WAT KIES JE? “Clownschoenen! De feestmuts ziet iedereen en de schoenen niet. Daarbij zijn de schoenen ergens ook nog wel grappig.” ALLES WAT JE AANRAAKT WORDT BLAUW OF WANNEER JE OP STRAAT LOOPT WORDT DE AFGELEGDE WEG

‘Jezus blijft dezelfde gisteren, vandaag en in

ACHTER JE GROEN. “Ik kies ervoor om

de toekomst’. Dat vind ik heel bemoedigend

de afgelegde weg groen te maken. Dan

en deze tekst hangt nu op mijn kamer zodat

houden alle andere dingen tenminste hun

ik er steeds opnieuw aan herinnerd word.”

normale kleur.”

HOE ZIE JE JOUW TOEKOMST?

SAMENSTELLING : ANNE PASTERKAMP

Je bent mooi

NOOIT MEER JE JAS OF NOOIT MEER JE ervoor om geen schoenen aan te doen, want

heb ik het boek en de film October Baby

HEB JE EEN FAVORIETE BIJBELTEKST? “Ik heb

Nagellak is langer houdbaar in de koelkast.

Belle

DE DILEMMA’S: JE MOET KIEZEN UIT…

graag bij de Starbucks een latte caramel.”

IS ER EEN BOEK OF EEN FILM DIE JE HEEL ERG MOOI VINDT? “Een poosje geleden

een letterslinger op mijn kamer en zocht

Januari 2018

IS ER IETS WAT JE GRAAG AAN ANDERE

“Ik ben vorig jaar begonnen met mijn

BELLES ZOU WILLEN MEEGEVEN? “Een

opleiding tot onderwijsassistent. Ik heb

lied dat ik heel graag wil meegeven aan de

het hier naar mijn zin, maar soms denk

andere Belles is het lied Ik zal er zijn van

ik erover na om ook nog de opleiding

Sela. Dit lied is zo mooi en bemoedigend.

PPKE (Pedagogisch Professional Kind

Lieve Belles, vergeet nooit dat God bij je

en Educatie, red.) te gaan doen. Dit

is en er altijd voor je zal zijn wat er ook

is een opleiding tussen de opleiding

gebeurt, als jij Hem volledig vertrouwt.”

INTERVIEW: GERJANNE SNIPPE

Januari 2018

Belle Magazine 1 - 2018 e.indd 13

22-12-17 15:06

Belle

33 me meididen en de delen len hu hunn ve verh rhaa aall

ANNEMIEKE (14)

zoals je bent!

écht?

tot onderwijsassistent en de Pabo in. Misschien kan ik daarna nog de gewone

herfstvakantie ben ik samen met mijn zus naar Londen geweest. Toen heb ik voor

Het gaat over een meisje dat een abortus

Wist je dat vrouwen vroeger, voordat er blush bestond, in hun wangen knepen om ze rood te krijgen?

Belle Magazine 1 - 2018 e.indd 12

Wie ben jij

Miriam Kunst is 17 jaar, woont in ’t

Belle

IS ER EEN LAND WAAR JE BENT GEWEEST EN WAT ERG MOOI WAS? “Afgelopen

heeft een wijnvlek

“Wat ik vooral vervelend vind, is dat mensen soms heel lang naar

TINEKE (15)

me kijken. Of zelfs gaan staren, maar dan niet vragen wat ik bijvoorbeeld op m’n gezicht heb. Ik heb dan liever dat ze gewoon

heeft een brandwond

naar me toekomen en vragen wat het is. Want ja, ik heb dus een wijnvlek. En die zal ik altijd blijven houden. Ik heb de wijnvlek al vanaf m’n geboorte. Hij zit op m’n wang,

Toen Tineke nog maar 1,5 jaar was, wilde ze graag haar moeder helpen

ongeveer vanaf net onder m’n oog. Dus je ziet het best wel

in de keuken. In alle ijver trok ze per ongeluk een kopje heet water van

goed, vooral als je vanaf de zijkant kijkt. Maar omdat ik er

het aanrecht. Het gevolg was een enorm pijnlijke brandwond vanaf de

mee opgegroeid ben, valt het mij niet meer zo op als ik in de

onderlip tot aan de borst. Omdat dit best wel heftig was en ze nog maar

spiegel kijk. Alleen als mensen of kinderen heel erg naar m’n

zo klein was, moest Tineke direct naar het ziekenhuis.

gezicht kijken, denk ik er wel over na. Natuurlijk zou ik liever

“Uiteindelijk heb ik drie weken in het ziekenhuis gelegen. Daar bleek

het nu wel een uniek uiterlijk puntje van mij. Gelukkig ben ik

dat ik ook derdegraads brandwonden had, waardoor ik een huid-

er ook nooit echt mee gepest, dat scheelt.

hebben dat ik geen wijnvlek heb, maar aan de andere kant is

BE-YOU-TIFUL BE TIFUL

transplantatie moest ondergaan. Ze hebben eerst mijn haar afgeschoren en toen een stukje hoofdhuid op de plek van de brandwond

Niemand uit mijn familie heeft een wijnvlek, dus of ik de

bevestigd. Maar ook al heb ik dus die transplantatie gehad, je ziet het

wijnvlek geërfd heb, weet ik niet. Verder kom ik uit een best

nog steeds best wel goed.

wel groot gezin, dus er is altijd wel iemand om mee te praten als ik er een keer van baal. Dat is tegelijkertijd ook mijn advies

Maar ik vind het niet heel vervelend of lelijk. Het hoort gewoon bij me.

voor mensen die ook een (wijn)vlek in hun gezicht hebben:

Ik ga dan ook gewoon zwemmen of draag t-shirts of topjes waarbij je

praat erover met anderen.

m’n brandwond ziet. Dit zelfvertrouwen heb ik vooral te danken aan het brandwondenkamp. Daar ga ik vanaf dat ik 8 ben bijna jaarlijks

Ik heb er ook wel eens over nagedacht om ‘m later weg te

naar toe. Het is een kamp waar je een week lang allerlei leuke dingen

laten halen of om er heel veel make-up overheen te smeren,

doet met andere kinderen die ook een keer een brandwond hebben

zodat je het niet of minder zou zijn. Maar uiteindelijk besef ik

opgelopen. Behalve leuke activiteiten doen praat je ook heel veel met

dan vaak dat dit is hoe God me gemaakt heeft en dat ik blij

elkaar over wat er gebeurd is en hoe je er nu mee omgaat. En er is een

met mezelf mag zijn.”

kampvuur, omdat vuur meestal de oorzaak van een brandwond is. Als ik kinderen met een brandwond advies zou mogen geven, zou ik zeggen dat ze er vooral veel over moeten praten. En dat mensen echt niet stom gaan doen als je bijvoorbeeld gaat zwemmen. Het lucht enorm op om erover te praten. Het kan je helpen om van je angst voor vuur af te komen of voor negatieve reacties van mensen. Als ze je aanstaren of vervelende opmerkingen maken, negeer ik ze. Ze weten niet beter.” 24

Belle Magazine 1 - 2018 e.indd 1

22-12-17 15:04

Januari 2018

Belle Magazine 1 - 2018 e.indd 24

Januari 2018

22-12-17 15:07

Belle Magazine 1 - 2018 e.indd 25

22-12-17 15:07

MAGAZINE WWW.PUURVANDAAG.NL // NUMMER 2 // 2017 // €9,99

WIN TIJD VOOR JEZELF

Kinga Bán ongeneeslijk ziek op het podium

‘Ik weet eigenlijk niet of ik kracht heb. Ik heb God, dat wel’

‘IK ZAL EEUWIG ZINGEN, DICHT BIJ U ZIJN!’

op retraite!

Binnenkijken

Wat doe je met je tijd als je weet dat je niet meer lang te leven hebt?

in Rotterdams herenhuis

“Zingen!” zegt Kinga Bán (36). De leadzangeres van de christelijke band Sela is ongeneeslijk ziek, maar laat zich daardoor niet uit het veld slaan. “Ik probeer alleen dingen te doen die me energie geven. Als ik zou stoppen met optreden, denk ik dat ik eerder in een deprimodus kom.”

nr. 2

De tijd stond stil…

I n t e r v i e w : Fr i e d a v a n d e G e e s t / / Fo t o g r a f i e : C a r l a M a n t e n

10 ♥ PUUR! #2 2017

2017

VIER VROUWEN VERTELLEN

De tijd VAN JE LEVEN + grati comple s te roman

SET PUUR! NR.2 EN BOOKAZINE

PUUR! #2 2017 ♥ 11

PUUR! Winter 2017 g.indd 10

INTERVIEW MET KINGA BÁN: ‘TIJDENS HET ZINGEN RICHT IK ME OP GOD’

06-10-17 16:32

MARIEKE VOS (33) Marieke Vos heeft een prachtige tatoeage op haar arm met de naam van haar eerste zoontje Stijn, dat op 6 februari 2014 overleed. Dat was de dag waarop voor haar niet alleen de tijd stilstond, maar de hele wereld. “Op 24 juli 2012 werd onze eerste zoon Stijn geboren. Doordat Stijn na zijn geboorte ‘ﬂadderde’ werden er enkele onderzoeken gedaan, maar niets wees erop dat hem iets mankeerde en we gingen dolgelukkig naar huis. Een half jaar later zaten we in een andere realiteit. We merkten dat zijn ontwikkeling achterbleef. Dingen als zitten, op de buik liggen, zijn nekje omhooghouden, dat deed hij allemaal niet. In februari 2013 ging ik met een vriendin naar de Negenmaandenbeurs. Daar viel me pas echt op dat het met Stijn niet klopte. We kwamen in het ziekenhuis terecht met hem en de specialist heeft, zo vertelde ze ons bij een volgende afspraak, voor de vorm enkele onderzoeken verricht, en ze vertelde ons vervolgens dat het heel ernstig was. Stijn had SMA, een ongeneeslijke spierziekte, en zou maximaal twee tot drie jaar oud worden. Er is geen enkele behandeling mogelijk. Het is een ziekte met een punt, geen komma. Toen we na dit nieuws naar huis reden, stond de tijd in de auto stil, maar de wereld om ons heen raasde door. Ik dacht alleen maar: mensen, stop eens even, sta toch stil, luister naar ons; ons kind gaat dood! Vanaf dat moment kreeg Stijn steeds intensievere zorg. De laatste maanden zat hij aan allerlei toeters en bellen,

met sondevoeding en saturatie. Hij lag de hele dag, want veel méér kon hij niet. Als je een boekje voorlas over kippen dan maakte hij met zijn arm een vleugelbeweging, en je merkte aan alles dat hij met zijn hoofd helemaal bij was. Maar zijn lichaam werkte niet mee. We verhuisden nog naar een ander huis. Daar woonden we zes weken toen Stijn een longontsteking kreeg. Meteen al zeiden de huisarts en de verpleegkundigen van de kinderthuiszorg dat hij het niet zou redden. In de nacht van 5 op 6 februari 2014 ben ik met hem gaan liggen. Mijn man zat ook bij ons, eerst op een stoel ernaast, maar toen het moment dichterbij kwam, knielde hij bij ons neer en omarmde ons. Toen kon ik zeggen: toe maar, het is goed, ga maar naar Jezus. Op dat moment lag hij op me zoals het ook was vlak na zijn geboorte. Toen stond niet alleen de tijd stil, maar was het ook of de hele wereld even stilstond. Nu zijn we drieënhalf jaar verder en twee zoontjes rijker, Jesse en Rinse. Ik zal Stijn altijd blijven missen. Het verdriet wordt niet minder, misschien alleen maar meer. Jesse is nu al ouder dan Stijn ooit is geweest. Bij hem zien we alle eerste keren, terwijl we dat bij Stijn hadden gewild. De eerste stapjes van Jesse waren prachtig, maar ook wrang. Dat mag ook. Geluk en verdriet kunnen zo naast elkaar bestaan. Ik ben dankbaar dat Stijns leven en dood ons samen sterker heeft gemaakt. We hadden het nooit willen meemaken, maar omdat we het hebben moeten meemaken, hadden we het ook niet willen missen.”

