Imunologji • Ushtrimi i I – Imuniteti » Specifik » Jospecifik
– Struktura e Sistemit Imun • Organet Limfoide 1. Primare 2. Sekundare 3. Elementi qelizor limfoid Dr. Naser Kastrati
Imuniteti
Imuniteti Imuniteti i Jospecifik Lindur
Imuniteti Imuniteti ii Fituar Fituar
Imuniteti Imuniteti •• Aktiv Aktiv (vaksinat) (vaksinat) i specifik Fituar ••Pasiv Pasiv (Serumet) (Serumet)
Mekanizmi mbrojtĂŤs kundĂŤr infeksioneve
Lëkura Mukoza Lëkura – efekti mbrojtës
Imuniteti jospecifik
Flora e lëkurës që është një baraspesh e llojeve të ndryshme të mikroorganizmave Vetit kimike dhe fizike të vendosur në shtresën korneale të (edhe Bariera mekanike – kontinuiteti i mukozave epidermës.Ky pengon shfaqejen lëkurës), lëvizja të e ekosistem cilieve, sekretimi i mukusit disa indeve e baktereve patagjene. Bariera kimikeph – Aciditeti i disa organeve, proceset Ph Acikike 5.5 që krijohet me sekretimin enzimatike ( nga bakteret saprofite në zorrën e trash, Faktorët gjëndrave djersës dhe dhjamore Psh.ePrani në gjak e të substancave kimike që kanë aftësi– të lidhen streptokoku viridans që prodhon ujë të oksigjenuar në meshkatrron bakteret që kanë përshkuar Konstitucional pshtym mbron bacilidhe i difterisë, Baciliato. i Doderleinit Mikroorganizma osenga toksine ti shkatërrojn Këto janë: epidermën. fermenton Glikogjenin dhe ruan aciditetin e vaginës, 1.Lizozima
Lizozima e muramidaza enzima që gjenden të gjitha 2. Polipeptidet bazike Dallimet ndërmjet llojeve të ndryshme ose edhe tënë njejtit lloj: lëngjet e organizmit prëveq në ndaj lëngun Cerebrospinal, 3. Kompleksi i Komplementit Psh. Miu është më rezistent se Kavja difterisë urinë Podjers ashtudhe zezakët janë ma pak rezistent ndaj tuberkulozit se sa të njerzit e racës së bardh.
Makrofagët indor
Sistemi Monocit-Makrofag • • • • •
Makrofagët Indor në lëkur dhe indin nënlëkuror – HISTIOCITET Makrofagët në nyjet limfatike Makrofagët Alveolar Makrofagët indor në sinuset e mëlqisë – QELIZAT E KUPFERIT Makrofagët në shpretkë dhe palcën e eshtrave.
• FAGOCITOZA 1.Sipërfaqja e vrazhd e patogjenit 2.Strukturat e organizmit kanë një mbështjellës proteinor që i largon Fagocitet. 3. Indet e vdekura dhe një shumica e patogjenëve nuk e kanë këtë mbështjllës, dhe kanë të dëmtuar membranën qelizore dhe potencialin membranor 4.Organizmi ka mekanizëm specifik për njohjen e të huajës (sistemi imun).
FAGOCITOZA • Makrofagët antigjenin e ngurt e largojn me endocitoz, ndërsa të lëngshëm me pinocitoz. Fazat e Fagocitozës: 1.Kemotaksa 2.Adherenca 3.Ingjestioni 4.Digjestioni
T-Limfocite Imunitet i specifik
B-Limfocite
Anatomia e sistemit imunitar 1. Organet limfoide Primare Palca kockore Timusi Bursa fabrici - analogu
2. Organet limfoide Sekundare
Nyjat limfatike Shpretka Indet limfatike të pakapsuluara Tonsillet, pllakat e Payer-it dhe apendiksi
3. Elementi qelizor limfoid Limfocitet – T Limfocitet – B Limfocitet – 0 NK - Qeliza
Origjina e qelizave tĂŤ sistemit imun
Qelizat e Sistemit Imun
RECEPTORËT - STUKTURA DHE KRIJIMI
Sinteza e proteinave Zyra projektuese
Arkitekti Materiali ndĂŤrtues Transport uesi
Muratori
Trolli
ADN ARN informative
Aminoacidet
ARN transportuese
ARN Ribozomale
Ribozomet
KLONET – KRIJIMI
DHE FUNKSIONI
Kloni është grup i qelizave me receptor të njejtë. •Kloni për streptokok B hemolitik •Kloni për Stafilokok •Kloni për meningokok etj. •Pse janë të rëndësishme klonet?
