2.2
Oorsprong korte keten
Wereldwijd is de evolutie van voedselsystemen een cruciale factor geweest in de ontwikkeling van de mensheid. In de loop van de geschiedenis heeft de ontwikkeling van voedselsystemen gezorgd voor meer en meer voedselzekerheid met een stijgende bevolking als gevolg. De industrialisering is het bekendste voorbeeld van een drijfveer die de evolutie van het globale voedselsysteem sterk opvoerde. Naast deze graduele veranderingen vonden er ook radicalere veranderingen plaats in het voedselsysteem. De meest recente radicale verandering of voedseltransitie nam plaats na Wereldoorlog II waarbij de focus wereldwijd naar schaalvergroting en intensivering van de voedselproductie verschoof. Met het uitgangspunt ‘nooit meer honger’ ontstond een globale voedselmarkt. Voedsel werd in verhoogde mate geproduceerd en aan zo laag mogelijke prijzen verkocht (Fernhout, 2018). Vandaag de dag is deze intensivering van de voedselproductie nog steeds aanwezig, maar krijgt dit voedselsysteem concurrentie met een opvallende trend op: de lokale voedselproductie. Ondanks de stijgende trend in afgelopen jaren is het wel altijd aanwezig geweest. Meer zelfs, de lokale voedselproductie was de start van het voedselsysteem. De intensivering van de voedselproductie dateert van enkele eeuwen geleden, terwijl de puurste vorm van lokale voedselsystemen al in het begin van de mensheid ontstond. Vandaag de dag zijn deze systemen sterk veranderd, maar het basisprincipe bleef hetzelfde. Het conventioneel voedselsysteem dat sinds Wereldoorlog II geïntensiveerd werd, werd in de afgelopen decennia sterk in vraag gesteld. Meer en meer studies stellen dat het conventionele voedselsysteem een negatief effect heeft op zowel het ecologisch, sociaal als economisch vlak. (Zwart & Mathijs, 2020). Deze aspecten worden ook de laatste jaren onder meer beleidsmatig meer aangepakt. Denk maar aan de strengere stikstofnormen om de stikstofuitstoot te beperken, de opkomst en steun aan de biologische productiemethode, de trend naar meer vegetarische en veganistische voedingsmiddelen en de opstart van alternatieve afzetmogelijkheden zoals meer korte keten initiatieven. Er kan niet ontkend worden dat de landbouw die aan de basis staat van het voedselsysteem, geen impact heeft op het milieu. De omgeving wordt in de landbouw gebruikt als leverancier voor hernieuwbare en niethernieuwbare hulpbronnen om voedselproductie te realiseren. Om deze kwalitatief hoogstaand te houden, dienen de reststromen, afval en emissies op een gecontroleerde manier beheerd te worden. Indien dit niet zou gebeuren, zal het gebruik van deze hulpbronnen in gedrang komen. De landbouw dient zich aan de veranderde omstandigheden van het klimaat aan te passen en hierbij zo min mogelijk bij te dragen aan de verandering zelf. De vraag die hierbij al een tijd rondhangt, is of het voedselsysteem met hetzelfde productieniveau deze noden kan verwezenlijken (Platteau et al., 2016). Wanneer de landbouw onder de loep wordt genomen met betrekking tot de ecologische impact, moet de volledige keten bekeken worden. De primaire productie is de grootste oorzaak van deze impact, omdat deze ook de grootste is in 13