PUUR! Winter 2017 g.indd 11

WILLINE VAN DER MEIJ (25) ‘Bij zijn overlijden lag hij net zo op me als na zijn geboorte’

In de zomer van 2016 ging de relatie van Willine van der Meij uit en net toen ze in haar nieuwe baan begon, raakte ze overspannen. In de nacht van zondag 17 op maandag 18 januari 2017 stond de tijd voor haar echt stil. Ze kon niet meer, ze was helemaal op. En toen sprak God tot haar. “Mensen zien het niet aan me. Ik lach veel, en dat verwacht je niet bij iemand die overspannen is en zo met zichzelf in de knoop zit. Maar achter die lach zit helaas veel pijn. Nu pas besef ik echt hoelang ik al niet goed in mijn vel zit. Ik heb een moeilijke jeugd gehad, waarin ik bijna altijd ben gepest. Dat heeft me erg beschadigd en daardoor heb ik niet goed volwassen kunnen worden. Ik zat al niet lekker in mijn vel toen die relatie uitging en toen moest ik ook nog in een nieuwe baan aan het werk. Omdat ik heel perfectionistisch was, ging het helemaal niet goed. Ik had steeds maar het gevoel dat ik niet genoeg presteerde. Alles bij elkaar leidde tot een neerwaartse spiraal waarvan ik de bodem bereikte op 18 januari 2017. Ik liep vast, maar juist op dat moment ontmoette ik ook God. Hij zei tegen me: geef het aan mij over. Dat bracht zo’n ongelofelijke rust over me. Ik ben naar de dokter gegaan, want ik moest toch ergens heen. Daarna ben ik samen met de psycholoog waar ik al langer hulp van kreeg, een plan gaan maken

28 ♥ PUUR! #2 2017

PUUR! Winter 2017 g.indd 28

09-10-17 10:05

06-10-17 16:32

om mijn leven weer op te bouwen. Ik ben van alles onder ogen aan het zien en aan het verwerken, waaronder mijn pesttrauma. Tegelijk startte ik met een blog (sterkdoorgeloof.blogspot.nl) omdat ik het belangrijk vind te laten zien hoe zwaar, maar ook mooi het leven kan zijn. Doordat ik zo open schrijf over mijn strubbelingen in het leven, bemoedig ik andere mensen. De strijd mag gelezen worden, mensen mogen dit weten – ik wil niet de schijn ophouden, ook al vind ik het wél belangrijk om te lachen. Ook dat is namelijk ‘gewoon’ een deel van wie ik ben. Het mooie vind ik dat ik door dit alles heen mezelf zo goed leer kennen. Wat ik moest meemaken, heeft me hier gebracht. Ik heb dichter bij God mogen komen en dichter bij mezelf. Ik ben zo lang naar beneden gehaald dat ik mezelf niet eens echt kende. Heel lange tijd dacht ik dat het aan mij lag. Ik zou het wel fout hebben gezien, ik maakte er een te groot probleem van. Ook in mijn werk vond ik mezelf nooit goed genoeg, en daar kwam die combinatie van faalangst en perfectionisme uit voort. Dat valt weg nu ik het heb overgegeven aan God en zoveel over mezelf leer. De pijn en het verdriet zijn er nog wel, maar steeds mag ik dat bij God brengen. Ik vind het bijzonder als ik terugkijk op hoe ik een jaar geleden was. Een wereld van verschil met nu. Ik ben er nog niet, maar ik kom er. Stap voor stap, samen met God.”

‘Eindelijk leer ik mezelf echt kennen’

PUUR! #2 2017 ♥ 29

06-10-17 16:33

PUUR! Winter 2017 g.indd 29

06-10-17 16:33

ILSE DE GRAAF

Bonus

POWER werkboeken

Intro

DEEL 1

weekmenu!

Afvallen met POWER! ILSE DE GRAAF

Afvallen met POWER!

Succesverhaal

Maak een lifestyle en mindset change en bereik je ideale gewicht met de POWER methode!

EEN ANDERE LEVENSSTIJL ‘Ik kan mezelf heel goed ergens achter zetten, maar zware diëten houd je gewoon niet vol. Na enkele maanden superhard werken, ging ik dan toch weer minder sporten en ongezonder eten, met alle gekende gevolgen. Nu ben ik een klein half jaar verder in mijn lifestyle change en voel me super. Het grote verschil: dit is geen dieet! Het is gewoon een totaal andere levensstijl, die me toevallig als gegoten zit.’

VERTROUWEN HEBBEN

SARAH -23 kilo

‘De POWER methode heeft me doen inzien dat gezond ook gewoon heel lekker kan zijn en… dat ik in mezelf mag geloven, gek genoeg. Na de zoveelste afvalpoging denk je: ach, het gaat toch niet lukken. Dit is de eerste keer dat ik denk: hey, dit kan ik mijn hele leven wel volhouden. Dus eigenlijk mag ik best wat meer vertrouwen hebben in mezelf en trots zijn.’

‘Half mei 2016 ging bij mij de “Ninja-knop” om. Sindsdien ben ik meer dan 23 kg kwijt, loop vlot 8 km, fiets 1,5 uur en sta eerder op om mijn lunch en tussendoortjes voor te bereiden (geloof mij, dat is een wonder voor zo’n ‘ochtendmens’ als ik ). Maar boven alles: ik voel me super!’

‘Ik zit boordevol energie, geniet en voel me fantastisch. Ik ben in totaal al zeker 150 cm kwijt en ik heb er 300% wilskracht en doorzettingsvermogen voor in de plaats gekregen. Ik heb een plan, weet wat mijn “valkuilen” zijn en vooral wat ik eraan kan doen. Want een nieuwe levensstijl maak je zélf.’

‘Na een jeugd vol intensief sporten, viel ik acht jaar geleden helemaal stil wegens een zware blessure. De combinatie niet-sporten met “evenveel eten als ervoor” doet je lijf duidelijk geen goed (broeken die wel erg strak gaan zitten). Als je daarbij optelt dat ik supergraag eet, een onregelmatig (maar wel heel leuk) leven leid én ging samenwonen (lees: chipskes eten in de zetel en zo, dat was de doodsteek voor de broeken), hoef ik je niet vertellen dat deze reis er niet zomaar gekomen is.’

DE KNOP GING OM ‘In mei 2016 gingen we heerlijk uitwaaien aan zee. Toen ik een week later de foto’s zag, schrok ik echt van mezelf. Dat kon toch niet waar zijn! Vanaf toen ging de knop om. Er moest dringend iets gebeuren. Maar hoe begin je daaraan? Ik vond het ideale stappenplan in de POWER methode van Weight Loss Ninja.’

‘DIT KAN IK MIJN HELE LEVEN WEL VOLHOUDEN!’

A F VA L L E N M E T P O W E R

DEZE LEVENSSTIJL MAAK JE ZÉLF

PS. Benieuwd hoe het nu met Sarah gaat en hoe ze er eerst uitzag? Kijk dan op mijn website!

SUCCESVERHALEN

Advies aan andere ninja’s ( in spé ) ‘Geloof in jezelf en begin eraan, vandaag nog! Nee, een lifestyle change is niet makkelijk. Het is bij momenten zelfs heel moeilijk. Maar het is het zo waard! Er is geen zaliger gevoel dan weer in die ene broek passen, genieten van je gezonde nieuwe leven en voelen dat ook je hoofd de klik gemaakt heeft. Meedoen met de POWER methode was de beste investering in jaren: I’ve got my life back! ♥’

DOE HET ZELF

Galerij der Groteersnonder de dinosauriërs

d Maak je eigen drijfzan

Vier recordhoud

De mooiste dinofossielen zijn van in drijfzand geval-

Giet een kopje water en twee kopjes maizena in het

HET LANGSTE LICHAAM: ARGENTINOSAURUS

len dino’s. Maak je eigen drijfzand en kijk hoe dino’s

teiltje of de emmer. Je mag er ook meer in doen, als

De langste dinosaurus die we kennen is er natuurlijk een uit de categorie ‘lang-

hierin vast kwamen te zitten!

de verhouding maar gelijk blijft (op elke 1 kop water,

nekken’. De Argentinosaurus is de allerlangste. Hij leefde ongeveer 100 miljoen

2 kopjes maizena). Maak er een mooi mengsel van.

jaar geleden in het gebied dat tegenwoordig Argentinië heet. Vandaar zijn naam.

- Wat gebeurt er als je je hand rustig in het

langste, maar ook de zwaarste. Zijn gewicht wordt geschat op 80.000 kilo. Dat is

Dino’s veranderen alleen in een mooi fossiel als ze snel bedekt raken na hun dood. Anders knagen aaseters ze helemaal kapot of beschadigen wind en regen de botten. Veel dino’s die we terugvinden zijn

De Argentinosaurus kon ongeveer 35 meter lang worden. En hij was niet alleen de mengsel stopt? - Wat gebeurt er als je veel beweging maakt?

vast komen te zitten in drijfzand. Ze veranderen in een fossiel om miljoenen jaren later door mensen gevonden te worden.

evenveel als bijna twaalf olifanten. Hij gebruikte zijn nek om van de allerhoogste bomen te kunnen eten. Af en toe slikte de Argentinosaurus ook stenen in. In de maag hielpen die het eten op te breken in kleinere stukjes waardoor het beter verteert.

Het mengsel van water en maizena werkt net zoals drijfzand, een ideale mix van modder en water. Als een

DE KRACHTIGSTE BEET: T. REX

dino er per ongeluk in ging staan, zakte die weg. Maar

Als de Tyrannosaurus rex zich eenmaal in een prooi had vastgebeten, dan was ontsnap-

Benodigdheden:

als hij al spartelend probeerde te ontsnappen, kwam

pen onmogelijk. De kracht van zijn beet stond gelijk aan vijftien keer die van een leeuw,

- Emmer of afwasteiltje (laatste is beter)

hij alleen maar vaster te zitten. Een mengsel met deze

of meer dan drie keer die van een krokodil. Daarmee heeft de T. rex de sterkste beet van

- Een kopje

eigenaardige eigenschappen noemen onderzoekers een

alle landdieren ooit. En niet alleen de kracht is bijzonder. Er zijn T. rex-tanden gevonden

- Water

niet-Newtonse vloeistof. Je kan er heel gekke dingen

van wel 30 centimeter lang (inclusief de wortel van de tand). Daarmee waren zijn tanden

- Maizena (maïszetmeel)

mee doen. Sla er bijvoorbeeld eens op met je vlakke

de grootste van alle vleesetende dino’s. De manier waarop de Tyrannosaurus rex vlees at,

- Je hand

hand, of kijk of je er een balletje van kan kneden.

leek waarschijnlijk op hoe een krokodil dat doet: door zich vast te bijten en daarna met de kop van links naar rechts te bewegen zodat het vlees van de prooi afscheurt.

DE SNELSTE SPRINTER: ORNITHOMIMUS Hoe kun je overleven als de snelle T. rex je op zijn menu heeft staan? Nog sneller worden! Dat was althans de tactiek van de Ornithomimus. Op zijn snelst haalde hij maar liefst 70 kilometer per uur. De Ornithomimus had precies de goede bouw om als een soort Roadrunner weg te stuiven. Hij leek een beetje op een struisvogel met een lange, smalle nek, kleine kop en niet al te lange staart. Ook had hij waarschijnlijk een primitief verenkleed. De naam Ornithomimus betekent ‘vogelnabootser’. Hij at planten en leefde in kuddes. De soort Ornithomimus velox bereikte een lengte van ongeveer twee meter. Velox betekent trouwens ‘snel’. ‘Snelle vogelnabootser’ dus.

DE GROOTSTE KOP: TITANOCERATOPS Zijn naam geeft het al weg: Titanoceratops betekent ‘reusachtig hoorngezicht’. Deze dino van bijna zeven meter lang en meer dan 6500 kilo heeft een kop die van voor naar achter meer dan drie meter lang is. Hij lijkt heel erg op de Triceratops: twee grote hoorns op de plek van de wenkbrauwen, een wat kleinere bovenop zijn neus en een grote omhoog staande gekartelde kraag. De Titanoceratops lijkt zelfs zoveel op de Triceratops (en ook op zijn neef, de Pentaceratops) dat sommige onderzoekers denken dat het misschien geen aparte soort is, maar grotere versie van een van die twee. Een groot hoofd betekent trouwens niet dat hij ook een groot brein had. Die was namelijk maar zo groot als een mensenvuist.

