Universiteti i Prishtines Fakulteti i MjekĂŤsisĂŤ
Punim seminarik nga imunologjia
Tema:Tipet e reaksioneve imunologjike
Punuar nga:Valon Krasniqi
Klasifikimi I reaksioneve imunologjike • Ndjeshmeria specifike, ose, alergjia,ka kuptimin e te demtuarit te organizmit si rezultat I zhvillimit te reaksioneve te ndryshme imunologjke ne organizem.Pra si rezultat I nje antigjeni te futur rishtas ne organizem reaksioni I dyte imunologjik do te jete jo vetem shume me I shpejt por edhe shume e me I forte dhe me shenja klinike me te renda.
• Por jo te gjitha forma te reaksioneve imunologjike kane mekanizem te njejte.Keshtu per nje lehte studim dhe per te pasur me lehte ne diagnostifikim dy shkencetare te mirenjohur COOMBS dhe GELL definuan 4 tipe te reaksioneve imunologjike.Mirepo ketij klasifikimi mund te shtohet edhe nje tjeter, e njohur si reaksioni I tipit te peste apo reaksioni imuniologjik stimulativ.
• Ne baze te mekanizmit te zhvillimit te ketyre reaksioneve imunologjike, tipi i I,II,III dhe i V njihen si reaksione te tipit te hershem apo humaral per arsye se te tilla reaksione zhvillohen si rezultat i pranise se dy komponenteve baze qe jane antitrupi dhe antigjeni dhe jane te shpejta.Perkunder kesaj, reaksionet e tipit IV njihen si reaksione te tipit te vonuar apo qelizore sepse keto reaksione zhvillohen me ndagal ne krahasim me reaksionet e lartepermendura.
Reaksinet imunologjike te tipit I • Reaksionet imunologjike te tipit te pare mund te emertohen edhe me disa terme te tjera sinonime siq jane p.sh.reaksion anafilaktik,atopi,alergji apo reaksion reagin.Jane reaksine shume te forta, te shkurtera dhe ne disa raste edhe me pasoja fatale.Elementet kyqe per zhvillimin e reaksineve te ketij tipi jane:
• REAKSIONI:futja e nje antigjeni (alergjeni) ne organizem rezulton me reagimi e tij me Fab te antitrupit te klases Ig E.Kjo e fundit permes, rregjionit konstant lidhet per receptorin perkates ne membrnen e qelizave mastocite dhe bazofile qe jane qeliza te pasura me granula te mbushura me mediatore.Ne rastin kur alergjeni formon nje urezim ne mes te dy antitrupave atehere vjen deri tek degranulimi i vakuolave mbushura me mediatore dhe lirimi I mediatoreve ne hapesiren jashteqelizore.siq dihet mediatore te tille siq jane:histamina, seotonina,SRS,ECF,NCF,PCF,bradikina etj jane substanca aminoaktive te cilat shkaktojne ndryshime te theksuara ne organizem siq jane:bronkokonstruksion,vazodilatacin,rritjen e nr. te eozinofileve, neutrofileve,stimulimi I sekretit nazal etj.
Shpesh,autore te shumte,reaksione te tilla e krahasojne me bomben qe eksplodon sepse mediatore te tille shfaqin efekte gati te njejta me ate te bombes se eksploduar
-Anafilaksia lekurore pasive • Ben pjese ne reaksionin imunologjik te tipit te pare.Ne fakt ketu lekura eshte nje indikator mjaft I rendesishem I reaksioneve te ketij tipi,sepse lekura dhe mukozat e traktit respirator,gastrointestinal,e me pak ne traktin uropoetik, ekziston nje numer I madh I mastociteve.
- Disa nga elmentet e tjera qe marrin pjese ne reaksionin anafilaktik • • • • • • •
Ig A- e mbron siperfaqen e lekures mungesa e se ciles lehteson hyrjen e alrjeneve ne lekure ku ka nje numer I madh I mastociteve… Ig G- (perveq Ig G4) mund ta mbroj mastocitin nga degranulimi… Limfociti Th- nga e cila varet sinteza dhe sekretimi i Ig B dhe limfociteve B… Limfociti Ts- shkakton hiposensibizlizimin e Ig E Eozinofilet- i terheqin mastocitet ne fokus.Kane per detyre neutralizimin e inflamacionit.. AMPc dhe GMCc-niveli I ulet I tyre shkakton hyrjen e Ca dhe degranulimi I mastociteve.. Beta receptoret- kane efekt te kundert perkatesisht e stabilizojne granulat dhe e parandalojne degranulimin e mastociteve dhe keshtu nuk paraqitet reaksioni anafilaktik.
Patologjite (semundjet) qe percillen me rritjen e Ig E,semundjet alergjike ose atopite, me te njohura : • Anafilaksia lokale:zhvillohet ne disa organe speciale si ne traktin respirator, lekure,traktin gastrointestinal etj.
-Anafilaksia e pergjithshme • Paraqitet ne gjendje shume te rende dhe akute.ne forme te nje shoku anafilaktik.Zakonisht paraqitet si rezultat I futjes se alegjenit ne menyre te drejtperdrejte ne gjakune personit te sensibilizuar p.sh. ne penicilin,andoll,ose ne barna te tjera.nder simptomet me te renda te kesaj alergjie jane:rritja e permabilitetit te vazave,bronhospazma,hipovolemia,rrenja e shtypjes se gjakut, e keshtu me radhe.