Sepse nëse një patogjen hynë në organizëm atëher shumohet vetëm kloni i tijë. Nëse nuk do të kishte kloni do të shumoheshin të gjitha qelizat e sistemit imunitar dhe vizkoziteti do të rritej aq shumë sa që nuk do të mund të qarkullonte gjaku.
Zhvillimi i Lymfociteve T dhe B Eosinophile Neutrophile Basofile Makrofagët Histiocitet etc. Trombocitet
Palca e shtrave
(qeliza burimore pluripotente)
Leukocitet Erytrozyten
Qeliza burimore Myelitike
Monozyten Megakariozyten
“0 – Qeliza” (3.Populacioni – qelizave NK – Cells)
Qeliza burimore Lymfatike
Palca e eshtrave Ekuivalenti i Bursa Fabrici
Faza e pavarur nga antigjeni
Thymus
Pre-B-Qeliza
Pre-T- Qeliza Thymusfaktorët
B-Lymfocite
Selekcioni i Kloneve pas antigjen kontaktit
T-Lymfocite
T-Helfer
Plazmaqeliza B-Qelia me memorie
Antitrupat Y Y Y Y Y
Imuniteti Humoral
Cell (TH-2)
Inflamat.
Qeliza
T-Cell (TH-1)
Citotoksike
T-memorie
T-Supresore
Imuniteti Qelizor
Terminologjia Antigjeni – çdo substancë, e cila shkakton një përgjegjëje Imune .
Antitrupi – Molekulë, e cila reagon në kontakt me antigjenin
dhe me këtë antigjen mund të lidhet në mënyrë specifi
Epitop –Një determinant e vetme e një antigjeni, që lidhet me paratopin e antitrupit.
Paratop –
pjesë e molekulës së antitrupit, me të cilën vëhet kontakti me Determinanten (Epitopin) e antigjenit.
Klon – një familje e qelizave ose organizmave me përbërje të njejt gjenetike
Patogjeni – agjent sëmundjeshkaktues
PËRMBLEDHJE Imuniteti Jospecifik Imuniteti Specifik Fagocitoza Struktura e sistemit imun Organet Lymfoide primare Organet Lymfoide sekundare Origjina e qelizave të sistemit imun Receptorët dhe antitrupat (sinteza e proteinave)
TEST
Imuniteti është afëtsia e organizmit për me u mbrojt prej:
a) Pluhurit b)
Shkaktarëve të sëmundjes (patogjenëve )
c) Vetëm prej baktereve
Imunitetin jospecifik përbëhet nga: a) Limfocitet T dhe Limfocitet B b) Nga lëkura, mukozat, barierat mbrojtëse, makrofagët c) Asnjëra nga këto
Fagocitoza :
a) Kryhet në katër faza (kemotaksa, aderenca, ingjestioni, digjestioni) b) Kryhet në tri faza (kemotaksa, aderenca, digjestioni) c) Është proces i largimit të antigjenit të lëngshëm
Imuniteti specifik:
a) Kryhet nga ana e makrofagĂŤve
b) Nga barierat e jashtme mbrojtĂŤse
c) Nga limfocitet T dhe Limfocitet B
Ushtrimi i ardhëshëm 1.Specifiteti 2.Memorja 3.Njohja e të vetës
Ushtrimi II 1.Specifiteti 2.Memorja 3.Njohja e të vetës
SPECIFITETI
Specifiteti i përgjegjës imune arrihet në bazë të strukturës antigjenike dhe antitrupit, renditjes së aminoacideve në paratop dhe epitop (determinanta antigjenike). Përgjegjëja e sistemit imunitar është shumë specifike dhe realizohet nëpërmes të limfociteve T dhe B dhe subpopulacioneve të tyre.
Limfocitet T dhe B specifitetin e arrrijn nëpërmes receptorëve të tyre specifik për antigjene të caktuara.