__________ DINO’S

TEKST: YANNICK FRITSCHY

Eoraptor, die niet veel groter was dan een flinke

volwassen mens. Daarnaast verschenen nu ook de

Maar toch leven we nu niet tussen de dino’s. Wat

De klap zelf, de schokgolf en de hitte die het ver-

hond. Op zijn menu stonden vooral kleine hagedis-

eerste enorme langnekken zoals de Diplodocus. En

ging er mis? Aan het einde van het Krijt hadden ze

oorzaakte, doodden direct heel veel dieren. Maar de

jes en insecten, met af en toe misschien een hap

behalve aan hun nek, waarmee ze tot de toppen

het al wat lastiger, doordat het klimaat verander-

inslag had nog meer gevolgen. Enorme vloedgolven,

van een plant. De eerste echte planteneters ont-

van de hoogste bomen reikten, kwam ook aan hun

de. En toen, 66 miljoen jaar geleden, gebeurde het.

vulkaanuitbarstingen en giftige gassen veranderden

stonden later in het Trias. Die waren al een stukje

staart bijna geen eind. Van kop tot staart was de

De aarde werd getroffen door een enorme ruim-

de wereld in een hel. Door al het puin en as in de

groter. De Plateosaurus, bijvoorbeeld, kon tien me-

Diplodocus zo lang als drie bussen. En als hij in

testeen. Een meteoriet van kilometers bij kilome-

lucht kon de zon jarenlang het oppervlak bijna niet

ter lang worden en dubbel zo hoog als een volwas-

onze wereld op zijn achterpoten zou staan, zou hij

ters groot stortte neer in Mexico. De klap had een

bereiken. Het grote leven op aarde kon zoveel en

sen mens. Ook hij liep op zijn achterpoten en kon

met gemak bij de vijfde verdieping van een flatge-

kracht van een miljard atoombommen. De krater

zulke snelle veranderingen niet aan. Met een klap

met zijn lange nek bij de wat hogere planten.

bouw naar binnen kunnen kijken.

die achterbleef, was zo groot dat half Nederland

verdwenen de grootste landdieren die ooit de aarde

Maar hoe weten we eigenlijk hoe dino’s eruit za-

Na het Jura werden de vleeseters steeds groter.

erin past. gen en hoe ze leefden? Daar is toch niets meer

In het Krijt, dat duurde van 145 tot 66 miljoen

van over? Boven de grond niet, maar onder de

jaar geleden, kwamen de continenten helemaal

grond wel. Als een dinosaurus doodging, raak-

van elkaar los. De eerste bomen met blade-

te zijn lichaam soms bedekt met zand of ander

ren verschenen en de eerste bloemen

materiaal. Als dat snel genoeg ge-

gaven de wereld kleur. In deze wereld

beurde, bleef het lichaam goed

liep de beroemdste en meest gevrees-

bewaard. Over heel lange tijd

de dinosaurus rond van allemaal:

veranderden de botten in een soort steen – een

rex. Meer dan vier meter groot, twaalf meter lang en kaken voor-

sielen vinden we nu

zien van tientallen vlijm-

terug.

scherpe tanden zo groot als Al honderden jaren lang en tanden in de grond. Maar omdat mensen vroeger nog niet wisten wat ze dan precies hadden gevonden, ontstonden

WIST JE DAT...

bananen: de T. rex was een

Met drie hoorns op zijn kop en de grootte van een dubbelde kker

de wildste verhalen. Het zouden draken

van de gevaarlijkste beesten ooit. Hij joeg op planteneters zoals de Triceratops, die ook al geen kleintje was. Met drie hoorns op zijn kop – zijn naam betekent ‘driehoorngezicht’ –

zijn, of andere sprookjesdieren.

en de grootte van een dubbeldekker, had de Triceratops als een van de weinigen nog een kans

De meeste fossielen van dino’s komen uit het tijd-

in gevechten met een T. rex.

perk na het Trias: het Jura. Deze periode, tussen 201 en 145 miljoen jaar geleden, was de glorietijd

Van de Eoraptor in het Trias tot de T. rex in het

van de dinosauriërs. In het Jura brak het super-

Krijt – dinosauriërs waren langer de baas op

continent Pangea op in stukken. Daardoor ont-

het aardoppervlak dan elke andere gewervelde

stonden meer kusten en ging het vaker regenen.

diersoort daarvoor en daarna. Misschien wel

In deze nattere wereld met meer planten groeiden

de belangrijkste reden hiervoor is de stand van

plantenetende dinosauriërs erg goed en kregen

hun poten. Dino’s waren de eerste dieren die

ze de gekste vormen. Zo had de Stegosaurus

zich echt goed konden voortbewegen op het land.

enorme platen die als vinnen uit zijn rug staken

Daarnaast groeiden ze heel snel en haalden ze

en gevaarlijke stekels aan zijn staart. Hij werd

op een speciale manier adem. Door het vullen

negen meter lang en, ook al stond hij op vier po-

van een ruimte in hun lichaam, zoals bij een

ten, hij was nog steeds twee keer zo hoog als een

doedelzak, hadden ze altijd voldoende lucht.

Tellen is een van de eerste dingen die je leert. Eerst tot tien, dan tot

Fase 3 20 minuten

Fase 4 20 minuten

Ademhaling en

Diepe slaap. Ademhaling

REM-slaap. Je ogen

worden minder actief.

hartslag vertragen.

is rustig, de spieren doen

Soms spannen je spieren

Lichaamstemperatuur

heel weinig.

even samen.

Fase 1 5 minuten

daalt een beetje.

Lichte slaap, spieren

Fase 2 45 minuten

bewegen heel snel. Hersenen worden

honderd en dan steeds verder. Maar je kunt ook de andere kant op: -1,-2, enzovoorts. En daartussen ligt het getal nul. Wist je dat de nul heel lang niet bestond? En dat mensen vroeger niet tot honderd telden, maar tot zestig? Het heeft heel lang geduurd voordat mensen het

actiever en dromen

systeem bedachten dat je nu elke dag gebruikt.

ontstaan. De spieren ontspannen en de hartslag gaat omhoog. Ademhaling is snel.

Een, twee, drie, vier… Tellen is een van de eer-

de Tyrannosaurus

fossiel. En die fos-

vinden mensen grote botten

bevolkten. Maar bot voor bot brengen we de wereld van de dinosauriërs weer langzaam tot leven.

Getallen

1 slaapcyclu s (90 min)

☞ MOSASAURUS Het grootste beest uit de tijd van de dinosauriërs dat ooit in Nederland uit de grond is gehaald, is de Mosasaurus. Zijn naam klinkt als een dino, maar dat klopt niet. Dit achttien meter lange waterreptiel had beide achterpoten aan de zijkant van zijn lijf zitten. Je mag hem daarom geen dino noemen. De Mosasaurus is vernoemd naar de eerste plek waar hij gevonden is: aan de oevers van de rivier de Maas (in het Latijn Mosa), waar in het Laat-Krijt een zee lag.

☞ DINOTUIN Zullen we ooit een dierentuin met dinosaurussen hebben, zoals in Jurassic Park of Jurassic World? Daarin worden nieuwe dino’s gemaakt met DNA uit bewaard gebleven dinobloed. Onderzoekers hebben lang gedacht dat dit misschien ook in het echt kan. Maar sinds kort weten we dat er na honderdduizend jaar al bijna niets over is van het DNA. Dinopark Emmen zal dus helaas nooit zijn deuren openen.

☞ VOGELS Hoewel we nooit een dierentuin met dino’s zullen hebben, kom je hun achter-achter-achter-achter-kleinkinderen nog vaak tegen. Vogels stammen namelijk af van dinosauriërs. Van T. rex tot tjilpende merel. Wie had dat gedacht. Vogels komen voort uit vleesetende dino’s met veren, die langzaamaan kleiner werden en uiteindelijk gingen vliegen. Waar alle grote dino’s stierven door de meteorietinslag in Mexico, wisten de kleinere vogels te overleven.

☞ ARME T. REX De Tyrannosaurus rex was een doodeng beest. Maar vergeleken met zijn enorme

lijf, stelden zijn armpjes weinig voor. Zijn veters strikken ging hem niet lukken. Maar toch waren die armpjes geen zinloze aanhangsels. Onderzoekers hebben berekend dat zijn armen nog steeds drie keer zo sterk waren als een mensenarm. Daarmee kon de T. rex waarschijnlijk heel erg goed een spartelende prooi vasthouden die hij net daarvoor had gevangen.

☞ DINAAM Wetenschappers geven de dino’s die ze vinden bijzondere namen. Hier volgen een paar voorbeelden. Bambiraptor: vernoemd naar het vrolijke hertje uit de tekenfilm. Dracorex hogwartsia: drakenkoning van Hogwarts (dat is Engels voor Zweinstein, de toverschool van Harry Potter). Herrerasaurus, genoemd naar een geitenhoeder met de naam Herrara. Dat het ook heel stoer kan, bewijzen Eoraptor dat ‘rover van de dagenraad’ betekent en Stygimoloch spinifer dat staat voor ‘gehoornde duivel van de Styx’ (de rivier in de onderwereld uit Griekse mythen).

In de prehistorie gebruikten mensen al een sys-

ste dingen die je leert. Misschien herinner je je

teem om getallen op te schrijven. Er zijn botten

niet eens meer dat er een periode was waarin

gevonden van ongeveer 30.000 jaar oud, waar-

je niet tot tien kon tellen. Getallen helpen ons

op streepjes te zien zijn. Het aantal streepjes

overal: bij het kopen van dingen, bij het vast-

stelt een getal voor. Ook nu nog gebruik je soms

leggen van tijden en bij het maken van

die methode: dat heet turven. Als je

telefoonnummers.

op een papiertje bijvoorbeeld bijhoudt

Het is niet te doen om altijd maar alle

zet je telkens een streepje achter het

getallen in je hoofd te houden. Daarom

drankje: cola III, sinas II, thee IIII. Dit

wat gasten op een feest willen drinken,

hebben we een systeem waarmee we

turfsysteem was heel lang de enige

getallen opschrijven. Dat bestaat

manier waarop mensen getallen

uit tien cijfers: 1 tot en met 9 en

opschreven. Ze gebruikten het

0. Met die tien cijfers kun je elk

om bijvoorbeeld in een kleita-

getal dat je maar kunt beden-

blet (een soort steen) te krassen

niet hoeveel schapen ze hadden. Misschien herinner je je honderd is 100, vijfduizendvijf Maar je hebt een probleem als is 5005 en dertienmiljoenhondereen paar honderd schapen eens meer dat er een periode jehebt. deenentwintigduizendnegenhonDan krijg je een wirwar was waarin je niet derdzevenentachtig wordt 13121987. van streepjes. Daarom gebruikten tot tien kon tellen mensen verschillende kleitabletten ken een stuk korter opschrijven:

Het duurde heel lang voordat mensen

voor losse schapen, groepjes van

dit hebben ingevoerd. Daarvoor waren er

tien schapen en groepjes van honderd schapen.

allerlei andere getallensystemen, die allemaal een stuk onhandiger waren. Het meest rare was dat we

Al die verschillende kleitabletten waren natuurlijk

lange tijd geen 0 hadden. Maar daar komen we la-

ook niet handig. De Babyloniërs, een slim volkje

ter op terug. Eerst kijken we hoe de oudste getallen

dat woonde in het gebied waar nu Irak ligt, had-

ter wereld eruit zagen.

den zo’n 5000 jaar geleden als een van de eersten

__________

DINO’S

GETALLEN

maak je ook een heerlijke rauwe, zoete traktatie. Mijn favoriet is mijn recept voor Rauwe brownies (pagina 89), waar maar drie ingrediënten in zitten – noten, dadels en rauwe cacao – en die zo belachelijk lekker zijn dat je ervan door je keuken gaat stuiteren. Als je deze ingrediënten in huis hebt, waarmee je dus in no time iets lekkers kunt maken, zul je ook niet zo snel minder gezonde dingen gaan snacken, omdat je er geen behoefte aan hebt. Dan zijn je smaakpapillen én je buik blij!

NOTENPASTA’S Ik hou van noten – geweldig zijn ze – maar ik ben helemaal gek op notenpasta’s. Een van de beste uitvindingen ooit. Ik kan zo een hele pot leegeten met een theelepel, en dat doe ik ook vaak. Elk hapje is gewoon zo belachelijk romig, een beetje zoet, maar niet zo erg dat je er misselijk van wordt, en zo lekker. Het smaakt dus heerlijk met een lepel, maar je kunt er ook heel veel andere dingen mee doen, en daarom staat het op mijn voorraadlijst. Een lepel notenpasta is perfect in elke snelle snack en elk ontbijt, omdat het voor veel smaak, een zalige textuur en goede

voedingsstoffen zorgt: planteneiwitten, gezonde vetten en vitaminen waar je een stoot energie van krijgt. Ik doe elke ochtend een lepel amandelpasta door mijn smoothie en ook altijd een beetje door mijn pap. ’s Middags snack ik vaak geprakte banaan met amandelpasta, dadels gevuld met notenpasta of appelschijfjes die ik in notenpasta doop – allemaal zo heerlijk, zo makkelijk te maken en je hoeft daarna nauwelijks iets schoon te maken. De grotere supermarkten verkopen notenpasta’s, net als natuurvoedingswinkels en heel veel webwinkels.

bonen, kikkererwten en linzen in de kast en alles wat je dan hoeft te doen, is het blik openmaken, het vocht eruit gieten en klaar ben je – zo simpel is het! De kikkererwten zijn essentieel omdat ik er in een paar minuten een kom heerlijke hummus mee maak, waarmee je elke maaltijd spannender maakt en meer energie geeft. Alle peulvruchten leveren trouwens enorm veel energie, omdat ze vol vitamine B, eiwitten en ijzer zitten – allemaal belangrijk voor een gezond lichaam en een gelukkige geest!