-Astma bronhiale • Eshte semundje e trungut bronho-alveolar qe ne mbi 80% te rasteve ka etiologji atopike.Paraqitet me obstruksionin e herepashershme te rrugeve te frymemarjes si rezultat I spazmes se muskulatures se lemuar te bronheve dhe edemes se mukozes bronhiale.Pacienti zakonisht ka pengesa ne fazen pasive te respiracionit pra gjate expiriumit, gje qe e ben te veshtire hudhjen e eajrit jashte.Shkaktar kryesor i astmes bronhiale jane alergjenet qe vijne nga ambienti i jashtem.
Testet imunologjike dhe alrgjike per diagnostifikimin e atopise (alergjise) • RIST (radio-imuno-sorben-test) perdoret per percaktimin e sasise se pergjithshme te Ig E, mirepo edhe nuk tregon nje diagnostifikim te plote sepse permes permes ketij testi zbulojme se a ka apo nuk ka semundje atopike por jo edhe shkaktarin. • RAST (radio-alrego-sorben-test) me kete test mundesohet percaktimi I sakt I shkaktarit te atopise dhe edhte plotesisht ne korrealcion me testin in-vivo. • Testi I degranulimit te bazofileve(Testi I Shelly),konsiderohet si pozitiv nese degranulimi lajmerohet mbi 30% te bazofileve ne fushe. • PPL-testi perdoret per diagnostifikimin e alergjise ne panicile dhe tani per tani eshte testi me I perdorshem. • Testi I formimit te rozetave-perdoret per njohjen e limfociteve T nga ato B etj….
Perpos testeve in vitro perdoren edhe teste in vivo nder te cilat jane:
-Testet lekurore -Testi I provokimit nazal -Testi I provokimit konjuktival -Testi I provokimit bronhial‌
Raeksioni imunologjk i tipit II • Reaksione te tilla njihen si reaksione te cititoksicitetit te varur nga antitrupat. • Elementet kyqe per zhvillimin e ketij reaksioni jane:
• REAKSIONI:lidhja e antigjenit me antitrupin perkates, rezulton ne lidhjen e Fc fragmentit te tij me receptorin pekates qe qelizave (fagocitet) te cilet perveq saj kane edhe receptore per C3 fragmentin e komlementit.Me aktivizimin e komplementit deri ne C8 dhe C9 komponentet e tij mundesohet liza(shkaterimi) I membranes se mikroorganizmavedhe ne kete menyre behet e mundur fagocitoza e plote.Ne keto reaksione antitrupi eshte afrues I mikroorganizmit me qelizen fagocituese.
Reaksioni imunologjik i tipit III • Keto lloje te reaksioneve shkaktohen nga kompleksi mikromolekular antigjen-antitrup I cili mbeshtetet ne murin e eneve te gjakut ose ne membranen paralele te inflamacionit, gjegjesisht ne lezionin e indeve ne te cilat sedimentohen. • Rendesi kane imunokomplakset e formuara nga dominimi I vogel I antigjeneve. • Imunokomplekset e vendosura e aktivizojne komplementin qe rezulton me lirimin e materieve aktive kemotaktike te cilat shkaktojne migrimin dhe akumulimin e leukociteve polimorfonuklear ne indet e atakuara
• Imunokomlekset solubile lidhen me Fcreceptoret e trombociteve dhe ne kete menyre mundesojne lirimin e substancave vazoaktive. • Polimorfonuklearet duke pasur receptore per imunokomlekset, pas lidhjes me to,stimulohen dhe sekretojne enzime proteilitike me te cilat mundesohet funksionimi fagocitues intracelular. • Imunokomplekset mund lidhen poashtu edhe me eozinofilet me crast shkaktohet degranulimi I tyre dhe lirimi I peroksidazave.
Dallojne dy raste te formimit te imunokomleksit: • Imunokomlekset me mbizoterim te antitrupave(reaktiviteti I ARTHUS-it)
• Imunokomlekset me mbizoterim te antigjenit
Reaksionet imunologjike te tipit IV • Ndryshe njihen edhe si reaksione te tipit te vonuar, ose ndjeshmeri qelizore dhe dallon nga tri tipet e para te reaksioneve sepse ne baze te saj qenron reaksioni I mbeshtetur ne T-limfocite te sensibilizuara ne menyre specifike kundrejt antigjenit specifik.
• REAKSIONI:zhvillohet si rezultat I futjes se alergjenit ne oranizem dhe aktivizimi I limfociteve-T.Karakteristike e ketyre limfociteve eshte lirimi I limfokinave qe e mundesojne aktivizimin e popullatave tetjera te sistemit imunitar. • Limfocitet T jane te afte te njohin antigjenin vetem se bashku me komponenten e njohur si MHC.Kjo eshte me rendesi te madhe veqanerisht tek transplantimi.Lim.-T qe kontaktojne me antigjeninkalon ne nyjen lifatike regjionale ku proliferon ne zonat limovartes.
Reaksionet imunologjike qe kane per baze mekanizmin e zhvillimit te ketij tipi jane: --reaksioni tuberkular --dermatiti I kontaktit --reaksioni I hudhjes se transplantit --reaksioni I tipit qelizor kunder tumoreve --reaksioni granulamatoz‌
Reaksioni imunologjik I tipit V • Shume qeliza marrin porosi nga agjense te tille sic jane hormonet dhe ate permes receptoreve siperfaqesore,te cilet,per shkak te perputhshmerise strukturale, lidhet me antigjenin e jashtem ne menyre specifike.keto lidhje mund ti shkaktojne ndyshime halosterike ne forme te receptoreve ose molekulave te ngjashme te cilat shkaktojne aktivizimin dhe bartjen e informatave ne brendesi te qelizes.Nje efekt te tille mund te krijojne edhe autoantitrupat.Prandaj ky tip I tille I reaksionit njihet si reaksion imunoligjik stimulativ.
Faliminderit për vëmendje…