Limfocitet T
Limfocitet B
Limfocitet T nga palca e eshtrave shkojn nĂŤ Timus
Limfocitet T nĂŤ timus kryej edukimin (pjeken)
Limfocitet T pas “ edukimit “ në Timus shkojn në indin limfatik periferik
Edukimi (pjekuria) i limfociteve T, të ardhura nga palca e eshtrave si pre T limfocite, ndodh në Timus. Shumica e timociteve kortikale imature janë CD4-, CD8-, mirëpo këto i zhvillojn me një proliferim të shpejt të populacioneve CD4+, 8+, që strukturohen nga shumica e timociteve. Këto qeliza më pas gjenerojnë receptorët antigjenik të tyre (TCR), dhe kalojn seleksionin positiv dhe negativ. Timocitet duke u diferencuar humbin njërin prej markerëve CD4 ose CD8 për t’u shëndrruar në limfocite T mature që shprehin vetëm CD4 ose CD8, proces ky që ngjanë në medulla. Limfocitet T pësojn seleksionim pozitiv për ndërveprim me molekulat MHC dhe seleksionim negativ që reagon kundër qelizave të veta.
Krijimi dhe proliferimi i kloneve
Klon – një familje e qelizave ose organizmave me përbërje të njejtë gjenetike dmth kloni është grup i qelizave me receptor të njejtë.
Pas kontaktit me Ag. fillon proloferimi dhe diferencimi i kloneve.
Memorja Memorja është aftësia e të mbajturit mend, kujtesë.
Çka është memorja ? PseKjo naafëtsi duhetpër meme ditëmbajt këtë?mend e sistemit imunitar kryhet nga Vaksinat? qelizat memorike (Memory cells). A sëmuhemi ne dy herë nga e njejta sëmundje? Qelizat Pse tekme gripi memorje Po ndërsa – janë teklimfocite disa sëmundje jetëgjata tjera të cilat jo? tash më kanë dhënat për Si të realizohet tekantigjenin qelizat B?e tyre, por që nuk kanë kaluar terminal nëAIDS? qeliza efektore. Si diferencimin është puna me HIV dhe Ato reagojn me e më shumë sa kurba limfocitet naive kurtë Si duket kurba krijimit tëgadishmëri antitrupavese dhe e shumzimit ristimulohen virusit dmth koha me antigjenin e latencës e njejt. deri tek shfaqja e simptomave?
Qelizat me memorje janë populacione jetëgjata të limfociteve T dhe B të cilat paraprakisht janë stimuluar me antigjen specifik. Nëse ristimulohen me antigjenin e njejtë ato prodhojn një përgjegjëje të shpejtuar sekundare. Limfocitet B shfaqin Ig sipërfaqësore si receptor i tyre, dhe kjo ka afinitet më të lart për anitgjen se sa receptori ekuivalent në limfocitet naive (virgjine). Limfocitet T memorike mbartin nivel të lart të molekulave adhesive, përfshi LFA-3, CD2 dhe LFA-1 , të cilat lejojn interakson efektiv me APCs.Aty është edhe çelësi ndërmjet prodhimit të ndryshëm të isotypeve CD45. Në Ly. T naive, markerët sipërfaqësor 220kD CD45 RA shprehen (ekspresohen) në 180kD CD45RO variant të mbirregulluar fuqishëm në Lymfocitet T memorike.
Seleksionimi klonal përshkruan rrugën në të cilën limfocitet e veqanta aktivizohen. Gjatë zhvillimit të secilit limfocit gjenerohen receptor antigjenik me specifitet për antigjen të veqant. Megjithatë përshkak të procesit me të cilin prodhohen receptorët (gjenerimi i llojllojshmëris), Populacioni i limfociteve si tërësi mund të njohë një gamë të gjërë të antigjeneve. Këto klone si të vetmuara stimulohen për të u ndarë, kështu që ofrojn një pishin të gjërë të qelizave efektore dhe qelizave me memorje. Kështu që antigjent zgjedhin klonin specifik të limfociteve.