OLIJFOLIE Ik word maar van weinig dingen gelukkiger dan van een goede, biologische, extra vierge olijfolie. Misschien klink ik aanstellerig met al mijn kwaliteitseisen, maar geloof me, het is een wereld van verschil en als je ergens geld aan gaat uitgeven, doe het dan aan olijfolie. Je kunt ook twee flessen kopen, een gewone die je gebruikt om je groenten in te bakken en een geweldige om er op het laatst overheen te druppelen, zodat het echt genieten wordt. Goede olijfolie heeft zo’n sterke smaak en zo’n mooie, gladde, rijke textuur dat het de smaak van zo’n beetje alles verbetert. Je kunt het op de traditionele manier gebruiken om salades smaak te geven, maar je kunt het ook over gerechten als risotto druppelen, of na het koken door je granen roeren, of door je geprakte avocado mengen om je creatie nog lekkerder te maken. Je koopt goede olijfolie het best op een boerenmarkt, online of bij een delicatessenwinkel. Olijfolie uit de supermarkt moet je echt alleen gebruiken om mee te koken, want die heeft gewoon niet die echte smaak.

RAUWE CACAO Rauwe cacao is een van mijn favoriete ingrediënten; ik zou niet weten wat ik zonder moest. Het is ook een van de weinige dingen waar ik soms echt naar kan verlangen – ik krijg geen genoeg van de rijke, chocoladeachtige smaak. Wat het verschil is tussen rauwe cacao en de cacao die je in de supermarkt koopt? Rauwe cacao is de onbewerkte versie; het is simpelweg gemalen cacaoboon. Gewone cacao daarentegen is geraffineerd en bewerkt, waardoor al het goede eruit is gehaald en waardoor het ook veel minder lekker smaakt! Rauwe cacao smaakt zoveel rijker en sterker – je hebt er dus minder van nodig om hetzelfde aroma te krijgen – en daarbij zit het vol antioxidanten, vitaminen en mineralen, waardoor je echt chocola kunt eten in de wetenschap dat het goed voor je is. Laat je niet afschrikken door de prijs van rauwe cacao, want omdat je er minder van nodig hebt, is het uiteindelijk goedkoper dan een goede chocolademelkmix. Je hebt maar een paar eetlepels rauwe cacao nodig waar je anders een hele doos zou gebruiken – en lekker dat het is!

PEULVRUCHTEN In het hoofdstuk Bonen en peulvruchten (pagina 97) leer je veel meer over peulvruchten, maar ze zijn om dezelfde reden als granen heel belangrijk in mijn voorraadkast – ze maken elke maaltijd stevig. Ze zijn vooral zo ideaal omdat ze in een minuut of twee klaar zijn. Ik heb altijd een paar blikken zwarte

ZADEN Hoewel zaden geen basisvoedsel zijn, zoals granen en bonen, is het fijn om ze bij de hand te hebben omdat ze alles een goede structuur geven en je maaltijd spannender en voedzamer maken. Ik strooi graag zonnebloempitten en pompoenpitten over zo’n beetje alles, van salades tot curry’s,

dips en pasta’s, en natuurlijk over mijn geprakte avocado. Een ander magisch zaadje dat ik graag in huis heb is chiazaad; ik zal later meer vertellen over de geweldige eigenschappen ervan (pagina 70), maar het is behoorlijk belangrijk als je gezond wilt bakken, heeft een enorme voedingswaarde en smaakt naar niks, dus je kunt het overal doorheen gooien voor een goede dosis eiwitten, calcium, vezels en omega 3-vetzuren.

ZOETMAKERS De zoetmakers die ik altijd gebruik, zijn pure ahornsiroop en honing; beide zijn heerlijk en essentieel in heel veel baksels, van pannenkoeken en wafels tot bosbessenmuffins, limoentaart en zoeteaardappelbrownies. Ik giet ook graag rauwe honing over mijn geroosterde boterham en soms doe ik een beetje door mijn groene smoothie als ie me een tikkie té groen is. Waar je op moet letten als je ahornsiroop gaat kopen, is dat het echt honderd procent ahornsiroop is, want vaak zit er tien procent ahornsiroop in en verder allerlei rare toevoegingen, zoetstoffen en conserveermiddelen – lees dus altijd het etiket! Bij honing ligt het ingewikkelder. Er zijn zoveel verschillende soorten en het is minder duidelijk welke goed zijn en welke slecht. Ik koop het liefst rauwe honing, die je bijvoorbeeld bij de natuurvoedingswinkel vindt. Het is niet eens vreselijk duur en heeft een sterke, werkelijk fantastische smaak. Het kost afhankelijk van de grootte van de pot tussen de vier en zes euro per pot, en dat is zoveel beter geprijsd dan Manuka-honing, die twintig tot wel vijftig euro per pot kost! De goedkope honing in een knijpfles die de supermarkt verkoopt, probeer ik niet te kopen omdat die vaak behoorlijk bewerkt is. Als ik geen rauwe honing heb, zoek ik liever een markt waar ze honing verkopen die in de buurt is gemaakt. TAHIN Tahin is een heel bijzonder ingrediënt. Het is een dikke pasta gemaakt van gemalen sesamzaad,

om te beginnen

MAKKELIJKE GEROOSTERDE GROENTEN KLASSIEKE AARDAPPELPUREE GROTE RÖSTI TIEN-MINUTEN-TOMATENPASTA ZOETEAARDAPPELWEDGES PERFECT GEROOSTERDE AARDAPPELS PITTIGE SALSA PAN CON TOMATE KOMKOMMER-AVOCADOROLLETJES SALADE MET WORTEL, SINAASAPPEL EN CASHEWNOTEN RODEBIETENCARPACCIO

GROENTEN spannender dan je denkt KLASSIEKE ROERBAKGROENTEN RUCOLA MET GEROOSTERDE POMPOEN, OLIJVEN EN AVOCADO SALADE MET BROCCOLI EN AVOCADO GEVULDE KASTANJECHAMPIGNONS GEMARINEERDE BOERENKOOLSALADE WARME WINTERSALADE GROENTELASAGNE CURRY MET BLOEMKOOL EN AARDAPPELS BROCCOLI MET TAHINDRESSING KLASSIEKE GUACAMOLE COURGETTENOEDELS MET AVOCADOPESTO PANNENKOEKEN MET ZOETE AARDAPPEL CHOCOLADETAART MET RODE BIET EN KOKOSGLAZUUR ZOETEAARDAPPELBROWNIES MAKKELIJKE AVOCADO-CHOCOLADEMOUSSE KLASSIEKE WORTELTAART MET KARAMELGLAZUUR

Onbeschrijfelijk cliché

Terwijl ik met een hand de telefoon vasthoud en

van het fietsen en praten tegelijk, vertelt ze me dat

met m’n andere hand de avondmaaltijd probeer

ik natuurlijk heel veel voor haar beteken, dat weet

te bereiden, denk ik kort na over haar

‘Hé, zus. Wij zijn toch helemaal niet zo “hartsvriendinnerig”?’ Ik houd de telefoon aan m’n oor, maar zeg even niets. ‘Hoe kom je daarbij?’ vraag ik haar dan.

als in ieder geval géén hartsvriendin, ben ik wel benieuwd naar de

RACHEL & EVA STOLK ME ZUS & ME ZO

het leukste boekje zussen voor en over

in een woord?’ vraag ik. Aan de

dacht over een omschrijving

andere kant van de lijn hoor

van ons zussen-zijn. Maar nu ze me bestempelt

Me zus & me zo

ik toch wel? ‘Maar het is niet te vangen

relaas. Ik heb nog nooit nage-

Als het over zussen gaat, treedt men al snel de

terwijl ze terug fietst van haar werk. Haar handen

best passende term.

wondere wereld van de clichés binnen. Zussen

bevriezen eigenlijk, vertelt ze. Maar de behoefte

‘Wat zijn we dan wel?’

zouden altijd onafscheidelijk zijn, een onbreek-

om, te midden van de waan van de dag, even te

vraag ik dan ook. Ik heb

bare bloedband hebben; en hoe groot de afstand

bellen, maakt dat ze de kou trotseert. ‘Ik weet ge-

de paprika maar even ge-

tussen hen ook is, ze blijven toch altijd in elkaars

woon niet zo goed wat ik me bij een hartsvrien-

laten voor wat-ie is.

hart zitten.

din moet voorstellen. Loop je dan altijd de deur

‘Nou, we zijn gewoon be-

‘Nou, hartsvriendinnen…’ gaat ze verder, ‘dat

bij elkaar plat? Moeten we dan álles van elkaar

langrijk voor elkaar. We kennen

woord komt niet eens voor in m’n vocabulaire.’

weten? Nee, ik denk gewoon niet dat we harts-

elkaar goed, lijken soms een beetje

ik de tegenwind tekeergaan

‘Nou, we zijn gewoon belangrijk voor elkaar. We kennen elkaar goed, lijken soms een beetje op elkaar en we houden van elkaar. Toch?’

met daartussendoor een vastbesloten ‘nee’ als antwoord. Ik ben gerustgesteld. ‘Zeg, zus. Dus eigenlijk beteken ik onbeschrijflijk veel voor je?’ Aarzelend hoor ik haar instemmen: ‘Ja, misschien wel. Maar dit bedoel ik dan niet als cliché.’ ‘Ik ook niet,’ zeg ik.

Terwijl ze deze woorden uitspreekt, zie ik het

vriendinnen zijn. Zo voelt het helemaal niet. En

op elkaar en we houden van elkaar. Toch?’

gezicht dat ze erbij trekt voor me. Ze belt me

ik vind dat woord maar cliché,’ concludeert ze.

‘Dat is best veel,’ merk ik op. Inmiddels buiten adem

We wensen elkaar een goede maaltijd, en te-

vreden hang ik op.

Jij en ik wij zijn zussen. Onthoud heel goed: als je valt raap ik je op

zodra ik uitgelachen ben. 21

Christianne Muusers

HET VERLEDEN OP JE BORD

HOOFDSTUK 2 Koks en cuisiniers in de Gouden Eeuw De zeventiende eeuw staat bekend als de Gouden Eeuw. De Republiek der Zeven Verenigde Provinciën wordt een wereldmacht, de Verenigde OostIndische Compagnie is haar vlaggenschip. De VOC heeft veel betekend voor de economie. Voor de keuken ook, maar niet zo veel als vaak wordt gedacht. Want nee, specerijen werden niet pas door de VOC naar Europa gebracht! Dat blijkt ook al uit de middeleeuwse recepten in het vorige hoofdstuk, waar ruim met gember en kaneel wordt gestrooid. De VOC verkreeg op niet altijd nette manier het handelsmonopolie in handen van bijvoorbeeld nootmuskaat en kruidnagel. Ironisch genoeg verdwijnen veel specerijen juist in de zeventiende eeuw uit de hartige keuken. Nu zijn het bijzondere gewassen die de aandacht opeisen. Buitenplaatsen met zorgvuldig aangelegde siertuinen, boomgaarden en moestuinen zijn voor de drukke Amsterdamse kooplui plekken om te ontspannen maar ook om relaties te ontvangen en indruk op hen te maken. Nieuwe publicaties over aanleg en onderhoud van die buitenplaatsen vullen een gat in de markt. In het Nederlands verschijnt in 1661 De verstandige hovenier, die per maand beschrijft wat er in de tuin van een buitenplaats moet gebeuren. Het boek vliegt de winkel uit, en kent tot 1667 zeker acht drukken. Bij die laatste druk is ‘hier achter by gevoeght’ een kookboek: De Verstandige Kock Of Sorghvuldige Huyshoudster. De Verstandige hovenier wordt hierna niet meer herdrukt, maar de Verstandige kock wel. Vanaf 1669 verschijnt het

kookboek bij een andere publicatie over het ontwerpen, aanleggen en onderhouden van buitenplaatsen: Het vermakelyck landt-leven. Al in 1668 is de Verstandige kock ook apart te koop. Het boek zal tot 1802 steeds opnieuw worden gedrukt. Je kunt dit kookboek dan ook terecht als hèt kookboek van de Gouden Eeuw beschouwen. De keuken van de Verstandige Kok is duidelijk een rijke keuken. Een enorme koperen ketel staat op een gemetseld fornuis, misschien wel gevuld met olipodrigo. Aan rekken hangt gevogelte en wild te besterven, voor de grote keukenhaard draaien twee braadspitten rond boven een rij vetvangers, de oven wordt warm gestookt, en de kat loert op de schaal met verse vis.

Onderschrift volgt xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

Vijf eeuwen receptuur uit de culinaire collectie van de Koninklijke Bibliotheek

Hoofdstuk 2 | Koks en cuisiniers in de Gouden Eeuw | 3

F ranse

Potage à la Jacobine

kookboeken

e Franse keuken wint in de zeventiende eeuw dankzij het hof van zonnekoning Lodewijk XIV aan invloed. Franse kookboeken worden in Amsterdam of Den Haag gedrukt, en in de achttiende eeuw zullen veel Nederlandse kookboeken uitgebreid van die Franse voorbeelden gebruik maken. Een van de in Nederland gedrukte Franse kookboeken is Les délices de campagne (vrij vertaald ‘Lekkers van het land’) uit 1654 van Nicolas de Bonnefons. De eerste druk verschijnt in Frankrijk, maar in 1655 komt er al een Amsterdamse druk. Zijn boek heeft drie delen. Allereerst de basis: ‘du pain’ en ‘du vin’: brood (maar ook wafels en taart) en wijn (maar ook azijn, hypocras en de limonade van p. XX). Daarna volgen (basis)recepten voor groente, fruit en eieren, en het laatste deel behandelt gevogelte, vlees en vis. Opvallend voor een boek dat ‘van het land’ is: er zijn vrijwel geen recepten om voedsel te conserveren; die staan al in zijn eerste boek over tuinonderhoud. Het bekendste Franse kookboek uit de zeventiende eeuw, Le cuisinier François van François Pierre la Varenne, wordt in 1656 in Den Haag gedrukt. In de zeventiende eeuw zijn de ‘soepen’ die in de eerste gang op tafel komen nog steeds heel stevig. Nederlandse kookboeken uit de zeventiende eeuw bevatten wel recepten voor stoofschotels, maar niet voor potage, bouillon of soep. In Franstalige kookboeken die in Amsterdam en Den Haag gedrukt zijn, staan ze wel.

4 | Het verleden op je bord

Die potages bevatten altijd brood dat in bouillon is geweekt. Daarop ligt een stapel ingrediënten: vlees of vis, groenten, champignons en truffels, granaatappelpitjes en zelfs hanekammen. Er gaat warme vleesbouillon of erwtennat over. Soms komt er een tweede bouillon aan te pas, op basis van amandelmelk, dan heb je een gemarmerde soep. De Koninginnesoep uit de achttiende eeuw op p. XX is oorspronkelijk zo’n gemarmerde pottagie.

Geroosterde staart van snoek of kabeljauw met ansjovissaus

Van deze populaire schotel bestaan al recepten in de Middeleeuwen, ook in Nederlandse kookboeken. Deze Franse versie wisselt laagjes kipfilet af met geraspte Gruyere of Goudse kaas. Ja echt! Nicolas de Bonnefons noemt ‘Formage de Gruiere ou de Hollande’. Hij geeft twee versies, waarvan de tweede ‘minder moeite’ kost. De bewerking hieronder is een combinatie van beide recepten. Braad de kipfilet 12 minuten in de boter. Laat de filets iets afkoelen, snijd het vlees fijn. Rooster de boterhammen lichtbruin, en rasp de kaas op een grove rasp. Overgiet de citroen met kokend water, snijd in plakken en halveer die. Breng de bouillon aan de kook. Leg de geroosterde boterhammen in vier voorverwarmde diepe soepborden en schep er wat lepels bouillon over. Verdeel de helft van de geraspte kaas over het brood, daarna de fijngesneden kipfilet, dan de rest van de kaas. Giet de rest van de hete bouillon over de kaas in de borden.

Voorbereiding 15 minuten Bereiding 10 minuten 400 gr kipfilet 1 eetl. boter 4 stevige witte boterhammen 150 gr jonge rauwmelkse kaas 1 l krachtige kippenbouillon 1 citroen 2 eetl. granaatappelpitjes

Garneer de potage met de gehalveerde citroenplakken en strooi er wat granaatappelpitjes over. Dien meteen op.

Jacobijnen Jacobijnen zijn monniken van de orde van Dominicanen die sinds de dertiende eeuw in een klooster aan de Rue St. Jacques in Parijs wonen. Twee gerechten zijn al sinds de Middeleeuwen naar hen vernoemd: deze Jacobijnensoep en een rijk gevulde jacobijnenpastei. Of deze luxe gerechten in het klooster vaak op tafel stonden, is nog maar de vraag.

De Verstandige Kok roostert een hele snoek- of kabeljauwstaart aan het spit. Maar een hele kabeljauwstaart kom je nu niet zo gauw aan, alleen als je een complete vis koopt. Daarom gebruikt dit bewerkte recept twee staartfilets. Als je geen pekelharing kunt vinden, vervang je die door ansjovisfilets. Verwarm de oven voor op 200 ˚C. Snijd de haringfilets in de lengte in drie repen, halveer die. Je hebt twaalf repen. Klap de staartfilets op elkaar. Doorboor de filets op twaalf plaatsen met een scherp, puntig mes, en voer een reep haring door ieder gat. Schuif een lekbak onderin de oven. Leg de kabeljauwstaart op een ingevet rooster en rooster 15 minuten in het midden van de oven. Week voor de saus de ansjovisfilets 10 minuten in melk, spoel ze af en dep ze droog. Wrijf ze dan tot puree. Smelt de boter in een kleine steelpan, haal van het vuur. Roer de ansjovispuree door de boter. Klop geleidelijk aan het water erdoor, en dan het citroensap.

Voorbereiding 20 minuten plus ontzouten van de haring Bereiding 15 minuten 2 staartfilets van kabeljauw (samen 800 gram) 1 schoongemaakte *pekelharing Saus 3 ansjovisfilets in het zout 100 gr boter ½ dl warm water 1½ eetl. citroensap

Verwijder het keukentouw van de kabeljauwstaart. Leg de kabeljauwfilets op een serveerschaal, met een lepel saus erover. Geef de rest van de saus apart in een voorverwarmde kom erbij. Het vissenvel is makkelijk van het gare vlees te tillen.

0 Gebruik de barbecue. Voor een authentieke roostersmaak kun je de kabeljauwstaart roosteren op de barbecue.

Cats over kabeljauw Dichter en (raads)pensionaris Jacob Cats schrijft in zijn Spiegel van den Ouden en Nieuwen Tyt lovend over de kop van de zalm en de staart van kabeljauw: Soo gy lecker-tongh gelooft, Van den sallem eet het hooft Van den kabeljaeu de staert, Die is vry wel etens waert

Een gravure uit een van de eerste in Nederland gedrukte Franse kookboeken Les délices de campagne uit 1654 van Nicolas de Bonnefons.

Hoofdstuk 2 | Koks en cuisiniers in de Gouden Eeuw | 5

Hoofdstuk 2 | Koks en cuisiniers in de Gouden Eeuw | 9

JANUARI

Tuindieren zoeken

Onderaards

Een gemiddelde tuin herbergt al snel meer dan tien vogelsoorten en tien verschillende soorten insecten. Gewoon een kwestie van verder kijken dan je neus lang is, want niet alle leven speelt zich voor ons op ooghoogte af.

Hallo aarde

de tuin Wie een gat in plant te graaft om een snel op een poten, stuit al orm of een (halve) regenw slak. Laat de weggekropen je vingers aarde eens door zie je ook glijden. Al snel miljoenpoten of pissebedden, hijn komen. larven tevoorsc

Ga maar eens plat op je buik liggen in het gras, met je neus boven de border en een vergrootglas in de aanslag. Of rol een oud stuk hout weg, pulk een stuk schors van een tak of til een bloempot op. Wedden dat het krioelt van het leven! Geen vergrootglas? Je kunt ook een foto maken en die op de computer vergroot bekijken.

FEBRUARI

MAART

APRIL

Januari is een stille maand voor planten, alleen vroege bloeiers zoals sneeuwklokjes en winterakonieten laten zich op hun mooist zien. Vogels maakt het niet uit, zij komen vooral tanken bij voedersilo’s en eten gretig de zaadjes van uitgebloeide planten, zoals zonnebloemen en herfstasters. Ze kruipen in vogelhuisjes op zoek naar eetbaars, zoals spinnen. Blijf ze voeren in de winter! En kom zo met een mooie score bij de Nationale Tuinvogeltelling deze maand.

MEI

JUNI JUNI

AUGUSTUS

SEPTEMBER

OKTOBER

KLEINE WINTERVLINDER

PUTTER Alsof hij uit een volière komt, zo tropisch kleurrijk is dit vogeltje. Dol op lekker vette zaden, die helpen hem de winter door.. Laat daarom uitgebloeide planten zo veel mogelijk staan.

NOVEMBER

DECEMBER

Het mannetje vliegt na de eerste nachtvorst in de schemering. Het vrouwtje heeft geen vleugels. Ze zit op takken en boomstammen en lokt het mannetje met de geur van haar feromonen.

WINTERSLAAP Talloze dieren houden zich schuil voor een maandenlange winterslaap. Onder de grond, een hoop blaadjes, een stuk schors of in een nestkastje. Niet alleen volwassen dieren, ook eitjes, poppen en larven.

Hallo lucht

naar het Of kijk juist eens omhoog dak of op de gevleugelde leven op het in de nek of bovenste tak, met je hoofd ontdek je vanuit het zolderraam. Daar en vogels. het luchtruim van insecten invalt, En ’s avonds, zodra de schemer de lucht, op cirkelen vleermuizen door en andere insecten zoek naar talloze kleine dieren als maaltje.

BW DIEREN IN DE TUIN l.indd 10

20-05-16 14:28

BW DIEREN IN DE TUIN l.indd 11

ROODBORST

Deze schuwe vogel leeft een verborgen leven in het groen. Juist in de winter valt hij extra op met zijn rode borst in de verder kleurloze of spierwitte tuin.

20-05-16 14:29

BW DIEREN IN DE TUIN l.indd 20

20-05-16 14:34

ALLEMAAL FAMILIE

BW DIEREN IN DE TUIN l.indd 21

20-05-16 14:34

Gewone poelslak

Allemaal zijn ze blauw- of groenachtig met een metaalachtige glans en hebben een tamelijk korte snuit. Het zijn de zestien soorten uit de Phyllobius-familie, zoals de groene bladsnuitkever, én de achttien leden van de grote familie struiksnuittorren van het geslacht Polydrusus, waaronder de groene struiksnuitkever.

Roodvlekweekkever

grootte tot 6 cm| maart-okt Schraapt met zijn kleine tand zijn voedsel, waterplanten, van harde voorwerpen. Leeft in stilstaand water, zoals sloten, vijvers en vennen. Laat zich bij gevaar naar de bodem zakken.

Leliehaantje grootte 8-11 mm| april-aug Vooral de larve kan grote schade toebrengen aan de lelie. Geen enkel roofdier lust hem. De kever smaakt vies en de larve camouﬂeert zichzelf met zijn slijmerige ontlasting, waardoor hij sprekend op een hoopje vogelpoep lijkt.

grootte 5-7 mm| maart-nov Vaak te zien op bloemen. Voedt zich met nectar en op zijn tijd met een klein insect. De larve eet insecten en naaktslakken

Bronblaashoren

grootte tot 15 mm hoog, tot 9 mm breed| jan-dec De hoogglanzende schelp van deze slak is dunwandig en doorschijnend. Leeft in stilstaand zoet of brak water met veel plantengroei.

Grote posthorenslak grootte tot 35 mm| maart-okt Een volwassen posthoornslak eet rottende plantendelen en aas en is daarmee een echte opruimer. Een jonge posthoornslak eet vooral algen. Deze slak heeft longen en moet naar het oppervlak om adem te halen. De meeste waterslakken hebben kieuwen.

Berkensigarenmaker grootte 5-7 mm| mei-sept Het vrouwtje bouwt haar bladwikkel van een heel blad. Bij kleinere bladeren gebruikt zij meerdere bladeren en rolt die over elkaar. In iedere bladwikkel legt ze vijf eieren.

Gewone schijfhoorn grootte tot 2 cm| jan-dec Eet vooral rottende planten, maar ook algen. Leeft met name in het water. Als een poeltje droogvalt, kan hij overleven op het droge, zolang er maar rottende planten aanwezig zijn.

Tuinschalebijter grootte 18-28 mm| jan-dec Slakken en insectenlarven knipt hij in stukjes alvorens ze op te eten. Zowel dag- als nachtactief. De tuinschalebijter houdt een zomerrust en komt pas in de nazomer weer tevoorschijn.

BW DIEREN IN DE TUIN l.indd 30

JULI JULI

20-05-16 14:36

De grote posthoornslak heeft zijn naam te danken aan de posthoorn, een muziek-instrument dat erg lijkt op de vorm van zijn huisje. Dit koperen blaasinstrument werd vroeger door postbodes gebruikt en is terug te zien in veel logo’s van postdiensten, zoals het Vlaamse Bpost en de voormalige Nederlandse PTT.