Kualiteti i përgjegjëjes së pasuar me antitrupa në takimin e dytë (sekundar) me antigjenet e caktuara varion prej asaj të pasuar në kontaktin e parë (primar). Përgjegjëja primare ka një fazë me interval më të gjatë kohe, nivel të ulët të platos dhe dobësim shumë më të shpejt se sa në përgjegjen sekundare. IgM është komponente kryesore e përgjegjes primare dhe prodhohet para IgG, përderi sa IgG është përfaqëson klasën kryesore në përgjegjën sekundare. Gjatë zhvillimit të tyre disa Limfocite B ndryshojn prodhimin prej IgM në klasat e tjera dhe kjo është baza e ndryshimeve në isotipet e antitrupave që shihen në përgjegjen sekundare. Diferencat ndërmjet përgjegjës primare dhe sekundare janë mirë të njohura kur përdoren antigjenet T të varura, por rruga e hyrjes së antigjenit dhe rruga e prezentimit Limfociteve T dhe B gjithashtu ka efekt në zhvillimin e përgjegjës dhe në klasën e antitrupave të prodhuar
Qëllimi i vaksinimit është të imunizoj individët me variantin e padëmshëm të patogjenëve ose toxinave të tyre, ashtu që do të nxitë imunitetin individual në takimin e më vonshëm me patogjenin. Principi për këtë është të nxitë memorjen dhe të lehtësoj përgjegjën sekundare në rihyrjen e patogjenit. Vaksinat mund të jenë antigjene të prejardhura nga patogjeni, varianti jo virulent i patogjenit, përgaditje e baktereve të vdekura ose parasitëve, ose antigjene që mbartin virusët të përgaditur me ingjiniering gjenetik. Vaksinat duhet të: 1)Jenë të sigurta për administrim (për kujdesin e punëtorëve shëndetësor dhe marrësit) 2)Të nxitin natyrën e drejt të imunitetit (psh. Një përgjegjëje e mirë e IgA tek polio, per viruset e marrur me uji dhe ushqim te infektuar) 3)Të jenë në gjendje për popuatën për të cilën synohet.
Si po krijohen simptomat dhe sëmundja, meqenë se organizmi paska afëtsi mbrojtëse? Sepse, herën e parë shpejtësia e shumëzimit të virusit është më e shpejt se sa e krijimit të antitrupave. Dmth. Qelizat naive (që nuk kanë rënë në kontakt me Ag) nuk do mund të prodhojn At më shpejt se sa ato memorike. Qëllimi i vaksinimit është të imunizoj individët me variantin e padëmshëm të patogjenëve ose toxinave të tyre, ashtu që do të nxitë imunitetin individual në takimin e më vonshëm me patogjenin. Principi për këtë është të nxitë memorjen dhe të lehtësoj përgjegjën sekundare në rihyrjen e patogjenit. Vaksinat mund të jenë antigjene të prejardhura nga patogjeni, varianti jo virulent i patogjenit, përgaditje e baktereve të vdekura ose parasitëve, ose antigjene që mbartin virusët të përgaditur me ingjiniering gjenetik. Vaksinat duhet të: 1)Jenë të sigurta për administrim (për kujdesin e punëtorëve shëndetësor dhe marrësit) 2)Të nxitin natyrën e drejt të imunitetit (psh. Një përgjegjëje e mirë e IgA tek polio, një virus i marrur me ujin dhe ushqimin e infektuar) 3)Të jenë në gjendje për popuatën për të cilën synohet.
Njohja e të vetës
Si e dallon vetën nga e huaja organizmi? Pse nuk e sulmon vetën? Pse e sulmon të huajën? Pse nganjëher i sulmon edhe indet e vete? Kur krijohet mekanizmi dallimin e vetës nga e huaja? Por pse paraqiten sëmundjet autoimune? Si ndodh me zhvillimin e tumoreve ?
Specifiteti dhe memorja në përgjegjëjen imune Oraret e rekomandimit për vaksinimet kundër sëmundjeve të ndryshme janë shumë të ndryshme. Dy shembuj janë dhënë më posht. Për Tetanus, vaksina është një form e modifikuar e toksinës së liruar nga bakteri i tetanosit. Vaksina e influencës (gripit) është tjetër, ajo është variant jo-patogjenik i atenuar i virusit, i cili mund të merret intranasal, ose përgaditje e vdekur e virusit që jepet intradermal. Të dyja vaksinat nxisin krijimin e antitrupave të cilët janë specifik për antigjenin. Pathogjeni
Tipe i Vaksinës
Rekomandohet për:
Vaksinimi
Efektiviteti
Tetanus
Toxoid
Secilin
Çdo 10 vjetë
100%
Influenca A
Virus i atenuar
Punëtorët shëndetësor dhe njerzit e vjetër
Çdo vitë
Variabile 0-90%
Pyetja 1.Pse është e domosdoshme të vaksinohemi kundër tetanusit vetëm çdo 10 vite, përderisa antitrupat kundër toxoidit largohen nga qarkullimi mbrenda vitit?