Kevers lopen en zwemmen al meer dan 230 miljoen jaar rond op de wereld. Tot dusver zijn er 350.000 soorten kevers bekend. Dat is meer dan een kwart van alle dieren op de aarde.

BW DIEREN IN DE TUIN l.indd 31

20-05-16 14:36

BW DIEREN IN DE TUIN l.indd 80

20-05-16 14:45

BW DIEREN IN DE TUIN l.indd 81

20-05-16 14:45

luidruchtige agressieve Mijd

WEES KALM TEMIDDEN VAN HET LAWAAI

mensen, zij belasten de geest.

Wees kalm temidden van het lawaai f.indd 14

WEES KALM TEMIDDEN VAN HET LAWAAI

18-05-16 17:05

H Wees kalm temidden van het lawaai f.indd 42

Wees kalm temidden van het lawaai f.indd 15

Heb daarom ook

vrede met God, hoe je ook denkt dat Hij moge zijn en wat je werk en aspiraties

ook mogen zijn. 18-05-16 17:06

Wees kalm temidden van het lawaai f.indd 43

Wees kalm temidden van het lawaai f.indd 26

18-05-16 17:06

Wees jezelf.

Veins vooral geen genegenheid.

19-05-16 14:15

18-05-16 17:05

Wees kalm temidden van het lawaai f.indd 27

18-05-16 17:05

Dit is een commerciële bijlage van Museum MORE bij NRC Handelsblad en nrc.next

EIGEN COLLECTIE

VERWACHT: HERMAN GORDIJN

KASTEEL RUURLO

MUSEUM MORE HET GROOTSTE MUSEUM VOOR MODERN REALISME

JOHANNES GRÜTZKE 26 februari t/m 11 juni 2017

20 19

JUNIOR

20 19

taalscheurkalender

Abcdg no

scheurkalender

yi f

qs h r x

E kw p u

What doesn’t kill you makes you stronger!

�Inleiding� .......

.......

Echt geweldig dat je Liever met lef gaat lezen. Het is een eer om je als lezer te mogen verwelkomen in dit boek waarin ik je hoop aan te moedigen en te inspireren om van je dromen werkelijkheid te maken. En heb je deze dromen (nog) niet? Dan help ik je heel graag vooruit om te kijken waar je echt gelukkig van wordt. Dit kan al een flinke ontdekkingstocht zijn, want misschien zit er wel een groot verschil tussen wat je nu dagelijks doet en juist graag zou willen ondernemen. Bij het ontdekken help ik je graag, want ik kan alvast verklappen dat ik bij mijn eigen zoektocht naar geluk ook veel hulp van anderen heb gekregen. Daar moet je wel voor open durven staan, maar je krijgt er veel moois voor terug: het gevoel gelukkig te zijn met het leven dat je beleeft. Zal ik mijzelf even voorstellen? Dat is wel zo netjes, je bent immers nog wel even zoet met de tips, quotes, ervaringen en opdrachten die ik met je ga delen. Ik vind het zo’n bijzondere gedachte dat je nu dit boek aan het lezen bent, want het schrijven van Liever met lef was mijn grote droom. Ik geloof erin dat alles wat op je pad komt, je sterker maakt. Het goede maakt je nog beter en het slechte vormt juist een kans waardoor je kan groeien. Momenteel leef ik mijn dromen, al is � 7 �

Wat hoop je in het leven te mogen bereiken?

DAG 1

Bucketlist Wanneer voelde je je intens gelukkig en door wie of wat werd het geluk veroorzaakt?

.......

Happy moment .......

Wat zou je doen met een miljoen?

.......

DAG 3

Spread the love .......

Op welke prestatie ben je ontzettend trots?

.......

DAG 2

.......

DAG 4

Proud

....... Wat is je favoriete quote en waarom?

.......

DAG 5

Sunshine Liever met lef foto-challenge Vind je het leuk om aan een challenge deel te nemen? Dat kan! De #Lievermetlef challenge duurt zeven dagen en je kunt er elk moment aan beginnen door de hashtag #Lievermetlef te gebruiken op bijvoorbeeld Instagram, Twitter of Facebook waardoor anderen jouw foto’s rondom de onderwerpen kunnen bekijken. Plaats een foto bij het thema van die dag, gebruik de hashtag en doe mee! Ook ik neem natuurlijk heel graag een kijkje bij jouw foto’s die je met ons deelt!

� 118 �

.......

DAG 6

Smile

.......

DAG 7

Quote � 119 �

Rosanne Briggeman

HAKEN

HAKEN VOOR DE BABY

VOOR DE

BABY Rosanne Briggeman

24-01-18 13:50

Marieke Blokland

Artnal jour

Optelsom In het kleine rijtjeshuisje waar ik woon met echtgenoot

beetje weet hoe jouw ‘juf’ in de art journal-school aan haar

Floris, onze twee kinderen Mathilde en Silvester en zwarte

ervaring komt! Na mijn hbo-opleiding grafische vormgeving

kat Igor, ontstond al snel een ernstig ruimtegebrek door al

aan kunstacademie St. Joost in Breda, werkte ik tien jaar als

die schildersdoeken die ik produceerde. Noodgedwongen

marketeer bij een grote winkelketen in creatieve hobby-

ging ik voornamelijk op papier en in schetsboekjes werken.

materialen. Sinds 2014 werk ik als zelfstandig ondernemer

Als kind hield ik vele dagboeken bij. En op de kunst-

en kunstenaar onder de naam bloknote.nl en verkoop ik

academie noteerde ik zo veel mogelijk ideetjes in

creatieve online cursussen in mijn art journal en mixed

notitieboeken.

media school BloknoteAcademy.com.

Mijn liefde voor art journals is zodoende niet meer dan een optelsom van mijn kunstzinnige jeugd, mijn dagboeken,

Kunst-geek

ruimtegebrek in huis, brede interesse, werkervaring in de

Ik ben een kunst-geek die graag door musea slentert, verzot

creatieve hobbybranche, liefde voor moderne kunst,

is op moderne kunst, typografie, illustratie, fotografie, film en

illustratie, notitieboekjes en alles wat maar te maken

design. Je kunt wel zeggen dat ik opgroeide tussen de

heeft met het creëren van afbeeldingen.

kunstenaarsmaterialen. Mijn moeder is namelijk een beroepsillustrator die honderden Nederlandse kinderboeken

Met dit boek hoop ik je aan te steken met mijn art journal-virus.

illustreerde. Als klein kind kreeg ik haar oude tubetjes

Ik wens je veel kunstzinnig art journal-plezier toe!

Winsor & Newton-gouache of Karisma-kleurpotloden. Ik

Liefs, Marieke Blokland

nam al snel geen genoegen meer met ‘goedkope rommel’. En zo begon mijn passie voor kunstenaarsmaterialen.

PS: Ik vind het leuk om van je te horen! Je kunt me mailen via info@bloknote.nl en mij volgen op Facebook: www.facebook.com/blo knotenl en Instagram: www.instagram.com/ma riekeblokland.

BW - Art Journal School - Marieke Blokland d.indd 10

Er ontstonden verhalen over goden die verant-

BW - Art Journal School - Marieke Blokland d.indd 11

07/12/17 16:49

BW - Art Journal School - Marieke Blokland d.indd 19

07/12/17 16:48

elkaar, zou je veronderstellen dat de schilderkunst volkomen

de oogst. Er kwam een god van de zee, een god van

tekenen 365 dagen en & schilder

07/12/17 16:48

moment van ons leven kunnen vastleggen én delen met

woordelijk waren voor het al dan niet lukken van

Nooit meer zonder inspiratie!

Over de juf Voor we beginnen nog even iets over mij, zodat je een

overbodig is geworden.

de zon, een god van de vruchtbaarheid, enzovoort. Niets is minder waar. Mensen blijven mensen. Nog altijd Juist rondom die zaken die voor mensen moeilijk te verkla-

willen we juist ook moeilijke begrippen vastleggen. We willen

ren waren ontstonden de mooiste verhalen, die vervolgens

onszelf uitdrukken. Gevoelens die we misschien minder

ook vastgelegd werden met afbeeldingen. In de loop van

goed in woorden kunnen vatten moeten eruit, of dat nu

de eeuwen zijn mensen steeds beter geworden in het

vreugde of verdriet is.

vertellen van verhalen met behulp van beeld. Loop maar eens een katholieke kerk in en aanschouw het beroemdste

Gesloten boek

stripverhaal aller tijden.

Een groot voordeel van een art journal is dat de boekjes

Moderne wereld

hoeft te zien welke verhalen jij in dat persoonlijke journal

gesloten mogen blijven voor de buitenwereld. Niemand De uitvinding van de fotografie in de eerste helft van de

vertelt. Je ervaart niet de druk dat het ‘mooi’ moet worden,

negentiende eeuw was een revolutie voor de kunstwereld.

zoals je wel hebt als je op een schilderdoek werkt. Zo’n

Waarom zou je nog realistische afbeeldingen schilderen als

gesloten boek werkt enorm bevrijdend!

je een foto kon maken om je verhaal te vertellen? Mensen

Luchtigheid voor vrolijke mensen

vonden zichzelf bovendien als individueel persoon steeds

Poeh. Wat een zwaar gedoe allemaal. Is art journaling dan

belangrijker worden. Daardoor werd het steeds minder belangrijk dat een kunstenaar schilderde wat hij zag, maar

alleen therapeutisch? Voor mensen die iets mankeren?

meer wat hij zelf voelde. Zo ontstonden vele nieuwe,

Welnee joh! Het is een totaalpakketje. Net als in een goed

moderne kunststromingen.

huwelijk: in good times, én in bad times. Je mag natuurlijk

Kunst weerspiegelt de tijdsgeest. Dat heeft kunst altijd al

maken. Ik wil alleen maar benadrukken dat een art journal

gedaan. Nu wij in onze westerse samenleving als individuele

een veilige plek is om alles in kwijt te kunnen wat je kwijt wil.

gewoon lekker onbezorgd kliederen en leuke, mooie dingen

personen steeds belangrijker zijn geworden, is het eigenlijk logisch dat zoveel mensen de behoefte hebben om ook op

Marieke Blokland

kunstzinnige wijze van zichzelf te laten horen. De kunstgeschiedenis zit natuurlijk een stukje complexer in elkaar dan het simpele beeld dat ik hier nu kort schets. Maar wat ik wil aankaarten is dat mensen altijd al behoefte hadden aan het vertellen van hun persoonlijke verhalen. Nu wij allemaal in het bezit zijn van camera’s en we elk denkbaar

18 BW - Art Journal School - Marieke Blokland d.indd 18

07/12/17 17:27

19 07/12/17 16:49

INHOUD

INTERVIEWS MET DE CAST 14 Mark Hamill (Luke Skywalker)

‘Star Wars is een groot geschenk’

46 John Boyega (Finn)

Zó word je een Star Wars-acteur

58 Adam Driver (Kylo Ren) Het gemaskerde kwaad

72 Daisy Ridley (Rey)

DE DROIDS VAN STAR WARS

DUBBELGANGERS Nederlandse fans en hun Star Wars-kostuums

Acteur Anthony Daniels ‘speelt’ al 40 jaar de gouden droid C-3PO

‘Ga ervoor, pak alles met beide handen aan’

Colofon

64 STAR WARSPOLLS

Samenstelling & eindredactie:

En de beste Jedi is…

Sven Remijnsen

Teksten:

SHOWROOM

Maricke Nieuwdorp, Sven Remijnsen, Edward Swier,

De nieuwste Star Wars-producten

Ab Zagt Vormgeving:

JanKees van Nek/Villa Grafica,

DYLAN HAEGENS YouTuber over het Star Wars-gevoel

STAR WARS: THE LAST JEDI

26 WIE IS WIE IN STAR WARS?

COLUMN AB ZAGT

ALLE FILMS OP EEN RIJ In de volgorde waarin ze te bekijken zijn

BEKEND ÉN FAN

The Walt Disney Company/

Exclusieve foto’s achter de schermen

Lucasfilm, AD, ANP, BSR Agency Concept & coördinatie:

Van Obi-Wan Kenobi tot en met Supreme Leader Snoke

Fotografie:

BEHIND THE SCENES

13 STAR WARSBINGO

Lightsabers, Porgs, ‘I have a bad feeling about this’: volle kaart!

Fotoredactie: Machiel Uuldriks, Marcel Wagenaar

Aan de vooravond van de nieuwste film: wat maakt Star Wars zo aantrekkelijk voor iedereen?

‘Han Solo als mijn ultieme rolmodel’

Merle van Son

Bram Janson

STAR WARS IDENTITIES

Een bezoek aan de Star Warsexpositie in Utrecht

EN VERDER:

POWERVROUWEN

Stoere heldinnen maken de dienst uit in het Star Wars-universum

Uit de krant Series & game Laatste nieuws Disneyland Paris Echo Base Charity Con Kalender

BN’ers over hun liefde voor Star Wars

Sales: Arjan Koopman, Nick van de Braak Met medewerking van: Ton van de Giessen, Niels Revers

39 48 57 60 66 82

Met dank aan: The Walt Disney Company/Lucasfilm Het AD Star Wars-magazine is een uitgave van ADR Nieuwsmedia © ADR Nieuwsmedia BV, 2017

04 | AD STAR WARS MAGAZINE

DE CAST VAN THE LAST JEDI Daisy Ridley (Rey)

Adam Driver (Kylo Ren)

Mark Hamill (Luke Skywalker) Carrie Fisher (Leia) John Boyega (Finn)

Oscar Isaac (Poe Dameron) Kelly Marie Tran (Rose)

Andy Serkis (Supreme Leader Snoke)

Gwendoline Christie (Captain Phasma)

Regisseur: Rian Johnson

Star Wars werd prompt de best verdienende film van het jaar 1977. Met zijn aandeel in de winst kon Lucas onder het juk van de allesbepalende filmstudio’s vandaan komen. Onder de vlag van zijn eigen, onafhankelijke productiebedrijf Lucasfilm bepaalde hij voortaan zelf de richting van zijn geplande Star Wars-trilogie. De geestelijk vader was er inmiddels verslingerd aan geraakt en had materiaal genoeg op de plank liggen.

een personage om te bewonderen, lekker van te griezelen of jezelf in te herkennen. Niets geen jongensfilm pur sang overigens; ook de vrijgevochten dames uit deze filmserie hebben ballen. Wat wil een mens nog meer? Naast het daverende succes van Lucas’ trilogie – die hij wel schreef en produceerde, maar niet allemaal regisseerde – liet hij ook verschillende Star Wars-producties

voor televisie uit zijn filmfabriek rollen. Daarnaast investeerde hij De verhaallijnen in het kort uitleggen slim in de in opkomst zijnde videois onbegonnen werk, want er zijn zoStar Wars behield games. Vrij briljant eigenlijk, want zo veel personages, planeten, verschilbehield hij de aandacht van hardcore lende culturen en dito avonturen. de aandacht van fans van het eerste uur én kreeg zijn De premisse is in feite vergelijkbaar hardcore fans van geesteskind er een nieuwe generatie met andere, op het oog ingewikkelde fans bij. Daarom werd in de jaren het eerste uur én epische avonturen als The Lord of the Rings en Game of Thrones. Ook kreeg er een nieuwe 90 besloten een nieuwe trilogie te ontwikkelen. Met succes: opnieuw in dit universum bestrijdt het goede generatie fans bij groeide een generatie jongeren op het kwade in een tot de verbeelding met Star Wars als ijkpunt en de films sprekende omgeving. Karakteristieke deden het verre van verkeerd in helden als Luke Skywalker, Prinses bioscoopland. Leia en Han Solo nemen het op tegen schurken, geholpen door wijze dan wel komische types, of door figuren die zich op het grensvlak van goed Inmiddels zijn we beland in de derde trilogie, waarvan het en kwaad bevinden. The Force, een hogere macht, zorgt middelste deel, The Last Jedi, op 13 december verschijnt ondertussen voor de magische elementen. Alles lijkt in Nederland. Niet onder de hoede van Lucas overigens, mogelijk in deze omgeving en er is voor iedereen wel want die vond in 2012 de tijd rijp om eindelijk tijd te steken

in zijn privéleven. Hij verkocht Lucasfilm aan Disney. Fans waren blij te vernemen dat oudgediende Star Wars-helden als Harrison Ford (Han Solo), Carrie Fisher (Leia) en Mark Hamill (Luke Skywalker) opnieuw op de castlist stonden. Net als vers bloed als Adam Driver (Kylo Ren), Daisy Ridley (Rey) en John Boyega (Finn). The Force Awakens werd een succes en Star Wars kreeg er opnieuw veel nieuwe, jonge liefhebbers bij. Een nieuwe generatie filmmakers, onder wie J.J. Abrams en Rian Johnson, heeft het stokje overgenomen van Lucas en collega’s.

THE SAGA CONTINUES… Episode VII: The Force Awakens, de meest recente film, speelt zich dertig jaar na de avonturen in Return of the Jedi af. Luke Skywalker is spoorloos verdwenen en de wegen van Han Solo en Leia zijn gescheiden. Een nieuwe schurkengroep verschijnt met als leider Kylo Ren, overduidelijk een Darth Vader-fan. Kersverse helden als Rey en Finn slaan de handen ineen om ook dit kwaad te elimineren. En daar zal The Last Jedi de avontuurlijke draad oppakken, met verschillende onthullingen uiteraard. Omdat Carrie Fisher vorig jaar plotseling overleed, is The Last Jedi haar laatste film geworden. De actrice zal voor eeuwig de boeken in gaan als Leia.

10 | AD STAR WARS MAGAZINE

AD STAR WARS MAGAZINE | 11

TOU RGE KTE

Geen renner kon hem vorig jaar bedreigen. Maar op de ﬂanken van de Mont Ventoux krijgt een grenzeloze Tourgekte Chris Froome niettemin in paniek. De geletruidrager smakt tegen het asfalt - samen met Richie Porte en Bauke Mollema - als een cameramotor plots in de remmen moet voor het voor zijn neus opdoemende publiek. Zijn fiets ligt in de kreukels, niemand die hem van een nieuwe kan voorzien. En dus doet de Brit het eerste wat in hem opkomt: rennen. Honderden meters, terwijl zijn concurrenten hem inhalen en weer uit het zicht verdwijnen. Froome verliest uiteindelijk geen seconde, de jury schrapt het wonderlijke tafereel uit het geheugen van het algemeen klassement. Maar de beelden zijn onuitwisbaar. Voor de eeuwigheid.

4 | AD TOURGIDS 2017

AD TOURGIDS 2017 | 5

Dylan Groenewegen sprint in de eerste etappe van de Eneco Tour van 2016 naar de zege, omringd door toppers als Nacer Bouhanni, Peter Sagan en Marcel Kittel.

INTERVIEW DYLAN GROENEWEGEN

‘Er mag dit jaar meer van mij worden verwacht’ LottoNL-Jumbo reist dit jaar met een stevige sprinttrein af naar de Ronde van Frankrijk, waar de dan net 24 jaar oude Dylan Groenewegen het karwei moet klaren. De jonge durfal moet Nederland aan zijn eerste sprintzege in de Tour sinds Jeroen Blijlevens in 1998 helpen. Tekst: Tim Niemantsverdriet

lke sprint kent hetzelfde patroon in huize Groenewegen. Op het moment dat zoon Dylan zich in de laatste kilometers van de koers op hoge snelheid richting de kop van het peloton begeeft, waar nodig zijn fiets tussen die van andere wielrenners met doodsverachting wurmend, schuift papa naar het randje van de bank, en kijkt mama snel een andere kant op, net zo lang tot zoonlief - hopelijk heelhuids - de finishboog heeft bereikt. De ontknoping ziet ze wel terug in de herhaling. ,,Ik denk dat ze nog nooit een sprint van mij live heeft gezien”, vertelt Dylan Groenewegen met pretoogjes. ,,Toen ik begon met fietsen heeft ze nog weleens gezegd: blijf lekker voetballen joh. Toch ook leuk? Maar ik wilde per se fietsen.” Het had moeilijk anders kunnen lopen, met een opa – Ko Zieleman – die ooit ook prof was en later een vermaard framebouwer werd en een vader

6 | AD TOURGIDS 2017

(tevens amateurwielrenner) die de fietsenzaak overnam. Al gaf een andere, meer basale ervaring de doorslag: de beker die hij kreeg na een derde plaats in zijn eerste wedstrijd, de dikkebandenrace (voor ‘gewone’ fietsen). ,,Een mooie ook. Die kon ik meenemen naar school, om aan de klas te laten zien. Bij voetbal kreeg je alleen een vaantje. De keuze was snel gemaakt.” Op een echte Zieleman scheurde de jonge Dylan over de Noord-Hollandse wegen, aanvankelijk dromend van een carrière als klimmer. Dat idee zette hij noodgedwongen alweer snel uit zijn hoofd. Groenewegen wijst naar zijn benen, breed grijnzend. ,,Twee keer zo dik als die van Steven Kruijswijk, dan leg ik het al af. Sprinten is altijd mijn sterke wapen geweest.”

Acrobaat Klimmen, écht klimmen, deed de jonge Amsterdammer van LottoNLJumbo vorig jaar pas voor het eerst, bij zijn debuut in de Tour de France. Dé race van het jaar, ook voor hem. Het wielercircus waarvoor Groenewegen auditie had gedaan als acrobaat op de fiets, om met de crème de la crème van het sprintersgilde op topsnelheid over Franse boulevards te scheuren. Maar vraag hem naar zijn ervaringen in Frankijk, en hij begint vroeg of laat over die vermaledijde bergen. Het ene moment vol afkeer, dan weer de heroïek van het lijden op de fiets accepterend. ,,Mensen denken dat ik tijdens mijn eerste Tour vooral op sprintgebied veel heb bijgeleerd, maar dat valt allemaal wel mee. Het is natuurlijk wat

hectischer dan gebruikelijk, niet per se anders. Bergop rijden, dat was nieuw voor me. Daar heb ik vooral van geleerd. Toen ik bij de allereerste col van vorig jaar aankwam, dacht ik dat ik wel rustig mijn eigen tempo omhoog kon rijden. Kwam ploegleider Merijn Zeeman naast me rijden. ‘Gast’, zei hij, ‘ik weet niet wat je aan het doen bent, maar daar voor je rijdt de gruppetto (de bus, het peloton voor de minder begiftigde klimmers, red.)’. Dat moest ik echt leren, om je ertoe te zetten altijd in die groep te blijven, ook al is het niet je eigen tempo. Een soort mindset.” Na elke loodzware bergrit herhaalde de sprinter weer: Parijs halen was geen doel op zich. Hij zou een dag later zonder gewetensbezwaren af kunnen stappen, als het lijden te groot zou worden. En elke dag stapte hij weer betrekkelijk monter op de fiets, klaar om weer een volgende col aan te vliegen. ,,Mijn voordeel was dat Mark Cavendish er altijd nog wat eerder af lag. Ik had zo altijd nog iemand achter de hand, om samen mee terug in de grote groep te komen. Bergaf gooide hij zich vervolgens vol naar beneden en dan volgde ik met mijn ogen dicht, bij wijze van spreken. Je moet de verloren tijd toch ergens goed maken. Ja, dalen gaat me wel goed af. Beter dan klimmen in ieder geval.”

Na afloop wees je naar het klavertje vier dat om je nek hing. Dat had je gered. Bijgeloof? Lachend: ,,Nou… ik had het van mijn vriendin gekregen. Dus dan doe je het om. En ik geloof er nu helemaal niet meer in, dat ding heeft me bijna mijn leven gekost. In een afdaling bleef de ketting onder het meetkastje op mijn stuur hangen. Toen ik op een bocht afreed, heb ik ’m kapot getrokken. Dat klavertje ligt daar nog ergens. Maar ik heb nu een nieuwe ketting…”

‘Wanneer ik bang word in de sprint, moet ik stoppen’

Die angst die je moeder heeft als jij begint met sprinten, heb je daar zelf nooit last van? Je brak al eens je knieschijf bij een sprint. Groenewegen: ,,Eigenlijk niet. Mag ook niet, dan is het klaar. Moet ik stoppen. Je ziet het vaak als sprinters op leeftijd komen, dat ze banger worden. Daar worden de prestaties niet beter van.” In de Tour was het na één etappe ook al bijna gedaan, toen Katusharenner Michael Mørkøv naast je tegen het asfalt smakte. ,,Heel even flitste door me heen: ik zit binnenkort weer op de bank thuis naar het wielrennen te kijken. Het scheelde heel weinig of ik lag er ook bij.”

Je haalde Parijs uiteindelijk met drie top 10-noteringen, waaronder een vierde plaats na een knappe inhaalrace. Nederland hoopt op de eerste sprintzege sinds Jeroen Blijlevens in 1998. Realistisch? ,,Vorig jaar hadden we natuurlijk op meer gehoopt, het liefst een ritzege, maar voor een eerste keer kon ik er wel mee leven. Nu mogen de verwachtingen best wat hoger zijn. Ik ben een jaar verder en heb in de Eneco Tour mijn eerste WorldTour-overwinning behaald, tegen sterke tegenstanders. En ik heb een grotere sprinttrein tot mijn beschikking, waar we al maanden mee hebben geoefend. We gaan er alles aan doen om nu wel een etappe te winnen.”