1.Memorja imunologjike e nxitur prej vaksinimit nuk është e varur vetëm prej antitrupave. Memorja më e përshtatëshme është prej limfociteve memorike jetëgjata, të cilat qëndrojn në indin limfoid për shumë vite. Ato do të reaktivizohen në takimin individual me toxinën ose vaksinën në një rrethan të më vonshme.
Pyetja 1.Pse është vaksina kundër tetanusit gjithnjë efektive, përdersia vaksina kundër influencës (gripit) mbron në disa rrethana por jo në të gjitha?
2. Toxoidi i tetanosit është një molekulë stabile – ajo nuk ndryshon as nuk pëson mutacion, kështu që antitrupat dhe limfocitet të cilat e njohin atë vazhdojn të jenë efektive. Në kontrast, Influenca - A ndryshon çdo vitë. Antitrupat e vitit të fundit janë të padobishëm kundër infeksionit me virusin e vitit të fundit. Hulumtimet duhet të identifikojn virusin e shfaqur dhe të pregadisin vaksinën prej atij lloji që mendohet se do të shkaktoj epidemin. Gjë që shpesh shkon në pa probleme, por jo gjithmon.
Pyetja 3. Pse vaksina e tetanusit rekomandohet për të gjithë ndërsa e influencës vetëm për një grup të kufizaur individësh “grup i rrezikut”, ndonëse influenca është sëumunde shumë më e shpesht se sa tetanusi?
3. Kjo është një pyetje praktike. Është e pamundëshme për të pregaditur vaksina të mjaftueshme secilin vitë për të imunizuar secilin kundër influencës. Nuk ka kohë të mjaftueshme për ta bërë këtë dhe nuk ka burime të mjaftueshme të laboratoreve. Kështu që objektiv janë - grupet e rrezikut, punëtorët shëndetësor sepse ata do të jenë shpesh në kontakt me sëmundjen dhe njerëzit e vjetër sepse sëmundja mund të shkaktoj komplikime serioze.
Çështje për diskutim: Nëse do të imunizoheshin të gjithë personat në botë kundër Influencës A në një vitë, a mendoni se kjo do të shpie në eradikimin total të sëmundjes?
USHTRIMI
III
Antigjeni Antigjeniteti Determinanta antigjenike Valenca
ANTIGJENI
Për të qenë një substanc antigjen duhet të ketë këto cilësi: • Duhet të jetë protein ose përbërje e proteinave me molekula të tjera • Duhet të ketë peshë të madhe molekulare • Duhet të ketë strukturë komplekse stereokimike Për të qenë një antigjen i plot duhet të i ketë këto cilësi: Antigjenitetin dhe Imunogjenitetin (aftësin për të nxitur përgjegjëje imune).
Antigjeni mund të jetë : Antigjen i plotë (ka aftësin që vetë të nxisë përgjegjën imune) Antigjen jo i plotë – gjysëmantigjen (Hapten) (Nuk ka aftësin që vetë të nxisë përgjegjën imune )
E rëndësishme për një Antigjen është : 1.Antigjeniti (aftësia për të shkaktuar sëmundje) dhe Imunogjeniteti (aftësia për të nxitur përgjegje imune) 2.Determinanta antigjenike 3.Valenca
Proteina + pesha e madhe molekulare + kompleksiteti = Antigjeni
Antigjeni (8 000 D)
StrukturĂŤ komplexe e njĂŤ antigjeni
Determinanta antigjenike
Antigjeni
Antitrupi
Valenca = nr. I determinantav + përsëritja e tyre Dmth Valenca = numri i lidhjeve të antitrupit
Antigjeni (8 000 D)
Krijimi i Antigjenit nga lidhja haptenit me proteina qarkulluese.
Hapten Pesha 1000 D
Protein nĂŤ qarkullim Pesha 7500
Molekulë protein hapten me peshë molekulare 8 500.
Protein në qarkullim Pesha 7500
Hapten Pesha 1000 D
Grupi i gjakut AB – Rh negativ.
Antigjeni A
Antigjeni Rh
Antigjeni B