Na een moeizame start van het jaar pakte je in de Ronde van Yorkshire eind april je eerste ritzege. Kort daarna won je twee keer in Noorwegen. Toeval? ,,In het begin gingen er steeds kleine dingen fout. Dan kwamen we te vroeg op kop, raakten we ingesloten of maakte ik gewoon de verkeerde keuzes. In Parijs-Nice ging ik 300 meter voor de streep al aan, dat kun je gewoon niet doen als André Greipel en Arnaud Démare meesprinten. Werd ik dus derde. Nu begint de sprinttrein te lopen en heb ik een periode dat ik de juiste keuzes maak. Een ritzege brengt je in een lekker ritme. Prettig, met de Tour op komst, om nog wat te winnen. We lijken op de goede weg.”

AD TOURGIDS 2017 | 7

complimentstickers

Super!

GOED GEDAAN!

Je bent goed bezig!

Super!

nieuw Op beg innen

NU MET € 2,50 ! KORTING

GOED GEWERKT!

GOED GEDAAN!

Super!

GOED GEWERKT!

Je bent goed bezig!

GOED GEWERKT!

GOED GEDAAN!

MAAND VAN DE SPIRITUALITEIT 2018

Actieperiode 12 januari t/m 19 februari

uitgeverĳdefontein.nl/scholen Complimentstickers meesters en juffen A5 V2 c.indd 1

06-09-17 12:30

Blake.

s©

Illustration Quentin Blake.

Illustrations

snoit artsu llI

nitne

n t in Bla ke .ekalB

Illustrations

Illustratio

Blake.

Quentin

Illustrations

Blake.

in © euQ nitn

llI tsu itar sno

Blak alB .ek

sullI

noitart

Q©s

Q©

u itne

lB n

.eka

ll tsu itar sno

itne

lB n

.eka

llI

u arts noit

©s

.ekalB

uQ © nitne

llI artsu snoit

17-08-16 15:21 Roald Dahl Woordenboek - Boekenlegger 210x65 d.indd 1

nitneu

snoitartsullI

.ekalB nitn

.ekalB

Bla ntin © Que

Van aaien tot zwoevig, een écht woordenboek met gewone en buitengebruikelijke woorden

TAKAHIRO IKEDA, JAPAN MEESTE BMX TIME MACHINES IN 1 MINUUT

TAMERU ZEGEYE, ETHIOPIË SNELSTE 100 M OP ONDERARMKRUKKEN

LI LONGLONG, CHINA MEESTE TREDEN BEKLOMMEN OP HET HOOFD

JAGATHISH M, INDIA LANGSTE AFSTAND OP TWEE WIELEN MET EEN MOTORDRIEWIELER

BERTIE, GROOT-BRITTANNIË SNELSTE SCHILDPAD

NU TE KOOP!

ADV Guiness Kidsweek 238x150mm c V2.indd 1

02-11-15 12:31

c tie

• Koop een J

om m b o . c / j a mi e w

r ju

e b o n e n ga n

150 g boter (op kamertemperatuur) 50 g lichte basterdsuiker + een beetje extra om te bestrooien Verwarm de oven voor tot 190 °C (gasovenstand 5). Vet een vierkant bakblik 1150 sinaasappel ggboter (op kamertemperatuur) 200 bloem 150 (ophet kamertemperatuur) van 20 cm in met olie en boter bekleed met bakpapier. Meng de boter in een 50 g pure chocolade (70%)

50 gglichte bloembasterdsuiker + een beetje extra om te bestrooien kom met de bloem, 200 suiker en fijngeraspte schil van een halve sinaasappel door 200 g bloem Verwarm de oven voor tot 190 °C (gasovenstand 5). Vet een vierkant bakblik 1 sinaasappel van in met olie en bekleed het met bakpapier. de boter extra in een 5020gcmlichte basterdsuiker eenMengbeetje omwrijf te bestrooien ze met duim en wijsvinger door elkaar te+wrijven. Knijp en er een luchtig kom met de bloem, suiker en fijngeraspte schil van een halve sinaasappel door lichte basterdsuiker + een beetje extra om te bestrooien g pure chocolade (70%) ze50 met duim wijsvinger door elkaar te wrijven. Knijp en wrijf er een luchtig deeg van – niet kneden! – enen druk het in een laagje van 1 cm in het bakblik. Prik 1 sinaasappel deeg van – niet kneden! – en druk het in een laagje van 1 cm in het bakblik. Prik met een vork gaatjes in het hele oppervlak en zet het blik 20 minuten in de

1 sinaasappel met een vork gaatjes in het hele oppervlak en zet het blik 20 minuten in de oven, of tot het zandgebak licht goudbruin is. Haal het blik uit de oven, strooi 50 g pure chocolade Verwarm de oven (70%) voor tot 190 °C (gasovenstand 5). Vet een een schepje suiker over het nog warme gebak en laat afkoelen. oven, of tot het zandgebak licht goudbruin is. hetolie bliken uitbekleed de oven,het strooi vierkant bakblik van 20 cmHaal in met met Smelt de chocolade in een hittebestendige kom op een pan zachtjes 50intussen g pure chocolade (70%) pruttelend water en zetMeng de kom opzij.de Snijd het zandgebakin in 12een bakpapier. boter kom met de bloem, suiker een schepje suiker over het nog warme gebak engelijke laatreepjes afkoelen. en leg ze op een rooster om volledig af te koelen. Besprenkel met de gesmolten en ﬁenjngeraspte schil van een halve sinaasappel door met bakblik Verwarm derestoven voor tot 190 (gasovenstand 5). Vet eenze vierkant chocolade rasp de van de sinaasappelschil erover. Snijd°C de sinaasappel in dunne partjesen en serveer ze erbij. duim door elkaarhet te met wrijven. KnijpMeng en wrijf er in een van 20 cmwijsvinger in met en bekleed de boter Smelt intussen de chocolade in een olie hittebestendige kom bakpapier. op een pan zachtjes een luchtig deeg van – niet kneden! – en druk het in een kom met de bloem, suiker en fijngeraspte schil van een halve sinaasappel door pruttelend water en laagje zet devan kom opzij. het zandgebak 12 vork gelijkegaatjes reepjes 1 cm in Snijd het bakblik. Prik metineen in ze met duim en wijsvinger door elkaar te wrijven. Knijp en wrijf er een luchtig het hele oppervlak zet hetBesprenkel blik 20 minuten de oven, en leg ze op een rooster om volledig af teenkoelen. met deingesmolten deeg vanhet – niet kneden! –licht en druk het in eenis. laagje 1 cm in het Prik of tot zandgebak goudbruin Haalvanhet blik uit bakblik. de chocolade en rasp demet rest van degaatjes sinaasappelschil erover. dehet sinaasappel in in de een vork in het hele oppervlak en zet blik 20gebak minuten oven, strooi een schepje suiker over Snijd het nog warme CALORIE

ËN

VET

VERZ. VET

EIWIT

KOOLHYD.

SUIKER

ZOUT

VEZELS

en laat dunne partjes en serveer erbij. oven, ofzeafkoelen. tot het zandgebak licht goudbruin is. Haal het blik uit de oven, strooi

v2 9780718187729_JO5Ingredients_CI_262-303 NL.indd 278

02-07-17 22:39

een schepje suiker over het nog warme gebak en laat afkoelen.

Smelt intussen de chocolade in een hittebestendige kom op

een pan zachtjes pruttelend water en zet de kom Snijd Smelt intussen de chocolade in een hittebestendige komopzij. op een pan zachtjes

DE NIEUWE JAMIE, JE KUNT ER NIET OMHEEN!

het zandgebak in 12 gelijke reepjes en leg ze op een rooster om volledig af te koelen. Besprenkel met de gesmolten chocolade en rasp de rest van de sinaasappelschil erover. chocolade en rasp de rest de sinaasappelschil erover.ze Snijd de sinaasappel in Snijd de sinaasappel in van dunne partjes en serveer erbij. pruttelend water en zetover de kom Snijd het gebak zandgebak in 12afkoelen. gelijke reepjes een schepje suiker het opzij. nog warme en laat en leg ze op een rooster om volledig af te koelen. Besprenkel met de gesmolten

5 INGREDIËNTEN | JAMIE OLIVER ISBN 9789021566665 | PRIJS € 29,99

dunne partjes en serveer ze erbij. CALORIEËN

VET

188 kcal

11,6 g

VERZ. VET

7,3 g

EIWIT

KOOLHYD.

SUIKER

ZOUT

VEZELS

20 g

7,3 g

0,6 g

1,9 g

dunne partjes en serveer ze erbij. 02-07-17 22:39 CALORIEËN

Receptkaart Sinaasappelzandgebak Jamie A6 b.indd 1

VET

09-08-17 Receptkaart 09:32 Sinaasappelzandgebak Jamie A6 188 b.indd 2 11,6 g kcal

VERZ. VET

EIWIT

KOOLHYD.

SUIKER

ZOUT

7,3 g

1,9 g

20 g

7,3 g

VEZELS

09-08-17 0,6 g

09:32

SNEL, SIMPEL, SUPERLEKKER DÉ OPVOLGER VAN JAMIE IN 15 MINUTEN In 5 ingrediënten: snel & simpel koken laat Jamie Oliver zien hoe je met slechts 5 ingrediënten elke dag heerlijk en healthy kunt eten. De recepten zijn stuk voor stuk eenvoudig te maken en in een handomdraai klaar. Het is Jamie’s makkelijkste kookboek tot nu toe en ideaal voor mensen met weinig tijd. De nieuwe Jamie Oliver: elke dag verse maaltijden voor iedereen die tot vijf kan tellen.

u u u u u

SNEL & SIMPEL BOMVOL IDEEËN INSTANT INSPIRATIE 5 INGREDIËNTEN IN 30 MINUTEN

Verschijningsdatum: 7 september 2017 \ Titel: 5 ingrediënten \ Ondertitel: snel & simpel koken Oorspronkelijke titel: 5 Ingredients: Quick & Easy Food \ Auteur: Jamie Oliver \ Uitvoering: gebonden Formaat: 18,9 x 24,6 cm \ Omvang: 320 pagina’s \ ISBN: 9789021566665 \ Prijs: € 29,99 \ NUR: 440

Jamie’s nieuwe boek is nu verkrijgbaar! PosterJamie A1 - 5 ingredienten b.indd 1

11-08-17 12:10

ar d

VOOR1212REEPJES REEPJES BEREIDINGSTIJD 30 MINUTEN VOOR BEREIDINGSTIJD 30 MINUTEN

150 g boter (op kamertemperatuur) 200 g bloem

VOEG ZELF DE BOTER TOE

SINAASAPPELZANDGEBAK MET CHOCOLADE

50 g pure chocolade (70%)

SINAASAPPELZANDGEBAK

SINAASAPPELZANDGEBAK MET CHOCOLADE MET CHOCOLADE

50 g lichte basterdsuiker + een beetje extra om te bestrooien 1 sinaasappel

liver product, b

200 g bloem

ie O

150 g boter (op kamertemperatuur)

een Win is & re VIP s met le k o r ko Olive Jamie

Opdrachtgevers Met plezier werk(t)en wij onder andere voor: A-Film België Afri-can

AnkhHermes

Entertainment

ATP Event Experts

Cinema Gouda

Challenge Company Talent

CLiNiC

Kamer met Uitzicht

Kids WorkoutFactory Kosmos Uitgevers De Persgroep VBK Media

Zomer & Keuning

Uitgeverij OverAmstel

Koninklijke Jumbo : : Just Bridge

Karakter Uitgevers

Lumière

Pure International Property

Veen Magazines

BFD Home

Uitgeverij Fontein : : Gopher : : Greenhouse

King International

KRO/NCRV

AD Nieuwsmedia

Boekencentrum

Dutch Filmworks

EDG

Hearst Magazines : : Huis van Belle

Entertainment

K l u we r

Metalektro

Uitgeverij KOK

K N N V U i tg eve rs Spotta

Omniboek

Ten Have : : Uitgeverij Rubinstein

Van Dale Uitgevers

Weekbladpers

Uitgeverij

Kennismaken? Denken in oplossingen. Werken met enthousiasme en creativiteit. Het beste uit onszelf halen. Elke dag weer. Straks ook voor u? We maken graag een afspraak om Villa Grafica persoonlijk aan u voor te stellen.

Villa Grafica :: Verrijn Stuartweg 28c :: 1112 AX Diemen T 020 41 61 011 :: E info@villagrafica.nl :: www.villagrafica.nl